მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

     მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა

„სასოწარკვეთა“, ავტორი ედვარდ მუნკი (1894), რომელსაც, სავარაუდოდ, ჰქონდა მოსაზღვრე პიროვნული აშლილობა[

მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა (მპა), აგრეთვე ცნობილი როგორც ემოციურად არასტაბილური პიროვნების აშლილობა, არის გრძელვადიანი პათოლოგიური ქცევების პატერნი, რომელიც ხასიათდება ხალხთან არასტაბილური ურთიერთობით, საკუთარი თავის არასტაბილური აღქმითა და არასტაბილური ემოციებით. მათ ხშირად ახასიათებთ მიტოვების შიში, ხშირად გამოვლენილი საშიში ქცევები, სიცარიელის გრძნობა და თვითდაზიანება. სიმპტომები შეიძლება გამოიწვიოს თითქოსდა ჩვეულებრივმა მოვლენებმა. ქცევები, ძირითადად, იწყება ადრეული ახალგაზრდობიდან და ვრცელდება სხვადასხვა სიტუაციებში. ნარკოდამოკიდებულება, დეპრესია, კვებითი აშლილობები ხშირად არის დაკავშირებული მპა-სთან. მპა-ს მქონე პირების დაახლოებით 10% თვითმკვლელობით ასრულებს სიცოცხლეს.

მპა-ს გამომწვევი მიზეზები ბუნდოვანია, თუმცა ითვლება, რომ გავლენა აქვს გენეტიკას, ტვინს, გარემოსა და სოციალურ ფაქტორებს. ეს დაავადება ხუთჯერ უფრო ხშირად გვხვდება ისეთ ადამიანებში, რომელთაც ჰყავთ იმავე დაავადების მქონე ახლო ნათესავი. ასევე, შეიძლება იქონიოს გავლენა საზიანო ცხოვრების სტილმაც. მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა განსაზღვრულია, როგორც პიროვნების აშლილობა ფსიქიკური დარღვევების დიაგნოსტიკურ და სტატისტიკურ სახელმძღვანელოში (DSM). დიაგნოზს სვამენ სიმპტომებზე დაფუძნებით, თუმცა ასევე ატარებენ სამედიცინო ტესტებს სხვა პრობლემების გამოსარიცხად.

მპა-ს მკურნალობის კურსი, ძირითადად, მოიცავს თერაპიას, როგორიცაა კოგნიტურ-ბიჰევიორული თერაპია. აღმოჩნდა , რომ დიალექტიკურ-ბიჰევიორული თერაპია ამცირებს თვითმკვლელობის რისკს. თერაპია შეიძლება იყოს ერთი-ერთზე, ან ჯგუფური. მიუხედავად იმისა, რომ მპა მედიკამენტურად ვერ იკურნება, მედიკამენტები შეიძლება გამოვიყენოთ სიმპტომების კონტროლისათვის.

ნიშნები და სიმპტომები

მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა ხასიათდება მომდევნო ნიშნებითა და სიმპტომებით:

• იდენტურობის აშკარა დარღვევა
• რეალური, ან წარმოსახვითი მიტოვების თავიდან აცილების გააფთრებული მცდელობები და საგანგებო რეაქციები
• გახლეჩა (შავ-თეთრი წარმოსახვა ყველაფერზე)
• ძლიერი იმპულსურობა
• ძლიერი, ან არაკონტროლირებადი ემოციური რეაქციები, რომელნიც ხშირად არაპროპორციულნი ჩანან კონკრეტულ სიტუაციაში
• არასტაბილური და ქაოტური ინტერპერსონალური ურთიერთობები
• თვითდამაზიანებელი ქცევა
• მრუდე წარმოდგენა საკუთარ თავზე
• დისოციაცია
• ხშირად თანმხლებია დეპრესია, შფოთვა, სიბრაზე, ნარკოდამოკიდებულება და სიშმაგე

მპა-ს ყველაზე განმასხვავებელი სიმპტომებია: კრიტიკისა და მიუღებლობისადმი განსაკუთრებული მგრძნობიარობა და მიტოვების განსაკუთრებული შიში. მპა-ს მახასიათებლებია: ხალხთან ურთიერთობაში განსაკუთრებული მგრძნობელობა, ემოციების კონტროლის სირთულე და იმპულსურობა. სხვა სიმპტომები შეიძლება მოიცავდეს: საკუთარ პიროვნებაში, მორალში, ფასეულობებში დაურწმუნებლობა; პარანოიდალური ფიქრები სტრესულ მდგომარეობაში ყოფნისას; დისოციაცია და დეპრესონალიზაცია; საშუალოდან მძიმე შემთხვევებში, სტრესის მიერ გამოწვეული რეალობასთან შეხების დაკარგვა, ან ფსიქოზური მდგომარეობა

ემოციები

მპა-ს მქონე ადამიანები ემოციებს გრძნობენ სხვებზე უფრო მეტად , უფრო ღრმად და ხანგრძლივად ავითარებენ მას. შესაძლებელია, რომ ემოციები არაერთხელ დაბრუნდეს და დარჩეს დიდი ხნით. ამის შედეგად, მპა-ს მქონე ხალხს შეიძლება დასჭირდეს უფრო დიდი ხანი იმისათვის, რომ დაუბრუნდნენ სტაბილურ ემოციურ საწყისს ძლიერი ემოციების განცდის შემდეგ. მპა-ს მქონე ადამიანები ხშირად ახდენენ სხვათა იდეალიზაციას და დევალვაციას.

მარშა ლაინჰანის თანახმად, მპა-იანი ხალხის ემოციურ მგრძნობიარობას, მათი ინტენსიურობასა და ხანგრძლივობას შეიძლება ჰქონდეს, როგორც პოზიტიური ასევე ნეგატიური ეფექტები. მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობის მქონე ხალხი ხშირად არის განსაკუთრებული ენთუზიაზმით სავსე, იდეალისტური, მხიარული და მოსიყვარულე. თუმცა, ისინი შეიძლება უარყოფითმა ემოციებმა წალეკონ (შფოთვა, დეპრესია, სირცხვილისა და დანაშაულის გრძნობები და სხვ.), ამის გამო ისინი განიცდიან უკიდურეს სევდას მოწყენილობის ნაცვლად, უკიდურეს სირცხვილსა და დამცირებას მსუბუქი სირცხვილის ნაცვლად, განრისხებას უბრალო წყენის ნაცვლად და პანიკას უბრალო ნერვიულობის ნაცვლად.

მპა-ს მქონე ხალხი ასევე გამორჩეულად სენსიტიურები არიან მიუღებლობის, კრიტიკულობის, იზოლაციისა და მარცხის აღქმის მიმართ.სხვა ფსიქოლოგიური ადაპტაციის მექანიზმების პოვნამდე მათმა მცდელობამ ნეგატიური ემოციების კონტროლისთვის, ან თავიდან არიდებისთვის შეიძლება მიიყვანონ ემოციურ იზოლაციამდე, თვითდაზიანებამდე, ან თვითმკვლელობამდე. ისინი ხშირად აცნობიერებენ, რომ მათი ნეგატიური ემოციები განსაკუთრებით გამძაფრებულია, თუმცა იმის გამო, რომ მათი კონტროლი არ შეუძლიათ, ამჯობინებენ ეს ემოციები მთლიანად ჩაკლან საკუთარ თავში. ეს ქცევა მეტად საზიანოა, რადგან ნეგატიური ემოციები ხალხს საშუალებას აძლევს გააცნოებიერონ, რომ ისინი პრობლემატურ სიტუაციაში იმყოფებიან, რაც ,თავის მხრივ, მათ უბიძგებს, რომ ეს პრობლემატური სიტუაცია გადაჭრან, ხოლო ემოციების ჩაკვლის შემთხვევაში ეს აღარ ხდება.

თუმცა, მპა-ს მქონე ხალხი სიხარულს ინტენსიურად განიცდის, მათ მიდრეკილება აქვთ დისფორიისკენ, დეპრესიისკენ და სხვა მენტალური, თუ ემოციური აშლილობებისკენ. ცნობილია, დისფორიის ოთხი კატეგორია, რომელიც ახასიათებს ამ აშლილობას: მძაფრი ემოციები, გამანადგურებლობა, ან თვითგამანადგურებლობა, იდენტურობის დაყოფილად, ან საერთოდ არმქონედ აღქმა და თავის მსხვერპლად წარმოდგენა. ამ კატეგორიების გათვალისწინებით, მპა-ს დიაგნოზი ძლიერაა დაკავშირებული სამ ძირითად მდგომარეობასთან: თავის მოღალატედ გრძნობა, 'ვგრძნობ, თითქოს საკუთარი თავის ტკივილი მინდა' და გრძნობა თითქოს კონტროლი დაკარგა. იმის გამო, რომ დიდი სხვადასხვაობაა დისფორიის ტიპებს შორის, რომელსაც მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობის მქონე ხალხი განიცდის, უბედურების სიხშირე ამ აშლილობის კარგი ინდიკატორია.

ინტენსიური ემოციების გარდა, მპა-ს მქონე ხალხს ახასიათებს ემოციური არასტაბილურობა, მათი ხასიათი ხშირად ირყევა ბრაზიანობასა და შფოთვას შორის , დეპრესიასა და შფოთვას შორის.

ქცევა

ხშირია ისეთი იმპულსური ქცევა, როგორიცაა: ნარკოტიკული, ან ალკოჰოლური დამოკიდებულება, ჭამის აშლილობები, დაუცველი სექსი, ან ბევრ პარტნიორთან სექსუალური ურთიერთობა, ფულის უგუნურად ხარჯვა და მანქანის უგუნურად მართვა. იმპულსური ქცევა ასევე შეიძლება გამოიხატებოდეს მოულოდნელად სამსახურიდან წამოსვლით, ან რომანტიკული ურთიერთობის დამთავრებით, სახლიდან გაქცევთ და თვითდაზიანებით.

მპა-ს მქონე ხალხი იმპულსურად იქცევიან იმიტომ, რომ ეს მათ დაუყოვნებლივ ათავისუფლებს ემოციური ტკივილისგან. თუმცა, შემდგომ ისინი გრძნობენ მომატებულ ტკივილს, რაც გამოწვეულია სირცხვილისა და დანაშაულის გრძნობისგან. ციკლი ხშირად იწყება იმით, რომ ისინი განიცდიან ემოციურ ტკივილს, იქცევიან რა იმპულსურად, რათა ამ ტკივილისგან გათავისუფლდნენ, რასაც მოყვება სირცხვილისა და დანაშაულის გრძნობა იმპულსურობის გამო, რაც, თავის მხრივ, უფრო ძლიერ იმპულსურ სურვილებს აჩენს, რათა ეს გაძლიერებული ტკივილი მოიცილონ. დრო და დრო იმპულსური ქცევა შეიძლება გადავიდეს გაუაზრებელ ქცევაში, რომელიც ყოველი ემოციური ტკივილის დროს განხორციელდება.

თვითდაზიანება და თვითმკვლელობა

თვითდაზიანებასა და თვითმკვლელობაზე ფიქრი DSM-ის ერთ-ერთი მთავარი კრიტერიუმია ამ დიაგნოზისთვის. ამ აშლილობისას თვითმკვლელობის რისკი 3-10%-მდე მერყეობს. არსებობს მტკიცებულება, რომ კაცები, რომელთაც აქვთ მპა დაახლოებით ორჯერ უფრო მოსალოდნელია, რომ თავს მოიკლავენ ,ვიდრე ქალები. ასევე, არსებობს იმის მტკიცებულებაც, რომ კაცების საკმაო რაოდენობას,რომელთაც თავი მოიკლეს,არ ჰქონდა მპა-ს დიაგნოზი.

თვითდაზიანება, როგორიცაა საკუთარი თავის დასახიჩრება, ხშირია და ხდება თვითმკვლელობის სურვილის დამოუკიდებლად. არასუიციდალური თვითდაზიანებისა (ასთდ) და თვითმკვლელობის მიზეზები ხშირად განსხვავდებიან. მპა-ს მქონე ხალხის დაახლოებით 70% თავს იზიანებს თვითმკვლელობის მცდელობის გარეშე. ასთდ-ს მიზეზი შეიძლება იყოს: აგრესიის გამოხატვა, თვითდასჯა, ნორმალური ემოციების გაჩენა (ხშირად დისოციაციის დროს) და ემოციური ტკივილისა, ან რთული გარემოებებისგან თავის გართობის მიზნით. ამასთან შედარებით, თვითმკვლელობისას მათ, ძირითადად, ამოძრავებთ რწმენა, რომ სხვები მათი სიკვდილის შემდეგ უკეთ იქნებიან. ორივე შემთხვევაში, სუიციდალური და არასუიციდალური თვითდაზიანებია ნეგატიური ემოციების საპასუხოა.

სექსუალურმა ძალადობამ შეიძლება ძლიერი გავლენა იქონიოს მოზარდებში შემდგომ სუიციდალურ ქცევაზე რომელსაც ტენდენცია აქვს მპა-სკენ.

თვითობის განცდა

მპა-ს მქონე ხალხს ხშირად პრობლემა ექმნებათ საკუთარი იდენტობის წარმოდგენისას. მათ განსაკუთრებული პრობლემა აქვთ, გადაწყვიტონ რას აფასებენ, რისი სწამთ, რა სიამოვნებთ ან ურჩევნიათ. ისინი ხშირად გაურკვევლად არიან, რადგან ვერ წყვეტენ რა არის მათი მიზანი ურთიერთობებსა და სამსახურში. მათი ეს სირთულეები, რომ გაიგონ ვინ არიან და რა უნდათ ხშირად აჩენს დაკარგულობისა და სიცარიელის გრძნობებს.

კოგნიციები

ხშირი ინტენსიური ემოციები მათ პრობლემას უქმნის კონცენტრაციაზე, რადგან ერთ საგანზე ყურადღებას ვერ აჩერებენ. მათ ასევე ახასიათებთ დისოციაცია. დისოციაცია ხშირად ხდება უსიამოვნო გარემოებების განცდის საპასუხოდ, ან უსიამოვნო მოგონებების გამო. დისოციაციის დროს გონებას ავტომატურად გადააქვს ყურადღება ამ მოვლენისგან, სავარაუდოდ იმისთვის რომ თავი დაიცვას ინტენსიური ემოციებისა და არასასურველი იმპულსური ქცევებისგან რაც სხვა შემთხვევაში შეიძლება იქნეს გამოწვეული.

თუმცა, გონების შესაძლებლობამ, რომ მოახდინოს არასასურველი ემოციების ბლოკირება, შეიძლება დროებით გათავისუფლდეს პრობლემისგან, მას ასევე შეიძლება მოჰყვეს არასასურველი გვერდითი მოვლენა რაც გამოიხატება სასურველი და ჩვეულებრივი ემოციების ბლოკირება ან დაჩლუნგება, რაც თავის მხრივ ადამიანს გაურთულებს ცხოვრებისეული გადაწყვეტილებების ქმედითობას. ზოგჯერ სხვებისთვის შესამჩნევია, როცა მპა-ს მქონე ხალხი დისოციაციის მდგომარეობაშია, რადგან მათი სახისა და ვოკალური გამოხატულება ხდება ბლაგვი და უემოციო, ან შეიძლება დაბნეულები ჩანდნენ; თუმცა, ასევე შეიძლება სრულად შეუმჩნევლად ჩაიაროს დისოციაციის პერიოდმა.

ქმედუუნარობა

მპა-ს აკავშირებენ დაბალ ფუნქციონირებასთან და ქმედუუნარობასთან, მაშინაც კი, როდესაც სოციოეკენომიკური სტატუსი, სამედიცინო პირობები და ყველა ფსიქიატრიული აშლილობა კონტროლირდებოდა. დამატებით, მპა-ს მქონე ქალებში უფრო გავრცელებულია ქმედითიუუნარობა ვიდრე მპა-ს მქონე კაცებში. დამატებითი კვლევებია საჭირო, იმის გასარკვევად, თუ ეს სქესთანაა დაკავშირებული თუ სოციალურ პირობებთან, მაგრამ უფრო მეტი ქალს აქვს მპა-ს დიაგნოზი ვიდრე კაცს.

გამომწვევი მიზეზები

როგორც სხვა ფსიქიკური აშლილობების შემთხვევაში, მპა-ს გამომწვევი მიზეზები ასევე რთულია და საერთო კონსენსუსი არ არსებობს. მონაცემების თანახმად, მპა-ს შეიძლება რაიმე კავშირი ჰქონდეს პოსტ-ტრამვატულ სტრესულ აშლილობასთან. მკვლევარების უმეტესი ნაწილი თანხმდებიან, რომ ტრამვატული ბავშვობა შეიძლება დამატებითი ფაქტორი იყოს, მაგრამ ისტორიულად ნაკლები ყურადღება ექცევა ისეთი მიზეზების გამოკვლევას, როგორებიცაა: თანდაყოლილი ტვინის ანომალია, გენეტიკა, ნეირობიოლოგიური ფაქტორები და გარემოებითი ფაქტორები გარდა ტრამვისა.

სოციალურ ფაქტორებში შედის თუ როგორი ურთიერთობა ჰქონდათ მათ ადრეულ ბავშვობაში მშობლებთან, მეგობრებთან და სხვა ბავშვებთან. ფსიქოლოგიურ ფაქტორებში შეიძლება შედიოდეს ინდივიდის პიროვნება და ტემპერამენტი, რაც განისაზღვრება მათი გარემო ფაქტორებიდან და სტრესთან, ნასწავლი, ადაპტაციური მექანიზმებით. შესაძლებელია, რამდენიმე ფაქტორმა ერთად იქონიოს გავლენა ამ აშლილილობის წარმოქმნაში.

დიაგნოზი

მპა-ს დიაგნოზი ისმევა ფსიქიატრის მიერ კლინიკურ შეფასებაზე. საუკეთესო მეთოდია ადამიანს დიაგნოზის კრიტერიუმები ვანახოთ და ვთხოვოთ აღწერონ თუ რამდენად შეესაბამებათ ეს მახასიათებლები. მპა-ს მქონე ხალხის დიაგნოზში აქტიურად ჩართვამ შესაძლებელია უფრო კეთილგანწყობულები გახადონ ისინი რომ ამ დიაგნოზს შეეგუონ. თუმცა, ზოგ ფსიქიატრს ურჩევნია, რომ ამ დიაგნოზთან დაკავშირებული სტიგმისა ან იმის გამო რომ მპა დიდი ხნის განმავლობაში ითვლებოდა განუკურნებლად, თუმცა ძირითადად ითვლება, რომ უკეთესია საკუთარი დიაგნოზი იცოდნენ, რადგან ამ შემთხვევაში მათ შეუძლიათ გაიგონ რომ მსგავსი პრობლემები სხვებსაც ჰქონდათ და შესაძლებელია ეფექტიანი მკურნალობა.

ძირითადად, ფსიქოლოგიური შეფასება მოიცავს, პაციენტისთვის კითხვების დასმას იმის შესახებ თუ როდის დაიწყო და რამდენად მძიმეა მისი სიმპტომები, ისევე როგორც, სხვა ზოგადი შეკითხვები იმის შესახებ თუ რა გავლენა აქვთ ამ სიმპტომებს მის ზოგად ცხოვრების დონეზე. ყველაზე მნიშვნელოვანია იმის გარკვევა ფიქრობს თუ არა პაცინენტს თვითმკვლელობაზე ან სხვების დაზიანებაზე და აქვს თუ არა ადგილი თვითდაზიანებას. დიაგნოზი ისმება პაციენტის მოხსენებისა და თავად კლინიკოსის დაკვირვების საფუძველზე. დამატებით კვლევაში შეიძლება შევიდეს, ფიზიკური და ლაბორატორიული ტესტები რათა გამოირიცხოს სიმპტომის სხვა შესაძლო გამომწვევი მიზეზები.

ICD-10 ამ აშლილობას განიხილავს, როგორც ემოციურად გაუწონასწორებელი პიროვნების აშლილობას და აქვს DSM-5-ის მსგავსი დიაგნოსტიკური კრიტერიუმები.

DSM

პაციენტი უნდა აკმაყოფილებდეს 9 დან 5 კრიტერიუმს რათა დაესვას მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობის დიაგნოზი. DSM-5 მპა-ს მთავარ მახასიათებლებად განსაზღვრავს ინტერპერსონალური ურთიერთობების, თვით წარმოდგენისა და აფექტურობის არასტაბილურობით, ისევე როგორც, შესამჩნევად იმპულსური ქცევით.

მარშა ლაინჰანის თანახმად, ბევრ ფსიქიატრს უჭირს მპა-ს დიაგნოზის დასმა DSM-5-ის გამოყენებით რადგან ეს კრიტერიუმები აღწერს ქცევების დიდ სხვადასხვაობას. ამ პრობლემის აღმოსაფხვრელად, მან სიმპტომები დააჯგუფა 5 ძირითად კატეგორიად: ემოციები, ქცევა, ინტერპერსონალური ურთიერთობა, თვითობის შეგრძნება და კოგნიცია.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია

ICD-10 ამ აშლილობას განსაზღვრავს როგორც მპა-ს მსგავს აშლილობას და მას უწოდებს ემოციურად არასტაბილური პიროვნების აშლილობას (F60.3) მისი ორი ქვეტიპი აღწერილია ქვემოთ.

F60.30 იმპულსური ტიპი

ქვემოთ ჩამოთვლილთაგან მინიმუმ სამი უნდა არსებობდეს, და ერთ-ერთი აუცილებლად იყოს მეორე:

1. აშკარა ტენდენცია მოულოდნელი და შედეგების გაუთვალისწებლად ქცევისკენ;
2. აშკარა ტენდენცია ჩხუბის თავობისკენ და სხვებთან კონფლიქტისკენ განსაკუთრებით მაშინ, როცა მათი იმპულსური ქცევების შეჩერებას ან კრიტიკას ცდილობენ;
3. ბრაზისა და ძალადობის "გამოხტომებისკენ" მიდრეკილება და შედეგობრივი ქცევების კონტროლის უუნარობა;
4. ნებისმიერი იმ საქმის ხანგრძლივად გაგრძელება, რომელიც დაუყოვნებლივ ჯილდოს არ წარმოადგენს;
5. არასტაბილური და ახირებული (იმპულსური, უცნაური) ხასიათი

F60.31 მოსაზღვრე ტიპი

F60.30 იმპულსური ტიპისის მინიმუმ სამი და დამატებით ორი შემდგომი სიმპტომებიდან:

1. თვით წარმოდგენაში, მიზნებსა და უპირატესობებში გაურკვევლობა;
2. არასტაბილურ, დაძაბულ ურთიერთობებში ჩაბმისკენ მიდრეკილება, რასაც ხშირად ემოციურ კრიზისამდე მიჰყავს;
3. მიტოვების თავიდან ასაცილებლად გადაჭარბებული შრომა;
4. ხშირი თვითდაზიანება ან თვითდაზიანების მუქარა;
5. სიცარიელის ქრონიკული გრძნობა;
6. აჩვენებს იმპულსურ ქცევას, როგორებიცაა, მანქანის გადაჭარბებული სიჩქარით მართვა, ნარკოტიკების მოხმარება.

ICD-10 ასევე წარმოადგენს ძირითად კრიტერიუმებს თუ რა წარმოადგენს პიროვნების აშლილობას.

მილონის ქვეტიპები

თეოდორე მილონის თანახმად მოსაზღვრე პიროვნებას ოთხი სუბტიპი აქვს:

• ზნედაცემული - მოსაზღვრე პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს აცილებადი პიროვნების თვისებები.
• ფიცხი - მოსაზღვრე პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს პასიურ-აგრესიული პიროვნების თვისებები.
• იმპულსური - მოსაზღვრე პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს თეატრალური ან ანტისოციალური პიროვნების თვისებები.
• თვით-დამანგრეველი - მოსაზღვრე პიროვნება, რომელსაც თან ახლავს დეპრესიული ან მაზოხისტური პიროვნების თვისებები.

შეცდომითი დიაგნოზი

მპა-ს მცდარი დიაგნოზის დასმა შეიძლება მოხდეს ბევრი მიზეზის გამო. ერთ-ერთი ასეთი მიზეზია ის, რომ მპა-ს სიმპტომები ემთხვევა ისეთ აშლილობებს როგორებიცაა: დეპრესია, პოსტ-ტრამვატული სტრესული აშლილობა და ბიპოლარული აშლილობა. იმის გამო, რომ არასწორი დიაგნოზი შეიძლება დაისვას, მპა-ს მქონე ხალხი შეიძლება არასწორი მკურნალობის კურსს გაყვნენ.

ოჯახური მდგომარეობა

მპა-ს მქონე ხალხს მიდრეკილება აქვთ ოჯახის წევრებზე გაბრაზებასა და მათგან დაშორებულებას გრძნობდნენ.

მათი მშობლები ხშირად ერთდროულად ზედმეტადაც ჩართულები არიან და ნაკლებადაც ოჯახურ ინტერაქციებში. რომანტიკულ ურთიერთობებში, მპა დაკავშირებულია ქრონიკული სტრესისა და კონფლიქტების მაღალ დონესთან, რომანტიკული პარტნიორების დაბალ კმაყოფილებასთან, ოჯახურ ძალადობასთან, მოულოდნელ ფეხმძიმობასთან. თუმცა, ეს კავშირები შესაძლოა ზოგადად პიროვნების აშლილობებს დაუკავშირდეს.

დიფერენციალური დიაგნოზი და კომორბიდულობა

მპა-სთან კომორბიდული (თანამდევი) აშლილობები ხშირია. სხვა პიროვნების აშლილობებთან შედარებით, მპა-ს მქონე ხალხს უფრო დიდი შანსი აქვთ ასევე აკმაყოფილებდნენ კრიტერიუმებს შემდეგი დაავადებებისთვის:

• ხასიათის აშლილობები; კლინიკური დეპრესიისა და ბიპოლარული აშლილობის ჩათვლით
• შფოთვითი აშლილობები; პანიკური აშლილობის, სოციალური შფოთვითი აშლილობის და პოსტ-ტრამვატული სტრესული აშლილობის ჩათვლით
• სხვა პიროვნების აშლილობები
• ნივთიერებათა ავად გამოყენება
• კვებითი აშლილობები; ანორექსიისა და ბულიმიის ჩათვლით
• ყურადღების დეფიციტისა და ჰიპერაქტიულობის სინდრომი
• სომატური სიმპტომების აშლილობა
• დისოციაციური აშლილობები

ხასიათის აშლილობისას პიროვნების აშლილობის დიაგნოზი არ უნდა დაისვას, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც პაციენტის ისტორია მხარს უჭერს პიროვნების აშლილობის არსებობას.

ხასიათის აშლილობები

მპა-ს მქონე მრავალ ადამიანს ასევე აქვთ ხასიათის აშლილობები როგორებიცაა კლინიკური დეპრესია ან ბიპოლარული აშლილობა. მპა-ს ზოგი მახასიათებელი ემთხვევა ხასიათის აშლილობებისას, რამაც შეიძლება უფრო გაართულოს დიაგნოზირება. განსაკუთრებით ხშირია რომ დაისვას ბიპოლარული აშლილობის დიაგნოზი, როცა პაციენტს აქვს მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა ან პირიქით. ბიპოლარული აშლილობის მქონე ადამიანში შესაძლოა გამოჩნდეს მპა-ს მახასიათებლები, როცა იგი მანიაკალურ ან დეპრესიულ მდგომარეობაში იმყოფება, მაგრამ ეს მახასიათებლები გაქრეს როცა მისი ხასიათი ნორმას დაუბრუნდება. ამის გამო, დიაგნოზის დასმამდე, ჯობს პაციენტის ხასიათის გაწონასწორებას დაველოდოთ.

ერთი შეხედვით, მპა-ს ხასიათის არასტაბილურობა და ბიპოლარობისთვის დამახასიათებელი სწრაფი ხასიათის ცვლა ერთნაირი ჩანდეს. გამოცდილი კლინიკოსებისთვისაც რთული შეიძლება გამოდგეს ამ ორი დაავადების ხასიათების მერყეობის გარკვევა თუ მას მპა-სთან მუშაობის გამოცდილება არ აქვს. თუმცა არსებობს გარკვეული განსხვავებები.

პირველი განსხვავება, ისაა, რომ ამ ორი დაავადებისთვის დამახასიათებელი ხასიათის მერყეობა გრძელდება განსხვავებული დროებით. ბიპოლარული აშლილობის მქონე ხალხისთვის, მანიისა და დეპრესიის ეპიზოდები, რომლებიც გრძელდება მინიმუმ 2 კვირის განმავლობაში, ბევრად ხანგრძლივია ვიდრე მპა-ს მქონე ხალხისთვის დამახასიათებელი მერყეობა. იმ შემთხვევაშიც, თუ ბიპოლარული აშლილობის მქონე ადამიანის ხასიათის რყევა უფრო სწრაფია ვიდრე ჩვეულებრივ, დეპრესიისა და მანიის პერიოდები გრძელდება მინიმუმ რამდენიმე დღეს, ხოლო მპა-ს შემთხვევაში ხასიათი შეიძლება რადიკალურად იცვლებოდეს წუთების და საათების განმავლობაში. მიუხედავად იმისა, რომ მპა-ს იმპულსურობა და ეიფორია შეიძლება ჰგავდეს მანიაკალურ ეპიზოდს, ის მეტად მოკლეა იმისათვის რომ ასეთად კვალიფიცირდეს.

მეორე განსხვავება, ისაა, რომ ბიპოლარული პიროვნების ხასიათზე გავლენა არ აქვს გარემო პირობებში ცვლილებებს, ხოლო მპა-ს ხასიათი შესაძლოა იცვლებოდეს გარემო პირობებთან ერთად. რაშიც ის იგულისხმება, რომ ბიპოლარული პიროვნების დეპრესიას პოზიტიური მოვლენა ვერ შეცვლის, თუმცა იგივე შემთხვევაში, შესაძლოა, რომ მპა-ს დეპრესიული ხასიათი შეიცვალოს. ასევე, უსიამოვნო მოვლენა ბიპოლარული აშლილობისას მანიაკალური ეპიზოდით გამოწვეულ ეიფორიას ვერ დაასუსტებს, ხოლო მპა-ს შემთხვევაში კი დაასუსტებს.

მესამე განსხვავება, ისაა, რომ მპა-ს მქონე ხალხი, ძირითადად, ეიფორიას განიცდიან სწრაფად ცვალებადი აზრებისა და დასუსტებული ძილის მოთხოვნილების გარეშე რაც ტიპურია ჰიპომანიისას. თუმცა, მოგვიანებით 2013 წელს ჩატარებული კვლევის თანახმად, მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობა დაკავშირებულია ასევე ქრონიკულ ძილის პრობლემებთან როგორებიცაა ჩაძინების სირთულე, ხანგრძლივი ძილის სირთულე (ღამით ხშირად გაღვიძება) და ჩაფიქრებულ დროზე ადრე გაღვიძება.

იმის გამო, რომ ამ ორ დაავადებას მსგავსი სიმპტომები აქვს, მპა მოიაზრებოდა ბიპოლარული აშლილობის სუსტ ფორმად.

მკურნალობა

მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობის მკურნალობის ძირითადი კურსი არის ფსიქოთერაპია. მკურნალობის კურსი უნდა მოერგოს ინდივიდის მოთხოვნილებებს, ვიდრე მპა-ს ზოგად დიაგნოზს. მედიკამენტები, ასევე ეხმარება კომორბიდული აშლილობების მკურნალობას როგორებიცაა დეპრესია და შფოთვა. მოკლე ვადიან ჰოსპიტალიზაციას მკურნალობისთვის არანაირი დამატებითი ეფექტიანობა არ შესძენია.

ფსიქოთერაპია

ამ დროისათვის, მპა-ს სამკურნალოდ ძირითადად გამოიყენება გრძელვადიანი ფსიქოთერაპია. არსებობს მკურნალობის ექვსი ასეთი კურსი: დინამიკური დეკონსტრუქციული პსიქოთერაპია(დდპ) მენტალიზირებაზე დაფუძნებული მკურნალობა, გადატანაზე ფოკუსირებული ფსიქოთერაპია, დიალექტიკურ-ბიჰევიორული თერაპია(დბტ), ზოგადი ფსიქიატრიული მართვა და სქემატური თერაპია. მიუხედავად იმისა, რომ დბტ არის ყველაზე შესწავლილი თერაპია, ემპირიულ კვლევებზე დაფუძნებით აღმოჩნდა რომ გარდა სქემატური თერაპიისა ყველა სხვა ჩამოთვლილი თერაპია ეფექტიანია მპა-ს მკურნალობისთვის.

ეპიდემიოლოგია

მპა-ს გავრცელება თავდაპირველად ფასდებოდა როგორც ზოგადი მოსახლეობის 1-2%  და რომ ქალებში სამჯერ უფრო ხშირი იყო ვიდრე კაცებში. თუმცა, 2008 წლის კვლევის თანახმად ზოგადი მოსახლეობის 5.9% ში ვრცელდება, ხოლო 5.6% კაცებისა და 6.2% ქალებისა. კაცებსა და ქალებს შორის გავრცელების სხვაობა სტატისტიკურად უმნიშვნელო აღმოჩნდა.

დავები

მოწმობის ვალიდურობა და საიმედოობა

1960 წლის შემდეგ ამ დაავადებიანი ხალხის საიმედოობა კითხვის ნიშნის ქვეშ იდგა.^[63] ორი პრობლემა, რამაც ეს სიტუაცია შექმნა არის დისოციაციის ეპიზოდები და რწმენა რომ ამ დაავადებას ხშირად თან სდევს ხშირი ტყუილები.

დისოციაცია

მკვლევარები დაობენ, თუ რამდენად შეიძლება იქონიოს დისოციაციამ პიროვნების შესაძლებლობაზე, რომ წარსული მოვლენები ზუსტად გაიხსენონ. 1999 წლის კვლევის თანახმად ავტობიოგრაფიული მეხსიერების სპეციფიკურობა დასუსტებული იყო მპა-ს მქონე პაციენტებში. მკვლევარებმა, ასევე აღმოაჩინეს, რომ პაციენტების მეხსიერება დაკავშირებული იყო დისოციაციის დონესთან.

ტყუილი როგორც თვისება

ზოგი თეორიტიკოსი დაობს რომ მპა-ს მქონე პაციენტები ხშირად იტყუებიან. თუმცა, სხვები წერენ, რომ კლინიკურ პრაქტიკაში იშვიათად ხვდებიან მპა-ს მქონე პაციენტებთან ტყუილს. მიუხედავად ამისა, ტყუილი არ არის დიაგნოსტიკური მპა-ს კრიტერიუმი.

მანიპულატორული ქცევა

მანიპულატული ქცევა ზრუნვის მისაღებად მრავალი ფსიქიატრისა და DSM-4-TR-ს განმარტებით არის ერთ-ერთი განმსზაზღვრელი თვისება. თუმცა, მარშა ლაინჰანი აღნიშნავს, რომ ასე ფიქრი ემყარება იმ აზრს რომ მპა-ს მქონე ხალხი გადმოსცემს თავის ინტენსიურ ტკივილს, თავს ვნებს ან თვითმკვლელობას ცდილობს ამას აკეთებენ სხვაზე ზეგავლენის მოსახდენად. მათი ასეთი ქცევების შედეგი სხვებზე, ხშირად ძლიერი ემოციური რეაქცია ოჯახის წევრებისგან, მეგობრებისგან და თერაპევტისგან, იგულისხმება მათ განზრახვად.

თუმცა, იქიდან გამომდინარე, რომ მპა-ს მქონე ხალხს არ შეუძლიათ წარმატებულად აკონტროლონ თავიანთი მტკივნეული ემოციები და ინტერპერსონალური პრობლემები, მათი ტკივილის ხშირი გამოხატვა, თვითდაზიანება და სუიციდალური ქცევა, შესაძლებელია წარმოადგენდეს ხასიათის რეგულაციის ან გაქცევის მექანიზმს ისეთი სიტუაციებიდან, რომლებიც აუტანელი ჩანს. ლაინჰანი აღნიშნავს, რომ თუ, მაგალითად, დამწვრობის მსხვერპლს წამალზე წვდომას შევუზღუდავთ, რაც მათ ინტენსიური ტკივილის მსხვერპლს გახდის, ისინი ასევე დაიწყებენ 'ყურადღების ძებნას' და გამოავლენენ თვით გამანადგურებელ ქცეცევას იმისათვის რომ ტკივილს შეეგუონ.

მოსაზღვრე პიროვნების აშლილობობასთან დაკავშირებული სტიგმა

მპა-ს მახასიათებლებს წარმოადგენს ისეთი თვისებები როგორიცაა: ემოციური არასტაბილურობა, ინტენსიური, არასტაბილური ინტერპერსონალური ურთიერთობები, ინტიმურობის საჭიროება და მიუღებლობის შიში. ამის შედეგად, მპა-ს მქონე ხალხი ხშირად იწვევენ ძლიერ ემოციებს მათ გარშემო მყოფებში. ისინი დამამცირებლად მოიხსენებიან, როგორც 'რთული', 'მანიპულატორული', 'მომთხოვნი', 'მკურნალობის მოწინააღმდეგე', 'ყურადღების მაძებარი', რაც ხშირად წარმოქმნის თვითდამაკმაყოფილებელ წინასწარმეტყველებას, რადგან მპა-ს მქონე ხალხზე ნეგატიური მოპყრობა მათ აიძულებს გააგრძელონ მათი თვითგანადგურება.

ფიზიკური ძალადობა

ასევე, მოსაზრება, თითქოსდა მპა-ს მქონე ხალხი განსაკუთრებით მოძალადეები არიან. მიუხედავად იმისა, რომ ფილმები და სხვა მედია საშუალებები, მათ ხშირად წარმოაჩენენ როგორც ფეთქებად, ფიცხ ადამიანებად, მკვლევარების უმეტესობა თანხმდება, რომ ნაკლებად სავარაუდოა მპა-ს მქონე ადამიანმა სხვას ავნოს. თუმცა, ისინი ხშირად განიცდიან სიშმაგეს, მპა-ს განმსაზღვრელი თვისებაა ის, რომ ისინი ამ გრძნობას თავის თავსვე 'უმიზნებენ'. ერთ-ერთი მთავარი განსხვავება ასპა-სა და მპა-ს შორის ის არის, რომ მპა-ს მქონე ხალხი თავიანთი ბრაზის ინტერნალიზებას ახდენენ თავიანთი თავის დაზიანებით, ხოლო ასპა-ს მქონე ხალხი, კი, პირიქით ექსტერნალიზებას სხვათა დაზიანებით.

ამასთან დამატებით, მპა-ს მქონე ხალხს ხშირად აქვს ბავშვობაში ძალადობის გამოცდილება, რის გამოც ისინი ხშირად თავს არანაირი ბრაზის გამოხატვის უფლებას არ აძლევენ. მათი ეს ანტიპათია აგრესიისადმი ხშირად მიზეზი ხდება იმისა, რომ ისინი ცდილობენ ამის კომპენსაცია მოახდინონ თავის დაჟინებულად წარმოჩენით. ეს ერთ-ერთი შემთხვევაა, როცა მპა-ს მქონე ხალხი ირჩევს საკუთარ თავს ავნონ ვიდრე სხვას. მეორე შემთხვევაა, როდესაც ისინი თავიანთი აგრესიის გამოხატვას თავს არიდებენ იმით რომ თავს აზიანებენ.

იხ.ვიდეო - მოსაზღვრე პიროვნული აშლილობა-ნაწ.1

აკუპუნქტურა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           აკუპუნქტურა

Acupuncture[b] არის ალტერნატიული მედიცინის ფორმა და ტრადიციული ჩინური მედიცინის (TCM) კომპონენტი, რომელშიც თხელი ნემსები ჩადის სხეულში. Acupuncture არის ფსევდომეცნიერება;  TCM-ის თეორიები და პრაქტიკა არ არის დაფუძნებული მეცნიერულ ცოდნაზე,  და მას ახასიათებდნენ როგორც ჭკუას.

არსებობს აკუპუნქტურის ტექნოლოგიური ვარიანტების სპექტრი, რომლებიც წარმოიშვა სხვადასხვა ფილოსოფიაში,  და ტექნიკა განსხვავდება იმის მიხედვით, თუ რა ქვეყანაში კეთდება იგი. თუმცა, ის შეიძლება დაიყოს ორ ძირითად ფუნდამენტურ ფილოსოფიურ გამოყენებად და მიდგომად; პირველი არის თანამედროვე სტანდარტიზებული ფორმა, რომელსაც ეწოდება რვა პრინციპი TCM და მეორე არის უფრო ძველი სისტემა, რომელიც დაფუძნებულია ძველ დაოსურ ვქსინგის საფუძველზე, უკეთ ცნობილი როგორც ხუთი ელემენტი ან ფაზა დასავლეთში. აკუპუნქტურა ყველაზე ხშირად გამოიყენება ტკივილის შესამსუბუქებლად,  თუმცა აკუპუნქტურები ამბობენ, რომ ის ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას სხვა პირობების ფართო სპექტრისთვის. აკუპუნქტურა ჩვეულებრივ გამოიყენება მკურნალობის სხვა ფორმებთან ერთად.

2017 წელს აკუპუნქტურის გლობალური ბაზარი 24,55 მილიარდ აშშ დოლარს შეადგენდა. ბაზარს სათავეში უდგას ევროპა 32,7%-იანი წილით, შემდეგ მოდის აზია-წყნარი ოკეანე 29,4%-ით და ამერიკა 25,3%-ით. 2021 წელს შეფასდა, რომ ინდუსტრია 2023 წლისთვის მიაღწევს 55 მილიარდ აშშ დოლარს ბაზრის ზომას.

ცდების დასკვნები და აკუპუნქტურის სისტემატური მიმოხილვები, როგორც წესი, არ იძლევა კარგ მტკიცებულებას სარგებლობის შესახებ, რაც ვარაუდობს, რომ ის არ არის ჯანმრთელობის დაცვის ეფექტური მეთოდი. აკუპუნქტურა ზოგადად უსაფრთხოა, როდესაც კეთდება სათანადოდ გაწვრთნილი პრაქტიკოსების მიერ სუფთა ნემსის ტექნიკისა და ერთჯერადი ნემსების გამოყენებით. სათანადოდ მიწოდებისას, მას აქვს ძირითადად მცირე გვერდითი ეფექტების დაბალი მაჩვენებელი. როდესაც ხდება უბედური შემთხვევები და ინფექციები, ისინი დაკავშირებულია პრაქტიკოსის მხრიდან უგულებელყოფასთან, განსაკუთრებით სტერილური ტექნიკის გამოყენებისას. 2013 წელს ჩატარებულმა მიმოხილვამ განაცხადა, რომ ინფექციის გადაცემის შესახებ ცნობები მნიშვნელოვნად გაიზარდა წინა ათწლეულში. ყველაზე ხშირად მოხსენებული გვერდითი მოვლენები იყო პნევმოთორაქსი და ინფექციები. იმის გამო, რომ სერიოზული გვერდითი მოვლენები გრძელდება, რეკომენდირებულია, რომ აკუპუნქტურებმა გაიარონ საკმარისად ტრენინგი რისკის შესამცირებლად.

მეცნიერულმა გამოკვლევამ ვერ იპოვა ჰისტოლოგიური ან ფიზიოლოგიური მტკიცებულება ტრადიციული ჩინური ცნებებისთვის, როგორიცაა qi, მერიდიანები და აკუპუნქტურული წერტილები, [d] და ბევრი თანამედროვე პრაქტიკოსი აღარ უჭერს მხარს ცი ან მერიდიანების არსებობას, რაც იყო ადრეული რწმენის სისტემების ძირითადი ნაწილი. ითვლება, რომ აკუპუნქტურა წარმოიშვა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე დაახლოებით 100 წელს ჩინეთში, დაახლოებით იმ დროს, როდესაც გამოიცა Huang Di-ს შიდა კლასიკა (Huangdi Neijing), თუმცა ზოგიერთი ექსპერტი ვარაუდობს, რომ ის ადრეც შეიძლებოდა გამოეყენებინათ. დროთა განმავლობაში წარმოიშვა ურთიერთგამომრიცხავი პრეტენზიები და რწმენის სისტემები მთვარის, ციური და მიწიერი ციკლების, იინისა და იანგის ენერგიების და სხეულის „რიტმის“ გავლენის შესახებ მკურნალობის ეფექტურობაზე. ჩინეთში აკუპუნქტურას პოპულარობა მერყეობდა ქვეყნის პოლიტიკური ხელმძღვანელობის ცვლილებებისა და რაციონალიზმის ან სამეცნიერო მედიცინის უპირატესი გამოყენების გამო. Acupuncture გავრცელდა ჯერ კორეაში მე-6 საუკუნეში, შემდეგ იაპონიაში სამედიცინო მისიონერების მეშვეობით  და შემდეგ ევროპაში, დაწყებული საფრანგეთიდან. მე-20 საუკუნეში, როდესაც ის გავრცელდა შეერთებულ შტატებსა და დასავლეთის ქვეყნებში, აკუპუნქტურის სულიერი ელემენტები, რომლებიც ეწინააღმდეგებოდა მეცნიერულ ცოდნას, ზოგჯერ მიატოვეს აკუპუნქტურულ წერტილებში ნემსების უბრალოდ დაჭერის სასარგებლოდ.

კლინიკური პრაქტიკა

აკუპუნქტურის ნემსის ერთი სახეობა

აკუპუნქტურა ალტერნატიული მედიცინის ფორმაა. იგი ყველაზე ხშირად გამოიყენება ტკივილის შესამსუბუქებლად,  თუმცა ის ასევე გამოიყენება სხვადასხვა პირობების სამკურნალოდ. აკუპუნქტურა ძირითადად გამოიყენება მხოლოდ მკურნალობის სხვა ფორმებთან ერთად. მაგალითად, ამერიკის ანესთეზიოლოგთა საზოგადოება აცხადებს, რომ ის შეიძლება ჩაითვალოს არასპეციფიკური, არაანთებითი წელის ტკივილის სამკურნალოდ მხოლოდ ჩვეულებრივ თერაპიასთან ერთად.

აკუპუნქტურა არის თხელი ნემსის ჩასმა კანში. მაიოს სამედიცინო განათლებისა და კვლევის ფონდის (მაიო კლინიკა) მიხედვით, ტიპიური სეანსი გულისხმობს უძრავად წოლას, როდესაც ჩასმულია დაახლოებით ხუთიდან ოცამდე ნემსი; უმეტეს შემთხვევაში, ნემსები დარჩება ადგილზე ათიდან ოცი წუთის განმავლობაში. ის შეიძლება ასოცირებული იყოს სითბოს, წნევის ან ლაზერული სინათლის გამოყენებასთან. კლასიკურად, აკუპუნქტურა ინდივიდუალურია და ეფუძნება ფილოსოფიასა და ინტუიციას და არა მეცნიერულ კვლევას. ასევე არსებობს არაინვაზიური თერაპია, რომელიც განვითარდა მე-20 საუკუნის დასაწყისში იაპონიაში, ბავშვების სამკურნალოდ ნემსის გარდა სხვა ინსტრუმენტების დახვეწილი ნაკრების გამოყენებით (შონიშინი ან შონიჰარი).

კლინიკური პრაქტიკა განსხვავდება ქვეყნის მიხედვით. საათში ნამკურნალები პაციენტების საშუალო რაოდენობის შედარებამ აჩვენა მნიშვნელოვანი განსხვავებები ჩინეთსა (10) და შეერთებულ შტატებს შორის (1.2). ხშირად გამოიყენება ჩინური მწვანილი. არსებობს აკუპუნქტურის მიდგომების მრავალფეროვანი სპექტრი, რომელიც მოიცავს სხვადასხვა ფილოსოფიას. მიუხედავად იმისა, რომ აკუპუნქტურის პრაქტიკის სხვადასხვა განსხვავებული ტექნიკა გაჩნდა, ტრადიციულ ჩინურ მედიცინაში (TCM) გამოყენებული მეთოდი, როგორც ჩანს, ყველაზე ფართოდ გამოიყენება აშშ-ში. ტრადიციული აკუპუნქტურა მოიცავს ნემსის ჩასმას, მოქსიბუციას და ჩასხმის თერაპიას,  და შეიძლება თან ახლდეს სხვა პროცედურები, როგორიცაა პულსის და სხეულის სხვა ნაწილების შეგრძნება და ენის გამოკვლევა. ტრადიციული აკუპუნქტურა მოიცავს რწმენას, რომ "სიცოცხლის ძალა" (qi) ცირკულირებს სხეულში ხაზებით, რომლებსაც მერიდიანები ეწოდება. გაერთიანებულ სამეფოში გამოყენებული ძირითადი მეთოდებია TCM და დასავლური სამედიცინო აკუპუნქტურა. ტერმინი დასავლური სამედიცინო აკუპუნქტურა გამოიყენება TCM-ზე დაფუძნებული აკუპუნქტურის ადაპტაციის აღსანიშნავად, რომელიც ნაკლებად ფოკუსირებულია TCM-ზე. დასავლური სამედიცინო აკუპუნქტურის მიდგომა მოიცავს აკუპუნქტურის გამოყენებას სამედიცინო დიაგნოზის შემდეგ. შეზღუდულმა კვლევამ შეადარა კონტრასტული აკუპუნქტური სისტემები, რომლებიც გამოიყენება სხვადასხვა ქვეყანაში აკუპუნქტურის სხვადასხვა წერტილების დასადგენად და, შესაბამისად, არ არსებობს განსაზღვრული სტანდარტი აკუპუნქტურის წერტილებისთვის.

ტრადიციული აკუპუნქტურის დროს აკუპუნქტურისტი წყვეტს რომელი წერტილების მკურნალობას დაკვირვებითა და პაციენტის დაკითხვით, რათა დიაგნოზი დაისვას გამოყენებული ტრადიციის მიხედვით. TCM-ში ოთხი დიაგნოსტიკური მეთოდია: ინსპექტირება, აუსკულტაცია და ყნოსვა, გამოკვლევა და პალპაცია. ინსპექტირება ფოკუსირებულია სახეზე და განსაკუთრებით ენაზე, მათ შორის ენის ზომის, ფორმის, დაჭიმვის, ფერისა და საფარის ანალიზს და კიდეზე კბილების ნიშნების არარსებობას ან არსებობას. აუსკულტაცია და ყნოსვა გულისხმობს კონკრეტული ბგერების მოსმენას, როგორიცაა ხიხინი და სხეულის სუნის დაკვირვება. დაკითხვა გულისხმობს ფოკუსირებას „შვიდ კითხვაზე“: შემცივნება და ცხელება; ოფლიანობა; მადა, წყურვილი და გემო; დეფეკაცია და შარდვა; ტკივილი; ძილი; და მენსტრუაცია და ლეიკორეა. პალპაცია ფოკუსირებულია სხეულის ნაზი A-shi წერტილების შეგრძნებაზე და პულსის შეგრძნებაზე.

ნემსები

აკუპუნქტურის ნემსები

აკუპუნქტურული წერტილების სტიმულაციის ყველაზე გავრცელებული მექანიზმი იყენებს კანში თხელი ლითონის ნემსებით შეღწევას, რომელთა მანიპულირება ხდება ხელით ან ნემსის შემდგომი სტიმულირება შესაძლებელია ელექტრული სტიმულაციის გზით (ელექტროაკუპუნქტურა). აკუპუნქტურის ნემსები, როგორც წესი, დამზადებულია უჟანგავი ფოლადისგან, რაც მათ მოქნილს ხდის და ხელს უშლის მათ დაჟანგვას ან გატეხვას. ნემსები, როგორც წესი, ყრიან ყოველი გამოყენების შემდეგ დაბინძურების თავიდან ასაცილებლად. მრავალჯერადი გამოყენებადი ნემსები, როდესაც გამოიყენება, უნდა იყოს სტერილური აპლიკაციებს შორის. ბევრ რაიონში ნებადართულია მხოლოდ სტერილური, ერთჯერადი აკუპუნქტურის ნემსები, მათ შორის კალიფორნიის შტატში, აშშ. ნემსების სიგრძე მერყეობს 13-დან 130 მილიმეტრამდე (0,51 და 5,12 ინჩი), უფრო მოკლე ნემსები გამოიყენება სახისა და თვალების მახლობლად, ხოლო უფრო გრძელი ნემსები სქელი ქსოვილების ადგილებში; ნემსის დიამეტრი მერყეობს 0.16 მმ-დან (0.006 ინჩამდე) 0.46 მმ-მდე (0.018 ინჩამდე), უფრო გამძლე პაციენტებზე უფრო სქელი ნემსებით გამოიყენება. თხელი ნემსები შეიძლება იყოს მოქნილი და საჭიროებს მილებს ჩასასვლელად. ნემსის წვერი არ უნდა იყოს ძალიან მკვეთრი, რათა არ მოხდეს გატეხვა, თუმცა ბლაგვი ნემსები უფრო მეტ ტკივილს იწვევს

ტრადიციული და თანამედროვე იაპონური სახელმძღვანელო მილის ნემსები

გარდა ჩვეულებრივი ძაფისებრი ნემსისა, ნემსის სხვა ტიპებს მიეკუთვნება სამპირიანი ნემსი და ცხრა უძველესი ნემსი. იაპონელი აკუპუნქტურისტები იყენებენ უკიდურესად თხელ ნემსებს, რომლებიც გამოიყენება ზედაპირულად, ზოგჯერ კანში შეღწევის გარეშე და გარშემორტყმული სახელმძღვანელო მილით (მე-17 საუკუნის გამოგონება მიღებული ჩინეთში და დასავლეთში). კორეული აკუპუნქტურა იყენებს სპილენძის ნემსებს და უფრო მეტი ყურადღება აქვს ხელზე.

ნემსის ტექნიკა

ჩასმა

კანს სტერილიზებენ და ნემსებს უსვამენ, ხშირად პლასტიკური გიდის მილით. ნემსების მანიპულირება შესაძლებელია სხვადასხვა გზით, მათ შორის ტრიალებს, ტრიალს ან კანთან შედარებით მაღლა და ქვევით მოძრაობას. ვინაიდან ტკივილის უმეტესობა იგრძნობა კანის ზედაპირულ ფენებში, რეკომენდებულია ნემსის სწრაფი ჩასმა. ხშირად ნემსების სტიმულირება ხდება ხელით, რათა გამოიწვიოს მოსაწყენი, ლოკალიზებული, მტკივნეული შეგრძნება, რომელსაც ეწოდება de qi, ისევე როგორც "ნემსის დაჭერა", აკუპუნქტურის მიერ მიზიდული შეგრძნება, რომელიც წარმოიქმნება ნემსისა და კანის მექანიკური ურთიერთქმედებით. აკუპუნქტურა შეიძლება იყოს მტკივნეული. აკუპუნქტურის კვალიფიკაციის დონემ შეიძლება გავლენა მოახდინოს ნემსის ჩასმის მტკივნეულობაზე; საკმარისად კვალიფიციურ პრაქტიკოსს შეუძლია ნემსების ჩასმა ყოველგვარი ტკივილის გარეშე.

დე-ჩის შეგრძნება

დე-ჩი (ჩინ. 得气; პინინი: dé qì; "qi-ს ჩამოსვლა") ეხება დაბუჟების, დაბუჟების ან ელექტრული ჩხვლეტის მტკიცებულ შეგრძნებას ნემსის ადგილზე. თუ ეს შეგრძნებები არ შეინიშნება, აკუპუნქტის არაზუსტი მდებარეობა, ნემსის ჩასმის არასწორი სიღრმე, არაადეკვატური ხელით მანიპულირება ბრალდება. თუ ნემსის ჩასმისას დე-qi არ შეინიშნება მაშინვე, ხშირად გამოიყენება ხელით მანიპულირების სხვადასხვა ტექნიკა მის გასაძლიერებლად (როგორიცაა „მოტეხა“, „კანკალება“ ან „კანკალი“).

მას შემდეგ, რაც de-qi შეინიშნება, შეიძლება გამოყენებულ იქნას ტექნიკა, რომელიც ცდილობს "გავლენა მოახდინოს" de-qi-ზე; მაგალითად, გარკვეული მანიპულირებით დე-qi შეიძლება განხორციელდეს ნემსის ადგილიდან სხეულის უფრო შორეულ ადგილებში. სხვა ტექნიკა მიზნად ისახავს „მატონიზირებელი“ (ჩინ. 补; პინინი: bǔ) ან „დამშვიდება“ (ჩინ. 泄; პინინი: xiè) qi. პირველი ტექნიკა გამოიყენება დეფიციტის შაბლონებში, მეორე - ჭარბი შაბლონებში. დე ჩი უფრო მნიშვნელოვანია ჩინურ აკუპუნქტურაში, მაშინ როცა დასავლელი და იაპონელი პაციენტები შეიძლება არ განიხილონ ეს მკურნალობის აუცილებელ ნაწილად.

დაკავშირებული პრაქტიკა

აკუპრესურა, სხეულის მუშაობის არაინვაზიური ფორმა, იყენებს ფიზიკურ წნევას, რომელიც გამოიყენება აკუპრესურის წერტილებზე ხელით ან იდაყვით, ან სხვადასხვა მოწყობილობებით.

Acupuncture ხშირად თან ახლავს moxibustion, კონუსის ფორმის moxa პრეპარატების წვა (დამზადებული მშრალი mugwort) კანზე ან მის მახლობლად, ხშირად, მაგრამ არა ყოველთვის ახლოს ან acupuncture წერტილი. ტრადიციულად, აკუპუნქტურა გამოიყენებოდა მწვავე პირობების სამკურნალოდ, ხოლო moxibustion გამოიყენებოდა ქრონიკული დაავადებების დროს. მოქსიბუსია შეიძლება იყოს პირდაპირი (კონუსი დაიდო პირდაპირ კანზე და დაწვა კანი, წარმოქმნა ბუშტუკი და საბოლოოდ ნაწიბური) ან არაპირდაპირი (ან მოქსას კონუსი მოათავსეს ნივრის, ჯანჯაფილის ან სხვა ბოსტნეულის ნაჭერზე, ან მოქსას ცილინდრი ეჭირა კანზე, საკმარისად ახლოს, რომ გაათბო ან დაწვა).

კუპინგ თერაპია ალტერნატიული მედიცინის უძველესი ჩინური ფორმაა, რომლის დროსაც იქმნება ადგილობრივი შეწოვა კანზე; პრაქტიკოსები თვლიან, რომ ეს ახდენს სისხლის ნაკადის მობილიზებას, რათა ხელი შეუწყოს შეხორცებას.

Tuina არის TCM მეთოდი, რომელიც ცდილობს სტიმულირებას qi-ს დინების სხვადასხვა შიშველი ხელის ტექნიკით, რომელიც არ შეიცავს ნემსებს.

ელექტროაკუპუნქტურა არის აკუპუნქტურის ფორმა, რომელშიც აკუპუნქტურის ნემსები მიმაგრებულია მოწყობილობაზე, რომელიც წარმოქმნის უწყვეტ ელექტრულ იმპულსებს (ეს აღწერილია, როგორც "არსებითად ტრანსდერმული ნერვის ელექტრული სტიმულაცია [TENS], რომელიც მასკარადირებულია როგორც აკუპუნქტურა").

ცეცხლოვანი ნემსის აკუპუნქტურა, რომელიც ასევე ცნობილია როგორც ცეცხლის ნემსი, არის ტექნიკა, რომელიც მოიცავს ცეცხლზე გახურებული ნემსის სწრაფად ჩასმას სხეულის უბნებში.

Sonopuncture არის სხეულის სტიმულაცია, რომელიც აკუპუნქტურის მსგავსია ნემსის ნაცვლად ხმის გამოყენებით. ეს შეიძლება გაკეთდეს სპეციალურად შექმნილი გადამყვანების გამოყენებით ვიწრო ულტრაბგერითი სხივის 6-8 სანტიმეტრის სიღრმეზე გადასატანად აკუპუნქტურული მერიდიანულ წერტილებზე სხეულზე. ალტერნატიულად, გამოიყენება მარეგულირებელი ჩანგლები ან ხმის გამომცემი სხვა მოწყობილობები.

Acupuncture point injection არის სხვადასხვა ნივთიერების (როგორიცაა წამლები, ვიტამინები ან მცენარეული ექსტრაქტები) ინექცია აკუპუნქტებში. ეს ტექნიკა აერთიანებს ტრადიციულ აკუპუნქტურას იმ ინექციასთან, რომელიც ხშირად არის დამტკიცებული ფარმაცევტული პრეპარატის ეფექტური დოზა და მომხრეები ამტკიცებენ, რომ ეს შეიძლება იყოს უფრო ეფექტური ვიდრე რომელიმე მკურნალობა ცალკე, განსაკუთრებით ზოგიერთი სახის ქრონიკული ტკივილის სამკურნალოდ. თუმცა, 2016 წლის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ტექნიკის გამოქვეყნებული ცდების უმეტესობა იყო ცუდი ღირებულების მეთოდოლოგიის პრობლემების გამო და უფრო დიდი კვლევები იყო საჭირო სასარგებლო დასკვნების გამოსატანად.

• 
  Acupressure being applied to a hand
• 
  Sujichim, hand acupuncture
• 
  Japanese moxibustion
• 
  A woman receiving fire cupping in China

აურიკულოთერაპია, საყოველთაოდ ცნობილი როგორც ყურის აკუპუნქტურა, ყურის აკუპუნქტურა ან აურიკულოაკუპუნქტურა, ითვლება უძველესი ჩინეთიდან. იგი გულისხმობს ნემსების ჩასმას წერტილების სტიმულირებისთვის o

საშვილოსნოს ყური. თანამედროვე მიდგომა განვითარდა საფრანგეთში 1950-იანი წლების დასაწყისში. არ არსებობს სამეცნიერო მტკიცებულება, რომ მას შეუძლია განკურნოს დაავადება; ეფექტურობის მტკიცებულება უმნიშვნელოა.

სკალპის აკუპუნქტურა, რომელიც განვითარებულია იაპონიაში, ეფუძნება რეფლექსოლოგიურ მოსაზრებებს თავის სკალპთან დაკავშირებით.

კორიო ხელის აკუპუნქტურა, რომელიც განვითარებულია კორეაში, ასახავს ხელის სავარაუდო რეფლექსურ ზონებს. სამედიცინო აკუპუნქტურა ცდილობს აკუპუნქტურულ პრაქტიკაში რეფლექსოლოგიური ცნებების, გამომწვევი წერტილის მოდელის და ანატომიური შეხედულებების (როგორიცაა დერმატომის განაწილება) ინტეგრირებას და ხაზს უსვამს აკუპუნქტურის წერტილის მდებარეობის უფრო ფორმულურ მიდგომას.

კოსმეტიკური აკუპუნქტურა არის აკუპუნქტურის გამოყენება სახეზე ნაოჭების შესამცირებლად.

ფუტკრის შხამის აკუპუნქტურა არის გაწმენდილი, განზავებული ფუტკრის შხამის აკუპუნქტურაში შეყვანის სამკურნალო მიდგომა.

ვეტერინარული აკუპუნქტურა არის აკუპუნქტურის გამოყენება შინაურ ცხოველებზე.

ეფექტურობა

2021 წლის მდგომარეობით, მრავალი ათასი ნაშრომი იყო გამოქვეყნებული აკუპუნქტურის ეფექტურობის შესახებ მოზრდილთა ჯანმრთელობის სხვადასხვა მდგომარეობის სამკურნალოდ, მაგრამ არ არსებობდა მყარი მტკიცებულება, რომ ის არაფერზე სასარგებლო იყო, გარდა მხრის ტკივილისა და ფიბრომიალგიისა. მეცნიერებაზე დაფუძნებული მედიცინისთვის, სტივენ ნოველა წერდა, რომ მტკიცებულების საერთო ნიმუში ჰომეოპათიას მოგაგონებდათ, თავსებადია ჰიპოთეზასთან, რომ სარგებელი უმეტესი, თუ არა ყველა, პლაცებოს ეფექტით იყო განპირობებული და მტკიცედ მიუთითებს იმაზე, რომ აკუპუნქტურას საერთოდ არ ჰქონდა სასარგებლო თერაპიული ეფექტი.

კვლევის მეთოდოლოგია და გამოწვევები

Sham acupuncture და კვლევა

რთულია, მაგრამ არა შეუძლებელი აკუპუნქტურისთვის მკაცრი კვლევითი გამოცდების შემუშავება. აკუპუნქტურის ინვაზიური ბუნების გამო, ეფექტურობის კვლევის ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევა არის შესაბამისი პლაცებოს საკონტროლო ჯგუფის შექმნა. ეფექტურობის კვლევებისთვის იმის დასადგენად, აქვს თუ არა აკუპუნქტურას სპეციფიკური ეფექტი, აკუპუნქტურის „მოჩვენებითი“ ფორმები, სადაც პაციენტი, პრაქტიკოსი და ანალიტიკოსი ბრმაა, ყველაზე მისაღები მიდგომაა. შამ აკუპუნქტურა იყენებს არაშეღწევად ნემსს ან ნემსს არააკუპუნქტურულ წერტილებში,  მაგ. ნემსების ჩასმა მერიდიანებზე, რომლებიც არ არის დაკავშირებული კონკრეტულ შესწავლილ მდგომარეობასთან, ან იმ ადგილებში, რომლებიც არ არის დაკავშირებული მერიდიანებთან. აკუპუნქტურის არასაკმარისი შესრულება ასეთ კვლევებში შეიძლება მიუთითებდეს, რომ თერაპიული ეფექტები განპირობებულია მთლიანად არასპეციფიკური ეფექტებით, ან რომ მოჩვენებითი მკურნალობა არ არის ინერტული, ან რომ სისტემატური პროტოკოლები იძლევა ოპტიმალურზე ნაკლებ მკურნალობას.

2014 წელს Nature Reviews Cancer-ის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ "მერიდიანებში qi-ს ნაკადის გადამისამართების მექანიზმის საწინააღმდეგოდ, მკვლევარები, როგორც წესი, აღმოაჩენენ, რომ ზოგადად არ აქვს მნიშვნელობა სად არის ჩასმული ნემსები, რამდენად ხშირად (ანუ, არ შეინიშნება დოზა-რეაქციის ეფექტი), ან თუნდაც ნემსები რეალურად არის ჩასმული. "რეალური" აკუპუნქტურა და, ზოგიერთ შემთხვევაში, უკეთესად მუშაობს."  2013 წლის მეტა-ანალიზმა აჩვენა მცირე მტკიცებულება იმისა, რომ აკუპუნქტურის ეფექტურობა ტკივილზე (შედარებით მოჩვენებითი) შეცვლილი იყო ნემსების მდებარეობის, გამოყენებული ნემსების რაოდენობის, პრაქტიკოსის გამოცდილების ან ტექნიკის ან სესიების გარემოებების მიხედვით. იმავე ანალიზმა ასევე აჩვენა, რომ ნემსებისა და სესიების რაოდენობა მნიშვნელოვანია, რადგან უფრო მეტმა რაოდენობამ გააუმჯობესა აკუპუნქტურის შედეგები არააკუპუნქტურულ კონტროლთან შედარებით. არ ყოფილა მცირე სისტემატური გამოკვლევა იმის შესახებ, თუ რომელი კომპონენტები შეიძლება იყოს აკუპუნქტურის სესიის მნიშვნელოვანი ნებისმიერი თერაპიული ეფექტისთვის, მათ შორის ნემსის განთავსება და სიღრმე, სტიმულაციის ტიპი და ინტენსივობა და გამოყენებული ნემსების რაოდენობა. როგორც ჩანს, კვლევა ვარაუდობს, რომ ნემსებს არ სჭირდებათ ტრადიციულად განსაზღვრული აკუპუნქტურის წერტილების სტიმულირება ან კანში შეღწევა მოსალოდნელი ეფექტის მისაღწევად (მაგ. ფსიქოსოციალური ფაქტორები).

ოსტეოართრიტის დროს "მოჩვენებითი" აკუპუნქტურაზე პასუხი შეიძლება გამოყენებულ იქნას ხანდაზმულებში, მაგრამ პლაცებო ჩვეულებრივ განიხილება როგორც მოტყუება და, შესაბამისად, არაეთიკური. თუმცა, ზოგიერთმა ექიმმა და ეთიკოსმა შემოგვთავაზა ისეთი გარემოებები, რომლებიც გამოიყენება პლაცებოს გამოსაყენებლად, როგორიც შეიძლება იყოს იაფი მკურნალობის თეორიული უპირატესობა გვერდითი რეაქციების ან წამლებთან ან სხვა მედიკამენტებთან ურთიერთქმედების გარეშე. იმის გამო, რომ მტკიცებულება ალტერნატიული მედიცინის უმეტესობისთვის, როგორიცაა აკუპუნქტურა, შორს არის ძლიერი, ალტერნატიული მედიცინის გამოყენება რეგულარულ ჯანდაცვაში შეიძლება წარმოადგინოს ეთიკური კითხვა.

მტკიცებულებებზე დაფუძნებული მედიცინის პრინციპების გამოყენება აკუპუნქტურის კვლევისთვის საკამათოა და განსხვავებული შედეგი გამოიღო. ზოგიერთი კვლევა ვარაუდობს, რომ აკუპუნქტურას შეუძლია შეამსუბუქოს ტკივილი, მაგრამ კვლევების უმრავლესობა ვარაუდობს, რომ აკუპუნქტურის ეფექტი ძირითადად პლაცებოს გამო ხდება. მტკიცებულებები ვარაუდობენ, რომ აკუპუნქტურის ნებისმიერი სარგებელი ხანმოკლეა. არ არის საკმარისი მტკიცებულება აკუპუნქტურის გამოყენების მხარდასაჭერად ძირითად სამედიცინო მკურნალობასთან შედარებით. Acupuncture არ არის უკეთესი, ვიდრე ძირითადი მკურნალობა გრძელვადიან პერსპექტივაში.

აკუპუნქტურის გამოყენება გააკრიტიკეს იმის გამო, რომ არსებობს მცირე მეცნიერული მტკიცებულება აშკარა ეფექტების ან მისი სავარაუდო ეფექტურობის მექანიზმების შესახებ, ნებისმიერი მდგომარეობისთვის, რომელიც გამოირჩევა პლაცებოსგან. აკუპუნქტურას უწოდეს "თეატრალური პლაცებო"  და დევიდ გორსკი ამტკიცებს, რომ როდესაც აკუპუნქტურის მომხრეები მხარს უჭერენ "პლაცებოს ეფექტების გამოყენებას" ან მუშაობენ "მნიშვნელოვანი პლაცებოს" შემუშავებაზე, ისინი არსებითად აღიარებენ, რომ ეს ცოტა მეტია.

გამოქვეყნების მიკერძოება

გამოქვეყნების მიკერძოება მოხსენიებულია, როგორც შეშფოთება აკუპუნქტურის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების მიმოხილვაში. 1998 წელს აკუპუნქტურაზე ჩატარებული კვლევების მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ჩინეთში, იაპონიაში, ჰონგ კონგსა და ტაივანში ჩატარებული კვლევები ერთნაირად ხელსაყრელი იყო აკუპუნქტურის მიმართ, ისევე როგორც რუსეთში ჩატარებული თერთმეტი გამოკვლევიდან ათი. 2011 წლის რანდომიზებული კონტროლირებადი კვლევების ხარისხის შეფასება ტრადიციულ ჩინურ მედიცინაზე, მათ შორის აკუპუნკზემან დაასკვნა, რომ ასეთი კვლევების უმრავლესობის მეთოდოლოგიური ხარისხი (რანდომიზაცია, ექსპერიმენტული კონტროლი და დაბრმავება) ზოგადად ცუდი იყო, განსაკუთრებით ჩინურ ჟურნალებში გამოქვეყნებული კვლევებისთვის (თუმცა აკუპუნქტურის კვლევების ხარისხი უკეთესი იყო, ვიდრე ტრადიციული ჩინური მედიცინის საშუალებების ტესტირება). კვლევამ ასევე დაადგინა, რომ არაჩინურ ჟურნალებში გამოქვეყნებული კვლევები უფრო მაღალი ხარისხის იყო. ჩინელი ავტორები უფრო მეტ ჩინურ კვლევებს იყენებენ, რომლებიც ერთნაირად დადებითია. 2012 წელს ჩინურ ჟურნალებში გამოქვეყნებული აკუპუნქტურის 88 სისტემატური მიმოხილვის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ ამ მიმოხილვების ნახევარზე ნაკლებმა გამოაქვეყნა ტესტირება პუბლიკაციისთვის მიკერძოებულობისთვის, და რომ ამ მიმოხილვების უმეტესობა გამოქვეყნდა ჟურნალებში, რომელთა ზემოქმედების ფაქტორები ნულოვანი იყო. 2015 წელს ჩატარებულმა კვლევამ, რომელიც ადარებდა აკუპუნქტურული კვლევების წინასწარ დარეგისტრირებულ ჩანაწერებს მათ გამოქვეყნებულ შედეგებთან, აჩვენა, რომ იშვიათი იყო ასეთი კვლევების რეგისტრაცია ტესტის დაწყებამდე. ამ კვლევამ ასევე დაადგინა, რომ შედეგების შერჩევითი მოხსენება და შედეგების ზომების შეცვლა სტატისტიკურად მნიშვნელოვანი შედეგების მისაღებად გავრცელებული იყო ამ ლიტერატურაში.

მეცნიერი სტივენ ზალცბერგი ასახელებს აკუპუნქტურას და ჩინურ მედიცინას, ზოგადად, როგორც ფოკუსირებას "ყალბი სამედიცინო ჟურნალებისთვის", როგორიცაა ჟურნალი Acupuncture and Meridian Studies და Acupuncture in Medicine.

უსაფრთხოება

გვერდითი მოვლენები

აკუპუნქტურა ზოგადად უსაფრთხოა, როდესაც ტარდება გამოცდილი, სათანადოდ გაწვრთნილი პრაქტიკოსის მიერ სუფთა ნემსის ტექნიკისა და სტერილური ერთჯერადი ნემსების გამოყენებით. არასწორად მიწოდებისას მას შეუძლია გამოიწვიოს უარყოფითი შედეგები. უბედური შემთხვევები და ინფექციები დაკავშირებულია სტერილური ტექნიკის დარღვევასთან ან პრაქტიკოსის მხრიდან უგულებელყოფასთან.[ აკუპუნქტურის შემდეგ სერიოზული გვერდითი მოვლენების რისკის შესამცირებლად, აკუპუნქტურისტები უნდა იყვნენ საკმარისად ტრენინგები. Cochrane-ის მიმოხილვების 2009 წლის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ აკუპუნქტურა არ არის ეფექტური პირობების ფართო სპექტრისთვის. ხერხემლის სერიოზული დაავადებების მქონე ადამიანები, როგორიცაა კიბო ან ინფექცია, არ არიან კარგი კანდიდატები აკუპუნქტურისთვის. აკუპუნქტურაზე უკუჩვენებები (მდგომარეობები, რომლებიც არ უნდა მკურნალობდეს აკუპუნქტურით) მოიცავს კოაგულოპათიის დარღვევებს (მაგ. ჰემოფილია და ღვიძლის გახანგრძლივებული დაავადება), ვარფარინის გამოყენება, მძიმე ფსიქიატრიული დარღვევები (მაგ. ფსიქოზი) და კანის ინფექციები ან კანის ტრავმა (მაგ. დამწვრობა). გარდა ამისა, ელექტროაკუპუნქტურა თავიდან უნდა იქნას აცილებული იმპლანტირებული ელექტრო მოწყობილობების ადგილზე (როგორიცაა კარდიოსტიმულატორი).

2011 წლის სისტემატური მიმოხილვის სისტემატური მიმოხილვა (საერთაშორისო და ენობრივი შეზღუდვების გარეშე) აჩვენა, რომ აკუპუნქტურის შემდეგ სერიოზული გართულებები გრძელდება. 2000 და 2009 წლებში დაფიქსირდა სერიოზული გვერდითი მოვლენების ოთხმოცდათხუთმეტი შემთხვევა, მათ შორის ხუთი სიკვდილი. ბევრი ასეთი მოვლენა არ არის თანდაყოლილი აკუპუნქტურისთვის, მაგრამ გამოწვეულია აკუპუნქტურისტთა არასწორი პრაქტიკით. შესაძლოა ამიტომაცაა, რომ ასეთი გართულებები არ არის მოხსენებული ადეკვატურად გაწვრთნილი აკუპუნქტურის გამოკითხვებში. ასეთი მოხსენებების უმეტესობა მომდინარეობს აზიიდან, რაც შეიძლება ასახავდეს იქ ჩატარებული მკურნალობის დიდ რაოდენობას ან ცუდად მომზადებული აზიელი აკუპუნქტურისტების შედარებით მეტ რაოდენობას. მრავალი სერიოზული გვერდითი მოვლენა დაფიქსირდა განვითარებული ქვეყნებიდან. მათ შორის იყვნენ ავსტრალია, ავსტრია, კანადა, ხორვატია, საფრანგეთი, გერმანია, ირლანდია, ნიდერლანდები, ახალი ზელანდია, ესპანეთი, შვედეთი, შვეიცარია, დიდი ბრიტანეთი და აშშ. გაერთიანებული სამეფოდან მოხსენებული არასასურველი ეფექტების რიცხვი განსაკუთრებით უჩვეულოა, რაც შეიძლება მიუთითებდეს გაერთიანებულ სამეფოში ნაკლებ ანგარიშგებაზე, ვიდრე სხვა ქვეყნებში. მოხსენებები მოიცავდა ინფექციების 38 შემთხვევას და ორგანოთა ტრავმის 42 შემთხვევას. ყველაზე ხშირი გვერდითი მოვლენები მოიცავდა პნევმოთორაქსს და ბაქტერიულ და ვირუსულ ინფექციებს.

2013 წლის მიმოხილვამ დაადგინა (გამოქვეყნების თარიღთან, სწავლის ტიპთან ან ენასთან დაკავშირებული შეზღუდვების გარეშე) ინფექციების 295 შემთხვევა; მიკობაქტერია იყო პათოგენი სულ მცირე 96%-ში.[19] ინფექციის სავარაუდო წყაროა პირსახოცები, ცხელი პაკეტები ან მდუღარე წყალი და ხელახლა დამუშავებული ნემსების გამოყენება. ინფექციის შესაძლო წყაროებს შორისაა დაბინძურებული ნემსები, პირადი ნემსების ხელახლა გამოყენება, ადამიანის კანი, რომელიც შეიცავს მიკობაქტერიას და ნემსების ხელახლა გამოყენებას იმავე პირის სხვადასხვა ადგილას. მიუხედავად იმისა, რომ აკუპუნქტურა ზოგადად ითვლება უსაფრთხო პროცედურად, 2013 წლის მიმოხილვამ განაცხადა, რომ ინფექციის გადაცემის ანგარიშები მნიშვნელოვნად გაიზარდა წინა ათწლეულში, მათ შორის mycobacterium-ის შესახებ. მიუხედავად იმისა, რომ რეკომენდირებულია, რომ აკუპუნქტურის პრაქტიკოსებმა გამოიყენონ ერთჯერადი ნემსები, სტერილიზებული ნემსების ხელახალი გამოყენება მაინც ნებადართულია. ასევე რეკომენდებულია ინფექციის პრევენციის საფუძვლიანი კონტროლის პრაქტიკის დანერგვა და ადაპტირება.

ინგლისურენოვანი

2013 წელს ინგლისურენოვანი შემთხვევის ანგარიშების სისტემატური მიმოხილვამ დაადგინა, რომ აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული სერიოზული გვერდითი მოვლენები იშვიათია, მაგრამ აკუპუნქტურა არ არის რისკის გარეშე. 2000-დან 2011 წლამდე ინგლისურენოვან ლიტერატურაში 25 ქვეყნიდან და რეგიონიდან მოხსენებული იყო 294 გვერდითი მოვლენა. მოხსენებული გვერდითი მოვლენების უმრავლესობა იყო რეშედარებით მცირე, და შემთხვევები დაბალი იყო. მაგალითად, 34000 აკუპუნქტურული მკურნალობის პერსპექტიულმა გამოკითხვამ არ აღმოაჩინა სერიოზული გვერდითი მოვლენები და 43 უმნიშვნელო, მაჩვენებელი 1.3 ყოველ 1000 ინტერვენციაზე. სხვა კვლევამ აჩვენა, რომ იყო 7.1% მცირე გვერდითი მოვლენები, რომელთაგან 5 იყო სერიოზული, 97,733 აკუპუნქტურულ პაციენტში. ყველაზე ხშირი გვერდითი ეფექტი, რომელიც დაფიქსირდა იყო ინფექცია (მაგ., მიკობაქტერია), და ინფექციების უმეტესობა იყო ბაქტერიული ხასიათის, გამოწვეული ნემსის ადგილზე კანის კონტაქტით. ინფექცია ასევე გამოწვეულია არასტერილიზებულ აღჭურვილობასთან ან ჭუჭყიან პირსახოცებთან კანთან კონტაქტით არაჰიგიენურ კლინიკურ გარემოში. სხვა არასასურველი გართულებები მოიცავდა ზურგის ტვინის დაზიანების ხუთ შემთხვევას (მაგ. გატეხილი ნემსის მიგრაცია ან ნემსის ძალიან ღრმად გადაწევა), თავის ტვინის ოთხი დაზიანება, ოთხი პერიფერიული ნერვის დაზიანება, ხუთი გულის დაზიანება, შვიდი სხვა ორგანოსა და ქსოვილის დაზიანება, ხელის ორმხრივი შეშუპება, ეპითელიოიდური გრანულომა, ფსევდოლიმფომა, არგირია, პუსტულები, პანციტოპენიული ტექნიკის გამო. აკუპუნქტურის გვერდითი რეაქციები, რომლებიც უჩვეულო და იშვიათია აკუპუნქტურულ პრაქტიკაში, მოიცავდა სინკოპეს, გალაქტორეას, ორმხრივ ნისტაგმს, პიოდერმა განგრენოზს, ჰეპატოტოქსიურობას, პლანშეტური ლიქენის ამოფრქვევას და ნემსის სპონტანურ მიგრაციას.

2013 წლის სისტემურმა მიმოხილვამ აღმოაჩინა აკუპუნქტურით გამოწვეული სისხლძარღვთა დაზიანებების 31 შემთხვევა, რომელთაგან სამი იწვევდა სიკვდილს. ორი გარდაიცვალა პერიკარდიუმის ტამპონადისგან, ერთი კი აორტოდუოდენალური ფისტულისგან. იმავე მიმოხილვამ აჩვენა, რომ სისხლძარღვთა დაზიანებები იშვიათი იყო, სისხლდენა და ფსევდოანევრიზმი იყო ყველაზე გავრცელებული. 2011 წლის სისტემურმა მიმოხილვამ (დროის ან ენის შეზღუდვის გარეშე), რომელიც მიზნად ისახავს შეაჯამოს აკუპუნქტურის შემდეგ გულის ტამპონადის ყველა მოხსენებული შემთხვევის შეჯამება, აღმოაჩინა 26 შემთხვევა, რამაც გამოიწვია 14 სიკვდილი, უმრავლეს შემთხვევაში ფატალური შემთხვევების მიზეზში მცირე ეჭვის გარეშე. იმავე მიმოხილვამ დაასკვნა, რომ გულის ტამპონადა იყო სერიოზული, ჩვეულებრივ ფატალური, თუმცა თეორიულად თავიდან აცილებული გართულება აკუპუნქტურის შემდეგ და მოუწოდებდა ვარჯიშს რისკის შესამცირებლად.

2012 წლის მიმოხილვამ დაადგინა, რომ აკუპუნქტურის შემდეგ დაფიქსირდა მრავალი არასასურველი მოვლენა გაერთიანებული სამეფოს ჯანდაცვის ეროვნულ სამსახურში (NHS), რომელთა 95% არ იყო მძიმე, თუმცა არასწორი კატეგორიზაციამ და არასრულფასოვნებამ შეიძლება შეცვალოს მთლიანი მაჩვენებლები. 2009 წლის იანვრიდან 2011 წლის დეკემბრამდე 468 უსაფრთხოების ინციდენტი იქნა აღიარებული NHS ორგანიზაციებში. დაფიქსირებული გვერდითი მოვლენები მოიცავდა შეკავებულ ნემსებს (31%), თავბრუსხვევას (30%), ცნობიერების დაკარგვას/უპასუხო (19%), დაცემას (4%), სისხლჩაქცევას ან ტკივილს ნემსის ადგილზე (2%), პნევმოთორაქსი (1%) და სხვა გვერდითი მოვლენები (12%). აკუპუნქტურის პრაქტიკოსებმა უნდა იცოდნენ და მზად იყვნენ პასუხისმგებელნი იყვნენ მკურნალობის ნებისმიერი არსებითი ზიანისთვის. აკუპუნქტურის ზოგიერთი მომხრე ამტკიცებს, რომ აკუპუნქტურის ხანგრძლივი ისტორია ვარაუდობს, რომ ის უსაფრთხოა. თუმცა, არსებობს მზარდი ლიტერატურა გვერდითი მოვლენების შესახებ (მაგ. ზურგის ტვინის დაზიანება).

როგორც ჩანს, აკუპუნქტურა უსაფრთხოა იმ ადამიანებში, რომლებიც იღებენ ანტიკოაგულანტებს, თუ ვივარაუდებთ, რომ ნემსები გამოიყენება სწორ ადგილას და სიღრმეზე, მაგრამ საჭიროა კვლევები ამ დასკვნების შესამოწმებლად.

ჩინური, კორეული და იაპონური ენები

2010 წლის ჩინურენოვანი ლიტერატურის სისტემატიური მიმოხილვისას აღმოაჩინა აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული მრავალი არასასურველი მოვლენა, მათ შორის პნევმოთორაქსი, სისუსტე, სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევა და ინფექცია, როგორც ყველაზე ხშირი, და გულ-სისხლძარღვთა დაზიანებები, სუბარაქნოიდული სისხლჩაქცევები, პნევმოთორაქსი და განმეორებითი სისხლდენა, რომელთაგან ყველაზე სერიოზული იყო ცერებრალური სისხლდენა. ტექნიკა. 1980-დან 2009 წლამდე ჩინურენოვან ლიტერატურაში მოხსენებული იყო 479 გვერდითი მოვლენა. პერსპექტიული კვლევები აჩვენებს, რომ აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული მსუბუქი, გარდამავალი გვერდითი მოვლენები მერყეობდა 6.71%-დან 15%-მდე. კვლევაში 190,924 პაციენტთან ერთად, სერიოზული გვერდითი მოვლენების პრევალენტობა იყო დაახლოებით 0,024%. სხვა კვლევამ აჩვენა გვერდითი მოვლენების სიხშირე, რომელიც საჭიროებს სპეციფიკურ მკურნალობას 2.2%, 4963 შემთხვევა 229230 პაციენტს შორის. ინფექციები, ძირითადად ჰეპატიტი, აკუპუნქტურის შემდეგ ხშირად არის მოხსენებული ინგლისურენოვან კვლევებში, თუმცა იშვიათად არის მოხსენებული ჩინურენოვან კვლევაში, რაც დამაჯერებელს ხდის, რომ აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული ინფექციები ჩინეთში ნაკლებად იყო მოხსენებული. ინფექციები ძირითადად გამოწვეული იყო აკუპუნქტურის ნემსების ცუდი სტერილიზაციის შედეგად. სხვა გვერდითი მოვლენები მოიცავდა ზურგის ეპიდურული ჰემატომას (კისრის, გულმკერდის და წელის ხერხემალში), ქილოთორაქსი, მუცლის ღრუს ორგანოებისა და ქსოვილების დაზიანებები, დაზიანებები კისრის არეში, თვალის დაზიანებები, მათ შორის ორბიტალური სისხლდენა, ტრავმული კატარაქტი, თვალის მოტორული ნერვის დაზიანება და ბადურას ჰემაგლობული პუნქცია. პერიფერიული საავტომობილო ნერვის დაზიანებები და შემდგომი მოტორული დისფუნქცია, ადგილობრივი ალერგიული რეაქციები ლითონის ნემსებზე, ინსულტი და ცერებრალური სისხლდენა აკუპუნქტურის შემდეგ.

მიზეზობრივი კავშირი აკუპუნქტურასა და გულის გაჩერებას, პიკნოლეფსიას, შოკს, ცხელებას, ხველას, წყურვილს, აფონიას, ფეხის დაბუჟებას და სექსუალურ დისფუნქციას შორის გაურკვეველი რჩება.[94] იგივე მიმოხილვა ასკვნისd რომ აკუპუნქტურა შეიძლება ჩაითვალოს არსებითად უსაფრთხოდ, როდესაც პრაქტიკაში ატარებენ სათანადოდ გაწვრთნილ პრაქტიკოსებს, მაგრამ მიმოხილვაში ასევე ნათქვამია, რომ საჭიროა ეფექტური სტრატეგიების პოვნა ჯანმრთელობის რისკების შესამცირებლად. 1999-დან 2010 წლამდე კორეული ლიტერატურა მოიცავდა ანგარიშებს 1104 გვერდითი მოვლენის შესახებ. 1980-იან და 2002 წლებს შორის იაპონურენოვანი ლიტერატურა მოიცავდა 150 არასასურველ მოვლენას.

ბავშვები და ორსულობა

მიუხედავად იმისა, რომ აკუპუნქტურა ჩინეთში ათასობით წლის განმავლობაში გამოიყენება, მისი გამოყენება პედიატრიაში შეერთებულ შტატებში არ გახდა გავრცელებული 2000-იანი წლების დასაწყისამდე. 2007 წელს ჯანდაცვის ეროვნული ინტერვიუს კვლევამ (NHIS), რომელიც ჩაატარა ჯანმრთელობის სტატისტიკის ეროვნული ცენტრის (NCHS) მიერ შეფასდა, რომ დაახლოებით 150,000 ბავშვმა მიიღო აკუპუნქტური მკურნალობა სხვადასხვა პირობებისთვის.

2008 წელს, კვლევამ დაადგინა, რომ აკუპუნქტურა-ნემსით მკურნალობის გამოყენება ბავშვებში იყო "საეჭვო" არასასურველი გვერდითი ეფექტების შესაძლებლობისა და ტკივილის გამოვლინების განსხვავებების გამო ბავშვებში და მოზრდილებში. კვლევა ასევე მოიცავს გაფრთხილებებს ახალშობილებზე აკუპუნქტურის პრაქტიკის შესახებ, ისევე როგორც ზედმეტად დაღლილ ბავშვებს, ძალიან სუსტებს ან ჭარბად ჭამდნენ.

ბავშვებზე გამოყენებისას, აკუპუნქტურა ითვლება უსაფრთხოდ, როდესაც ტარდება კარგად გაწვრთნილი, ლიცენზირებული პრაქტიკოსების მიერ, სტერილური ნემსების გამოყენებით; თუმცა, 2011 წლის მიმოხილვამ აჩვენა, რომ იყო შეზღუდული კვლევა პედიატრიული აკუპუნქტურის საერთო უსაფრთხოების შესახებ გარკვეული დასკვნების გამოსატანად. იმავე მიმოხილვამ აღმოაჩინა 279 გვერდითი მოვლენა, მათგან 25 სერიოზული. გვერდითი მოვლენები ძირითადად მსუბუქი ხასიათისა იყო (მაგ., სისხლჩაქცევები ან სისხლდენა). მსუბუქი გვერდითი მოვლენების პრევალენტობა მერყეობდა 10.1%-დან 13.5%-მდე, დაახლოებით 168 შემთხვევა 1422 პაციენტს შორის. იშვიათ შემთხვევებში გვერდითი მოვლენები იყო სერიოზული (მაგალითად, გულის რღვევა ან ჰემოპტიზი); ბევრი შეიძლება ყოფილიყო არასტანდარტული პრაქტიკის შედეგი. სერიოზული გვერდითი მოვლენების სიხშირე იყო 5 მილიონზე, რომელიც მოიცავდა ბავშვებს და მოზრდილებს.

ორსულობის დროს გამოყენებისას, აკუპუნქტურით გამოწვეული გვერდითი მოვლენების უმეტესობა იყო მსუბუქი და გარდამავალი, რამდენიმე სერიოზული გვერდითი მოვლენით. ყველაზე ხშირი მსუბუქი გვერდითი მოვლენა იყო ნემსი ან დაუზუსტებელი ტკივილი, რასაც მოჰყვა სისხლდენა.[99] მიუხედავად იმისა, რომ დაფიქსირდა ორი სიკვდილი (ერთი მკვდრადშობადობა და ერთი ახალშობილთა სიკვდილი), იყო დედის აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული სიკვდილიანობის ნაკლებობა. მიზეზობრიობის შეფასებაში მტკიცებულების გარკვეული, სავარაუდო ან შესაძლო შეზღუდვით, ორსულ ქალებში აკუპუნქტურის შემდეგ გვერდითი მოვლენების სავარაუდო სიხშირე იყო 131 10000-ზე.

მიუხედავად იმისა, რომ აკუპუნქტურა არ არის უკუნაჩვენები ორსულებში, ზოგიერთი სპეციფიური აკუპუნქტურული წერტილი განსაკუთრებით მგრძნობიარეა ნემსის ჩასმის მიმართ; ეს ლაქები, ისევე როგორც მუცლის რეგიონი, თავიდან უნდა იქნას აცილებული ორსულობის დროს.

მოქსიბუსია და ჩასხმა

მოქსიბუსიასთან დაკავშირებული ოთხი გვერდითი მოვლენა იყო სისხლჩაქცევები, დამწვრობა და ცელულიტი, ზურგის ეპიდურული აბსცესი და დიდი ზედაპირული ბაზალურუჯრედოვანი კარცინომა. ათი გვერდითი მოვლენა ასოცირებული იყო თასმით. მცირე იყო კელოიდური ნაწიბურები, დამწვრობა და ბულები; სერიოზული იყო შეძენილი ჰემოფილია A, ინსულტი ზურგისა და კისერზე დაჭიმვის შემდეგ, ფაქტობრივი პანიკულიტი, შექცევადი გულის ჰიპერტროფია და რკინადეფიციტური ანემია.

ჩვეულებრივი სამედიცინო დახმარების მიტოვების რისკი

როგორც სხვა ალტერნატიული მედიკამენტების შემთხვევაში, არაეთიკურმა ან გულუბრყვილო პრაქტიკოსებმა შეიძლება აიძულონ პაციენტები ამოწურონ ფინანსური რესურსები არაეფექტური მკურნალობის გატარებით. აკრედიტებული ორგანიზაციების მიერ დადგენილი პროფესიული ეთიკის კოდექსები, როგორიცაა აკუპუნქტურის და აღმოსავლური მედიცინის ეროვნული სასერტიფიკაციო კომისია, მოითხოვს პრაქტიკოსებს „დროულად მიმართონ სხვა ჯანდაცვის პროფესიონალებს, როგორც ეს შესაძლებელია“.

კონცეპტუალური საფუძველი

აკუპუნქტურა

გამარტივებული ჩინური 针刺

ტრანსკრიფციები

ტრადიციული

• 
  
  

აკუპუნქტურის მერიდიანების ძველი ჩინური სამედიცინო სქემა

აკუპუნქტურა ტრადიციული ჩინური მედიცინის (TCM) მნიშვნელოვანი ნაწილია. ადრეული აკუპუნქტურის რწმენა ეყრდნობოდა ცნებებს, რომლებიც გავრცელებულია TCM-ში, როგორიცაა სიცოცხლის ძალის ენერგია, რომელსაც ეწოდება qi. ითვლებოდა, რომ Qi მიედინება სხეულის პირველადი ორგანოებიდან (ზანგ-ფუ ორგანოები) კანის, კუნთების, მყესების, ძვლებისა და სახსრების სხეულის „ზედაპირულ“ ქსოვილებში, არხებით, რომელსაც მერიდიანები ეწოდება. აკუპუნქტურული წერტილები, სადაც ნემსები არის ჩასმული, ძირითადად (მაგრამ არა ყოველთვის) გვხვდება მერიდიანების გასწვრივ მდებარე ადგილებში. აკუპუნქტურულ წერტილებს, რომლებიც არ არის ნაპოვნი მერიდიანის გასწვრივ, ეწოდება ექსტრაორდინალურ წერტილებს, ხოლო მათ, რომლებსაც არ აქვთ განსაზღვრული ადგილი, უწოდებენ A-shi წერტილებს.

TCM-ში დაავადება ზოგადად აღიქმება, როგორც დისჰარმონია ან დისბალანსი ენერგიებში, როგორიცაა იინი, იანგი, ჩი, xuĕ, zàng-fǔ, მერიდიანები და სხეულსა და გარემოს შორის ურთიერთქმედება. თერაპია დაფუძნებულია, რომელზედაც შესაძლებელია „დისჰარმონიის ნიმუშის“ იდენტიფიცირება. მაგალითად, ითვლება, რომ ზოგიერთი დაავადება გამოწვეულია მერიდიანების მიერ ქარის, სიცივისა და ტენიანობის ჭარბი შემოჭრით. იმის დასადგენად, თუ რომელი ნიმუშია ხელთ, პრაქტიკოსები იკვლევენ ისეთ რამეებს, როგორიცაა ენის ფერი და ფორმა, პულსის წერტილების შედარებითი სიძლიერე, სუნთქვის სუნი, სუნთქვის ხარისხი ან ხმის ხმა. TCM და მისი კონცეფცია დაავადების შესახებ არ განასხვავებს სიმპტომების მიზეზსა და ეფექტს.

სავარაუდო სამეცნიერო საფუძველი

თანამედროვე აკუპუნქტურის მოდელი

სამეცნიერო საზოგადოებაში ბევრი მიიჩნევს აკუპუნქტურას ჭკუაზე[c] და ფსევდომეცნიერებად, რომელსაც არავითარი ეფექტი არ აქვს, გარდა როგორც „თეატრალური პლაცებო“. დევიდ გორსკი ამტკიცებდა, რომ ჭკუის ყველა ფორმას შორის, აკუპუნქტურამ შესაძლოა ყველაზე დიდი პოპულარობა მოიპოვა ექიმებსა და დაწესებულებებში. აკადემიკოსები Massimo Pigliucci და Maarten Boudry აღწერენ აკუპუნქტურას, როგორც "სასაზღვრო მეცნიერებას", რომელიც დევს მეცნიერებასა და ფსევდომეცნიერებას შორის.

ტრადიციული მედიცინის რაციონალიზაცია

აკუპუნქტურულ საზოგადოებაში საყოველთაოდ გავრცელებულია რწმენა, რომ აკუპუნქტურული წერტილები და მერიდიანების სტრუქტურები არის სპეციალური არხები ელექტრული სიგნალებისთვის, მაგრამ არც ერთმა კვლევამ არ დაადგინა რაიმე თანმიმდევრული ანატომიური სტრუქტურა ან ფუნქცია არც აკუპუნქტურის წერტილებისთვის და არც მერიდიანებისთვის. მეცნიერულმა კვლევამ არ დაუჭირა მხარი qi-ს, მერიდიანების, ან იინის და იანგის არსებობას.[d] Nature-ის რედაქციაში აღწერილია TCM, როგორც „ფსევდომეცნიერებით სავსე“, მისი მკურნალობის უმეტესობას არ აქვს მოქმედების ლოგიკური მექანიზმი. Quackwatch აცხადებს, რომ "TCM თეორია და პრაქტიკა არ არის დაფუძნებული ჯანმრთელობის, დაავადებისა და ჯანდაცვასთან დაკავშირებული ცოდნის მთლიანობაზე, რომელიც ფართოდ არის მიღებული სამეცნიერო საზოგადოების მიერ. TCM პრაქტიკოსები ერთმანეთს არ ეთანხმებიან იმაზე, თუ როგორ უნდა დაისვას პაციენტები და რომელი მკურნალობა უნდა შეესაბამებოდეს დიაგნოზს. მაშინაც კი, თუ ისინი შეიძლება დაეთანხმონ, TCM თეორიები იმდენად მეცნიერული ზრუნვა არ გვთავაზობს. აკუპუნქტურის აკადემიური დისკუსიები კვლავ მიუთითებს ფსევდომეცნიერულ ცნებებზე, როგორიცაა qi და მერიდიანები, მიუხედავად მეცნიერული მტკიცებულებების ნაკლებობისა.

ენდორფინების ან ადენოზინის გათავისუფლება

ზოგიერთი თანამედროვე პრაქტიკოსი მხარს უჭერს აკუპუნქტურის გამოყენებას ტკივილის სამკურნალოდ, მაგრამ უარი თქვა qi-ს, მერიდიანების, იინის, იანგის და სხვა მისტიკური ენერგიების გამოყენებას, როგორც ახსნა-განმარტების ჩარჩოს. qi-ს, როგორც ახსნა-განმარტების ჩარჩოს გამოყენება მცირდება ჩინეთში, მაშინაც კი, როდესაც ის უფრო თვალსაჩინო ხდება აშშ-ში აკუპუნქტურის განხილვისას.

ბევრი acupuncturist ანიჭებს ტკივილის შემსუბუქებას ენდორფინების გამოყოფას ნემსების შეღწევისას, მაგრამ აღარ უჭერს მხარს იმ აზრს, რომ აკუპუნქტურა შეიძლება გავლენა იქონიოს დაავადებაზე. ზოგიერთი კვლევა ვარაუდობს, რომ აკუპუნქტურა იწვევს რიგ მოვლენებს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში,  და რომ შესაძლებელია აკუპუნქტურის ტკივილგამაყუჩებელი ეფექტის დათრგუნვა ოპიოიდური ანტაგონისტი ნალოქსონის საშუალებით. კანის მექანიკური დეფორმაცია აკუპუნქტურის ნემსებით, როგორც ჩანს, იწვევს ადენოზინის გამოყოფას. აკუპუნქტურის ანტი-ნოციცეპციური ეფექტი შეიძლება იყოს შუამავალი ადენოზინის A1 რეცეპტორის მიერ. 2014 წლის მიმოხილვამ Nature Reviews Cancer-ში გააანალიზა თაგვების კვლევები, რომლებიც ვარაუდობდნენ, რომ აკუპუნქტურა ათავისუფლებს ტკივილს ადენოზინის ადგილობრივი გამოყოფის გზით, რომელიც შემდეგ ააქტიურებს ახლომდებარე A1 რეცეპტორებს. მიმოხილვამ აჩვენა, რომ ამ კვლევებში, რადგან აკუპუნქტურა „თაგვებში უფრო მეტ ქსოვილს აზიანებდა და ანთებას იწვევდა ცხოველის ზომასთან შედარებით, ვიდრე ადამიანებში, ასეთმა კვლევებმა ზედმეტად გააფუჭა დასკვნა, რომ ადგილობრივმა ანთებამ შეიძლება გამოიწვიოს ადენოზინის ლოკალური გამოყოფა ტკივილგამაყუჩებელი ეფექტით“.

ისტორია

წარმოშობა

აკუპუნქტურის სქემა მინგის დინასტიიდან (დაახლოებით  1368 - c. 1644)

Acupuncture, ერთად moxibustion, არის ერთ-ერთი უძველესი პრაქტიკა ტრადიციული ჩინური მედიცინაში. ისტორიკოსთა უმეტესობა თვლის, რომ ეს პრაქტიკა დაიწყო ჩინეთში, თუმცა არსებობს გარკვეული წინააღმდეგობრივი ნარატივები იმის შესახებ, თუ როდის წარმოიშვა იგი. აკადემიკოსებმა დევიდ რამიმ და პოლ ბიულმა თქვეს, რომ აკუპუნქტურის დაარსების ზუსტი თარიღი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად შეიძლება იყოს სანდო ძველი ტექსტების დათარიღება და იმის ინტერპრეტაცია, თუ რას წარმოადგენს აკუპუნქტურა.

აკუპრესურული თერაპია გავრცელებული იყო ინდოეთში. მას შემდეგ, რაც ბუდიზმი გავრცელდა ჩინეთში, აკუპრესურული თერაპია ასევე ინტეგრირებული იყო ჩინეთში საერთო სამედიცინო პრაქტიკაში და მას ეწოდა აკუპუნქტურა. ინდური აკუპრესურისა და ჩინური აკუპუნქტურის ძირითადი პუნქტები ერთმანეთის მსგავსია.

რევმატოლოგიის სტატიის მიხედვით, აკუპუნქტურის „დიაგნოსტიკისა და მკურნალობის ორგანიზებული სისტემის“ პირველი დოკუმენტაცია იყო ჰუანგ დიში (ჰუანგდი ნეიჯინგი) დაახლოებით ძვ.წ. 100 წლიდან. ლიუ შენგის სამარხში აღმოჩენილი ოქროსა და ვერცხლის ნემსები ძვ. პლინიო პრიორესკის მიხედვით, აკუპუნქტურის შესახებ ყველაზე ადრე ცნობილი ისტორიული ჩანაწერი არის შიჯი ("დიდი ისტორიკოსის ჩანაწერები"), რომელიც დაწერილია ისტორიკოსის მიერ ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 100 წელს. ითვლება, რომ ეს ტექსტი ასახავდა იმას, რაც იმ დროს დამკვიდრებული პრაქტიკა იყო.

ალტერნატიული თეორიები

ოცი ყინულის 5000 წლის მუმიფიცირებული სხეული აღმოაჩინეს ტატუების 15 ჯგუფით,  რომელთაგან ბევრი მდებარეობდა სხეულის იმ წერტილებში, სადაც აკუპუნქტურის ნემსები გამოიყენება მუცლის ან წელის პრობლემებისთვის. სხეულის მტკიცებულებები ვარაუდობს, რომ ოცის ჰქონდა ეს მდგომარეობა. ეს მოყვანილია როგორც მტკიცებულება იმისა, რომ აკუპუნქტურის მსგავსი პრაქტიკა შესაძლოა პრაქტიკული ყოფილიყო ევრაზიის სხვაგან ადრეული ბრინჯაოს ხანის დროს; თუმცა, მედიცინის ისტორიის ოქსფორდის სახელმძღვანელო ამ თეორიას "სპეკულაციურს" უწოდებს. ნაკლებად სავარაუდოა, რომ აკუპუნქტურა გამოიყენებოდა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 2000 წლამდე.

აკუპუნქტურა შესაძლოა გამოიყენებოდა ნეოლითის ეპოქაში, ქვის ხანის დასასრულის მახლობლად, ბასრი ქვების გამოყენებით, რომელსაც ბიან ში ჰქვია. Neijing, მიუთითებს იმაზე, რომ ითვლებოდა, რომ ბასრი ქვები თავის დროზე კურნავდა დაავადებებს სხეულის ზედაპირთან ან მის მახლობლად, შესაძლოა იმის გამო, რომ ქვას შეეძლო შეაღწიოს მცირე სიღრმეზე. მავანგდუის ტექსტები, რომლებიც, სავარაუდოდ, ძვ. ასევე ვარაუდობენ, რომ ეს ქვები შესაძლოა გამოიყენებოდა სისხლდენისთვის, ძველი ჩინური რწმენის გამო, რომ დაავადებებს იწვევდნენ სხეულში არსებული დემონები, რომლებსაც შეეძლოთ მოკვლა ან განთავისუფლება. სავარაუდოდ, სისხლდენა იყო აკუპუნქტურის წინამორბედი.

ისტორიკოსების Lu Gwei-djen-ისა და Joseph Needham-ის თანახმად, არსებობს არსებითი მტკიცებულება იმისა, რომ აკუპუნქტურა შეიძლება დაწყებულიყო ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 600 წელს. იმ ეპოქის ზოგიერთი იეროგლიფი და პიქტოგრაფი ვარაუდობს, რომ აკუპუნქტურა და მოქსიბუსია გამოიყენებოდა. თუმცა, ისტორიკოსებმა ლუ და ნედჰემმა თქვეს, რომ ნაკლებად სავარაუდოა, რომ ნემსის დამზადება შესაძლებელი იქნებოდა ჩინეთში ამ პერიოდის განმავლობაში არსებული მასალებისგან. კალა, სპილენძი, ოქრო და ვერცხლი ასევე არის შესაძლებლობები, თუმცა ისინი ნაკლებად სავარაუდოა, ან გამოიყენებოდა ნაკლებ შემთხვევაში.: 69  თუ აკუპუნქტურა გამოიყენებოდა შანგის დინასტიის დროს (ძვ. აღმოაჩინეს ფოლადის წარმოებისთვის, ის ჩაანაცვლებდა ყველა სხვა მასალას, რადგან მისი გამოყენება შეიძლებოდა ძალიან თხელი, მაგრამ მტკიცე ნემსის შესაქმნელად.: 74  ლუ და ნედჰემმა აღნიშნეს, რომ ყველა უძველესი მასალა, რომელიც შეიძლებოდა გამოეყენებინათ აკუპუნქტურაში და რომლებიც ხშირად აწარმოებენ არქეოლოგიურ მტკიცებულებებს, როგორიცაა მახვილი ძვლები, ბამბუკი ან ქვები. რევმატოლოგიის სტატიაში ნათქვამია, რომ აკუპუნქტურის არარსებობა ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 198 წლის მავანგდუის სამარხში აღმოჩენილ დოკუმენტებში ვარაუდობს, რომ აკუპუნქტურა იმ დროისთვის არ იყო გამოყენებული.

რწმენის სისტემები

რამდენიმე განსხვავებული და ზოგჯერ ურთიერთსაწინააღმდეგო რწმენის სისტემა გაჩნდა აკუპუნქტურასთან დაკავშირებით. ეს შეიძლება ყოფილიყო კონკურენტი სკოლების აზროვნების შედეგი. ზოგიერთი უძველესი ტექსტი მიუთითებდა აკუპუნქტურის გამოყენებაზე სისხლდენის გამოწვევის მიზნით, ზოგი კი აერთიანებდა იდეებს სისხლის გაცემის და სულიერი ch'i ენერგიის შესახებ. დროთა განმავლობაში, აქცენტი სისხლიდან გადავიდა სხეულზე კონკრეტული წერტილების პუნქციის კონცეფციაზე და საბოლოოდ იინის და იანგის ენერგიების დაბალანსებაზეც. დევიდ რამის თქმით, არც ერთი „მეთოდი ანთეორია“ ყოველთვის უპირატესად იქნა მიღებული, როგორც სტანდარტი. იმ დროს მედიცინის მეცნიერული ცოდნა ჯერ კიდევ არ იყო განვითარებული, განსაკუთრებით იმიტომ, რომ ჩინეთში გარდაცვლილის გაკვეთა აკრძალული იყო, რაც ხელს უშლიდა ძირითადი ანატომიური ცოდნის განვითარებას.

არ არის გარკვეული, როდის დაინერგა კონკრეტული აკუპუნქტურული წერტილები, მაგრამ ბიან კეს ავტობიოგრაფია დაახლოებით 400–500 ძვ. ბიან კეს სჯეროდა, რომ არსებობდა ერთი აკუპუნქტური წერტილი თავის ქალას თავზე, რომელსაც მან უწოდა წერტილი "ასი შეხვედრის" წერტილი.

რამიმ და ბიულმა თქვეს, რომ თანამედროვე აკუპუნქტურის „პრაქტიკა და თეორიული საფუძვლები“ ​​დაინერგა ყვითელ იმპერატორის კლასიკურ წიგნში (Huangdi Neijing) ძვ.წ. 100 წელს. მან შემოიღო აკუპუნქტურის გამოყენების კონცეფცია სიცოცხლის ენერგიის (qi) ნაკადის მანიპულირებისთვის სხეულში მერიდიანების (არხების) ქსელში. ქსელის კონცეფცია შედგებოდა აკუ-ტრაქტებისგან, როგორიცაა ხაზი მკლავების ქვემოთ, სადაც ნათქვამია, რომ აკუპუნქტები იყო განთავსებული. ზოგიერთ საიტს, სადაც დღეს აკუპუნქტურისტები იყენებენ ნემსებს, კვლავ იგივე სახელები აქვთ, როგორც ყვითელი იმპერატორის კლასიკოსის მიერ მიცემული სახელები. იდენტიფიცირებული.[: 101

ადრეული განვითარება ჩინეთში

დამკვიდრება და ზრდა

ჩვენი წელთაღრიცხვით I საუკუნის პირველ ნახევარში აკუპუნქტურებმა დაიწყეს რწმენის გავრცელება, რომ აკუპუნქტურის ეფექტურობაზე გავლენას ახდენდა დღის ან ღამის დრო, მთვარის ციკლი და სეზონი.: 140–41  "მეცნიერება yin-yang ციკლების შესახებ" რწმენა, რომ დაავადებების განკურნება ეყრდნობოდა როგორც ზეციური (tian), ასევე მიწიერი (di) ძალების გასწორებას, რომლებიც მორგებული იყვნენ მზისა და მთვარის მსგავს ციკლებთან. ჯერ.: 140–41  ნიდჰემისა და ლუს მიხედვით, ეს „თვითნებური პროგნოზები“ გამოსახული იყო აკუპუნქტურის მიერ რთულ სქემებში და სპეციალური ტერმინოლოგიის მეშვეობით.

აკუპუნქტურის ნემსები ამ პერიოდის განმავლობაში ბევრად უფრო სქელი იყო, ვიდრე თანამედროვეთა უმეტესობა და ხშირად ინფექციას იწვევდა. ინფექცია გამოწვეულია სტერილიზაციის ნაკლებობით, მაგრამ იმ დროს ითვლებოდა, რომ ის გამოწვეული იყო არასწორი ნემსის გამოყენებით, ან არასწორ ადგილას ან არასწორ დროს. ზოგჯერ ნემსებს იყენებდნენ ჯერ კიდევ ცხელ დროს, რაც ქმნიდა გამაღიზიანებელ ეფექტს ინექციის ადგილზე.: 104  1601 წლიდან Acupuncture and Moxibustion[f] დიდ კრებულში ცხრა ნემსი იყო რეკომენდირებული, რაც შესაძლოა ძველი ჩინური რწმენის გამო იყო, რომ ცხრა იყო ჯადოსნური რიცხვი.– 3102:

სხვა რწმენის სისტემები ემყარებოდა იმ აზრს, რომ ადამიანის სხეული მუშაობს რიტმზე და აკუპუნქტურა უნდა გამოეყენებინა რიტმის სწორ წერტილში, რომ ეფექტური ყოფილიყო.

ჩვენს წელთაღრიცხვამდე I საუკუნეში გამოიცა მრავალი პირველი წიგნი აკუპუნქტურის შესახებ და გამოჩნდნენ აღიარებული აკუპუნქტურისტები. ჟენ ჯიუ ჯია ი ჯინგი [g], რომელიც გამოიცა მე-3 საუკუნის შუა ხანებში, გახდა უძველესი აკუპუნქტურის წიგნი, რომელიც ჯერ კიდევ არსებობს თანამედროვე ეპოქაში. სხვა წიგნები, როგორიცაა Yu Gui Zhen Jing, [h] დაწერილი ჩინეთის სამედიცინო სერვისების დირექტორის მიერ, ასევე გავლენიანი იყო ამ პერიოდში, მაგრამ არ იყო შემონახული. მე-7 საუკუნის შუა ხანებში Sun Simiao-მ გამოაქვეყნა აკუპუნქტურასთან დაკავშირებული დიაგრამები და სქემები, რომლებმაც დაადგინეს სტანდარტიზებული მეთოდები სხვადასხვა ზომის ადამიანებზე აკუპუნქტურის ადგილების მოსაძებნად და აკუპუნქტურული ადგილების კატეგორიზაცია მოახდინეს მოდულებში.

აკუპუნქტურა უფრო დამკვიდრდა ჩინეთში, რადგან ქაღალდის გაუმჯობესებამ გამოიწვია აკუპუნქტურული წიგნების გამოქვეყნება. იმპერიული სამედიცინო სამსახური და საიმპერატორო სამედიცინო კოლეჯი, რომლებიც ორივე მხარს უჭერდნენ აკუპუნქტურას, უფრო დამკვიდრდნენ და შექმნეს სამედიცინო კოლეჯები ყველა პროვინციაში. მინგის დინასტიის დროს (ახ. წ. 1368–1644 წწ.), თანამედროვე ეპოქაში გამოყენებული აკუპუნქტურის პრაქტიკის უმეტესობა დამკვიდრდა.

უარყოფა

სონგის დინასტიის დასასრულისთვის (ახ. წ. 1279 წ.) აკუპუნქტურამ დაკარგა თავისი სტატუსის დიდი ნაწილი ჩინეთში.: 25  ის უფრო იშვიათი გახდა მომდევნო საუკუნეებში და ასოცირდებოდა ნაკლებად პრესტიჟულ პროფესიებთან, როგორიცაა ალქიმია, შამანიზმი, ბებიაქალი და მოქსიბუცია.მეცნიერული რაციონალურობა უფრო პოპულარული ხდებოდა, ვიდრე ტრადიციული ცრურწმენები. 1757 წლისთვის წიგნმა, რომელიც ასახავს ჩინური მედიცინის ისტორიას, უწოდა აკუპუნქტურას "დაკარგულ ხელოვნებას".: 160  მისი დაქვეითება ნაწილობრივ განპირობებული იყო რეცეპტებისა და მედიკამენტების პოპულარობით, ისევე როგორც მისი ასოციაცია ქვედა კლასებთან.: 188.

1822 წელს ჩინეთის იმპერატორმა ხელი მოაწერა ბრძანებულებას იმპერიული სამედიცინო ინსტიტუტიდან აკუპუნქტურის პრაქტიკის გამორიცხვის შესახებ. მან თქვა, რომ ეს არ იყო შესაფერისი ჯენტლმენ-მეცნიერების პრაქტიკისთვის.: 308  ჩინეთში აკუპუნქტურა სულ უფრო მეტად ასოცირდებოდა დაბალი კლასის, გაუნათლებელ პრაქტიკოსებთან.: 58  იგი გარკვეული დროით აღადგინეს, მაგრამ კვლავ აიკრძალა 1929 წელს მეცნიერების სასარგებლოდ. მიუხედავად იმისა, რომ აკუპუნქტურა შემცირდა ჩინეთში ამ პერიოდის განმავლობაში, ის ასევე იზრდებოდა პოპულარობით სხვა ქვეყნებში.

საერთაშორისო გაფართოება

Acupuncture სქემა Shisi jing fahui-დან (თოთხმეტი მერიდიანის გამოხატულება) დაწერილი Hua Shou-ს მიერ (ფლ. 1340-იანი წლები, მინგის დინასტია). იაპონური გადაბეჭდვა სუჰარაია ჰეისუკეს მიერ (Edo, 1. წელი Kyōhō = 1716).

ითვლება, რომ კორეა არის პირველი ქვეყანა აზიაში, რომელიც აკუპუნქტურა გავრცელდა ჩინეთის ფარგლებს გარეთ. კორეაში არსებობს ლეგენდა, რომ აკუპუნქტურა შეიმუშავა იმპერატორმა დანგუნის მიერ, თუმცა უფრო სავარაუდოა, რომ ის კორეაში ჩინეთის კოლონიური პრეფექტურიდან იყო შემოტანილი 514 წელს. იგი ვიეტნამში გავრცელდა მე-8 და მე-9 საუკუნეებში. როდესაც ვიეტნამმა დაიწყო ვაჭრობა იაპონიასთან და ჩინეთთან დაახლოებით მე-9 საუკუნეში, მასზე გავლენა იქონია მათ აკუპუნქტურულ პრაქტიკაზეც. ჩინეთმა და კორეამ გაგზავნეს "სამედიცინო მისიონერები", რომლებიც ავრცელებდნენ ტრადიციულ ჩინურ მედიცინას იაპონიაში, დაახლოებით 219 წ. 553 წელს კორეის და ჩინეთის რამდენიმე მოქალაქე დაინიშნა იაპონიაში სამედიცინო განათლების ხელახალი ორგანიზებისთვის და მათ აკუპუნქტურა ამ სისტემის ნაწილად შეიტანეს.

Acupuncture დაიწყო ევროპაში გავრცელება მე -17 საუკუნის მეორე ნახევარში. დაახლოებით ამ დროს ჰოლანდიური აღმოსავლეთ ინდოეთის კომპანიის გენერალური ქირურგი შეხვდა იაპონელ და ჩინელ აკუპუნქტურ პრაქტიკოსებს და მოგვიანებით მოუწოდა ევროპელებს შემდგომი გამოკვლევისთვის. საფრანგეთი ადრეული მიმღები იყო დასავლეთში იეზუიტი მისიონერების გავლენის გამო, რომლებმაც ეს პრაქტიკა ფრანგულ კლინიკებში მე-16 საუკუნეში მიიტანეს. ფრანგ ექიმ ლუი ბერლიოზს (კომპოზიტორ ჰექტორ ბერლიოზის მამას) ჩვეულებრივ მიაწერენ, რომ იყო პირველი, ვინც ექსპერიმენტი ჩაატარა ევროპაში 1810 წელს, სანამ გამოაქვეყნებდა თავის დასკვნებს 1816 წელს.: 308.

მე-19 საუკუნისთვის აკუპუნქტურა გახდა ჩვეულებრივი მოვლენა მსოფლიოს მრავალ რეგიონში.: 295  ამერიკელებმა და ბრიტანელებმა დაიწყეს აკუპუნქტურისადმი ინტერესი მე-19 საუკუნის დასაწყისში, თუმცა ინტერესი შემცირდა საუკუნის შუა წლებში. დასავლელმა პრაქტიკოსებმა მიატოვეს აკუპუნქტურის ტრადიციული რწმენა სულიერი ენერგიის, პულსის დიაგნოსტიკისა და მთვარის, მზის ან სხეულის რიტმის ციკლებზე. სულიერი ენერგიის ნაკადის დიაგრამები, მაგალითად, ეწინააღმდეგებოდა დასავლეთის საკუთარ ანატომიურ დიაგრამებს. მან მიიღო აკუპუნქტურის იდეების ახალი ნაკრები, რომელიც დაფუძნებულია ნერვებში ნემსების დაჭერაზე. ევროპაში ვარაუდობდნენ, რომ აკუპუნქტურა შეიძლება დაუშვას ან შეუშლის ხელს ელექტროენერგიის გადინებას სხეულში, რადგან აღმოჩნდა, რომ ელექტრული პულსები სიკვდილის შემდეგ ბაყაყის ფეხს ატრიალებდა.

საბოლოოდ დასავლეთმა შექმნა რწმენის სისტემა, რომელიც დაფუძნებულია Travell-ის გამომწვევ წერტილებზე, რომლებიც ითვლებოდა, რომ აფერხებენ ტკივილს. ისინი იმყოფებოდნენ იმავე ადგილებში, როგორც ჩინეთის სულიერად იდენტიფიცირებული აკუპუნქტურული წერტილები, მაგრამ განსხვავებული ნომენკლატურის ქვეშ. პირველი დახვეწილი დასავლური ტრაქტატი აკუპუნქტურის შესახებ გამოქვეყნდა 1683 წელს უილემ ტენ რაიჯნის მიერ.: 75.

თანამედროვე ეპოქა

უძველესი აკუპუნქტურის ქანდაკება იმპერატორის კოლეჯის კლინიკის ფოიეში, კალიფორნია

ჩინეთში, აკუპუნქტურის პოპულარობა გაიზარდა 1949 წელს, როდესაც მაო ძედუნგმა აიღო ძალაუფლება და ცდილობდა ჩინეთის გაერთიანებას ტრადიციული კულტურული ღირებულებების მიღმა. ასევე ამ დროს იყო მრავალი აღმოსავლური სამედიცინო პრაქტიკის კონსოლიდაცია სახელწოდებით ტრადიციული ჩინური მედიცინა (TCM).

ახალი პრაქტიკა იქნა მიღებული მე-20 საუკუნეში, როგორიცაა ნემსების კასეტური გამოყენება, : 164  ელექტრიფიცირებული ნემსები, ან ნემსების ჩასმის დატოვება ერთი კვირის განმავლობაში. Acupuncture-ის საერთაშორისო საზოგადოება დაარსდა 1940-იან და 1950-იან წლებში და აკუპუნქტურის სერვისები ხელმისაწვდომი გახდა თანამედროვე საავადმყოფოებში. ჩინეთი, სადაც ითვლებოდა, რომ აკუპუნქტურა წარმოიშვა, უფრო მეტად განიცდიდა დასავლურ მედიცინას. იმავდროულად, აკუპუნქტურა გაიზარდა პოპულარობით აშშ-ში. აშშ-ს კონგრესმა შექმნა ალტერნატიული მედიცინის ოფისი 1992 წელს და ჯანდაცვის ეროვნულმა ინსტიტუტმა (NIH) გამოაცხადა მხარდაჭერა აკუპუნქტურისთვის ზოგიერთ პირობებში 1997 წლის ნოემბერში. 1999 წელს შეიქმნა დამატებითი და ალტერნატიული მედიცინის ეროვნული ცენტრი NIH-ში. Acupuncture გახდა ყველაზე პოპულარული ალტერნატიული მედიცინა აშშ-ში.

ჩინეთის კომუნისტური პარტიის პოლიტიკოსებმა განაცხადეს, რომ აკუპუნქტურა ცრურწმენა იყო და ეწინააღმდეგებოდა პარტიის ერთგულებას მეცნიერებისადმი. კომუნისტური პარტიის თავმჯდომარემ მაო ძედუნგმა მოგვიანებით შეცვალა ეს პოზიცია  და ამტკიცებდა, რომ პრაქტიკა ეფუძნებოდა მეცნიერულ პრინციპებს. კულტურული რევოლუციის დროს, აკუპუნქტურული ანესთეზიისადმი ურწმუნოება ექვემდებარებოდა დაუნდობელ პოლიტიკურ რეპრესიებს.

1971 წელს, New York Times-ის რეპორტიორმა ჯეიმს რესტონმა გამოაქვეყნა სტატია ჩინეთში აკუპუნქტურის გამოცდილების შესახებ, რამაც გამოიწვია აკუპუნქტურის მეტი გამოკვლევა და მხარდაჭერა. აშშ-ს პრეზიდენტი რიჩარდ ნიქსონი ჩინეთს ეწვია 1972 წელს. ვიზიტის ერთი ნაწილის დროს დელეგაციას აჩვენეს პაციენტს, რომელსაც უტარდებოდა სერიოზული ოპერაცია სრული სიფხიზლის დროს და თითქოს აკუპუნქტურას იღებდა და არა ანესთეზიას. მოგვიანებით გაირკვა, რომ ოპერაციისთვის შერჩეულ პაციენტებს აღენიშნებოდათ როგორც ტკივილის მაღალი ტოლერანტობა, ასევე ოპერაციამდე მძიმე ინდოქტრინაცია; ეს საჩვენებელი შემთხვევები ასევე ხშირად იღებდნენ მორფინს ფარულად ინტრავენური წვეთოვანი გზით, რომელიც დამკვირვებლებს უთხრეს, რომ შეიცავდა მხოლოდ სითხეებსა და საკვებ ნივთიერებებს. ერთმა პაციენტმა, რომელიც იღებდა ღია გულის ოპერაციას სიფხიზლის დროს, საბოლოოდ აღმოჩნდა, რომ მიიღო სამი ძლიერი სედატიური საშუალების კომბინაცია და ასევე ადგილობრივი საანესთეზიო დიდი ინექციები ჭრილობაში. მას შემდეგ, რაც ჯანდაცვის ეროვნულმა ინსტიტუტმა გამოხატა მხარდაჭერა აკუპუნქტურის მიმართ შეზღუდული რაოდენობის პირობებისთვის, აშშ-ში შვილად აყვანა კიდევ უფრო გაიზარდა. 1972 წელს აშშ-ში პირველი ლეგალური აკუპუნქტურის ცენტრი დაარსდა ვაშინგტონში და 1973 წელს ამერიკის შიდა შემოსავლების სამსახურმა დაუშვა აკუპუნქტურის გამოქვითვა, როგორც სამედიცინო ხარჯი.

2006 წელს BBC-ის დოკუმენტურმა ალტერნატიულმა მედიცინამ გადაიღო პაციენტს, რომელსაც უტარდებოდა ღია გულის ოპერაცია, სავარაუდოდ, აკუპუნქტურით გამოწვეული ანესთეზიის ქვეშ. მოგვიანებით გაირკვა, რომ პაციენტს მისცეს საანესთეზიო კოქტეილი.

2010 წელს იუნესკომ ჩინეთის ნომინაციის შემდეგ იუნესკოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის სიაში შეიტანა "აკუპუნქტურა და აკუპუნქტურა ტრადიციული ჩინური მედიცინისა".

შვილად აყვანა

Acupuncture ყველაზე მეტად გამოიყენება ჩინეთში და პოპულარულია აშშ-ში,  ავსტრალიაში  და ევროპაში. შვეიცარიაში აკუპუნქტურა გახდა ყველაზე ხშირად გამოყენებული ალტერნატიული მედიცინა 2004 წლიდან. გაერთიანებულ სამეფოში 2009 წელს სულ 4 მილიონი აკუპუნქტური მკურნალობა ჩატარდა. Acupuncture გამოიყენება უმეტეს ტკივილგამაყუჩებელ კლინიკებსა და ჰოსპისებში დიდ ბრიტანეთში. ავსტრალიაში 10 ზრდასრულიდან 1-მა გამოიყენა აკუპუნქტურა 2004 წელს. იაპონიაში, დადგენილია, რომ მოსახლეობის 25 პროცენტი აკუპუნქტურას სცდის რაღაც მომენტში, თუმცა უმეტეს შემთხვევაში ის არ არის დაფარული საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის დაზღვევით. იაპონიაში აკუპუნქტურის მომხმარებლები უფრო ხანდაზმულები არიან და აქვთ შეზღუდული განათლება. გამოკითხული მომხმარებელთა დაახლოებით ნახევარმა მიუთითა მომავალში ასეთი საშუალებების მოძიების ალბათობაზე, ხოლო 37%-მა არა. აშშ-ს მოსახლეობის ერთ პროცენტზე ნაკლებმა განაცხადა, რომ გამოიყენა აკუპუნქტურა 1990-იანი წლების დასაწყისში. 2010-იანი წლების დასაწყისისთვის 14 მილიონზე მეტმა ამერიკელმა განაცხადა, რომ იყენებდა აკუპუნქტურას, როგორც მათი ჯანმრთელობის დაცვის ნაწილს.

აშშ-ში აკუპუნქტურა სულ უფრო ხშირად გამოიყენება (2014 წლიდან) აკადემიურ სამედიცინო ცენტრებში, და ჩვეულებრივ სთავაზობენ CAM ცენტრებს ან ანესთეზიისა და ტკივილის მართვის სერვისებს. მაგალითები მოიცავს ჰარვარდის უნივერსიტეტს, სტენფორდის უნივერსიტეტს, ჯონს ჰოპკინსის უნივერსიტეტსა და UCLA-ს. CDC კლინიკური პრაქტიკის გაიდლაინები 2022 წლიდან ჩამოთვლის აკუპუნქტურას დამატებითი და ალტერნატიული მედიცინის ტიპებს შორის, რომლებიც ექიმებმა უნდა განიხილონ ოპიოიდების რეცეპტის უპირატესობად გარკვეული სახის ტკივილისთვის.

გერმანიაში აკუპუნქტურის გამოყენება 20%-ით გაიზარდა 2007 წელს, გერმანული აკუპუნქტურის შემდეგ.ure ცდებმა მხარი დაუჭირა მის ეფექტურობას გარკვეული გამოყენებისთვის. 2011 წელს მილიონზე მეტი მომხმარებელი იყო  და სადაზღვევო კომპანიების შეფასებით, გერმანელი მომხმარებლების ორი მესამედი ქალია. ცდების შედეგად, გერმანიის საზოგადოებრივი ჯანდაცვის დამზღვევებმა დაიწყეს აკუპუნქტურის დაფარვა წელის ქრონიკული ტკივილისა და მუხლის ოსტეოართრიტის დროს, მაგრამ არა დაძაბულობის თავის ტკივილისა და შაკიკის დროს. ეს გადაწყვეტილება ნაწილობრივ ეფუძნებოდა სოციალურ-პოლიტიკურ მიზეზებს. ზოგიერთმა დამზღვეველმა გერმანიაში არჩია აკუპუნქტურის ანაზღაურების შეჩერება ცდების გამო. სხვა პირობების გამო, გერმანიაში მზღვეველები არ იყვნენ დარწმუნებულნი, რომ აკუპუნქტურას ჰქონდა ადექვატური სარგებელი ჩვეულებრივი მოვლისა და მოჩვენებითი მკურნალობასთან შედარებით. ხაზგასმით აღნიშნეს პლაცებო ჯგუფის შედეგები, მკვლევარებმა უარი თქვეს პლაცებო თერაპიის მიღებაზე, როგორც ეფექტური.

რეგულაცია

მთავარი სტატია: აკუპუნქტურის რეგულირება

არსებობს აკუპუნქტურის სხვადასხვა სამთავრობო და სავაჭრო ასოციაციის მარეგულირებელი ორგანო გაერთიანებულ სამეფოში, შეერთებულ შტატებში, საუდის არაბეთში, ავსტრალიაში, ახალ ზელანდიაში, იაპონიაში, კანადაში და ევროპის ქვეყნებში და სხვაგან. ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია რეკომენდაციას უწევს, რომ აკუპუნქტურისტმა გაიაროს 200 საათი სპეციალიზებული ტრენინგი, თუ ის ექიმია და 2500 საათი არაექიმებისთვის ლიცენზირებამდე ან სერტიფიცირებამდე; ბევრმა მთავრობამ მიიღო მსგავსი სტანდარტები.

ჰონგ კონგში აკუპუნქტურის პრაქტიკას არეგულირებს ჩინეთის მედიცინის საბჭო, რომელიც ჩამოყალიბდა 1999 წელს საკანონმდებლო საბჭოს მიერ. იგი მოიცავს სალიცენზიო გამოცდას, რეგისტრაციას და სამაგისტრო კურსებს, რომლებიც დამტკიცებულია საბჭოს მიერ. კანადას აქვს აკუპუნქტურის ლიცენზირების პროგრამები ბრიტანეთის კოლუმბიის, ონტარიოში, ალბერტასა და კვებეკის პროვინციებში; კანადის ჩინური მედიცინისა და აკუპუნქტურის ასოციაციის მიერ დადგენილი სტანდარტები გამოიყენება პროვინციებში, მთავრობის რეგულირების გარეშე. შეერთებულ შტატებში რეგულირება დაიწყო 1970-იან წლებში კალიფორნიაში, რასაც საბოლოოდ ყველა შტატი მოჰყვა, გარდა ვაიომინგისა და აიდაჰოსა. ლიცენზირების მოთხოვნები მნიშვნელოვნად განსხვავდება შტატში. აკუპუნქტურაში გამოყენებული ნემსები რეგულირდება აშშ-ში სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის მიერ. ზოგიერთ შტატში აკუპუნქტურა რეგულირდება სამედიცინო გამომცდელთა საბჭოს მიერ, ზოგიერთში კი ლიცენზირების, ჯანმრთელობის ან განათლების საბჭოს მიერ.

იაპონიაში აკუპუნქტურისტები ლიცენზირებულნი არიან ჯანდაცვის, შრომისა და კეთილდღეობის მინისტრის მიერ გამოცდის ჩაბარების და ტექნიკური სკოლის ან უნივერსიტეტის დამთავრების შემდეგ. ავსტრალიაში, ავსტრალიის ჩინური მედიცინის საბჭო არეგულირებს აკუპუნქტურას, სხვა ჩინურ სამედიცინო ტრადიციებს შორის, და ზღუდავს ისეთი ტიტულების გამოყენებას, როგორიცაა „აკუპუნქტურისტი“ მხოლოდ რეგისტრირებული პრაქტიკოსებისთვის. აკუპუნქტურის პრაქტიკა ახალ ზელანდიაში 1990 წელს აკუპუნქტურა ჩართული იყო სამთავრობო უბედური შემთხვევის კომპენსაციის კორპორაციის (ACC) აქტში. ეს ჩართვა ანიჭებდა კვალიფიციურ და პროფესიონალურად დარეგისტრირებულ აკუპუნქტურებს შესაძლებლობას გაუწიონ სუბსიდირებული ზრუნვა და მკურნალობა მოქალაქეებს, მოსახლეობას და დროებით ვიზიტორებს სამუშაო ან სპორტთან დაკავშირებული დაზიანებებისთვის, რომლებიც მოხდა ახალი ზელანდიის ქვეყანაში. ახალ ზელანდიაში აკუპუნქტურის რეგულირებისა და ACC მკურნალობის მიმწოდებლის სტატუსის მიღწევის ორი ორგანოა Acupuncture NZ,  და ახალი ზელანდიის Acupuncture სტანდარტების ორგანო. ევროპის სულ მცირე 28 ქვეყანას აქვს აკუპუნქტურისტთა პროფესიული ასოციაციები. საფრანგეთში, Académie Nationale de Médecine (მედიცინის ეროვნული აკადემია) არეგულირებს აკუპუნქტურას 1955 წლიდან.

იხ.ვიდეო - აკუპუნქტურა- როგორ მუშაობს? და ეფექტურია თუ პლაცებოა?