აპოკალიპტო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            აპოკალიპტო

ინგლ. Apocalypto

ჟანრი ეპიკური, ისტორიული, სათავგადასავლო

რეჟისორი მელ გიბსონი

პროდიუსერი

მელ გიბსონი

ბრიუს დავი

როლებში

რუდი იანგბლადო

რაულ ტრუხილო

მაიარა სერბულო

დალია ჰერანდესი

ჯონათან ბრუერი

ჯერარდო ტარასენა

როდოლფო პალასიოსი

ბერნარდო რუის ხუარესი

ამელ როდრიგო მენდოზა

რიკარდო დიაზ მენდოზა

ისრაელ კონტრერასი

კომპოზიტორი რუპეტ გრეგსონ უილიამსი

მწარმოებელი კომპანია

Touchstone Pictures

Icon Productions

დისტრიბუტორი

Buena Vista Pictures (ჩრდილოეთი ამერიკა)

Icon Film Distribution (გაერთიანებული სამეფო და ავსტრალია)

20th Century Fox (სპეციალური ტერიტორიები)

გამოსვლის თარიღი 8 დეკემბერი, 2006 წელი

ხანგრძლივობა 138 წუთი

ქვეყანა აშშ-ის დროშა ამერიკის შეერთებული შტატები

ენა მაიას ცივილიზაციის იუკატანური ენა

ბიუჯეტი 40 მილიონი აშშ დოლარი

შემოსავალი 120.7 მილიონი აშშ დოლარი

აპოკალიპტო (ინგლ. Apocalypto) — 2006 წლის ამერიკული ეპიკური ჟანრის ისტორიული სათავგადასავლო ფილმი, რომლის რეჟისორი და თანაავტორია მელ გიბსონი. ფილმში მონაწილეობენ ამერიკელ და მექსიკელ ინდიელთა შთამომავალი მსახიობები, რომელთა შორისაა: რუდი იანგბლუდი, რაულ ტრუხილო, მაიარა სერბულო, დალია ჰერანდესი, იან ურიელი, ჯერარდო ტარაკენა, როდოლფო პალასიოსი, ბერნარდო რუიზ ხუარესი, ამელ როდრიგო მენდოზ და, რიკარდო დირაზ მენდოზა. გიბსონის ადრინდელი ფილმის, ქრისტეს ვნებანი-ის მსგავსად, ყველა დიალოგისთვის გამოყენებულია ადრინდელთან მიახლოებული ენა. მსახიობები საუბრობენ იუკატეკის მაიას ენაზე. ეს იყო ბოლო ფილმი, გიბსონის დიდი ხნის პაუზამდე, რომელიც ათ წელს გაგრძელდა და 2016 წელს ჰაქსოუს გმირი– ს გამოსვლით დასრულდა.

ფილმი გადაღებულია, იუკატანში, მექსიკაში. აპოკალიპტო ასახავს 1502 წელს ახალგაზრდა მამაკაცის, იაგუარ პაუს მოგზაურობას, რომელიც გვიანდელი მესოამერიკელი მონადირეა და თანამოაზრეებთან ერთად გადაადგილდება. მათი სოფლის daნგრევის შემდეგ, ისინი საშიშ მოგზაურობაში, მაიას ცივილიზაციის ქალაქში მიჰყავთ ადამიანური მსხვერპლისთვის. ფილმმა მსოფლიო მასშტაბით 120 მილიონი აშშ დოლარი გამოიმუშავა და კრიტიკოსებისგან მეტწილად დადებითი შეფასებები მიიღო. კრიტიკოსები აქებდნენ გიბსონის რეჟისურას, დინ სემლერის კინემატოგრაფიასა და მსახიობთა შესრულებებს, თუმცა მაიას ცივილიზაციასთან დაკავშირებულ ისტორიული ფაქტებთან უზუსტობები გააკრიტიკეს. ფილმი გავრცელდა Buena Vista Pictures– ის მიერ ჩრდილოეთ ამერიკაში, Icon Film Distribution-ის მიერ გაერთიანებულ სამეფოსა და ავსტრალიაში და 20th Century Fox-ის საშუალებით სპეციალურ ადგილებში.

წარმოება

სცენარი

სცენარის ავტორი და თანაპროდიუსერი ფარჰად საფინია პირველ მელ გიბსონთან ერთად ქრისტეს ვნებანი-ის დროს მუშაობდა. საბოლოოდ, გიბსონმა და საფინიამ გამონახეს დრო, რომ განეხილათ „ფილმებისადმი საერთო სიყვარული და რა უყვართ მათ ფილმების გადაღებაში".

გიბსონი და საფინია ასევე დაინტერესებულნი იყვნენ უძველესი კულტურის ასახვით და შესწავლით, რომელიც ამერიკის კონტინენტზე ევროპელთა მოსვლამდე არსებობდა. როგორც აცტეკების, ასევე მაიას ცივილიზაციის ისტორიით. ფილმისთვის მათ აირჩიეს მაიას ცივილიზაცია მაღალ განვითარებულობის გამო.

გიბსონმა გადაწყვიტა, რომ მთელი დიალოგები იქნებოდა იუკატეკის მაიას ენაზე.  გიბსონი განმარტავს: „მე ვფიქრობ, რომ სხვადასხვა ენის მოსმენა მაყურებელს საშუალებას აძლევს მთლიანად უგულვებელყოს რეალობა და ფილმში გადეშვას. და რაც მთავარია, აქცენტი გაკეთებულია კინემატოგრაფიულ ვიზუალზე, რომელიც გულის უნივერსალური ენაა.” 

გადაღებები

გიბსონმა აპოკალიპტო გადაიღო ძირითადად კატემაკოში, სან ანდრეზ ტუქსტლაში და პასო დე ოვეხასში ,მექსიკის შტატ ვერაკრუსში. ჩანჩქერის სცენა გადაიღეს ეიპანტლას ჩანჩქერზე, რომელიც მდებარეობს სან ანდრეს ტუქსტლაში. მეორე ჯგუფის ეკიპაჟის გადაღებები გვატემალაში, ელ პეტენში მიმდინარეობდა. თავდაპირველად ფილმის გამოშვება 2006 წლის 4 აგვისტოს იყო დაგეგმილი, მაგრამ Touchstone Pictures– მა გადადო გამოცემის თარიღი 2006 წლის 8 დეკემბრამდე, ძლიერი წვიმისა და ორი ქარიშხლის გამო, რომელმაც გადაღებებს შეუშალა ხელი. მთავარი გადაღებები დასრულდა 2006 წლის ივლისში.

აპოკალიპტო გადაღებულია მაღალი, ციფრული ხარისხით, Panavision Genesis-ის კამერის გამოყენებით.  გადაღებების დროს გიბსონმა და კინემატოგრაფორმა დინ სემლერმა გამოიყენეს Spydercam,  შეჩერებული კამერის სისტემა, რომელიც საშუალებას იძლევა სცენები ზემოდან გადაიღონ. ეს მოწყობილობა გამოიყენეს ინ სცენაზე, როდესაც იაგუარ პაუ ჩანჩქერში ჩახტა.

აპოკალიპტოში არაერთი ცხოველია წარმოდგენილი, მათ შორის არის ამერიკული ტაპირი და შავი იაგუარი. ცხოველებისათვის საზიანო სცენებისთვის იყენებდნენ ანიმატრონიკას ან თოჯინებს.

იხ.ვიდეო -Apocalypto 2 (2025) - First Trailer | Rudy Youngblood

ისტორიული სიზუსტე

მაიას წარმომადგენლობა

მაიას კულტურისა და ცივილიზაციის ასპექტები, რომლებიც ასახულია აპოკალიპტოში, ზოგიერთი მკვლევარის მიერ მიჩნეულია ისტორიულად არაზუსტად. Allan Wall of Banderas News-ის თანახმად, „ფილმის ხელოვნება, არქიტექტურა და გარემო აერთიანებს მაიას ცივილიზაციის სხვადასხვა ეპოქის და რეგიონის ასპექტებს“. ამის საპირისპიროდ, მაიანისტი დევიდ სტიუარტი აცხადებდა, რომ ადამიანთა მსხვერპლშეწირვა არ იყო იშვიათი და ჩუქურთმებსა და ფრესკებზე დაფუძნებული, „აზტეკებსა და მაიას შორის უფრო და უფრო მეტი მსგავსებაა“.

სავარაუდო ისტორიული უზუსტობების ირგვლივ დაპირისპირების გარდა, მეცნიერები და მკვიდრი აქტივისტები შეშფოთებულნი იყვნენ ფილმში ხაზგასმული ადამიანთა მსხვერპლშეწირვაზე, რომელიც მოხდა ესპანეთის დაპყრობამდე შემდგომ წლებში. ანთროპოლოგი ტრეისი არდრენი თვლიდა, რომ აპოკალიპტო მიკერძოებული იყო, რადგან „არ არის ნახსენები მიღწევები მეცნიერებასა და ხელოვნებაში, ღრმა სულიერებასა და კავშირს სასოფლო-სამეურნეო ციკლებთან, ან მაიას ქალაქების საინჟინრო მიღწევებზე“. ფილმი ასევე გააკრიტიკა გვატემალელმა აქტივისტმა იგნასიო ოჩოამ, როგორც "შეურაცხმყოფელი და რასისტული წარმოდგენა იმის შესახებ, რომ მაია ხალხი სასტიკი იყო ერთმანეთის მიმართ ევროპელების მოსვლამდე დიდი ხნით ადრე და ამიტომ ისინი იმსახურებდნენ, ფაქტობრივად, საჭიროებდნენ გადარჩენას".

რიჩარდ დ. ჰანსენმა, ფილმის ისტორიულმა კონსულტანტმა, The Washington Post-თან ინტერვიუში განაცხადა, რომ ფილმი „მაძლევს განცდას, რომ მაია იყო] სადისტური სიმრავლე“ და გამოხატა, რომ „ცოტა შეშფოთებულია იმის შესახებ, თუ როგორ მიიღებს ამას თანამედროვე მაია“. ფილმში, ინტერვიუში ნათქვამია, რომ "ბევრი მართლაც შეურაცხმყოფელი რასობრივი სტერეოტიპებია. ისინი ნაჩვენებია, როგორც ეს უკიდურესად ბარბაროსული ხალხი, როდესაც სინამდვილეში მაია იყო ძალიან დახვეწილი კულტურა." მოქმედებს."

ადამიანის მსხვერპლშეწირვა

აპოკალიპტო გააკრიტიკეს მასობრივი მსხვერპლშეწირვის გამოსახულებების გამო, რომლებიც უფრო დამახასიათებელი იყო აცტეკებისთვის, ვიდრე მაიასთვის. ადამიანთა მსხვერპლშეწირვა იყო „უდავოდ ნაკლებად გავრცელებული ძველ მაიას საზოგადოებაში“. ჰანსენის თქმით, ფილმი ასახავს პოსტკლასიკურ პერიოდს, როდესაც მაია ტოლტეკებისა და აცტეკების გავლენის ქვეშ იყვნენ. ჰანსენი ამბობს: "ჩვენ ვიცით, რომ ომი მიმდინარეობდა. ტულუმის პოსტკლასიკური ცენტრი გალავნით შემოსაზღვრული ქალაქია; ეს ადგილები თავდაცვით პოზიციებზე უნდა ყოფილიყო. ამ დროისთვის აცტეკების უზარმაზარი გავლენა იყო. აცტეკები აშკარად დაუნდობელნი იყვნენ დაპყრობისა და მსხვერპლშეწირვის დევნაში, პრაქტიკა, რომელიც მაიას ზოგიერთ რაიონშიც გავრცელდა.

კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ ფილმში ასახული ადამიანის მსხვერპლშეწირვა უფრო ჰგავს აცტეკების პრაქტიკას (როგორც აქ ჩანს), ვიდრე მაიას.

მაიას სხვა სადავო გამოსახულებები მოიცავს უბრალო მოსახლეობის მსხვერპლშეწირვას და მასობრივ საფლავებს. ანთროპოლოგიის პროფესორის სტივენ ჰიუსტონის თქმით, მაიები მსხვერპლად სწირავდნენ თავადაზნაურობას და საზოგადოებრივ ელიტებს უბრალოების ნაცვლად. არქეოლოგიური ძეგლები მიუთითებენ, რომ მაიები იყენებდნენ მსხვერპლშეწირვის რამდენიმე მეთოდს, როგორიცაა „თავის მოკვეთა, გულის ამოკვეთა, დანაწევრება, ჩამოკიდება, კუჭის ამოკვეთა, კანის გაფცქვნა, თავის ქალას გახლეჩა და წვა“. ჰანსენი აცხადებს, რომ ეს არის "ვარაუდი" და ამბობს, რომ "ყველაფერი [გიბსონი] ცდილობდა იქ გაეკეთებინა, გამოხატა მისი საშინელება". კიდევ ერთი სადავო სცენა, როდესაც Jaguar Paw და დანარჩენი ტყვეები გამოიყენება როგორც სამიზნე პრაქტიკა, კინორეჟისორებმა აღიარეს, რომ გამოიგონეს, როგორც სიუჟეტური მოწყობილობა დევნის თანმიმდევრობის გასააქტიურებლად.

დასასრული

მელ გიბსონისა და ფარჰად საფინიას DVD კომენტარების მიხედვით, ფილმის დასასრული გამიზნული იყო ესპანელებსა და მაიას შორის პირველი კონტაქტის გამოსახატავად, რომელიც მოხდა 1511 წელს, როდესაც პედრო დე ალვარადო ჩავიდა იუკატანისა და გვატემალის სანაპიროზე და ასევე ქრისტეფორე კოლუმბის მეოთხე მოგზაურობის დროს. ევროპელების ჩამოსვლა აპოკალიპტოში და მისი თემატური მნიშვნელობა უთანხმოების საგანია. ტრასი არდრენი, ანთროპოლოგი, წერდა, რომ ესპანელების, როგორც ქრისტიან მისიონერების მოსვლას ჰქონდა „უხეში კოლონიალური გზავნილი, რომ მაიას გადარჩენა სჭირდებოდა, რადგან ისინი იყვნენ „ძირში დამპალი“. ევროპელები და ამით ისინი იმსახურებდნენ, ფაქტობრივად, მათ სჭირდებოდათ გადარჩენა. ეს იგივე იდეა გამოიყენებოდა 500 წლის განმავლობაში მაიას ხალხის დამორჩილების გასამართლებლად." ტყეები.

იხ. ბმულზე კინო რუსულ ენაზე