ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                სუნი

იან ბრეგიელი არხატნი. სული მიახლ. 1617.პრადოს მუზეუმი მადრიდი

 სპეციფიკური შეგრძნებაა ჰაერში მფრინავი არომატული ნივთიერებების (მან) არსებობისა, რისი გამოვლენა ხდება ყნოსვის შეგრძნების ქიმიური რეცეპტორების მეშვეობით (იხ. ხემეროცეპცია), რომელიც განლაგებულია ცხოველის ცხვირის ღრუში.

სუნი ადამიანების უმრავლესობისათვის არის — შედარებით სუსტად დიფერენცირებული, ინტეგრალური შეგრძნებაა, რადგანაც ის განისაზღვრება ყნოსვის რეცეპტორების, სამწვერა ნერვის რეცეპტორების და ვომერნოზალური ორგანოს რეცეპტორების გაღიზიანების ჯამური ეფექტით.

იხ. ვიდეო

სუნის შეგრძნებაზე დიდი გავლენა აქვს ადამიანის ფსიქოფიზიოლოგიურ მდგომარეობას. გარკვეულ პირობებში შეიმჩნევა სუნის დამახინჯებული აღქმა, როდესაც გარკვეული, ჩვეულებრივი ნივთიერება მოულოდნელად ხდება მკვეთრად არასასიამოვნო.

სუნის აღქმის გამოკვლევას აწარმოებს ოლფაქტომეტრია.

სუნის ძალის შეფასება მნიშვნელოვანია ეკოლოგიაში, კვების პროდუქტების ხარისხის ობიექტური შეფასებისათვის, პარფიუმერიაში, სხვადასხვაგვარი პათოლოგიების კლინიკური კვლევებისას

იხ. ვიდეო

XX საუკუნეში ხმის (პატეფონი, მაგნიტაფონი) და გამოსახულების (ფოტოგრაფია, კინომატოგრაფი, ვიდეოკამერა) რეპროდუქციის მოწყობილობების ფართო გავრცელების შემდეგ, სულ უფრო ხშირად გამომგონებლები მიმართავენ სუნის რეპროდუქციის მოწყობილობების დამუშავებას.

ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ცდა იყო ასეთი სისტემის შემუშავება ამერიკა-ისრაელის ფირმის DidgiScent (2002 г.) მიერ. ამ ფირმამ ვერ შეასრულა აღებული ვალდებულებები დროულად და პროექტი ჩაიშალა.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 ტარხუნა 

(ლათ. Artemisia dracunculus) — მრავალწლოვანი მცენარე რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. აქვს სწორმდგომი, გლუვი ღერო, რომლის სიმაღლე 60—125 სმ აღწევს, ლანცეტა ფოთოლი, პატარა, თეთრი ყვავილები, შეკრებილი სფეროსებრ ყვავილედად. ყვავილობს ივლისს-აგვისტოში, სამშობლოა მონღოლეთი და სამხრეთი ციმბირი.

გავრცელებულია მსოფლიოს ბევრ ქვეყანაში. საქართველოში ყველაზე უხვად მოჰყავთ თბილისის საგარეუბნო ზონაში. დიდი რაოდენობით შეიცავს ეთერზეთებს. იყენებენ მწვანილად, კულინარიაში, ლიქიორის მრეწველობაში, პარფიუმერიაში, საკონსერვო მრეწველობაში (კიტრისა და პამიდვრის დამჟავებისას).

ამრავლებენ ვეგეტატიურად, ბუჩქის დაყოფით ან კალმებით. ჩითილი ირგვება ღია გრუნტში 25 სმ დაშორებით. ტარხუნა ერთსა და იმავე ნაკვეთზე მოჰყავთ 10—15 წლის განმავლობაში.

იხ. ვიდეო

ზედა ნაწილი შეიცავს კაროტინს (15% -მდე ), ალკალოიდებს, ეთერზეთს, ფლავონოიდებს, ასკორბინის მჟავას (0,19%), კუმარინებს; ფესვებში - ალკალოიდების კვალი. ეთერზეთის შემცველობა მწვანე მასაში აღწევს 0,1-0,4% სველ მასაზე ან 0,25-0,8% აბსოლუტურად მშრალ მასაზე. ეთერზეთი შეიცავს საბინენს (65% -მდე), მირსენს (10%), სესკვიტერპენის ფრაქციას (5%), p- მეტაოქსიცინამურ ალდეჰიდს (0,5%) და ფისს (15%), მეთილჩავიკოლს, ოციმენს, პელანდრენულს. ტარხუნა კულინარიულ პროდუქტებში აძლიერებს კუჭის წვენის წარმოქმნას, აუმჯობესებს მადას, ახდენს ენდოკრინული ჯირკვლების, კერძოდ, სასქესო ორგანოების ფუნქციონირების ნორმალიზებას. ამჟამად მცენარე მკვლევარების ყურადღებას იპყრობს, როგორც კაროტინის შემცველი მცენარე.

ტარხუნას ახალგაზრდა ფოთლები

საჭმელსა და მედიცინაში იყენებენ ტარხუნის მწვანეს, რომელსაც მცენარის ყვავილობის დასაწყისში იღებენ. შეგროვებული მწვანილი მტევანებად არის მიბმული და კანფოს ქვეშ აშრობს ნახაზში.

ტარხუნას აქვს დაბალი ცხარე არომატი და მძაფრი, პიკანტური და პიკანტური გემო. ცნობილია სალათის მიმართულების ჯიშები, რომლებიც გავრცელებულია ამიერკავკასიასა და შუა აზიაში და ცხარე-არომატული ფორმები (უკრაინა, მოლდოვა). მცენარის მწვანე მასა ფართოდ გამოიყენება ახალი კერძების მომზადებისას, როგორც პიკანტურ-არომატული სუნელი კიტრის, პომიდვრის, სოკოს, მწნილის დასამზადებლად, კომბოსტოს მწნილისთვის, ვაშლისა და მსხლის გაჟღენთვისთვის. მას იყენებენ სანელებლად ბრინჯის კერძების, მოხარშული თევზის, მაიონეზის, შემწვარი ნადირის, ცხვრის მოსამზადებლად. წვრილად დაჭრილ ახალ ფოთლებს სანელებლად ემატება ფრინველი, კვერცხი, მსუბუქი სოუსები, ხორცის კერძები და ყველა სახის სალათები. მათი საშუალებით შესაძლებელია მწვანე კარაქის დასამზადებლად. გამაგრილებელი სასმელი "ტარჰუნი" ამზადებენ მცენარისგან და იყენებენ ღვინოებისა და ლიქიორის არომატს. საფრანგეთში განსაკუთრებით პოპულარულია სპეციალური არომატული-ცხარე ძმრის წარმოება ტარხუნის ჭიის საჰაერო ნაწილიდან, რომელიც გამოიყენება დამარილებული თევზის გასახდელად. ტარხუნის ტოტების რამოდენიმე ფერები - მწვანე ან გამხმარი, ჩაყარეთ არაყი ბოთლში რამდენიმე კვირის განმავლობაში, არაყს ანიჭებს განსაკუთრებულ გემოსა და არომატს. დამოკიდებულია იმაზე, აიღეთ მწვანე ან მშრალი ტოტები, გემო განსხვავებულია.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                     pH

სინჯარები, რ-იც შეიცავს pH 1–10 ხსნარებში, ინდიკატპრებთან ერთად

 ქიმიაში აღნიშნავს სკალას, რომელიც განსაღვრავს მჟავიანობის მაჩვენებელს. მჟავა ხსნარებს დაბალი pH აქვთ, ხოლო ძირეულ ფუძე ხსნარებს მაღალი pH. ოთახის ტემპერატურაზე (25 °C) სუფთა წყალს 7 pH აქვს და არც მჟავა და არც ფუძე ბუნებას ავლენს.

pH სკალა ლოგარითმული სკალაა და ხსნარში წყალბადის იონების მოლური კონცენტრაციის ათ ლოგარითმს მოიცავს. უფრო ზუსტად pH არის წყალბადის იონის თერმოდინამიკური აქტიურობის ათლოგარითმიანი ნეგატივი.25 °C ტემპერატურაზე ხსნარებს, რომელთა მაჩვენებელიც pH სკალაზე 7-ზე ნაკლებია მჟავა ბუნება აქვთ, ხოლო ხსნარებს, რომელთა მაჩვენებელიც 7-ზე მეტია, ფუძე ბუნება აქვთ. pH სკალის ნეიტრალური მაჩვენებელი ტემპერატურაზე დამოკიდებული და ტემპერატურის მატებასთან ერთად 7-ზე დაბლა იწევს. pH სკალის მაჩვენებელი შესაძლოა 0-ზე დაბალიც იყოს ძალიან ძლიერი მჟავებისთვის ან 14-ზე მაღალი — ძალიან ძლიერი ფუძეებისთვის.

იხ. ვიდეო

pH სკალის კონცეფცია პირველად დანიელმა ქიმიკოსმა, სიორენ პედერ ლაურიც სიორენსენმა შემოიღო კარლსბერგის ლაბორატორიაში 1909 წელს. შემდეგში 1924 წელს გადახედეს ელექტროქმიური უჯრედებისთვის განსაზღვრებებისა და მახასიათებლების შესამუშავებლად.

„pH“-ში „p“-ს ზუსტი მნიშვნელობა საკამათოა, მაგრამ კარლსბერგის ფონდის განმარტებით, „pH“ „წყალბადის ძალას“ აღნიშნავს. ზოგიერთი ვერსიით „p“ გერმანულ Potenz-ს აღნიშნავს, რაცასევე ძალას ნიშნავს. სხვა ვერსიით, „p“ ფრანგულ puissance-ს აღნიშნავს, რადგანაც კარლსბერგის ლაბორატორიის სამუშაო ენა ფრანგული იყო. კიდევ ერთი ვერსიით, „p“ ლათინურ ტერმინს pondus hydrogenii (წყალბადის რაოდენობა), potentia hydrogenii (წყალბადის მოცულობა) ან პოტენციურ წყალბადს შეესაბამება. დღეისთვის „p“ ათობით კოლოგარითმში გამოიყენება და pK_a-ც გამოიყენება მჟავის დისოციაციის მუდმივას აღსანიშნავად

სუფთა წყალი ნეიტრალურია. როდესაც მჟავა წყალში იხსნება, pH 7-ზე ნაკლებიი ხდება (25 °C-ზე). როდესაც ფუძე ან ალკალი იხსნება წყალში, pH 7-ზე მაღალია. ძლიერი მჟავის ხსნარს, როგორიცაა ქლორწყალბადმჟავა, 1 მოლ–³ კონცენტრაციაში pH ნული აქვს. ძლიერი ალკალის ხსნარს, როგორიცაა ნატრიუმის ჰიდროქსიდი, 1 მოლ–³ კონცენტრაციაში pH 14 აქვს. ასე რომ pH მაჩვენებელი ძირითადად 0-დან 14-ს შორის მერყეობს, თუმცა უარყოფითი ან 14-ზე მაღალი მაჩვენებელიც სავსებით შესაძლებელია. pH ლოგარითმული სკალაა dდა ერთი pH ერთეულით განსხვავება წყალბადის იონის კონცენტრაციაში ათმაგი სხვაობის ეკვივალენტურია.

pH ნეიტრალობა ზუსტად 7 (25 °C-ზე) არ არის, რადგანაც ზოგიერთ შემთხვევაში ნეიტრალობა ახლო მაჩვენებელია. ნეიტრალობა აღნიშნავს მდგომარეობას, როცა [H+] = [OH−] (როცა აქტივობა თანაბარია). როცა თვითიონიზებადი წყალი [H+]×[OH−] = Kw კონცენტრაციის პროდუქტს წარმოქმინს, ნეიტრალობა შეიძლება შემდეგნაირად განისაზღვროს: [H+] = [OH−] = √Kw, or pH = pKw/2. pK დაახლოებით 14-ია, მაგრამ დამოკიდებულია იონურ ძალასა და ტემპერატურაზე. სუფთა წყალი და სუფთა წყალში ნატრიუმქლორიდის ხსნარი ნეიტრალებია, როდესაც წყლის დისოციაცია იონების თანაბარ რაოდენობას წარმოქმნის.

სუფთა წყალში ჰაერი რბილ მჟავიანობას ავლენს. ეს იმიტომ ხდება, რომ წყალი ჰაერიდან ნახსირორჟანგს შთანთქავს, რომელიც ნელა ბიკარბონატად და წყალბადის იონებად გარდაიქმნება.

${\displaystyle {\ce {CO2 + H2O <=> HCO3^- + H+}}}$

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 სერფინგი

 (ინგლ. surfing – „ზვირთებზე სრიალი“) — წყლის სპორტის სახეობა, რომელიც გულისხმობს სპეციალური ფიცრით (სერფბორდით) ზღვის, ოკეანის ზვირთებზე სრიალს, გართობის ან შეჯიბრის მიზნით. სერფინგით დაკავებულს სერფერი ეწოდება. პირველი სერფერები იყვნენ ჰავაელები,ხოლო პირველი სერფბორდები 70 კგ-მდე იწონიდნენ. სპორტის ეს სახეობა პოპულარულია ამერიკის შეერთებულ შტატებში, ავსტრალიაში, ბრაზილიაში და ზოგ სხვა ქვეყანაში.
 იხ. ვიდეო

ტერმინი სერფინგი გულისხმობს ტალღზე სრიალის მოქმედებას, იმისდა მიუხედავად, ტალღა არის „მართული“ დაფით თუ მის გარეშე, და სხეულის პოზიციის მიუხედავად. მაგალითად, წყნარი ოკეანის მკვიდრი მოსახლეობა ტალღებზე ტრიალებდა ხის ფიცრების ალაიას, პაიპოსა და სხვა მსგავსი მოწყობილობებით და ამას ჩვეულებრივ მუცელზე და მუხლებზე აკეთებდა. სერფინგის თანამედროვე განმარტება, ყველაზე ხშირად, გულისხმობს სერფერს, რომელიც ტალღაზე მიდის, როდესაც სერფინგის დაფაზე დგას.

სერფინგს პოლინეზიიდან უხსოვარ დროიდან ირებს სათავეს. პირველად ჰავაელებმა დაიწყეს სერფინგის ვარჯიში (bok he 'e nalu). მათთვის ეს რიტუალების ნაწილი იყო და რჩება. ისინი კვლავ საკუთარი ხელით აკეთებენ დაფებს. პირველი სერფინგის დაფები ძალიან მასიური იყო და იწონიდა დაახლოებით 70 კგ.

იხ. ვიდეო

ევროპელებმა ეს პირველად 1767 წელს ტაიტიში ნახეს. ეს მოხდა ფრეგატის "დელფინის" შემოვლით დროს სამუელ უოლისის მეთაურობით. სხვა ვერსიით, პირველი იყო ბოტანიკოსი ჯოზეფ ბანქსი 1796 წლის 10 აპრილს (ასევე ტაიტიში)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 მარწყვი     

(ლათ. Fragaria) — მცენარეთა გვარი ვარდისებრთა ოჯახისა. მრავალწლოვანი ბალახია.

საქართველოში ველურად იზრდება 3 სახეობა. ტყის მარწყვი (ლათ. Fragaria vesca) ხარობს ტენიან და დაჩრდილულ ადგილებზე, ტყის პირებზე, მდელოებსა და ველობებზე. მწვანე მარწყვი (ლათ. Fragaria viridis) ეტანება შედარებით მშრალ და ქვიან ადგილსამყოფელს; მუშკის მარწყვი (ლათ. Fragaria moschata) კი მხოლოდ თბილ მიდამოებში იზრდება.

იხ. ვიდეო

მარწყვს ამრავლებენ ჩითილით, სელექციურ მუშაობაში-თესლით. უმთავრესად მოჰყავთ ბაღის მარწყვი (ლათ. Fragaria ananassa), რომელიც ველურად არ გვხვდება. სარგავად არჩევენ ნიადაგის სწორ ზედაპირს, ხოლო ნოტიო ადგილებში კვლებს აკეთებენ. მცენარეს რგავენ შემოდგომაზე ან გაზაფხულზე, ნარგავს უხვად რწყავენ. მოსავალს იღებენ დარგვიდან ერთი წლის შემდეგ.

იხ. ვიდეო

საქართველოში — ლაგოდეხისა და ყვარლის მუნიციპალიტეტებში, მოჰყავთ ბაღის მარწყვის მსხვილ-ნაყოფა ჯიში „კრასავიცა ზაგორია“. ნაყოფს იყენებენ ნედლად, გაყინულს და გადამუშავებულს (მურაბა, პასტილა, წვენი). მოსავლიანობა საშუალოდ 6-7 ტ/ჰა. ბაღის მარწყვის ძირითადი მავნებლებია ჟილო-მარწყვის ცხვირგრძელა. მარწყვის ნემატოდა, მარწყვის ტკიპა. დაავადებები — მარწყვის ნაცრისფერი სიდამპლე, ნაცარი, ფოთლის თეთრი და მურა ლაქიანობა.

იხ. ვიდეო

მარწყვი სამართლიანად ითვლება დიეტურ პროდუქტად. ვიტამინების, მინერალებისა და სხვა ნივთიერებების უნიკალური კომბინაციის გამო, გარეული მარწყვი შეიძლება გამოყენებულ იქნას როგორც სამკურნალო ნედლეული. მარწყვი ვარდისფერი ოჯახის მრავალწლიანი მცენარეა, რომელიც მოიცავს როგორც ველურ სახეობებს, ასევე კულტურულ ფორმებს, მაგალითად, ყველასთვის კარგად ცნობილ ბაღის მარწყვს.

ველური მარწყვის კენკრა შეიცავს ორგანულ მჟავებს, რომელთა შორის არის ციტრუსის, სალიცილის, ვაშლის, კინჩონა, ფოლიუმის, ასკორბინის მჟავები; პექტინი; საჰარა; კაროტინი; ანტოციანები; ეთერზეთი; კალიუმის მანგანუმის, კალციუმის მინერალური ნაერთები; კვალი ელემენტები - რკინა, ფოსფორი, კობალტი, სპილენძი.

ველური მარწყვი მარცხნივ მარჯვნივ ბაღის მარწყვი ველური მარწყვი ძალზე სასარგებლოა გამოჯანმრთელების მიზნით, ხანგრძლივი ავადმყოფობის, ანემიის, დიაბეტის, ნაღვლის ბუშტისა და თირკმელების ქვებით. ველურ მარწყვში რკინის შემცველობა უფრო მაღალია, ვიდრე ვაშლში, ალუბალსა და ყურძენში. და ისეთი მინერალური ნაერთები და კვალი ელემენტები, როგორიცაა კალიუმი, კალციუმი, სპილენძი, ფოსფორი, კობალტი უშუალოდ მონაწილეობენ ჰემატოპოეზის პროცესებში. ასკორბინის მჟავა მონაწილეობს ადამიანის ორგანიზმში რედოქსში. ველური მარწყვის მცენარის ყველა ნაწილს აქვს სასარგებლო თვისებები - კენკრა, ფოთლები და ფესვები. გამხმარი ფორმით, ისინი სამკურნალო მცენარეული პრეპარატების ნაწილია. ველური მარწყვის გამოყენება შესაძლებელია როგორც დამატებითი საშუალება დაავადებების სამკურნალოდ.

ხალურ მედიცნაში მარწყვი რეკომენდირებულია ხედროს (მარწყვი) კუჭნაწლავის სახადასხვა დაავადების, ჰიპერტონიის, სკელოროზის, თირკმელებში კენჭის დაგროვების სამკურნალოდ.

ხენდროპს ნაყოფის, ფოთლებისა და ყვავილების ნაყენი შველის ავიტომინოზის, სუისხლნაკლებობნის, უძილობისა და ნაღვლის დაავადებისას სამკურბლოდ როგორც ნედლი ასევე გამხმარი ხენდრო (ფოთლების ყვავილები). ეს სურნელოვანი და გემრიელი კენკრა შრმდენი და ორგანიზმიდან წიდებს გამოდევბნის, ამცირებს გუკლის იშემიური დაავდებას, ქოშინს, რაც მთავრია 100გ ხენდრო სულ 27 კალორიაა.

ბიოლოგიურად აქტიური ნვთიერებების წყალობით ააქტიურებს ნივთიერებეთა ცვლას, კვებავს კანს და აქრობს ანტებიტ პროცესს.

ძალოინ სასარგებლოა ხენდრო მბავშვებისთვის, თუმცა თუ ალერგიული არიან უმჯობესია მისცეთ რძუთ, ან იოგურტი, თაფლით. ხენდრო მეტი უნდა მიიღოს ხანში შესული ადამიანებმა, არდგან ასაკისმომატებასთან ერთად მხედველობაც სუსტდება, კანი ხდება მშრალი, ბევრი ორგანოს ლორწოვანი გარსი სუსტად ფუნქციონირებს, კაროტინით და პროვიტამინით მდიდარი ხენდრო აუმჯობესებსმხედველოლბას, აღადგენს კანის ფუნქციონერიბეას, სასიკეთოდ მუშაობს ხერხემალზე. განსაკუთრებით ოპსტეოქონდრის დროს.

ოსტეოქონდროზის დროს - 2წილ ხენდროს წვენს დაამატეთ 1 წილი სტაფილოს წვენი სვით ნახევარ-ნახევარ წიქა დღეში 2-ჯერ ჭამიოდან ნახევარი საათის შემდეგ.

    ქრონიკული ბრონწიტის დროს - 1ჩ/კ  ხენდროს წვენს დაამატეთ 3-4 ს/კ ცხელი რძე, მიიღეთ ნაენუ დღეში ერთხელ გაუმჯობისამდე.

         ანგინის დროს - მარწყვისა და ხენდროს ნაყოფი დააწყვეთ 10წთ მზეზე, შემდეგ ყუნწიანდ ჩააწყვეთ  ნახევარლიტრიან ქილაში, შეავსეტ თაფლით მიიღეთ 3-ჯერ დრეში 1 ჩ/კ ნაყენი შეგიძლიათ გამოიყენოთ მტელი წელი.

უძილობის დროს - 1 ჩ/კ კატაბალახას ფესვები 3-5 წთ ადუღეთ 1 ჩ/ჭ წყალი წყალში , ნახარში  დაამატეთ 1 ჩ/ჭ ხენდროს წვენი და დალიეთ ძილის წინ.

 გულის იშემიის დროს - მიიღეთ დრეში 1 ჩ/ჭ ხენდროს დააყოლეთ რძე ან დაჭყლეტილი ნაყოფს გემოვნებით დაამატეთ თაფლი და მწავნე ჩაისთან ერთად

   ფურუნკულის დროს - დააქუცმაცეთ  ხედროს ფოტლებს დაასხით 1 ჩ/ჭ მდუღარე შეფუთეთ და ერთი ღამე გააჩერეთ და გააჩერთ  ეს  და დაიდეთ ამ ნაყენის კომრესი                                             

                  ხენდრო

 (ლათ. Fragaria moschata) — მრავალწლოვანი ბალახოვანი მცენარე ვარდისებრთა ოჯახისა. მისი სიმაღლე 30-35 სმ აღწევს, აქვს სამყურა, დიდი, ღია მწვანე ფოთოლი, თეთრი, ხუთფოთოლაკიანი, ჩვეულებრივ ცალსქესიანი ყვავილი (კულტურაში გვხვდება ორსქესიანი ყვავილებიც). ნაყოფი წვრილია, მოვარდისფრო-მოიისფრო, რბილობი — თეთრი, ტკბილი, ძლიერი სპეციფიკური არომატით.

ხენდრო საკმაოდ ზამთარგამძლეა, ვერ იტანს გვალვას, უკეთ იზრდება და მსხმოიარობს ოდნავ ჩრდილიან ადგილებში. ველურად იზრდება ევროპაში. ნაყოფს იყენებენ ნედლად და გადამუშავებული სახით (მურაბა და სხვა). ცნობილია ჯიშები: შპანკა, მილანური და სხვა. ხენდროს ხშირად არასწორად მარწყვსაც უწოდებენ. ხენდრო ცნობილია აგრეთვე მუშკის მარწყვის სახელწოდებით. საქართველოში ყველგანაა გავრცელებული.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ცისფერი მთები ანუ დაუჯერებელი ამბავი  

 ქართული მხატვრული ფილმი. მისი რეჟისორია ელდარ შენგელაია. გამოვიდა 1984 წელს. ფილმი გადაღებულია რეზო ჭეიშვილის ამავე სახელწოდების მოთხრობის მიხედვით.

ახალგაზრდა მწერალს რედაქციაში მოთხრობა მიაქვს. მისი განხილვის მოლოდინში გადის შემოდგომა, ზამთარი, გაზაფხული… მოთხრობას არათუ არავინ კითხულობს, მისი ყველა არსებული ეგზემპლარიც უკვალოდ ქრება. ამ დაწესებულებაში ყველა თავისი საქმით არის გართული: დირექტორი მუდამ გადარბენაზეა — თათბირიდან ბანკში, ბანკიდან შეხვედრაზე, შეხვედრიდან ბანკეტზე და ასე დაუსრულებლად, რედაქტორებიდან ზოგი ფრანგულს სწავლობს, ზოგი კერავს, ზოგი საუზმეს იმზადებს, ვიღაც შვებულებაშია, ვიღაც — მივლინებაში, სხვები ჭადრაკს თამაშობენ… ერთადერთი ადამიანი, ვინც ხელნაწერებს კითხულობს, მღებავია… ფილმი ალეგორიული კომედიაა. იგი ნიღაბს ხდის საბჭოთა ბიუროკრატიზმს და უპასუხისმგებლობას. რედაქციაში მუშაობენ თავიანთი ვიწრო, ობივატელური ინტერესების ჩარჩოში მომწყვდეული ადამიანები; ამ სისტემის არაეფექტურობა სრულდება პირდაპირ მნიშვნელობით დაწესებულების ნგრევით, გადატანით კი — საბჭოთა სისტემის ნგრევით
   

როლებში

რამაზ გიორგობიანი – სოსო

• ვასილ კახნიაშვილი – ვასო
• თეიმურაზ ჩირგაძე – დირექტორი
• ივანე საყვარელიძე – მარკშეიდერი
• სესილია თაყაიშვილი – ბუღალტერი
• გრიგოლ ნაცვლიშვილი – იროდიონი
• ვლადიმერ მეზვრიშვილი – გრიშა
• ოთარ გუნცაძე – მღებავი
• დარეჯან სუმბათაშვილი – ბელა
• ზეინაბ ბოცვაძე – ლალი
• ნინო თუთბერიძე – მდივანი
• მიხეილ ქიქოძე
• გ. ჩხაიძე – შუქრი
• გურამ ლორთქიფანიძე – თენგიზი
• გურამ პეტრიაშვილი – ქმარი
• მედეა ჯაფარიძე
• დოდო ჭიჭინაძე
• ლია ელიავა – მსახიობი
• ლიკა ქავჟარაძე
• ოთარ კობერიძე – მსახიობი
• ვასილ ჩხაიძე
• შოთა ქოჩორაძე
• გია ლაზიშვილი
• ანზორ ღვინერია
• ვაჟა ნოდია
• დავით ხინთიბიძე
• ოლღა თაბუკაშვილი
• თეა – ნათელა გაბუნია
• მაია ლოლაძე
• ომარ შოთაშვილი – ჩაჩანიძე
• ო. მელაძე
• ვ. მელიქიშვილი

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           გია ყანჩელი

                                                         

 (დ. 10 აგვისტო, 1935, თბილისი — გ. 2 ოქტომბერი, 2019, თბილისი) — ქართველი კომპოზიტორი, საქართველოს სახალხო არტისტი, შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი (1981), ღირსების ორდენის კავალერი (1995).

1959 წელს დაამთავრა თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტი გეოლოგის სპეციალობით. დიპლომის აღებისთანავე სწავლა გააგრძელა თბილისის ვანო სარაჯიშვილის სახელობის კონსერვატორიაში საკომპოზიციო ფაკულტეტზე, რომელიც 1963 წელს დაამთავრა. 1972 წლიდან მუშაობდა შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო აკადემიურ თეატრში მუსიკალური ნაწილის გამგედ. 1979 წელს იგი საქართველოს კომპოზიტორთა კავშირის მდივანი გახდა.

განსაკუთრებულად აღსანიშნავია მისი სიმფონიური თხზულებები. 1977 წელს შექმნილმა სიმფონიამ „ინ მემორია მიქელანგელო“ მას საერთაშორისო აღიარება მოუტანა.

ნაყოფიერად თანამშრომლობდა რუსთაველის თეატრთან. მის კალამს ეკუთვნის რობერტ სტურუას საუკეთესო სპექტაკლებისათვის შექმნილი მუსიკა („კავკასიური ცარცის წრე“, „რიჩარდ III“, „ჰამლეტი“, „ქალი-გველი“, „მეთორმეტე ღამე“).

გია ყანჩელი ცხოვრობდა ბელგიაში, ქალაქ ანტვერპენში, მაგრამ კავშირი საქართველოსთან და რუსთაველის თეატრთან არ გაუწყვიტავს.

გარდაიცვალა 2019 წლის 2 ოქტომბერს დაკრძალულია დიდუბის მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა პანთეონში.

იხ. ვიდეო ❤❤❤❤

შემოქმედება

გია ყანჩელის შემოქმედებით მემკვიდრეობას განეკუთვნება:

ოპერა „და არს მუსიკა“ (1983წ.), 6 სიმფონია, კონცერტი სიმფონიური ორკესტრისათვის (1962 წ.); ლარგო და ალლეგრო სიმებიანი ორკესტრის, ფორტეპიანოსა და ლიტავრებისათვის (1963 წ.); „სევდა ნათელი“ - ბიჭუნათა გუნდის, ორი სოლისტისა და დიდი სიმფონიური ორკესტრისათვის (1985 წ.); მუსიკა სპექტაკლებისთვის: „ხანუმა“, „კავკასიური ცარცის წრე“, „რიჩარდ III“; (შოთა რუსთაველის თეატრის დადგმები). მუსიკა კინოფილმებისთვის: „არ დაიდარდო“, „ქვევრი“, „არაჩვეულებრივი გამოფენა“, „მიმინო“, „შერეკილები“, „რამდენიმე ინტერვიუ პირად საკითხებზე“, „როცა აყვავდა ნუში“ და სხვა.

არაჩვეულებრივი გამოფენა

1967 წელს ელდარ შენგელაია „არაჩვეულებრივი გამოფენის“ გადასაღებად ემზადებოდა. მუსიკას იგი თავის პირველივე ფილმებში განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდა, პირველივე ფილმებში გამოცდილ კომპოზიტორებთან ერთად მუშაობდა, მაგრამ მაინც არ იყო კმაყოფილი – როგორც მოგვიანებით განაცხადა, მას სჭირდებოდა კომპოზიტორი, „დრამატურგიული, მონტაჟური აზროვნებით“... „არაჩვეულებრივ გამოფენაზე“ მუშაობა თითქმის დაწყებული იყო, როცა ელდარ შენგელაიამ თავისი თაობის ხელოვანის, გია ყანჩელის, პირველი სიმფონია მოისმინა და მაშინვე გადაწყვიტა, რომ გია ყანჩელის მუსიკა „კინემატოგრაფიულია“.

შერეკილები

1974 წელს ელდარ შენგელაიამ გადაიღო ფილმი „შერეკილები“, რომლის მუსიკაც ძალიან სწრაფად გახდა პოპულარული. აი რას იხსენებს მომღერალი ნანი ბრეგვაძე ფილმის მუსიკის შესახებ: გია ყანჩელის მუსიკას კიდევ ერთი თავისებურება ახასიათებს. კომპოზიტორი თითქმის არასდროს იყენებს ფოლკლორს. ამ თვალსაზრისით, ელდარ შენგელაიას გარკვეული პრობლემა შეექმნა „შერეკილებზე“ მუშაობისას. მთელი ეს ფილმი ხომ ფოლკლორული მოტივებისგან უნდა აწყობილიყო. ბოლოს გადაწყდა, ფილმის მუსიკა გია ყანჩელთან ერთად ჯანსუღ კახიძეს დაეწერა – ექსპერიმენტმა გაამართლა. მუსიკალური სიჭრელე ძალიან მოუხდა ამ ფილმ-ზღაპარს, მაყურებლის ხსოვნაში კი დარჩა გია ყანჩელის ვალსი, რომელიც, მართლაც რომ, ფრენის განწყობილებას უქმნიდა მაყურებელს. ვალსი მთელი ამ მხიარული და, ამავე დროს, ძალიან სევდიანი ზღაპრის კამერტონია. გია ყანჩელის მუსიკალური მოტივი არ არის „ფოლკლორული თემა“, მაგრამ თითქოს მიისწრაფვის ფოლკლორისკენ, ე.ი. ბუნებისკენ, რომელიც ფინალში, ერთაოზის სიმღერაშია ჩაქსოვილი („ჩიტი-გვრიტი მოფრინავდა“). მუსიკალური დრამატურგიის ასეთი განვითარება, ერთი მხრივ, „შერეკილების“ იდეას გამოხატავს, – ადამიანს შეუძლია გადალახოს ყოფის შეზღუდულობა, მონობის მარწუხები, - მეორე მხრივ კი, გია ყანჩელის შემოქმედების თავისებურებას – კათარზისს, რომელიც განუწყვეტლივ იქმნება კომპოზიტორის საუკეთესო ნაწარმოებებში, მათ შორის - კინომუსიკაში.

იხ. ვიდეო