აპოკალიპტო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            აპოკალიპტო

ინგლ. Apocalypto

ჟანრი ეპიკური, ისტორიული, სათავგადასავლო

რეჟისორი მელ გიბსონი

პროდიუსერი

მელ გიბსონი

ბრიუს დავი

როლებში

რუდი იანგბლადო

რაულ ტრუხილო

მაიარა სერბულო

დალია ჰერანდესი

ჯონათან ბრუერი

ჯერარდო ტარასენა

როდოლფო პალასიოსი

ბერნარდო რუის ხუარესი

ამელ როდრიგო მენდოზა

რიკარდო დიაზ მენდოზა

ისრაელ კონტრერასი

კომპოზიტორი რუპეტ გრეგსონ უილიამსი

მწარმოებელი კომპანია

Touchstone Pictures

Icon Productions

დისტრიბუტორი

Buena Vista Pictures (ჩრდილოეთი ამერიკა)

Icon Film Distribution (გაერთიანებული სამეფო და ავსტრალია)

20th Century Fox (სპეციალური ტერიტორიები)

გამოსვლის თარიღი 8 დეკემბერი, 2006 წელი

ხანგრძლივობა 138 წუთი

ქვეყანა აშშ-ის დროშა ამერიკის შეერთებული შტატები

ენა მაიას ცივილიზაციის იუკატანური ენა

ბიუჯეტი 40 მილიონი აშშ დოლარი

შემოსავალი 120.7 მილიონი აშშ დოლარი

აპოკალიპტო (ინგლ. Apocalypto) — 2006 წლის ამერიკული ეპიკური ჟანრის ისტორიული სათავგადასავლო ფილმი, რომლის რეჟისორი და თანაავტორია მელ გიბსონი. ფილმში მონაწილეობენ ამერიკელ და მექსიკელ ინდიელთა შთამომავალი მსახიობები, რომელთა შორისაა: რუდი იანგბლუდი, რაულ ტრუხილო, მაიარა სერბულო, დალია ჰერანდესი, იან ურიელი, ჯერარდო ტარაკენა, როდოლფო პალასიოსი, ბერნარდო რუიზ ხუარესი, ამელ როდრიგო მენდოზ და, რიკარდო დირაზ მენდოზა. გიბსონის ადრინდელი ფილმის, ქრისტეს ვნებანი-ის მსგავსად, ყველა დიალოგისთვის გამოყენებულია ადრინდელთან მიახლოებული ენა. მსახიობები საუბრობენ იუკატეკის მაიას ენაზე. ეს იყო ბოლო ფილმი, გიბსონის დიდი ხნის პაუზამდე, რომელიც ათ წელს გაგრძელდა და 2016 წელს ჰაქსოუს გმირი– ს გამოსვლით დასრულდა.

ფილმი გადაღებულია, იუკატანში, მექსიკაში. აპოკალიპტო ასახავს 1502 წელს ახალგაზრდა მამაკაცის, იაგუარ პაუს მოგზაურობას, რომელიც გვიანდელი მესოამერიკელი მონადირეა და თანამოაზრეებთან ერთად გადაადგილდება. მათი სოფლის daნგრევის შემდეგ, ისინი საშიშ მოგზაურობაში, მაიას ცივილიზაციის ქალაქში მიჰყავთ ადამიანური მსხვერპლისთვის. ფილმმა მსოფლიო მასშტაბით 120 მილიონი აშშ დოლარი გამოიმუშავა და კრიტიკოსებისგან მეტწილად დადებითი შეფასებები მიიღო. კრიტიკოსები აქებდნენ გიბსონის რეჟისურას, დინ სემლერის კინემატოგრაფიასა და მსახიობთა შესრულებებს, თუმცა მაიას ცივილიზაციასთან დაკავშირებულ ისტორიული ფაქტებთან უზუსტობები გააკრიტიკეს. ფილმი გავრცელდა Buena Vista Pictures– ის მიერ ჩრდილოეთ ამერიკაში, Icon Film Distribution-ის მიერ გაერთიანებულ სამეფოსა და ავსტრალიაში და 20th Century Fox-ის საშუალებით სპეციალურ ადგილებში.

წარმოება

სცენარი

სცენარის ავტორი და თანაპროდიუსერი ფარჰად საფინია პირველ მელ გიბსონთან ერთად ქრისტეს ვნებანი-ის დროს მუშაობდა. საბოლოოდ, გიბსონმა და საფინიამ გამონახეს დრო, რომ განეხილათ „ფილმებისადმი საერთო სიყვარული და რა უყვართ მათ ფილმების გადაღებაში".

გიბსონი და საფინია ასევე დაინტერესებულნი იყვნენ უძველესი კულტურის ასახვით და შესწავლით, რომელიც ამერიკის კონტინენტზე ევროპელთა მოსვლამდე არსებობდა. როგორც აცტეკების, ასევე მაიას ცივილიზაციის ისტორიით. ფილმისთვის მათ აირჩიეს მაიას ცივილიზაცია მაღალ განვითარებულობის გამო.

გიბსონმა გადაწყვიტა, რომ მთელი დიალოგები იქნებოდა იუკატეკის მაიას ენაზე.  გიბსონი განმარტავს: „მე ვფიქრობ, რომ სხვადასხვა ენის მოსმენა მაყურებელს საშუალებას აძლევს მთლიანად უგულვებელყოს რეალობა და ფილმში გადეშვას. და რაც მთავარია, აქცენტი გაკეთებულია კინემატოგრაფიულ ვიზუალზე, რომელიც გულის უნივერსალური ენაა.” 

გადაღებები

გიბსონმა აპოკალიპტო გადაიღო ძირითადად კატემაკოში, სან ანდრეზ ტუქსტლაში და პასო დე ოვეხასში ,მექსიკის შტატ ვერაკრუსში. ჩანჩქერის სცენა გადაიღეს ეიპანტლას ჩანჩქერზე, რომელიც მდებარეობს სან ანდრეს ტუქსტლაში. მეორე ჯგუფის ეკიპაჟის გადაღებები გვატემალაში, ელ პეტენში მიმდინარეობდა. თავდაპირველად ფილმის გამოშვება 2006 წლის 4 აგვისტოს იყო დაგეგმილი, მაგრამ Touchstone Pictures– მა გადადო გამოცემის თარიღი 2006 წლის 8 დეკემბრამდე, ძლიერი წვიმისა და ორი ქარიშხლის გამო, რომელმაც გადაღებებს შეუშალა ხელი. მთავარი გადაღებები დასრულდა 2006 წლის ივლისში.

აპოკალიპტო გადაღებულია მაღალი, ციფრული ხარისხით, Panavision Genesis-ის კამერის გამოყენებით.  გადაღებების დროს გიბსონმა და კინემატოგრაფორმა დინ სემლერმა გამოიყენეს Spydercam,  შეჩერებული კამერის სისტემა, რომელიც საშუალებას იძლევა სცენები ზემოდან გადაიღონ. ეს მოწყობილობა გამოიყენეს ინ სცენაზე, როდესაც იაგუარ პაუ ჩანჩქერში ჩახტა.

აპოკალიპტოში არაერთი ცხოველია წარმოდგენილი, მათ შორის არის ამერიკული ტაპირი და შავი იაგუარი. ცხოველებისათვის საზიანო სცენებისთვის იყენებდნენ ანიმატრონიკას ან თოჯინებს.

იხ.ვიდეო -Apocalypto 2 (2025) - First Trailer | Rudy Youngblood

ისტორიული სიზუსტე

მაიას წარმომადგენლობა

მაიას კულტურისა და ცივილიზაციის ასპექტები, რომლებიც ასახულია აპოკალიპტოში, ზოგიერთი მკვლევარის მიერ მიჩნეულია ისტორიულად არაზუსტად. Allan Wall of Banderas News-ის თანახმად, „ფილმის ხელოვნება, არქიტექტურა და გარემო აერთიანებს მაიას ცივილიზაციის სხვადასხვა ეპოქის და რეგიონის ასპექტებს“. ამის საპირისპიროდ, მაიანისტი დევიდ სტიუარტი აცხადებდა, რომ ადამიანთა მსხვერპლშეწირვა არ იყო იშვიათი და ჩუქურთმებსა და ფრესკებზე დაფუძნებული, „აზტეკებსა და მაიას შორის უფრო და უფრო მეტი მსგავსებაა“.

სავარაუდო ისტორიული უზუსტობების ირგვლივ დაპირისპირების გარდა, მეცნიერები და მკვიდრი აქტივისტები შეშფოთებულნი იყვნენ ფილმში ხაზგასმული ადამიანთა მსხვერპლშეწირვაზე, რომელიც მოხდა ესპანეთის დაპყრობამდე შემდგომ წლებში. ანთროპოლოგი ტრეისი არდრენი თვლიდა, რომ აპოკალიპტო მიკერძოებული იყო, რადგან „არ არის ნახსენები მიღწევები მეცნიერებასა და ხელოვნებაში, ღრმა სულიერებასა და კავშირს სასოფლო-სამეურნეო ციკლებთან, ან მაიას ქალაქების საინჟინრო მიღწევებზე“. ფილმი ასევე გააკრიტიკა გვატემალელმა აქტივისტმა იგნასიო ოჩოამ, როგორც "შეურაცხმყოფელი და რასისტული წარმოდგენა იმის შესახებ, რომ მაია ხალხი სასტიკი იყო ერთმანეთის მიმართ ევროპელების მოსვლამდე დიდი ხნით ადრე და ამიტომ ისინი იმსახურებდნენ, ფაქტობრივად, საჭიროებდნენ გადარჩენას".

რიჩარდ დ. ჰანსენმა, ფილმის ისტორიულმა კონსულტანტმა, The Washington Post-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ ფილმი „მაძლევს განცდას, რომ მაია იყო] სადისტური სიმრავლე“ და გამოხატა, რომ „ცოტა შეშფოთებულია იმის შესახებ, თუ როგორ მიიღებს ამას თანამედროვე მაია“. ფილმში, ინტერვიუში ნათქვამია, რომ "ბევრი მართლაც შეურაცხმყოფელი რასობრივი სტერეოტიპებია. ისინი ნაჩვენებია, როგორც ეს უკიდურესად ბარბაროსული ხალხი, როდესაც სინამდვილეში მაია იყო ძალიან დახვეწილი კულტურა." მოქმედებს."

ადამიანის მსხვერპლშეწირვა

აპოკალიპტო გააკრიტიკეს მასობრივი მსხვერპლშეწირვის გამოსახულებების გამო, რომლებიც უფრო დამახასიათებელი იყო აცტეკებისთვის, ვიდრე მაიასთვის. ადამიანთა მსხვერპლშეწირვა იყო „უდავოდ ნაკლებად გავრცელებული ძველ მაიას საზოგადოებაში“. ჰანსენის თქმით, ფილმი ასახავს პოსტკლასიკურ პერიოდს, როდესაც მაია ტოლტეკებისა და აცტეკების გავლენის ქვეშ იყვნენ. ჰანსენი ამბობს: "ჩვენ ვიცით, რომ ომი მიმდინარეობდა. ტულუმის პოსტკლასიკური ცენტრი გალავნით შემოსაზღვრული ქალაქია; ეს ადგილები თავდაცვით პოზიციებზე უნდა ყოფილიყო. ამ დროისთვის აცტეკების უზარმაზარი გავლენა იყო. აცტეკები აშკარად დაუნდობელნი იყვნენ დაპყრობისა და მსხვერპლშეწირვის დევნაში, პრაქტიკა, რომელიც მაიას ზოგიერთ რაიონშიც გავრცელდა.

კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ფილმში ასახული ადამიანის მსხვერპლშეწირვა უფრო ჰგავს აცტეკების პრაქტიკას (როგორც აქ ჩანს), ვიდრე მაიას.

მაიას სხვა სადავო გამოსახულებები მოიცავს უბრალო მოსახლეობის მსხვერპლშეწირვას და მასობრივ საფლავებს. ანთროპოლოგიის პროფესორის სტივენ ჰიუსტონის თქმით, მაიები მსხვერპლად სწირავდნენ თავადაზნაურობას და საზოგადოებრივ ელიტებს უბრალოების ნაცვლად. არქეოლოგიური ძეგლები მიუთითებენ, რომ მაიები იყენებდნენ მსხვერპლშეწირვის რამდენიმე მეთოდს, როგორიცაა „თავის მოკვეთა, გულის ამოკვეთა, დანაწევრება, ჩამოკიდება, კუჭის ამოკვეთა, კანის გაფცქვნა, თავის ქალას გახლეჩა და წვა“. ჰანსენი აცხადებს, რომ ეს არის "ვარაუდი" და ამბობს, რომ "ყველაფერი [გიბსონი] ცდილობდა იქ გაეკეთებინა, გამოხატა მისი საშინელება". კიდევ ერთი სადავო სცენა, როდესაც Jaguar Paw და დანარჩენი ტყვეები გამოიყენება როგორც სამიზნე პრაქტიკა, კინორეჟისორებმა აღიარეს, რომ გამოიგონეს, როგორც სიუჟეტური მოწყობილობა დევნის თანმიმდევრობის გასააქტიურებლად.

დასასრული

მელ გიბსონისა და ფარჰად საფინიას DVD კომენტარების მიხედვით, ფილმის დასასრული გამიზნული იყო ესპანელებსა და მაიას შორის პირველი კონტაქტის გამოსახატავად, რომელიც მოხდა 1511 წელს, როდესაც პედრო დე ალვარადო ჩავიდა იუკატანისა და გვატემალის სანაპიროზე და ასევე ქრისტეფორე კოლუმბის მეოთხე მოგზაურობის დროს. ევროპელების ჩამოსვლა აპოკალიპტოში და მისი თემატური მნიშვნელობა უთანხმოების საგანია. ტრასი არდრენი, ანთროპოლოგი, წერდა, რომ ესპანელების, როგორც ქრისტიან მისიონერების მოსვლას ჰქონდა „უხეში კოლონიალური გზავნილი, რომ მაიას გადარჩენა სჭირდებოდა, რადგან ისინი იყვნენ „ძირში დამპალი“. ევროპელები და ამით ისინი იმსახურებდნენ, ფაქტობრივად, მათ სჭირდებოდათ გადარჩენა. ეს იგივე იდეა გამოიყენებოდა 500 წლის განმავლობაში მაიას ხალხის დამორჩილების გასამართლებლად." ტყეები.

იხ. ბმულზე კინო რუსულ ენაზე

ლორწოვანი გარსი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      ლორწოვანი გარსი

ა. გარე ბოჭკოვანი გარსი

ბ. გრძივი კუნთების ბოჭკოები

გ. განივი კუნთების ბოჭკოები

დ. სუბმუკოზური შრე

ე. კუნთოვანი ფირფიტა

ვ. ლორწოვანი გარსი გემებით და ლიმფური კვანძის ნაწილი

გ. სტრატიფიცირებული არაკერატინიზებული ეპითელიუმი

თ. ჯირკვლები

მე ჯირკვლის სადინარები

მ'. განივზოლიანი კუნთოვანი ქსოვილი (განივი)

ლორწოვანი გარსი (ლათ. tunica mucosa), ხშირად უბრალოდ ლორწოვანი, არის ღრუ ორგანოების შიდა გარსი, რომლებიც ურთიერთობენ გარე გარემოსთან. ლორწოვანი გარსი ფარავს სასუნთქი, შარდსასქესო, რეპროდუქციული და საჭმლის მომნელებელი სისტემების შიდა ზედაპირებს, ქუთუთოებს და ყურის არხებს.

სახელწოდება მომდინარეობს სიტყვიდან ლორწო (ლათინური: mucus): ლორწოვანი გარსების უმეტესობა დაფარულია ლორწოს ფენით, რომელიც გამოიყოფა ეპითელიუმის სეკრეტორული უჯრედებით (ჩვეულებრივ, გობლეტის უჯრედებით), ასევე ლორწოვანი გარსის ლამინა პროპრიის ჯირკვლებით და ლორწოვანი გარსის ჯირკვლებით.

სტრუქტურა

ლორწოვანი გარსი (ლათ. tunica mucosa) ხაზს უსვამს ორგანოებს შიგნიდან, დაფარულია ლორწოთი და სისხლძარღვების სისხლით ავსებიდან გამომდინარე, აქვს ფერები ღია წითელიდან ღია ვარდისფერამდე. ლორწოვანი გარსი შეიცავს როგორც ერთუჯრედულ ჯირკვლებს (გობლეტის უჯრედებს), ასევე ლორწოვანი გარსის ლამინა პროპრიას მრავალუჯრედულ ჯირკვლებს. ლორწოვანი გარსი შედგება სამი ფენისგან:

სხვადასხვა ტიპის ეპითელიუმი (ორგანოს მიხედვით).

ლორწოვანი გარსის სათანადო ფენა ( ლათ. lamina propria mucosae ) დევს ეპითელიუმის ქვეშ და მისგან გამოყოფილია სარდაფის გარსით. ლორწოვანი გარსის სათანადო ფირფიტა შედგება ფხვიერი ბოჭკოვანი შემაერთებელი ქსოვილისგან, რომელიც შეიცავს სისხლსა და ლიმფურ ძარღვებს, ნერვულ დაბოლოებებს და ბოჭკოებს, ლიმფოიდური ქსოვილის დაგროვებას და მარტივ ჯირკვლებს.

ლორწოვანი გარსის კუნთოვანი ფირფიტა (ლათ. lamina muscularis mucosae) წარმოიქმნება გლუვკუნთოვანი უჯრედების რამდენიმე ფენით.

სუბმუკოზა, ანუ სუბმუკოზური შრე (ლათ. tela submucosa). სუბლორწოვანი გარსი არის შემაერთებელი ქსოვილის ფენა, რომელიც აკავშირებს ლორწოვან და კუნთოვან გარსებს, რაც საშუალებას აძლევს ლორწოვან გარსს გადაინაცვლოს კუნთოვან გარსთან შედარებით და შექმნას ნაკეცები. შეიცავს სისხლისა და ლიმფური სისხლძარღვების პლექსებს, ნერვულ წნულებს (მაგალითად, მაისნერის წნულს), კომპლექსურ ჯირკვლებს (საყლაპავში, თორმეტგოჯა ნაწლავში), აგრეთვე უფრო დიდ ლიმფოიდურ ფოლიკულებს და მათ აგრეგატებს, ვიდრე ლორწოვანი გარსის სათანადო ფირფიტაში.

კუნთოვანი გარსი (ლათ. tunica muscularis) შედგება გლუვი კუნთების უჯრედების რამდენიმე ფენისგან, მაგრამ საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის ზედა და ქვედა ნაწილებში ის ასევე შეიცავს განივზოლიან კუნთოვან ბოჭკოებს. წარმოდგენილია ორ ფენად (მესამე ფენა ემატება მუცელში – შიდა ირიბი შრე).

სეროზული გარსი (ლათ. tunica serosa) ან ადვენტიციური შრე (ლათ. adventitia). ადვენტიციური ფენა არის პირის ღრუ ორგანოების გარე შემაერთებელი ქსოვილის მემბრანა, რომელიც არ არის დაფარული მეზოთელიუმით. სეროზული გარსი შედგება ბოჭკოვანი შემაერთებელი ქსოვილისაგან, რომელიც გარედან, ადვენტიციური შრისგან განსხვავებით, დაფარულია ერთშრიანი ბრტყელი ეპითელიუმით (მეზოთელიუმი). სეროზული გარსი ქვემორეული ქსოვილის (ლათ. tela subserosa) მეშვეობით უკავშირდება ქვემო ქსოვილს. სეროზული გარსი გლუვი და ტენიანია (ორგანოებს აძლევს „სარკის ბზინვარებას“) და ამის გამო ამცირებს ორგანოებს შორის ხახუნს. გულმკერდის, მუცლის ღრუს და პერიკარდიუმის კედლები შემოსილია სპეციალური სეროზული გარსებით - პლევრის, პერიტონეუმის, პერიკარდიუმის და ეპიკარდიუმის.

იხ.ვიდეო - Тактика врача-стоматолога при заболеваниях слизистой оболочки полости рта| Дентал ТВ

ტაკერ კარლსონი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       ტაკერ კარლსონი

ტაკერ კარლსონი ინტერვიუებს ვლადიმერ პუტინს, 2024 წლის 6 თებერვალი

ucker Swanson McNear Carlson (დაიბადა 1969 წლის 16 მაისი) არის ამერიკელი კონსერვატიული პოლიტიკური კომენტატორი და ჟურნალისტი. მან უმასპინძლა პოლიტიკურ თოქ-შოუს Fox News-ზე, სახელწოდებით Late Night with Tucker Carlson 2016 წლის 14 ნოემბრიდან 2023 წლის 21 აპრილამდე. იგი ითვლება აშშ-ს პრეზიდენტის დონალდ ტრამპის ერთ-ერთ ყველაზე გავლენიან მხარდამჭერად[a]. საკუთარი დამოუკიდებელი ნაკადის სერვისის, Tucker Carlson Network-ის დამფუძნებელი და მფლობელი, 2023 წლის 12 დეკემბრიდან.

ტაკერ კარლსონის ხმის ჩანაწერი

ხანგრძლივობა: 1 წუთი და 41 წამი.1:41

ჯეკ აბრამოვის შესახებ.

ჩაწერილია 2011 წელს

დახმარება ფაილის დაკვრაში

1990-იან წლებში დაიწყო თავისი მედია კარიერა, კარლსონმა წვლილი შეიტანა The Weekly Standard-ში და სხვა პუბლიკაციებში. 2000 წლიდან 2005 წლამდე მუშაობდა CNN-ის კომენტატორად, ხოლო 2001 წლიდან 2005 წლამდე ის თანაწამყვანი იყო პრაიმ-თაიმის საინფორმაციო დებატების გადაცემა Crossfire-ში. 2005 წლიდან 2008 წლამდე ის MSNBC-ზე გვიან ღამით შოუს Tucker-ს უძღვებოდა. 2009 წელს კარლსონი შეუერთდა Fox News-ს, როგორც პოლიტიკური ანალიტიკოსი, სანამ საკუთარ შოუს წამოიწყებდა. 2010 წელს ის გახდა ახალი ამბების ვებსაიტის The Daily Caller-ის დამფუძნებელი და 2020 წლამდე იყო მისი მთავარი რედაქტორი.

კარლსონის კომენტარები ასოცირდებოდა თეთრკანიანთა საჩივრების პოლიტიკასთან და ხშირად ატარებდა ულტრამემარჯვენე იდეებს მთავარ დისკურსში. თავის შოუებში ის ხშირად ავრცელებდა შეთქმულების თეორიებს და ყალბ ამბებს სხვადასხვა თემაზე, მათ შორის დიდი ჩანაცვლება, COVID-19 პანდემია, 2021 წლის 6 იანვარი, თავდასხმა აშშ-ს კაპიტოლიუმზე და უკრაინული ბიოიარაღები. კარლსონის კომენტარები რასის, იმიგრაციისა და ქალების შესახებ გააკრიტიკეს, ზოგს რასისტსა და სექსისტს უწოდებენ. მისი შოუ, Tucker Carlson Tonight, იყო ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული საკაბელო საინფორმაციო გადაცემა შეერთებულ შტატებში. 2023 წლის აპრილში, კარლსონს კონტრაქტი Fox News-თან შეწყვიტა ქსელმა მას შემდეგ, რაც ამ უკანასკნელმა სასამართლოში მიაღწია შეთანხმებას ხმის მიცემის მანქანების მწარმოებელ Dominion-თან, ამ მანქანების გამოყენებით თაღლითობის შესახებ ცრუ ინფორმაციის გავრცელებისთვის. ფეიკები ასევე გავრცელდა კარლსონის შოუში.

კარლსონი არის იმიგრაციის ხშირი კრიტიკოსი და მიდრეკილია პროტექციონიზმის მხარდაჭერაში. მან 2004 წელს მიატოვა ერაყის ომის საწყისი მხარდაჭერა და მას შემდეგ სკეპტიკურად უყურებს აშშ-ს საგარეო ინტერვენციას. ის ცნობილია იმით, რომ პრეზიდენტის რანგში დონალდ ტრამპის ზოგიერთ გადაწყვეტილებაზე გავლენა მოახდინა და რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინს იცავდა. 2024 წელს კარლსონმა პუტინთან ინტერვიუ ჩაატარა, ეს იყო პირველი შემთხვევა, როდესაც რუსეთის პრეზიდენტმა ინტერვიუ მისცა დასავლელ ჟურნალისტს 2022 წელს რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრის შემდეგ.

ბიოგრაფია

ტაკერ კარლსონი დაიბადა 1969 წლის 16 მაისს სან-ფრანცისკოში, კალიფორნია. ის არის რიჩარდ კარლსონის უფროსი ვაჟი (დაიბადა 1941 წელს), ყოფილი "გონზო ჟურნალისტი", ამერიკის ხმის დირექტორი, საზოგადოებრივი მაუწყებლობის კორპორაციის პრეზიდენტი და აშშ-ს ელჩი სეიშელის კუნძულებზე  და ლიზა მაკნიარი (ძვ. ლომბარდი) (1945–1942).

კარლსონის დედის დიდი პაპა ცეზარ ლომბარდი ემიგრაციაში წავიდა ნიუ-იორკში შვეიცარიიდან 1860 წელს. ტაკერი არის მასაჩუსეტსის პოლიტიკოსების ებინეზერ ჰოარის და ჯორჯ ბრუკსის შორეული ნათესავი და კალიფორნიის რანჩერის ჰენრი მილერის შვილიშვილი. მას ეწოდა მისი დიდი პაპების, ჯ. ტაკერისა და ჯორჯ მაკნერის სახელი. ის არის ინგლისური, გერმანული და შვეიცარიულ-იტალიური წარმოშობის.

1976 წელს კარლსონის მშობლები განქორწინდნენ ცხრა წლის ქორწინების შემდეგ. ტაკერის მამას მიენიჭა მეურვეობა მასზე და მის ძმაზე. დედამ დატოვა ოჯახი, სურდა „ბოჰემური“ ცხოვრების წესის წარმართვა.

როდესაც კარლსონი პირველ კლასში იყო, მამამ ძმები გადაიყვანა ლა ჯოლაში, სან დიეგოში, კალიფორნია. ტაკერი დაესწრო La Jolla Country Day School-ს. ამავდროულად, მამამისი ფლობდა ქონებას ნევადაში, ვერმონტში და მაინისა და ნოვა შოტლანდიის კუნძულებზე. 1984 წელს კარლსონ უფროსი იყო სან დიეგოს მერის კანდიდატი.

1979 წელს კარლსონის მამამ დაქორწინდა პატრიცია კაროლაინ სვანსონზე, Swanson Enterprises-ის მემკვიდრეზე, გილბერტ კარლ სვანსონის ქალიშვილისა და სენატორის ჯეიმს უილიამ ფულბრაიტის დისშვილზე.

ტაკერმა გარკვეული დრო გაატარა სწავლაში შვეიცარიის სკოლა-ინტერნატში „College du Leman“. მან საშუალო განათლება მიიღო როდ აილენდის შტატში, მიდლთაუნში მდებარე წმინდა ჯორჯის სკოლაში. სწორედ აქ დაიწყო მან მომავალ მეუღლესთან, რეჟისორის ქალიშვილთან, სიუზან ენდრიუსთან შეხვედრა. ის მალე შევიდა ტრინიტის კოლეჯში ჰარტფორდში, კონექტიკუტი, სადაც დაამთავრა 1992 წელს ბაკალავრის ხარისხი ისტორიაში. მოგვიანებით მან მიმართა ცენტრალურ სადაზვერვო სააგენტოში სამუშაოდ, მაგრამ მისი განაცხადი უარყვეს, რის შემდეგაც კარლსონმა გადაწყვიტა ჟურნალისტური კარიერის გაგრძელება.

ის დაქორწინებულია სუზან ენდრიუსზე და წყვილს ჰყავს ოთხი შვილი: სამი ქალიშვილი და ერთი ვაჟი. ის არის საეპისკოპოსო ეკლესიის წევრი.

კარიერა

1992 წელს ის შეუერთდა ჟურნალს Policy Review, სადაც ჩართული იყო ფაქტების შემოწმებაში. შემდეგ მუშაობდა Arkanzas Democrat-Gazette-ში.

1995 წელს ტაკერი შეუერთდა ჟურნალ The Weekly Standard-ს.

1999 წელს მან ინტერვიუ ჩაატარა ტეხასის გუბერნატორ ჯორჯ ბუშთან და სთხოვა პოლიტიკოსს გამოესახა სიკვდილით მსჯავრდებული კარლა ფეი ტაკერი, რომელიც წყალობას ითხოვს. ინტერვიუს ეს სეგმენტი მოგვიანებით ჯორჯ ბუშის საპრეზიდენტო კამპანიის დროს ნეგატიური სარეკლამო ტრიუკი გახდა.

მოგვიანებით ჟურნალისტი მუშაობდა მიმომხილველად New York-სა და Reader's Digest-ის ჟურნალებში და წერდა Esquire-ში, The New Republic-ში, The New York Times Magazine-ში, The Wall Street Journal-ში და სხვებში.

2000 წელს ის გახდა The Spin Room-ის თანაწამყვანი CNN-ის საინფორმაციო არხზე, ხოლო 2001 წელს გადაცემა Crossfire, რომელიც ეთერში 2005 წლამდე გადიოდა.

2004 წლის ივნისიდან 2005 წლის ივნისამდე ჟურნალისტი უმასპინძლა გადაცემას PBS-ზე

ტაკერ კარლსონი 2007 წელს

იმავე თვეში MSNBC-ზე გამოვიდა ჟურნალისტის საღამოს შოუ, რომელიც 2008 წლამდე გაგრძელდა.

2009 წლის მაისში ტაკერმა დაიწყო მუშაობა Fox News-ის კორესპონდენტად.

2011 წლის იანვარში მან და ნილ პატელმა გამოუშვეს პოლიტიკური ახალი ამბების ვებგვერდი The Daily Caller.

2013 წელს ის გახდა შოუს Fox & Friends Weekend-ის თანაწამყვანი.

2016 წლის ნოემბერში მან დაიწყო საკუთარი საღამოს შოუს, Tucker Carlson Tonight, მასპინძლობა Fox News-ზე. თუმცა, იმავე წლის ბოლოს, რეკლამის განმთავსებლებმა დაიწყეს შოუს დაბლოკვა ტაკერის კომენტარების გამო, რომ მიგრანტები ამერიკას "უფრო ღარიბს, ჭუჭყს და უფრო დაყოფილს" ხდიდნენ.

2023 წლის 24 აპრილს, მან დატოვა Fox News დღის შემდეგ, რაც Fox News დათანხმდა 767 მილიონ დოლარზე მეტი გადაეხადა Dominion Voting Systems-ს ცილისწამების საქმეზე 2020 წლის საპრეზიდენტო არჩევნებზე, რომელიც ბაიდენმა გაიმარჯვა: 19 აპრილს Fox News-მა მიაღწია შეთანხმებას Dominion Voting Systems-თან, კანადურ კომპანიასთან, რომელიც აწარმოებს და აწარმოებს პროგრამულ უზრუნველყოფას. 2020 წლის ნოემბერში Fox News-მა, რომელიც ტრადიციულად რესპუბლიკელებსა და მაშინდელ პრეზიდენტ დონალდ ტრამპს უჭერდა მხარს, არჩევნების შემდეგ კვირები ეჭვქვეშ აყენებდა შედეგებს, სხვა საკითხებთან ერთად ვარაუდობდა, რომ Dominion Voting Systems-ის მიერ წარმოებული ხმის მიცემის აპარატები შეიძლებოდა გამოეყენებინათ ხმის ჩახშობისთვის; დომინიონმა ეს განცხადებები ცილისწამებად მიიჩნია და სამართლებრივ მოქმედებას მიმართა. კომპენსაცია შეადგენს Fox News-ის წლიური შემოსავლის დაახლოებით მეოთხედს გადასახადამდე. ეს არის ყველაზე დიდი ცილისწამების სარჩელი მედიასაშუალების წინააღმდეგ აშშ-ს ისტორიაში.

2023 წლის ივნისში მან დებიუტი შეასრულა ტვიტერზე სახლიდან ჩაწერილი მონოლოგის 10 წუთიანი ვიდეოთი, რომელშიც ის უკრაინას ადანაშაულებდა კახოვკას ჰიდროელექტროსადგურის განადგურებაში, აკრიტიკებდა უკრაინის პრეზიდენტ ვოლოდიმირ ზელენსკის, ასახელებდა შეთქმულების თეორიებს 9/11 და ეფრის არსებობის შესახებ  მანამდე მან დაადანაშაულა შეერთებული შტატები ჩრდილოეთ ნაკადის გაზსადენების დაბომბვაში მონაწილეობაში.

ტაკერ კარლსონის ქსელი

2023 წლის 11 დეკემბერს, Fox News-იდან გათავისუფლებიდან რამდენიმე თვის შემდეგ,  ტაკერ კარლსონმა ნილ პატელთან ერთად გადაწყვიტა შეექმნა ახალი ამბების ნაკადის დამოუკიდებელი სერვისი სახელწოდებით Tucker Carlson Network, რომელიც გაავრცელებდა ანტიდემოკრატიულ ამბებს. როგორც თავად სერვისშია ნათქვამი, მათი გახსნა პროვოცირებული იყო ამერიკულმა პროპაგანდამ და აშშ-ს რეპრესიულმა ქმედებებმა ჟურნალისტების წინააღმდეგ.

TCH-ის არსებობის მანძილზე სერვისი მომხმარებლებს აწვდიდა მოკლე დოკუმენტურ ფილმებს; სრულმასშტაბიანი ინტერვიუები; პოდკასტი; ახალი ამბები და ა.შ.

ინტერვიუ ვლადიმირ პუტინთან

მთავარი სტატია: ვლადიმირ პუტინის ინტერვიუ ტაკერ კარლსონთან

2024 წლის თებერვალში, რუსეთში ვიზიტის დროს, ტაკერ კარლსონმა განაცხადა, რომ ჩაწერა ინტერვიუ რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმერ პუტინთან, პირველი უცხოური მედიისთვის უკრაინაში შეჭრის დაწყების შემდეგ. ამ გზაზე მან დასავლურ მედიას დაადანაშაულა იმაში, რომ არ სურდათ ამ პოლიტიკოსთან ინტერვიუ, რაც უარყო არაერთმა უცხოურმა მედიასაშუალებებმა და ჟურნალისტებმა, ასევე პრეზიდენტის პრესმდივანმა დიმიტრი პესკოვმა. რუსულმა პრო-სამთავრობო ინტერნეტმა და სატელევიზიო მედიამ აქტიურად გააღვიძა ატმოსფერო მომავალი ინტერვიუს ირგვლივ, გააშუქა კარლსონის მოძრაობები მოსკოვის გარშემო, როგორც სტუმრად ცნობილი ადამიანი. 9 თებერვლის ღამეს X-მა გამოაქვეყნა ორსაათიანი ინტერვიუ თავის ვებსაიტზე და სოციალურ ქსელში საუბრისას პუტინმა გამოაქვეყნა საკუთარი ვერსია რუსეთისა და უკრაინის ისტორიის შესახებ და გასცა პასუხი სხვა თემებზე, რომლებიც მანამდე გააჟღერა.

ამერიკელმა ჟურნალისტმა ინტერვიუ 9 თებერვალს დილის 2 საათზე გამოაქვეყნა სოციალურ ქსელ X-ზე, ინტერვიუს რუსულენოვანი ვერსია პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ვებგვერდზე გამოჩნდა. პუტინმა უპასუხა დაახლოებით 60 კითხვას, საუბრის მთავარი თემა უკრაინის კონფლიქტი იყო.

გამოქვეყნებიდან პირველი 13 საათის განმავლობაში ინტერვიუს სოციალურ ქსელ X-ზე 100 მილიონზე მეტი ნახვა ჰქონდა.

ინტერვიუ პაველ დუროვთან

მთავარი სტატია: პაველ დუროვის ინტერვიუ ტაკერ კარლსონთან

2024 წლის 16 აპრილს ცნობილი გახდა, რომ ტაკერ კარლსონმა ინტერვიუ ჩაატარა VKontakte-ისა და Telegram-ის დამფუძნებელთან, პაველ დუროვთან. ამის შესახებ თავად დუროვმა სოციალურ ქსელში განაცხადა. დუროვის თქმით, კარლსონმა ჯერ კიდევ მიმდინარე წლის თებერვალში ჩაატარა ინტერვიუ, რომელიც 3 საათს გაგრძელდა.

ინტერვიუ გამოქვეყნდა ვიდეო ფორმატში 2024 წლის 17 აპრილს, Tucker Carlson-ისა და მისი Tucker Carlson Network-ის ოფიციალურ წყაროებზე. ეხებოდა ევრომაიდანის თემას, როსკომნადზორმა დაბლოკა Telegram სოციალური ქსელი დუროვის უარის თქმის ფონზე რუსეთის მთავრობასთან თანამშრომლობაზე, იქ სისხლისსამართლებრივი დევნა, რუსეთიდან ემიგრაცია და ა.შ. ინტერვიუს საერთო ხანგრძლივობა იყო 50 წუთზე მეტი.

კრემლის მყისიერმა რეაქციამ არ დააყოვნა და ინტერვიუს ოფიციალური გამოქვეყნებიდან რამდენიმე საათში რუსეთის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დიმიტრი პესკოვმა განაცხადა, რომ „კრემლი უყურებს პაველ დუროვის ინტერვიუს სამუშაო დღის ბოლოს“. მოგვიანებით პესკოვმა დაამატა, რომ კრემლი იმედოვნებს, რომ Telegram არ იქნება გამოყენებული, როგორც პლატფორმა ტერორისტული თავდასხმების ორგანიზებისთვის. "ძალიან ვწუხვარ, რომ დააკავეს", - თქვა ტაკერმა საფრანგეთში დუროვის დაკავების შესახებ.

ინტერვიუ ვლადიმირ ზელენსკისთან

2024 წლის 3 ივლისს გაირკვა, რომ ტაკერ კარლსონი უკრაინის პრეზიდენტ ვლადიმირ ზელენსკის ინტერვიუს გეგმავდა. ამის შესახებ თავად ჟურნალისტმა თავის X ანგარიშში (ყოფილი Twitter) განცხადების სახით განაცხადა. კარლსონმა დასძინა, რომ მან ზელენსკის ინტერვიუ სცადა ჯერ კიდევ 2022 წელს, 2022 წლის 24 თებერვალს უკრაინაში რუსეთის სრულმასშტაბიანი შემოჭრის შუაგულში. ინტერვიუს გამოსვლის თარიღზე ჯერ არაფერია ნათქვამი, მაგრამ ამერიკელმა ჟურნალისტმა ნათლად აღნიშნა, რომ თავადაც იმედოვნებს, რომ ეს რაც შეიძლება მალე მოხდება.

რამდენიმე საათის შემდეგ ტაკერ კარლსონის განცხადება ვოლოდიმირ ზელენსკისთან მოახლოებული ინტერვიუს შესახებ, უკრაინის პრეზიდენტის პრესმდივანმა სერხი ნიკიფოროვმა Facebook-ზე განაცხადა, რომ უკრაინის პრეზიდენტის აპარატი არ გეგმავს უახლოეს მომავალში უკრაინის პრეზიდენტთან ინტერვიუს მომზადებას.

პოლიტიკური შეხედულებები

ის არის პროგრესივიზმის ხმამაღალი ოპონენტი და იმიგრაციის კრიტიკოსი, ზოგი კი მას ნაციონალისტად აღწერს. ყოფილი ეკონომიკური ლიბერტარიანი, ის ახლა მხარს უჭერს პროტექციონიზმს.

კარლსონი ეწინააღმდეგება იარაღზე კონტროლის და აბორტის წინააღმდეგ (აბორტი ერთადერთი პოლიტიკური საკითხია, რომელიც მას სჯერა, რომ შეთანხმების გარეშეა).

კარლსონის აზრით, გაურკვეველი რჩება საკითხი, თუ რამდენად უწყობს ხელს ადამიანის აქტივობა კლიმატის ცვლილებას.

კარლსონმა განაცხადა, რომ ის არ მიიჩნევს რუსეთს სერიოზულ საფრთხედ შეერთებული შტატებისთვის და მოუწოდა მასთან თანამშრომლობას სირიის სამოქალაქო ომის საერთო მტრის წინააღმდეგ, როგორიცაა ISIS. ტაკერ კარლსონი ეწინააღმდეგება რუსეთის ბრალდებებს აშშ-ს საპრეზიდენტო არჩევნებში ჩარევის შესახებ 2016 წლის. უკრაინაში რუსეთის შემოჭრის დაწყების შემდეგ, კარლსონმა ერთ-ერთ გადაცემაში განაცხადა: „ვლადიმერ პუტინმა დაიწყო ეს ომი... ის არის დამნაშავე იმაში, რასაც დღეს უკრაინაში ვხედავთ“.

2024 წლის ივლისში კარლსონმა განუცხადა The Wall Street Journal-ს მისი საუბრის შესახებ რუსეთის პრეზიდენტთან ინტერვიუს შემდეგ და ასევე უწოდა რუსეთს "ავტორიტარული ქვეყანა, რომელსაც შეუძლია დიდი სისასტიკით".

კარლსონმა განიხილა ისეთ თემებზე, როგორიცაა „დიდი ჩანაცვლება“ და 2021 წელს აშშ-ის კაპიტოლიუმის აღება.

კარლსონი არის რამდენიმე შეთქმულების თეორიის მხარდამჭერი: უკრაინული ბიოლოგიური ლაბორატორიის შეთქმულების თეორია, COVID-19 პანდემიის შეთქმულების თეორიები, დიდი ჩანაცვლების თეორია და მან ასევე განაცხადა, რომ აშშ-ს მთავრობა ფარულად ინახავს უცხოპლანეტელების კოსმოსურ ხომალდს.

ბიბლიოგრაფია

2013 წელს კარლსონმა გამოუშვა ავტობიოგრაფია, პოლიტიკოსები, პარტიზანები და პარაზიტები: ჩემი თავგადასავალი საკაბელო ამბებში. წიგნის ერთ-ერთი მთავარი აღმოჩენა იყო კარლსონის ისტორია ქალის მიერ გაუპატიურებაში ცრუ ბრალდებაზე, რომელიც არასოდეს შეხვედრია. მისი თქმით, ეს ინციდენტი მისთვის ძალიან დრამატული იყო.

2018 წელს გამოვიდა კარლსონის მეორე წიგნი, „სულელების გემი: როგორ ეგოისტურ მმართველ კლასს მიჰყავს ამერიკა რევოლუციის ზღვარზე“. წიგნი სათავეში მოხვდა The New York Times-ის ბესტსელერების სიაში.

იხ.ვიდეო - 🎤 Полное интервью Джеффри Сакса Такеру Карлсону | НА РУССКОМ ЯЗЫКЕ

ფრეონები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                ფრეონები

1,1,1,2-ტეტრაფტორეთანის ქილა (ფრეონი 134a), რომელიც გამოიყენება ავტომობილის კონდიციონერის დასატენად

ფრეონი (/ˈfriːɒn/ FREE-on) არის Chemours კომპანიის რეგისტრირებული სასაქონლო ნიშანი და ზოგად აღწერს ჰალოკარბონის პროდუქტების რიგი. ეს არის სტაბილური, აალებადი, დაბალი ტოქსიკურობის აირები ან სითხეები, რომლებიც ძირითადად გამოიყენება როგორც მაცივრები და როგორც აეროზოლური საწვავი. მათ შორისაა ქლოროფტორნახშირწყალბადები და ნახშირწყალბადები, რომლებიც ორივე იწვევს ოზონის გაფუჭებას (თუმცა ეს უკანასკნელი გაცილებით ნაკლებად) და ხელს უწყობს გლობალურ დათბობას. „ფრეონი“ არის The Chemours Company-ს მიერ წარმოებული მაცივრების R-12, R-13B1, R-22, R-410A, R-502 და R-503 ბრენდის სახელი და ამიტომ არ გამოიყენება ამ ტიპის ყველა გამაგრილებლის მარკირებისთვის. ისინი გამოყოფენ აცეტონის მსგავს ძლიერ სუნს. აღმოჩნდა, რომ ფრეონი ზიანს აყენებს ადამიანის ჯანმრთელობას დიდი რაოდენობით შესუნთქვისას. კვლევები ჩატარდა ფრეონის ქოლგის ქვეშ მყოფი გაზების სასარგებლო ხელახალი გამოყენების პოვნის მიზნით, როგორც გაზის განადგურების ალტერნატივა.

ისტორია

პირველი CFC სინთეზირებული იქნა ფრედერიკ სვარტსის მიერ 1890-იან წლებში. 1920-იანი წლების ბოლოს ჩარლზ ფრანკლინ კეტერინგმა ჩამოაყალიბა კვლევითი ჯგუფი General Motors-ში, რათა ეპოვა შემცვლელი საშიში მაცივრებისთვის, რომლებიც მაშინ გამოიყენებოდა, როგორიცაა ამიაკი. გუნდს ხელმძღვანელობდა თომას მიდგლი უმცროსი.[4] 1928 წელს მათ გააუმჯობესეს CFC-ების სინთეზი და აჩვენეს მათი სარგებლიანობა ასეთი მიზნისთვის და მათი სტაბილურობა და არატოქსიკურობა. კეტრინგმა დააპატენტა მაცივრის აპარატი გაზის გამოსაყენებლად; ეს გაიცა Frigidaire-ზე, General Motors-ის სრულ საკუთრებაში არსებულ შვილობილი კომპანიისთვის.

1930 წელს General Motors-მა და DuPont-მა შექმნეს Kinetic Chemicals ფრეონის წარმოებისთვის. მათი პროდუქტი იყო დიქლოროდიფტორმეთანი და ახლა მას უწოდებენ "ფრეონ-12", "R-12" ან "CFC-12". რიცხვი R-ის შემდეგ არის მაცივრის კლასის ნომერი, რომელიც შემუშავებულია DuPont-ის მიერ, რათა სისტემატიურად იდენტიფიცირდეს ცალკეული ჰალოგენირებული ნახშირწყალბადები, ისევე როგორც სხვა მაცივრები, გარდა ჰალოკარბონებისა.

CFC-ების გამოყენების უმეტესობა ახლა აკრძალულია ან მკაცრად შეზღუდულია 1987 წლის აგვისტოს მონრეალის პროტოკოლით, რადგან დადასტურებულია, რომ ისინი პასუხისმგებელნი არიან ოზონის დაშლაზე. ფრეონის ბრენდებმა, რომლებიც შეიცავს ნახშირწყალბადებს (HFC) შეცვალა მრავალი გამოყენება, მაგრამ ისინი ასევე მკაცრი კონტროლის ქვეშ არიან კიოტოს პროტოკოლით, რადგან ისინი განიხილება "სუპერსათბურის ეფექტის" გაზებად.

სასარგებლო ხელახალი გამოყენება

შესაძლებელია ფრეონი-11-ის გარდაქმნა სამგანზომილებიან გრაფენად ქიმიური დამუშავების გზით მაგნიუმის ფხვნილის გამოყენებით. CCl3F (ფრეონი-11) შეყვანა არგონით სავსე კონტეინერში და გამდნარი მაგნიუმის ფხვნილის ზედაპირზე, საშუალებას აძლევს ქიმიკატებს გაიარონ შემცირების რეაქცია, რომელიც ქმნის სამგანზომილებიან გრაფენს. ეს სამგანზომილებიანი გრაფინი ძალიან გამტარია და შეიძლება გამოყენებულ იქნას მაღალი სიმძლავრის სუპერკონდენსატორების შესაქმნელად ელექტროენერგიის შესანახად.

ჯანმრთელობის ეფექტი

ფრეონს, ინჰალაციის სახით გამოყენებისას, აღმოაჩნდა სასურველი ეფექტი, როგორიცაა ეიფორია ან ინტოქსიკაცია. ამან გამოიწვია ის, რომ ზოგიერთმა ინდივიდმა გამოიყენა ფრეონი რეკრეაციულად ამ ეფექტების მისაღწევად. ინჰალაციისას ფრეონს აქვს ტოქსიკური ეფექტი, რამაც შეიძლება მავნე ზემოქმედება მოახდინოს სხეულის სხვადასხვა სისტემაზე. ამ ეფექტებმა შეიძლება დააზიანოს ტვინი და გულ-სისხლძარღვთა სისტემა, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს გულის ფუნქციის დარღვევები და ასევე კრუნჩხვები. ფრეონის ინჰალაციამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ფილტვების დაზიანება და იშვიათ შემთხვევებში სუნთქვის უკმარისობა. ფრეონის ინჰალაციის გამო ფილტვების დაზიანება ცნობილია როგორც ნახშირწყალბადის პნევმონიტი.

იხ.ვიდეო - Does Your Refrigerator REALLY Need Freon? How to Find Out If You Need Refrigerant

ჩანთოსანი ჭიანჭველაჭამია

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

            ჩანთოსანი ჭიანჭველაჭამია

მარსუპიული ჭიანჭველა, ანუ ნუმბატი, ან ჭიანჭველა (ლათ. Myrmecobius fasciatus), არის მარსუპიული ძუძუმწოვარი მტაცებელი მარსუიების რიგიდან. სახეობა კლასიფიცირდება მონოტიპურ ოჯახს გარეგნობა

ამ მარსუპიალის ზომები მცირეა: სხეულის სიგრძე 17-27 სმ, კუდი 13-17 სმ. ზრდასრული ცხოველის წონა 280-550 გ. მამაკაცი უფრო დიდია ვიდრე ქალი. მარსული ჭიანჭველას აქვს გაბრტყელებული თავი, წაგრძელებული და წვეტიანი მუწუკი და პატარა პირი. ჭიისმაგვარი ენა შეიძლება გამოვიდეს პირიდან თითქმის 10 სმ-ით, თვალები დიდია, ყურები წვეტიანი. კუდი გრძელია, ფუმფულა, ციყვის მსგავსი, და არა უსუსური. ჩვეულებრივ, ნუმბატი მას ჰორიზონტალურად უჭირავს, წვერით ოდნავ მოხრილი ზემოთ. თათები საკმაოდ მოკლეა, განშორებულია და შეიარაღებულია ძლიერი კლანჭებით. წინა კიდურებს 5 თითი აქვს, უკანა კიდურებს 4.

ნუმბატის ქურთუკი სქელი და უხეშია. იგი შეფერილია რუხი-ყავისფერი ან მოწითალო. ქურთუკი ზურგზე და ბარძაყის ზედა ნაწილზე დაფარულია 6-12 თეთრი ან კრემისფერი ზოლით. აღმოსავლური ნუმბატები უფრო ერთგვაროვანი ფერისაა, ვიდრე დასავლური. მუწუკზე არის შავი გრძივი ზოლი, რომელიც გადის ცხვირიდან თვალის გავლით ყურამდე. მუცელი და კიდურები მოყვითალო-თეთრია, ოხერი.

მარსუპიული ჭიანჭველას კბილები ძალიან პატარა, სუსტი და ხშირად ასიმეტრიულია: მარჯვენა და მარცხენა მოლარებს შეიძლება ჰქონდეთ განსხვავებული სიგრძე და სიგანე. სულ ნუმბატს 50-52 კბილი აქვს. მძიმე პალა ბევრად უფრო შორს ვრცელდება, ვიდრე ძუძუმწოვრების უმეტესობაში, რაც დამახასიათებელია სხვა „გრძელენოვანი“ ცხოველებისთვის (პანგოლინები, არმადილოები). ქალებს აქვთ 4 ძუძუს. ნაყოფის ჩანთა არ არის; მხოლოდ რძისფერი ველია შემოსაზღვრული ხვეული მატყლით.

ცხოვრების წესი და კვება

ევროპის კოლონიზაციამდე ნუმბატი გავრცელებული იყო დასავლეთ და სამხრეთ ავსტრალიაში, ახალი სამხრეთი უელსისა და ვიქტორიის საზღვრებიდან ინდოეთის ოკეანის სანაპიროებამდე და ჩრდილოეთით სამხრეთ-დასავლეთ ჩრდილოეთ ტერიტორიამდე. მისი დიაპაზონი ახლა შემოიფარგლება სამხრეთ-დასავლეთ დასავლეთ ავსტრალიაში. ბინადრობს ძირითადად ევკალიპტისა და აკაციის ტყეებში და მშრალ ტყეებში.

ნუმბატი თითქმის ექსკლუზიურად იკვებება ტერმიტებით და ნაკლებად ხშირად ჭიანჭველებით. ის სხვა უხერხემლოებს მხოლოდ შემთხვევით ჭამს. ეს არის ერთადერთი მარსუპი, რომელიც იკვებება მხოლოდ სოციალური მწერებით; ტყვეობაში მარსუპიული ჭიანჭველა ყოველდღიურად ჭამს 20 ათასამდე ტერმიტს. ნუმბატი იყენებს თავის უკიდურესად მკვეთრ ყნოსვას საკვების მოსაძებნად. წინა თათების კლანჭებით თხრის მიწას ან არღვევს დამპალ ხეს, შემდეგ კი წებოვან ენას იყენებს ტერმიტების დასაჭერად. ნუმბატი მსხვერპლს მთლიანად ყლაპავს ან ოდნავ ღეჭავს ჩიტინის ნაჭუჭებს.

ჭამის დროს ნუმბატი აბსოლუტურად არ აქცევს ყურადღებას მიმდებარე გარემოს. ასეთ მომენტებში შეგიძლიათ მოეფეროთ ან თუნდაც აიყვანოთ.

იმის გამო, რომ მარსუპიული ჭიანჭველას კიდურები და კლანჭები (სხვა მირმეკოფაგებისგან განსხვავებით - ექიდნა, ჭიანჭველა, აარდვარკები) სუსტია და ვერ უმკლავდება ძლიერ ტერმიტის ბორცვს, ის ნადირობს ძირითადად დღის განმავლობაში, როდესაც მწერები მოძრაობენ მიწისქვეშა გალერეების გასწვრივ ან ხის ქერქის ქვეშ საკვების საძიებლად. ნუმბატის დღის აქტივობა სინქრონიზებულია ტერმიტების აქტივობასთან და გარემოს ტემპერატურასთან. ასე რომ, ზაფხულში, შუა დღისთვის, ნიადაგი ძლიერად თბება და მწერები ღრმად მიდიან მიწისქვეშეთში, ამიტომ ნუმბატები გადადიან ბინდის ცხოვრების წესზე; ზამთარში იკვებებიან დილიდან შუადღემდე, დღეში დაახლოებით 4 საათის განმავლობაში.

ნუმბატი საკმაოდ სწრაფია და შეუძლია ხეებზე ასვლა; ოდნავი საფრთხის შემთხვევაში, იმალება თავშესაფარში. ის ღამეს ატარებს იზოლირებულ ადგილებში (არაღრმა ბურუსები, ხეების ღრუ) ქერქის, ფოთლებისა და მშრალი ბალახის საწოლზე. მისი ძილი ძალიან ღრმაა, შეჩერებული ანიმაციის მსგავსი. ბევრია ცნობილი შემთხვევა, როდესაც ადამიანები შემთხვევით წვავდნენ ნუმბატებს კვერთხებთან ერთად, რომლებსაც გაღვიძების დრო არ ჰქონდათ. გარდა გამრავლების პერიოდისა, მარსპიული ჭიანჭველაჭამია მარტოხელა, იკავებს ცალკეულ ტერიტორიას 150 ჰექტარამდე. როდესაც დაიჭერენ, ნუმბატი არ კბენს და არ იკაწრება, არამედ მხოლოდ უსტვენს ან ღრიალებს მოწყვეტით.

რეპროდუქცია

ნუმბატების შეჯვარების სეზონი გრძელდება დეკემბრიდან აპრილამდე. ამ დროს მამრები ტოვებენ ნადირობის ადგილებს და მიდიან მდედრების საძებნელად, მკერდზე სპეციალური კანის ჯირკვლის მიერ წარმოქმნილი ცხიმიანი სეკრეტით აღნიშნებენ ხეებსა და მიწას.

პაწაწინა (10 მმ სიგრძის), ბრმა და შიშველი ახალგაზრდა იბადებიან შეჯვარებიდან 2 კვირის შემდეგ. ნაგავში 2-4 ბელია. მას შემდეგ, რაც მდედრს არ აქვს სანაყოფე ჩანთა, ისინი ჩამოკიდებული არიან ძუძუსთაგან, დედის ბეწვზე მიბმული. ზოგიერთი წყაროს მიხედვით, დაბადება ხდება 1-2 მ სიგრძის ბურღულში, მდედრი ატარებს ლეკვებს მუცელზე დაახლოებით 4 თვის განმავლობაში, სანამ ისინი არ მიაღწევენ ზომას, შემდეგ კი ტოვებს შთამომავლობას არაღრმა ბურღულში ან აგრძელებს მოსვლას ღამით. სექტემბრის დასაწყისისთვის, ახალგაზრდა ნუმბატები იწყებენ ბურუსის ხანმოკლე პერიოდის დატოვებას. ოქტომბრისთვის ისინი გადავიდნენ ტერმიტებისა და დედის რძის შერეულ დიეტაზე. ახალგაზრდები დედასთან 9 თვემდე რჩებიან, ბოლოს კი დეკემბერში ტოვებენ. სქესობრივი მომწიფება ხდება სიცოცხლის მეორე წელს.

სიცოცხლის ხანგრძლივობა (ტყვეობაში) 6 წლამდეა.

მოსახლეობის მდგომარეობა და კონსერვაცია

ეკონომიკური განვითარებისა და მიწების გაწმენდის გამო, მკვეთრად შემცირდა მარსუპიული ჭიანჭველაჭამიების რაოდენობა. თუმცა, მისი რაოდენობის შემცირების მთავარი მიზეზი მტაცებლების დევნაა. მათი ყოველდღიური ცხოვრების წესის გამო, ნუმბატები უფრო დაუცველები არიან, ვიდრე ყველაზე პატარა მარსუპიალები; მათზე ნადირობენ მტაცებელი ფრინველები, დინგოები, ველური ძაღლები და კატები და განსაკუთრებით წითელი მელა, რომლებზეც ნადირობდნენ მე-19 საუკუნეში. ჩამოიყვანეს ავსტრალიაში. მელაებმა მთლიანად გაანადგურეს ნუმბატების პოპულაციები ვიქტორიაში, სამხრეთ ავსტრალიაში და ჩრდილოეთ ტერიტორიებზე; ისინი გადარჩნენ მხოლოდ ორი მცირე პოპულაციის სახით პერტის მახლობლად. 1970-იანი წლების ბოლოს. არსებობდა 1000-ზე ნაკლები ნუმბატი.

ინტენსიური კონსერვაციის ღონისძიებების, მელაების განადგურებისა და ნუმბატების ხელახალი შემოყვანის შედეგად, მოსახლეობა გაიზარდა. ნუმბატების პოპულაცია აქტიურად არის გამოყვანილი ავსტრალიის სტერლინგის ქედის კონსერვაციაში. თუმცა, ეს ცხოველი კვლავ ჩამოთვლილია საერთაშორისო წითელ წიგნში "გადაშენების პირას" სტატუსით.

იხ.ვიდეო - Намбат - интересные факты (Сумчатый муравьед, мурашеед)

კენგურუ

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  კენგურუ

კენგურუ (ინგლისური კენგურუ - ავსტრალიელი აბორიგენების გუუგუ-იმიტირა ენიდან gangurru"ნაცრისფერი კენგურუ", ლათ. Macropus (ლიტ.: "დიდი ფეხი")) არის ცხოველთა ჯგუფის საერთო სახელი დიპროტოდონტის მარსუპიული ძუძუმწოვრების რიგიდან .

ფართო გაგებით, ტერმინი "კენგურუ" აღნიშნავს კენგურუს ოჯახის ყველა წევრს, განსაკუთრებით წითელფეხა კენგურუს, ანტილოპის კენგურუს, აღმოსავლური ნაცრისფერი (გიგანტური) კენგურუს და დასავლეთის ნაცრისფერ კენგურუს. ვიწრო გაგებით, ეს სახელი მოიხსენიება ოჯახის უმსხვილეს წარმომადგენლებზე, ხოლო ყველაზე პატარაებს ვალაბიებს უწოდებენ, ხოლო საშუალო ზომის კენგურუებს - ვალაროებს.

კენგურუ ენდემურია - მშობლიური ავსტრალია. ამ ცხოველებს აქვთ დიდი, ძლიერი უკანა ფეხები, დიდი ფეხები ადაპტირებული ხტომისთვის, გრძელი, მასიური კუდი წონასწორობისთვის და პატარა თავი. სხვა მარსუპიალების უმეტესობის მსგავსად, მდედრ კენგურუებს სხეულში აქვთ სპეციალური ჩანთა (კანის ნაკეცი), რომელსაც ეწოდება "მარსპიუმი", რომელშიც ბავშვი ასრულებს თავის მშობიარობის შემდგომ განვითარებას. მსხვილი კენგურუები კარგად ეგუებიან ადამიანების მიერ მიწის გაწმენდას პასტორალური სოფლის მეურნეობისთვის და ჰაბიტატის ცვლილებებთან. კენგურუების მრავალი პატარა სახეობა იშვიათი და გადაშენების პირას მყოფი სახეობაა, ხოლო უფრო დიდი კენგურუ შედარებით უხვადაა. ავსტრალიის მთავრობამ შეაფასა, რომ 2011 წელს ავსტრალიის კომერციულ მოსავლის ზონებში ცხოვრობდა 34,3 მილიონი კენგურუ, წინა წლის 25,1 მილიონიდან.

კენგურუ არის ავსტრალიის სიმბოლო და ჩანს ავსტრალიის გერბზე და ზოგიერთ ავსტრალიურ ბანკნოტებსა და მონეტებზე და გამოიყენება ზოგიერთი ცნობილი ავსტრალიური ორგანიზაციის მიერ, მათ შორის Qantas და სამეფო ავსტრალიის საჰაერო ძალები. კენგურუ მნიშვნელოვანია როგორც ავსტრალიის კულტურისთვის, ასევე ეროვნული იმიჯისთვის.

ველურ კენგურუებზე ნადირობენ ხორცის, ტყავისა და საძოვრების დასაცავად. მიუხედავად იმისა, რომ კენგურუს ხორცის ჯანმრთელობის სარგებელი საკამათოა, იგი აღიქმება როგორც სასარგებლო ადამიანის ჯანმრთელობისთვის (სხვა ტრადიციულ ხორცებთან შედარებით) მისი დაბალი ცხიმის შემცველობის გამო.

ძეგლი ჯეიმს კუკის ექსპედიციის მიერ ევროპელებისთვის კენგურუების აღმოჩენის საპატივცემულოდ ქალაქ კუკთაუნში, იმ მხარეში, სადაც მოხდა ევროპელების პირველი შეხვედრა ამ ცხოველებთან.

ევროპელების აღმოჩენის ისტორია. სახელის წარმოშოსიტყვა "კენგურუ" მომდინარეობს კანგურუდან ან განგურუდან (გამოითქმის IPA /ɡaŋʊrʊ/), ამ ცხოველის ერთ-ერთი სახეობის სახელი ავსტრალიელი აბორიგენების ერთ-ერთი ტომის (გუუგუ იმიტირის ხალხი) ენაზე, რომელიც მოისმინა ჯეიმს აბორიგენებისა და კოლოტენების ოჯახის მიერ ექსპედიციის ბოტანიკოსი ჯოზეფ ბენქსი აბორიგენებიდან, როდესაც ისინი ნაპირზე იმყოფებოდნენ ახლანდელი ავსტრალიის ჩრდილო-აღმოსავლეთ შტატის კუინსლენდის ჩრდილო-აღმოსავლეთით, როდესაც გადიოდნენ რემონტი მას შემდეგ, რაც გემი Endeavour დაზიანდა რიფებზე დღევანდელი სოფელ კუკტაუნთან, მდინარე ენდევორზე 1770 წელს.

იხ.ვიდეო - КЕНГУРУ - САМОЕ ЗНАМЕНИТОЕ ЖИВОТНОЕ АВСТРАЛИИ || ЖИВАЯ ЗЕМЛЯ 

ბენკსმა პირველმა დაწერა ეს სიტყვა თავის ექსპედიციის ჟურნალში (ჯეიმს კუკის პირველი მოგზაურობა მთელს მსოფლიოში). ჯეიმს კუკმა შეინახა ექსპედიციის ჟურნალი და შეადგინა ამ ტომის ენის სიტყვებისა და გამონათქვამების სია, რომელიც გახდა ავსტრალიელი აბორიგენების ენების შესახებ ინფორმაციის პირველი ჩანაწერი. იყო სხეულის ნაწილების სახელები, სიტყვები და გამოთქმები, რომლებიც დაკავშირებულია ბუნებასთან და ყოველდღიურობასთან და მათ შორის იყო კენგურუს სახელი. იმ დროს არ არსებობდა მეცნიერული გზები ამ ენების ბგერების გადმოსაცემად. მეცხრამეტე და მეოცე საუკუნეებში მშობლიური ენის რამდენიმე მკვლევარმა (ლუთერანმა მისიონერმა შვარციმ 1890 წელს და ვალტერ ედმუნდ როთმა, რომელმაც გამოიყენა მისი მონაცემები 1901 წელს) შეამოწმა კუკის სია სიზუსტითა და სანდოობით და ზოგადად დაამტკიცა, რომ სიტყვების ზუსტი გადმოცემა ჯონ განყოფილებაში იყო დ უნივერსიტეტი, რომელმაც ჩაატარა საველე სამუშაოები იქ ადგილობრივ მცხოვრებთა შორის 1970-იანი წლების დასაწყისში. ამავდროულად, ის აღნიშნავს ასეთი ლექსიკონების შედგენის მეთოდის ნაკლოვანებებს შესწავლილი ენის მშობლიურ ენაზე გასაუბრების გზით „ჟესტების მითითებით შეკითხვით“ გამოყენებით, როგორც მას უწოდებენ, რადგან ორივე ენაზე ცნებების ფარგლები შეიძლება არ ემთხვეოდეს (შეადარეთ რუსული „ხელი“ და მისი ორი ინგლისური ეკვივალენტი „ხელის სიგრძეზე“ და „ხელი“).ბა

ჯეიმს კუკი

გავრცელდა მითი, რომლის თანახმად, ჯეიმს კუკმა, რომელიც ავსტრალიაში ჩავიდა და დაინახა დიდი, ხტუნვა, უცნობ ცხოველი, ჰკითხა ერთ-ერთ აბორიგენს: "რა არის ეს?", მაგრამ აბორიგენმა, არ ესმოდა კუკის ინგლისური, უპასუხა მას მშობლიურ ენაზე: "არ მესმის". როგორც მითი მიდის, ეს იყო გამონათქვამი, რომელიც სავარაუდოდ კენგურუს ჰგავდა, რომელიც კუკმა ცხოველის სახელად მიიღო. თანამედროვე ლინგვისტური კვლევის თანახმად, ეს მითი არ არის მყარად დასაბუთებული. 1970-იანი წლების დასაწყისში ჰევილენდის საველე კვლევამ აჩვენა, რომ ტომის ენაში ჯერ კიდევ ინარჩუნებდა სიტყვა განგურუ დიდი შავი კენგურუს სახეობისთვის, რომელიც იშვიათი გახდა ამ მხარეში. კუკის სიაში ეს სიტყვა არის 60 ნომერი 61-დან.

აღნაგობა

Endeavour ახალი ჰოლანდიის სანაპიროზე (ავსტრალიის ისტორიული სახელი, რომელიც მიენიჭა ჰოლანდიელმა მკვლევარმა აბელ ტასმანმა 1644 წელს და გამოიყენა საუკუნენახევრის განმავლობაში) 1794 წელს.

კენგურუს აქვს ძლიერი უკანა ფეხები, მასიური კუდი, ვიწრო მხრები და პატარა წინა თათები (ადამიანის ხელების მსგავსი), რომლითაც ისინი თხრიან ტუბერებსა და ფესვებს. საფრთხის შემთხვევაში, კენგურუ სხეულის მთელ წონას კუდზე გადააქვს, შემდეგ კი ორივე უკანა ფეხი, გათავისუფლებული, ერთი მოძრაობით ზემოდან ქვევით ძლიერ დარტყმას აყენებს მტერს. მძლავრი უკანა ფეხებით აძრობ ცხოველებს შეუძლიათ 12 მ სიგრძის და 3 მ სიმაღლეზე ხტომა. სხეულის წონა 80 კგ-მდეა. კუდზე ეყრდნობა კენგურუ.

ცხოვრების წესი

კენგურუები ბალახისმჭამელები არიან. მათი ძირითადი დიეტა ბალახისა და ხილისგან შედგება.

დიდი კენგურუების სიცოცხლის ხანგრძლივობა 12 წელს აჭარბებს. საშუალოდ, კენგურუები ველურ ბუნებაში ცხოვრობენ 6 წელი და ტყვეობაში 20 წელზე მეტი (დამოკიდებულია სახეობაზე). თუმცა ველურ ბუნებაში კენგურუების უმეტესობა არ აღწევს სიმწიფეს.

გამრავლება

კენგურუები ბალახისმჭამელები არიან. მათი ძირითადი დიეტა ბალახისა და ხილისგან შედგება.

დიდი კენგურუების სიცოცხლის ხანგრძლივობა 12 წელს აჭარბებს. საშუალოდ, კენგურუები ველურ ბუნებაში ცხოვრობენ 6 წელი და ტყვეობაში 20 წელზე მეტი (დამოკიდებულია სახეობაზე). თუმცა, ველურ ბუნებაში, კენგურუების უმეტესობა არ აღწევს სიმწიფეს.

რეპროდუქცია

კენგურუ მრავლდება წელიწადში ერთხელ; მათ არ აქვთ კონკრეტული გამრავლების სეზონი. ორსულობა ხანმოკლეა - 27-40 დღე. იბადება ერთი ან ორი ბელი; წითელ კენგურუს (Macropus rufus) აქვს 3-მდე. ახალშობილი წითელი კენგურუს სხეულის სიგრძე დაახლოებით 25 მმ-ია - ეს არის ყველაზე პატარა ბავშვი ძუძუმწოვრებს შორის ზრდასრულ ცხოველთან შედარებით. მდედრი თავის შთამომავლობას ტომარაში ატარებს 6-8 თვის განმავლობაში. ბევრი კენგურუ განიცდის ემბრიონის იმპლანტაციის შეფერხებას. ახალი შეჯვარება ხდება კუბის დაბადებიდან 1-2 დღის შემდეგ (ჭაობ ვალაბიში - ბელის დაბადებამდე ერთი დღით ადრე). ამის შემდეგ, ემბრიონი რჩება დიაპაუზის მდგომარეობაში, სანამ წინა შთამომავლობა არ გაიზრდება ან მოკვდება. ამ მომენტიდან ემბრიონი იწყებს განვითარებას. ხელსაყრელ პირობებში ახალი ბელი იბადება, როგორც კი უფროსი საბოლოოდ დატოვებს ჩანთას.

კენგურუ და კაცი

ველურ კენგურუებზე ნადირობენ ხორცისა და ტყავისთვის, ასევე საძოვრების დასაცავად. კენგურუს ხორცი ითვლება უფრო ჯანსაღად, ვიდრე კომერციულად წარმოებული ხორცი, მისი დაბალი ცხიმის შემცველობის გამო.

კენგურუ, როგორც ავსტრალიის სიმბოლო

კენგურუ ავსტრალიის ერთ-ერთი სიმბოლოა. ცხოველი ჩანს ავსტრალიის გერბზე, ზოგიერთ ავსტრალიურ მონეტაზე და ასევე გამოიყენება ავსტრალიის ყველაზე ცნობილი ორგანიზაციების მიერ, როგორიცაა Qantas და სამეფო ავსტრალიის საჰაერო ძალები.

იხ.ვიდეო - Baby Kangaroo in Pouch

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               ქრისიპე

ქრისიპე (ბერძ. Χρύσιππος ὁ Σολεύς; დაახლ. ძვ. წ. 279 – დაახლ. ძვ. წ. 206) — ბერძენი სტოიცისტი ფილოსოფოსი. წარმოშობით კილიკიის ქალაქ სოლიდან, საიდანაც გადასახლდა საბერძნეთში, ქალაქ ათენში და დაემოწაფა ბერძენ სტოიცისტ ფილოსოფოსს კლეანთეს. როდესაც კლეანთე გარდაიცვალა ძვ.წ 230 წელს, ქრისიპე სკოლას ჩაუდგა სათავეში. მოგვიანებით სტოიციზმის დამფუძნებელმა ზენონმა, მას მეორე ფუძემდებლის ტიტული მიანიჭა.

ქრისიპე მოღვაწეობდა ლოგიკის სფეროში, ასევე ეპისტემოლოგიას, ეთიკასა და ფიზიკაში. მან შეიმუშავა ლოგიკის ახალი სისტემა რათა უკეთ გაეაზრებინა ადამიანის როლი სამყაროში. ის აღიარებდა ბედისწერის გარდაუვალობას, მიუხედავად ამისა, არასოდეს უარყოფდა ადამიანის აზროვნებისა და გადაწყვეტილების მიღების თავისუფლებას. ეთიკა,მისი თქმით დამოკიდებულია იმაზე თუ რამდენად იაზრებს ადამიანი სამყაროს მოწმედების პრინციპებს. ის ამბობდა, რომ ემოციური გატაცებები ადამიანის სულს ასახიჩრებს. ქრისიპეს მუშაობის შედეგია ის უდიდესი წარმატება, რაც წილად ხვდა სტოიციზმს ბერძნულ და რომაულ კულტურაში.

ცხოვრება

ქრისიპე, აპოლონიუსის შვილი, დაიბადა სოლში, კილიკიაში. იყო საშუალო სიმაღლის და ცნობების მიხედვით ვარჯიშობდა შორ დისტანციაზე სირბილში. ახალგაზრდობაშივე მან დაკარგა მემკვიდრეობით მიღებული ქონება, რომელიც მეფის პირად მფლობელობაში გადავიდა. ამის შემდეგ ქრისიპე ათენში გადასახლდა, სადაც დაემოწაფა კლეანთეს, რომელიც სათავეში ედგა სტოიცისტურ სკოლას. მიჩნეულია, რომ ის ესწრებოდა არქეზილასა და ლაკიდეს ლექციებს პლატონის აკადემიაში.

ქრისიპე დიდი მონდომებით სწავლობდა სტოიცისტურ სისტემებს. მან სწავლის შემართებით სახელი გაითქვა თანატოლებში. ის განთქმული იყო ინტულექტუალური ერუდიციით, თავდაჯერებულობითა და გამოხატვის მრავალფეროვნებით, ყველაფერთან ერთად, ის კლეანთეს ამგვარად მიმართავდა:„მაჩვენე იდეა და შედეგებს თავად აღმოვაჩენ“. კლეანთეს გარდაცვალების შემდეგ, ძვ.წ 230 წელს ქრისიპე სათავეში ჩაუდგა სტოიცისტურ სკოლას.

ქრისიპე ყოო მწერალიც და ცნობების თანახმად დღის განმავლობაში არანაკლებ 500 ხაზს წერდა. საერთო ჯამში მან 705 ნაწარმოები შექმნა. ის მიდრეკილი იყო მრავალმხრივი აზროვნებისკენ, სწორედ ამიტომ, მუდამ ცდილობდა კამათისას ორივე მხარის არგუმენტები შეესწავლა. ქრისიპე ნაწარმოებებში ხშირად იყენებდა ოპონენტების მიერ გამოთქმულ ფრაზებს. ის აღიარებულია, როგორც ფართო, შეუცნობელი და თავისუფალი საკუთარ სტილში. ქრისიპეს შესაძლებლობებიდან გამომგდინარე, მისი ავტორიტეტი დღითი-დღე იზრდებოდა, ამიტომ ის მალევე გახდა სტოიცისტური სკოლის ლიდერი.

ის გარდაიცვალა 143-ე ოლიმპიადის მიმდინარეობისას (ძვ.წ 208-204), 73 წლის ასაკში. დიოგენე ლაერტი გვაწვდის ქრისიპეს გარდაცვალების ორ ვერსიას. პირველი ცნობით ის ნადიმზე გაუზავებელი ღვინით ზედმეტად დათვრა და მალე დაიღუპა. მეორე ვერსიით ის უყურებდა, თუ როგორ ჭამდა ვირი ლეღვს და იხუმრა: „მიეცით ვირს სუფთა ღვინო, რომ ლეღვს მიაყოლოს“. ის საკუთარ ხუმრობაზე სიცილისას დაიღუპა. მისმა ძმისშვილმა არისტორეონმა შექმნა მისი ქანდაკება და დადგა ქალაქ კერამიკში. ქრისიპე სტოიცისტური სკოლის ლიდერად დაინიშნა საკუთარი მოსწავლის, ზენონის მიერ.

მისი ნაწარმოებებიდან არაფერია შემორჩენილი გარდა იმ ციტატებისა, რომლებიც მოხსენებულია ციცერონის, ლუსიუს ანეუს სენეკას, გალენოსის, პლუტარქესა და სხვათა ნაწარმოებებში. ლოგიკის თემაზე შექმნილი ნაწარმოებები აღირიცხება ჰერკულანუმის პაპირუსებში, რომელთაგან ერთ-ერთი, სავარაუდოდ, ქრისიპეს შექმნილიაქრისიპეს კარიერის მანძილზე ხშირად უხდებოდა პლატონის აკადემიაზე თავდასხმების მოგერიება და ამას წარმატებით ართმევდა თავს. ამასთან ის იცავდა სტოიციზმის მიმდინარეობას არა მარტო არსებული, არამედ მომავალი საფრთხისაგანაც. მან გააერთანა ზენონისა და კლეანთეს დოქტრინები რათა შეექმნა ერთიანი, მძლავრი სტოიცისტური სისტემა. ის ხელმძღვანელობდა მათი ფორმალური ლოგიკით. საბოლოოდ, ქრისიპემ ჩამოაყალიბა სტოიციზმი როგორც მიმდინარეობა. ამბობდნენ:„ქრისიპეს გარეშე არ იარსებებდა სტოა“.

ვნებები

მთავარი სტატია: ვნებების შესახებ

სტოიკოსები ცდილობდნენ განთავისუფლდნენ უმართავი ემოციებისგან, რომლებსაც ისინი ბუნების საწინააღმდეგოდ თვლიდნენ. ვნებები ან ემოციები (გზა) არის შემაშფოთებელი ელემენტი სწორი განსჯის დროს. ქრისიპუსმა დაწერა მთელი წიგნი „ვნებების შესახებ“ (ბერძნ. Περὶ παθῶν), რომელიც ეხება ემოციების მკურნალობას. ვნებები დაავადებებს ჰგავს, რომლებიც სულს თრგუნავს და ამსხვრევს, ამიტომ იგი ცდილობდა მათ აღმოფხვრას (აპათია). არასწორი განსჯა ვნებებად გადაიქცევა, როდესაც ისინი საკუთარ იმპულსს აგროვებენ, ისევე როგორც, როცა ადამიანი იწყებს სირბილს, ძნელია შეჩერება. არ შეიძლება ვნებების აღმოფხვრის იმედი, როცა სიყვარულის ან ბრაზის სიცხეშია: ეს შეიძლება მხოლოდ მაშინ, როცა მშვიდია. ამიტომ წინასწარ უნდა მოემზადო და ვნებებს გონებაში ისე მოექცე, თითქოს ისინი იყვნენ. მიზეზის გამოყენებით ისეთი ვნებებისთვის, როგორიცაა სიხარბე, სიამაყე ან ვნება, შეიძლება გაიგოს რა ზიანი მოაქვს მათ.

იხ.ვიდეო - Chrysippus | Co-Founder Of Stoicism