მიხეილ ჯავახიშვილი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                      მიხეილ ჯავახიშვილი

დაბადების თარიღი	8 (20) ნოემბერი, 1880
დაბადების ადგილი	წერაქვი, ტფილისის გუბერნია, რუსეთის იმპერია
გარდაცვალების თარიღი	30 სექტემბერი, 1937 (56 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	თბილისი
საქმიანობა	პროზაიკოსი და მწერალი
ენა	ქართული ენა
მოქალაქეობა	რუსეთის იმპერია  საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა  სსრკ
ჟანრი	მოკლე რომანი
Magnum opus	კვაჭი კვაჭანტირაძე, ჯაყოს ხიზნები, არსენა მარაბდელი და ქალის ტვირთი
ჯილდოები
გავლენა მოახდინეს
ხელმოწერა

მიხეილ საბას ძე ჯავახიშვილი (დაბადების გვარი ადამაშვილი; დ. 8 (20) ნოემბერი, 1880, წერაქვი, ტფილისის გუბერნია, რუსეთის იმპერია — გ. 30 სექტემბერი, 1937, თბილისი) — ქართველი მწერალი, თვალსაჩინო საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწე, 1921-1924 წლების ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის ერთ-ერთი ლიდერი.

მისი პირველი მოთხრობა 1903 წელს გამოჩნდა, თუმცა შემდეგი ნაწარმოები მხოლოდ 1920-იან წლებში გამოაქვეყნა. წინააღმდეგობა საბჭოთა იდეოლოგიის ზეწოლასთან მწერალს სიცოცხლის ფასად დაუჯდა: ის სტალინის პერიოდის დიდი წმენდის მსხვერპლი გახდა, ხოლო მისი ნაწარმოებები აკრძალული იყო თითქმის ორი ათწლეულის განმავლობაში.

თანამედროვე ბრიტანელი რუსულისა და ქართულის ლიტერატურათმცოდნე დონალდ რეიფილდი ჯავახიშვილის თხრობის სტილს, იუმორს, ფარულ ირონიასა და მორალურ შემართებას სტენდალის, მოპასანისა და ზოლას თვისებებს ადარებს. მისი თქმით „თანამედროვე ქართულ პროზაში მხოლოდ კონსტანტინე გამსახურდიას შეეძლო მსგავსი საერთაშორისო აღიარების დონის მიღწევა“.

ბიოგრაფია

ადრეული წლები

მიხეილი (მარჯვნივ), ძმა – ფრიდონ (ზემოთ), მესამე უცნობია

მიხეილ ჯავახიშვილი დაიბადა სოფელ წერაქვში, როგორც მიხეილ ადამაშვილი 1880 წლის 8 ნოემბერს. პირველი ნაწარმოებებზეც ამ სახელით აქვს ხელი მოწერილი, თუმცა ეს არ ნიშნავს, რომ ჯავახიშვილი მისი ფსევდონიმია. მის გვართან დაკავშირებული გაუგებრობა შემდგომ თავად ჯავახიშვილმა განმარტა: „ჩემი ნამდვილი წინაპრები ჯავახიშვილები არიან. ჩემს წინაპარს, ვინმე ჯავახიშვილს, ქართლში კაცი შემოკვდომია, იქიდან გამოქცეულა, ქიზიყში გადასულა და იქაური გვარი, ტოკლიკაშვილი აუღია. შემდეგ, ბორჩალოში რომ გადმოვედით, იქ ადამაშვილის გვარით ვცხოვრობდით. პაპაჩემი ხომ ადამა იყო და გვარად ადამაშვილი ავიღეთ. მე აღვადგინე და დავიბრუნე ჩვენი გვარი“.

სწავლობდა ჯერ წინამძღვრიანთკარის, შემდეგ ყირიმის სასოფლო-სამეურნეო სასწავლებელში, რომელიც არ დაუმთავრებია ოჯახში დატრიალებული ტრაგედიის გამო: ავაზაკებმა მოუკლეს დედა და და, ხოლო მამა ამ უბედურებას გადაჰყვა.

მიხეილ ჯავახიშვილი ჟანდარმის ბარათზე 1910 წ.

1901 წელს საქართველოში დაბრუნდა. პირველი მოთხრობა „ჩანჩურა“ 1903 გაზეთ „ცნობის ფურცელში“ გამოაქვეყნა. ეწეოდა აქტიურ ჟურნალისტურ მოღვაწეობას, რედაქტორობდა გაზეთ „ივერიას“ (1904) და „გლეხს“ (1906). მწვავედ აკრიტიკებდა მეფის ხელისუფლებას რეპრესიების გამო (სტატიათა ციკლი „გლეხის წერილები“). ჯავახიშვილის ადრინდელი, 1903—1908 წლებში გამოქვეყნებული მოთხრობები („ჩანჩურა“, „მეჩექმე გაბო“, „კურკას ქორწილი“) გულწრფელ თანაგრძნობას უღვივებდა მკითხველს უბრალო ადამიანებისადმი. თემატური სიახლით, მამხილებელი და ჰუმანისტური პათოსით, რეალისტური კოლორიტით აღბეჭდილი ეს მოთხრობები ახალი სიტყვა იყო ქართულ მწერლობაში. ჯავახიშვილი რეალისტური თვალით ხედავდა სოციალურ მანკიერებებს, ყოფით სცენებშიც საზოგადოებრივი ცხოვრების მოურჩენელ წყლულებს წარმოსახავდა. რევოლუციური მოძრაობის განვითარება გამოიხატა მოთხრობაში „ჯილდო“. ქართული ლიტერატურული კრიტიკა (გ. რცხილაძე, კ. აბაშიძე და სხვა) დიდი მოწონებით შეხვდა ჯავახიშვილის პირველ მოთრხობებს. 1907 წელს მწერალი გაერიდა ხელისუფალთა დევნას, ერთხანს პარიზის უნივერსიტეტში სწავლობდა, იმოგზაურა ევროპაში. 1909 წელს სხვისი პასპორტით დაბრუნდა საქართველოში, ხოლო 1910 წელს დააპატიმრეს და გადაასახლეს. 1913-მდე დონის როსტოვში ცხოვრობდა, 1913 კვლავ სამშობლოში დაბრუნდა. 1919 წელს საქართველოს დამფუძნებელი კრების არჩევნებში კენჭს იყრიდა ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სიით, იყო სიის 46-ე ნომერი, თუმცა ვერ გახდა დამფუძნებელი კრების წევრი.

შემოქმედების II პერიოდი

მიხეილ ჯავახიშვილი 1910

თხუთმეტწლიანი დუმილის შემდეგ მოთხრობა „ტყის კაცით“ (1923) დაიწყო ჯავახიშვილის შემოქმედების II პერიოდი. მასში შეფარვითაა გადმოცემული რთული ფილოსოფიური საკითხი ადამიანისა და საზოგადოების ურთიერთდამოკიდებულებისა, ერთი ნიმუშია იმისა, თუ როგორ უნდა შეახამოს მწერალმა სახის აზრობრივი და მხატვრული ფუნქცია. ამ მწერლური ნიჭიერების ნიმუშად მიხეილ ჯავახიშვილის ბევრი მოთხრობა და რომანი გამოდგება. მწერალი მთელი თავისი შემოქმედებითი მოღვაწეობით ებრძოდა იმ მავნე ტენდენციებს, რომელიც ქართული მხატვრული პროზის განვითარებას აფერხებდა 20-იან წლებში. ეს იყო ერთი მხრივ, ფორმალისტურ-დეკადენტური ძიებები და, მეორე მხრივ, უსულგულო ნატურალიზმი, ერთმაც და მეორემაც არც ისე მცირე ზიანი მიაყენა ქართულ ლიტერატურას. მიხეილ ჯავახიშვილისათვის ერთნაირად მიუღებელი იყო მხატვრული სახის თვითმიზნად გადაქცევის პრინციპები და ჯანსაღი იდეების პრიმიტიული გადმოცემა. იგი დაბეჯითებით მოითხოვდა ახალი იდეების სათანადო მხატვრულ ყალიბებში მოქცევას.

ჯავახიშვილმა ზედიზედ გამოაქვეყნა მოთხრობები და რომანები, რომლებშიც ქართული კლასიკური მწერლობის ტრადიციების ერთგული დარჩა. საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ მწერალი აქტიურ შემოქმედებითსა და საზოგადო ცხოვრებას ეწეოდა. მწერალს თანაბრად აინტერესებდა ადამიანის ზნეობა, მისი ყოფა ახალ ისტორიულ პირობებში, დამოკიდებულება რევოლუციასთან. მის განსაკუთრებულ ყურადღებას იქცევდა ადამიანის ვალი სამშობლოს, ხალხის, ოჯახის წინაშე (მოთხრობები „ლამბალო და ყაშა“, „ყბაჩამ დაიგვიანა“, „მართალი აბდულაჰ“, „ორი განაჩენი“, „მიწის ყივილი“, „ხუთის ამბავი“ და სხვა.). რომანულ იტრიგებზე ჯავახიშვილს რამდენიმე მოთხრობა აქვს აგებული: „შურის მაძიებელი“, „ოქროს კბილი“, „ყბაჩამ დაიგვიანა“, „მუსუსი“, „პატარა დედაკაცი“, „კურდღელი“ და „ცხრა ქალწული“. აქ არის მოღალატე ქმარზე შურისძიებაც, საყვარელი ადამიანისათვის თავგანწირვაც, გაუმხელელი გრძნობის დრამატული განცდაც, დანგრეული სიყვარულის განახლებაც, ღალატის ტრაგიკული ფინალიც, უბრალოდ მრუშობაც.

მოთხრობები „ლამბალო და ყაშა“ და „მესამე“ უშუალოდ პირველი მსოფლიო ომის პერიოდს ეხება და ეძღვნება იმათ, ვისი ცხოვრებაც ასე ულმობლად დაანგრია ომის ხანძარმა. „ლამბალო და ყაშას“ შესავალი თავი, რომელშიც მწერალი აზერბაიჯანის ერთი ნაწილის, ურმიის ისტორიას გადმოგვცემს რომანტიკულ ფერებში, მკითხველს უხსნის მთელ იმ უბედურებას, რაც ყოფელთვის მოჰქონდათ და მოაქვთ ომებს. ამ ტერიტორიის მოსახლე ძველი და დიდებული სახელმწიფოების ბედი, რომელნიც გათელა და დაანგრია დრომ, განუწყვეტელმა ომებმა, ბევრის მეტყველია და მწერალსაც და მკითხველსაც სევდა ავსებს.

მიხეილ ჯავახიშვილი და მისი შვილი ქეთევანი

ამ ვრცელ მოთხრობაში ერთმანეთს უპირისპირდება ორი ძალა - ბოროტი და კეთილი. დაჩაგრული, დამონებული ქვექნის ტერიტორიაზე იშლება მოქმედება და ბოროტისა და კეთილი საწყისების კონკრეტული განსახიერებაც ამ ერის შვილები არიან ლამბალო, ერის, ხალხის საუკეთესო თვისებების მატარებელი გმირია. თავისი უშუალობით, სიფაქიზით, გრძნობათა სიწმინდით, თავისუფალი სულით იგი ხიბლავს მკითხველს და მის გულწრფელ სიმპათიებს იმსახურებს. სამაგიეროდ ყაშა იმ გადაგვარებულ ადამიანთა მხატვრული, განზოგადებული სახეა, რომელთაც პირადი კეთილდღეობისათვის ყველაფრის, თავისი ოჯახისა და სამშობლოს გაყიდვაც არაფრად უღით. ყაშა მბრძანებლის მონაა და დაჩაგრულის მბრძანებელი, იგი ფეხქვეშ ედება კოლონიალისტებს და ფეხით სთელავს თავის თანამემამულე უბრალო ადამიანებს. ამ მოთხრობით მწერალმა გაცილებით მეტი თქვა, ვიდრე ერთი შეხედვით ჩანს. ლამბალო არა მარტო პირად, არამედ თავისი ერის ტრაგედიასაც ხსნის, რომელიც კოლონიურ მდგომარეობაში იმყოფება. თავისი სამშობლოს უბრალო სიყვარული კი არ აპატია სწორედ თავისივე ერის გადაგვარებულმა შვილმა.

მან ერთ-ერთმა პირველმა ჩაუყარა საფუძველი XX საუკუნის ქართულ რეალისტურ რომანს, შექმნა ავანტიურული („კვაჭი კვაჭანტირაძე“, 1924), სოციალური („ჯაყოს ხიზნები“, 1925), სათავგადასავლო („გივი შადური“, 1928), ისტორიული („არსენა მარაბდელი“, 1933—1936), ფილოსოფიური („თეთრი საყელო“, 1926) რომანები. მწერალს განსაკუთრებით იზიდავდა სოციალური უთანასწორობის წინააღმდეგ ბრძოლისა და საზოგადო ცხოვრების რევოლუციური გარდაქმნის რთული ეპოქა.

კვაჭი კვაჭანტირაძის გროტესკული სახის შექმნით ჯავახიშვილმა ამხილა სოციალური წყობა, რომელმაც წარმოშვა ასეთი „გმირი“ და მხატვრული დამაჯერებლობით წარმოსახა რუსეთის იმპერიის მმართველი წრეების ზნეობრივი დაცემა, უმეცრება, დეგენერაცია.

„ჯაყოს ხიზნებში“ მწერალმა გვიჩვენა ერის ცოცხალი ორგანიზმის ორი წყლული — ფეოდალური არისტოკრატიის უკანასკნელი ნაშიერი, რევოლუციური ეპოქის მიერ გარიყული მოინტელიგენტო ხორცმეტი (თეიმურაზ ხევისთავი) და ბნელი სულითა და მოზღვავებული მტაცებლური ენერგიით აღჭურვილი ჯაყო. მწერალმა განათლებულ უმოქმედებას გაუნათლებელი მოქმედება დაუპირისპირა და ორივე საზოგადოებისათვის საშიშ მოვლენად მიიჩნია.

ახალი ინტერესებით, ახალი სულისკვეთებით გაამდიდრა ჯავახიშვილის შემოქმედება ისტორიულმა რომანებმა, რომლებშიც გაცოცხლდა სოციალური და ეროვნული თავისუფლებისათვის ბრძოლის სურათები. რომანში „არსენა მარაბდელი“ XIX საუკუნის I ნახევრის გლეხთა მოძრაობის ვრცელი პანორამაა გადმოცემული. „ქალის ტვირთში“ წარმოსახულია XX საუკუნის დასაწყისის რევოლუციური მოძრაობა. ჯავახიშვილს ეკუთვნის მრავალრიცხოვანი პუბლიცისტური, ლიტერატურულ-კრიტიკული წერილი და ნარკვევი, ავტობიოგრაფიული ჩანაწერი. თარგმნა გი დე მოპასანის, ჰ. სენკევიჩის, ა. ჩეხოვის, პ. ისტრატის და სხვათა თხზულებანი. 1933—1934 წლებში გამოვიდა ჯავახიშვილის რჩეულ თხზულებათა ოთხტომეული. შემოქმედებით ზენიტში მყოფ მწერალს მრავალი საინტერესო ჩანაფიქრი დარჩა განუხორციელებელი.

ჯავახიშვილის თხზულებათა მომდევნო კრებული გამოქვეყნდა ხანგრძლივი ინტერვალის შემდეგ — 1958—1964 („რჩეული თხზულებანი“, ტ.1-6). მისი ნაწარმოებები თარგმნილია მრავალ უცხო ენაზე.

ბოლო წლები

მიხეილ ჯავახიშვილი რუსეთში

1930 წელს ჯავახიშვილი დაუპირისპირდა ტროცკისტ მალაქია ტოროშელიძეს, საქართველოს სსრ მწერალთა კავშირის პრეზიდენტსა და განათლების სახალხო კომისარს, ამ უკანასკნელის მიერ ქართული ლიტერატურის კლასიკის აკრძალვის გამო. ლავრენტი ბერიას ძალაუფლებაში მოსვლის შემდეგ ეს აკრძალვა მოიხსნა და ჯავახიშვილმაც მცირე ხნით მხარდაჭერა მიიღო. მისი „არსენა მარაბდელი“ ხელახლა გამოიცა, დაიდგა თეატრში და გამოვიდა ფილმად. თუმცა 1936 წელს „ქალის ტვირთის“, სოცრეალისტური რომანის ადრეული ნიმუში, გამოქვეყნების შემდეგ ბოლშევიკ აქტივისტთა მწვავე კრიტიკას ვერ გაექცა.

ამ ნაწარმოებში აღწერილია რევოლუციონერი, თუმცა თავადის ქალი, ივდითი, რომლის საყვარელი, მიწისქვეშა ბოლშევიკი მუშა — ზურაბი, დაარწმუნებს მას მეფის ჟანდარმერ ავშაროვს გაჰყვეს ცოლად და მოკლას იგი. საბჭოთა იდეოლოგმა ვლადიმირ ერმოლოვმა რომანი დაგმო, ვინაიდან, მისი აზრით, ის ბოლშევიკებს ტერორისტებად ასახავდა რევოლუციამდელ საქართველოში. უფრო მეტიც, გაჩნდა ეჭვი, რომ ჯავახიშვილმა გააფრთხილა მწერალი გრიგოლ რობაქიძე მისი დაპატიმრების განკარგულების შესახებ და 1930 წელს გერმანიაში გაქცევაში დაეხმარა. საქმე კიდევ უფრო გართულდა 1936 წელს — მან ღიად შეაქო ფრანგი მწერალი ანდრე ჟიდი, რომლის „Retour de l’URSS“ და მასში მოყვანილ ქართველ მწერალთა დახასიათება, ჟიდსა და ჯავახიშვილს ხალხის მტრების კვალიფიკაციას ანიჭებს.

1937 წლის 22 ივლისს მწერალთა კავშირის შენობაში პაოლო იაშვილმა თავი მოიკლა. კავშირის სხდომამ მიიღო რეზოლუცია, რომლითაც პოეტის საქციელი ანტისაბჭოთა პროვოკაციად შერაცხეს. ჯავახიშვილი ერთადერთი ადამიანი იყო, რომელმაც პოეტის გამბედაობას მხარი დაუჭირა. ოთხ დღეში, 26 ივლისს, კავშირის პრეზიდიუმმა კენჭის ყრით მიიღო გადაწყვეტილება: „მიხეილ ჯავახიშვილი, ჯაშუში და დივერსანტი, განდევნილ იქნას მწერალთა კავშირიდან და ფიზიკურად განადგურდეს“. მისი მეგობრები და კოლეგები, მათ შორის ციხეში მყოფნიც, აიძულეს ეღიარებინათ ჯავახიშვილი, როგორც კონტრრევოლუციონერი ტერორისტი. მხოლოდ კრიტიკოსმა გერონტი ქიქოძემ დატოვა კავშირის სხდომა პროტესტის ნიშნად.

მწერალი 1937 წლის 14 აგვისტოს დააპატიმრეს და, ბერიას თანდასწრებით, წამების ქვეშ, ხელი მოაწერინეს „აღიარებაზე“. სასჯელი აღსასრულში მოიყვანეს დახვრეტით იმავე წლის 30 სექტემბერს. მწერლის არქივი განადგურდა, ხოლო მის ქონებას კონფისკაცია გაუკეთდა. მოგვიანებით მისი ძმაც დახვრიტეს, მეუღლე კი გადაასახლეს.

აღსანიშნავია, რომ ჯერ კიდევ 1917 წლიდან ჯავახიშვილი აქტიურად იყო ჩაბმული ეროვნულ მოძრაობაში. აღნიშნული წლიდან იგი იყო საქართველოს ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი დამფუძნებელი წევრი და შედიოდა ამ პარტიის მთავარ კომიტეტში. საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის (1918—1921) ბოლშევიკური რუსეთის მიერ ოკუპაციისა და ფაქტობრივი ანექსიის (1921 წლის თებერვალი-მარტი) შემდეგ იყო საქართველოს ეროვნულ-განმათავისუფლებელი მოძრაობის თვალსაჩინო მოღვაწე: 1922—1924 წლებში იგი შედიოდა საქართველოს დამოუკიდებლობის კომიტეტში და აქტიურად მონაწილეობდა 1924 წლის აგვისტოს აჯანყების მომზადებაში.

ჯავახიშვილზე ცენზურა მხოლოდ 1950-იანი წლების ბოლოს მოიხსნა. რეაბილიტაციის შემდეგ კვლავ გამოიცა მისი ნაწარმოებები.

თბილისში არსებობს მისი სახელობის ქუჩა.

მასზე წერდნენ

მიხეილ ჯავახიშვილი ქართულ საფოსტო მარკაზე. 2022 წ., ავტ. ბ. გაგნიძე

პროფესორი იოსებ მეგრელიძე მწერალზე წერდა:

„მიხეილ ჯავახიშვილი არავის წინაშე ქედს არ ხრიდა. მეტიც, ზოგჯერ გამომწვევ რეპლიკასაც კი წამოიძახებდა ხოლმე. მას სასტიკად აკრიტიკებდნენ, ზოგი უფრო „დიპლომატიურად“ გამოდიოდა, ვიდრე მ. ჯავახიშვილი, კოწია გამსახურდია, ნიკო ლორთქიფანიძე. ქედუხრელი მიხეილ ჯავახიშვილი გარეგნობით არ სტოვებდა გოლიათის შთაბეჭდილებას, მაგრამ იყო უდიდესად აღიარებული ქართველი პროზაიკოსი. დადიოდა ბეჭებში ოდნავ მოხრილი და ხელში ჯოხით, ყურადღებას იპყრობდა ინტელიგენტური, დახვეწილი მანერებითა და დინჯი, მკაფიო მეტყველებით, ლაპარაკობდა დარბაისლურად, ბოხი ხმით, მის ქართულ მეტყველებაში კახური აქცენტი იგრძნობოდა. მისივე რუსული ზოგ რუს კარგ მწერალსაც კი მიაჩნდა მისაბაძად. ჭამა ფაქიზი იცოდა და მთვრალი არ გვინახავს.“

გერონტი ქიქოძე წიგნიდან – „მოგონება მიხეილ ჯავახიშვილზე“:

„მოგონება მიხეილ ჯავახიშვილზე“: პირველად მიხეილ ჯავახიშვილს 1910 წლის შემოდგომაზე შევხვდი მეტეხის ციხეში. რაღაც შინაურულად, მყუდროდ იყო მოწყობილი საკანის კუთხეში და ყოველთვის აუჩქარებელად საშინაო ფლოსტებით გამოდიოდა შუადღის სეირნობაზე. მკითხველ საზოგადოებაში ის უკვე ცნობილი იყო რამდენიმე მოთხრობით, სადაც მშვენიერი ქართული ენით პატარა ადამიანების ცხოვრება ჰქონდა აღწერილი. ის ძალიან საინტერესო მოსაუბრე იყო: განცდილ ამბებს გადმოსცემდა როგორც დაკვირებული ადამიანები, რომელიც შემოქმედებითი ნიჭითაა დაჯილდოვებული. ჯავახიშვილი გამხდარი იყო, გამომცდელად იცქირებოდა სათავალიდან; ნაყვავილარი სახე და მაღალი შუბლი ჰქონდა და მახვილ ჭკუასთან ერთად რაღაც ბავშვურ გულუბრყვილობას აერთებდა. მას გამძაფრებული პატრიოტული შეგნება ჰქონდა: რუსულ-ქართული ჟარგონი, დამახინჯებული ქართული წარწერა მაღაზიის აბრაზე ან დაწესებულების ფასადზე თითქოს პირად შეურაცხყოფას აყენებდა. შეიძლება მისი მტკივნეული პატრიოტიზმი იმითაც აიხსნებოდა, რომ საქართველოს განაპირა პროვინციიდან წარმოსდგებოდა, მარაბდის რაიონიდან, სადაც ქართველ ხალხს ყველაზე მეტი სისხლი დაუღვრია მტრის ურდოებთან ბრძოლაში. მიხეილ ჯავახიშვილს არც იალტის სამეურნეო სასწავლებელი დაუსრულებია და არც სორბონის კურსი. ამისდამიუხედავად თანამედროვე რუს და ქართველ მწერლებს შორის არავის ჩამოუვარდებოდა განათლებით. სიუჟეტის განვითარება, ტიპური მოვლენების დანახვა და ასახვა ისე ეხერხებოდა, როგორც ყველაზე გამოჩენილ თანამედროვე ოსტატებს ეხერხებათ. მისი კვაჭი კვაჭანტირაძე, ჯაყო, დამპატიჟე ძალიან რელიეფურად არიან დახატული, ისინი საზოგადო სახელებად იქცნენ. ესეცაა, რომ ხშირად მკითხველი ძალაუნებურად იფიქრებს „ჯაყოს ხიზნებისა“ და „მუსუსის“ ავტორს პარიზში ალბათ, ბევრი უსეირნია ტამპლის და კაპუცინების ბულვარზე და ხშირად შეუხედავს მონმარტრის კაფეებშიო.“

მწერლის ქალიშვილი, რუსუდან ჯავახიშვილი მამის დაპატიმრების დღეს ასე იხსნენებს:

„მახსოვს ის დილა ქვიშხეთში, როცა ჩეკისტები თავს დაგვადგნენ და მამას დაპატიმრების ორდენი წარუდგინეს. მე და ჩემი ძმა რამაზი ოთახიდან გამოვცვივდით და დავინახეთ, როგორ წამოდგა საწოლიდან მამა, როგორ ჩაიცვა თეთრი კოსტიუმი და უსიტყვოდ როგორ გაჰყვა ჩეკისტებს. ჩემი და ქეთევანი მათ რაღაცას უყვებოდა. დედა კი გაოგნებული იდგა. როცა მამამ კიბე ჩაიარა და ეზო გადაჭრა, მე და რამაზი გავიქეცით, ეზო გადავირბინეთ და შემაღლებული ადგილიდან გადავხედეთ; ჩეკისტებს შუაში მოქცეული მიჰყავდათ მამა...“

ივანე გომართელი ჯავახიშვილის შემოქმედების პირველ პერიოდზე წერს:

„სხვა და სხვა ეპოქას სხვა და სხვა ესთეტიკური გემოვნება შეაქვს ხელოვნებაში და აქედან ჩნდება მიმართულება, მოდა, რომანტიზმი, რეალიზმი, სიმბოლიზმი, ფუტურიზმი და სხვა. ყოველივე ეს წარმავალია და ჰქრება. უკვდავია მხოლოდ ჭეშმარიტი ხელოვნება, რომელიც სამუდამოდ რჩება, ვითარცა ქვიშა წარმავალი წყლისა. ჭეშმარიტი ხელოვნება არის მხოლოდ იქ, სადაც შეერთებულია ფანტაზია, თავისებური სტილი, მანერა წერისა, სიმკვეთრე გამოსახვისა, სიცხოველე ამა თუ იმ პრობლემის გაშუქებაში და სხვა. ყოველივე ეს ერთად აღებული წარმოადგენს იმას, რასაც ჩვენ მხატვრულ ნიჭს ვუწოდებთ. მ. ჯავახიშვილ-ადამაშვილის პირველი ტომი დადაღულია შემოქმედის უტყუარი ნიჭით. ბელეტრისტი გამოვიდა სამწერლო ასპარეზზე ოცი წლის წინათ. დაწვა ერთ ღამეს უბრალო ადამიანად და ადგა მეორე დღეს უკვე სახელმოხვეჭილ მწერლად: მისი შემოქმედების პირველმა ყვავილებმა საერთო ყურადღება დაიმსახურეს. მაგრამ მ. ადამაშვილი მეტეორივით მოევლინა ჩვენი ხელოვნების ცას; ელვით გაისრიალა და მიიმალა. მთელი თხუთმეტი წლის განმავლობაში ბელეტრისტი სდუმდა და დღეს ისევ ამეტყველდა, ისევ გააშუქა ჩვენი ხელოვნების ცა „კვაჭი კვაჭანტირაძით“ და სხვ. კვაჭი კვაჭანტირაძე ჰღირს იმად, რომ ბელეტრისტის ხანგრძლივი დუმილი გაამართლოს და გამოისყიდოს. ეს ტიპი საკმაო მომწიფებული იყო ჩვენს ცხოვრებაში და ეძებდა თავის მხატვარს, სანამდის არ ნახა მ. ადამაშვილში. პირველი ტომის მოთხრობები ყველა წარსულს ეკუთვნის, გარდა „ტყის კაცისა“, და როდესაც შეადარებთ ერთმანეთს, უსათუოდ ნახავთ დიდ განსხვავებას: სტილი დაიხვეწა, მანერა წერისა უფრო გამოიკვეთა, ასახვა უფრო გაცხოველდა და გასპეტაკდა, შეიჭრა შიგ ბუნება და სხვა; სიუჟეტებში კი არის განუწყვეტელი ჯაჭვი, მსგავსება: ღრმად ჩახედვა საბრალო და უბედური ადამიანის გულში.“

ნოდარ დუმბაძე მწერლის იუბილეზე:

„ორი დიდი პიროვნების – კონსტანტინე გამსახურდიას და გერონტი ქიქოძის საუბარს შევესწარი მწერალთა კავშირის ბაღში. ბატონი კონსტანტინე ეუბნებოდა ბატონ გერონტის: პრომეთეოსმა იმიტომ კი არ მოპარა ღმერთს ცეცხლი, რომ შემდგომ ადამის გაბრიყვებულ მოდგმას გოეთესა და ჰაინეს წიგნები დაეწვა ამ ცეცხლში, პირიქით, დღე თუ არ ეყოფოდა საკითხავად, ამ ცეცხლის შუქზე ღამითაც ეკითხა ეს ღვთაებრივი ლექსებიო… ამ წუთში ჩემი და გამახსენდა, ღუმელში დასაწვავად გადადებული წიგნებიდან რამდენიმე რომ მოიპარა და შემდეგ ღამღამობით უჩუმრად კითხულობდა, კითხულობდა და მალავდა, იმ დამალულ წიგნებს შემდეგ მე ვიპარავდი და სახლის სხვენზე ვკითხულობდი, ჩემი და 12 წლისა იყო მაშინ, მე კი ცხრა წლისა. ასეთ ასაკში შეიძლება ადრეც კი იყო ჩვენთვის ჯავახიშვილის დიდებული რომანებისა და მოთხრობების კითხვა, მაგრამ მაშინ ასაკს ვინ დაგიდევდა, ყველაფერი მოსწრებაზე იყო, ქვეყნიერება თავდაყირა იდგა და ყველაფერი უკუღმა იკითხებოდა… მაშინ ვინ წარმოიდგენდა, რომ ორმოცდაოთხი წლის შემდეგ, სახლის სხვენზე კია არა, ამ მზის გულზე საკითხავი წიგნების ავტორის იუბილეს მოვესწრებოდი და განგება ამ საღამოზე სიტყვის წარმოთქმასაც მაღირსებდა… ჯავახიშვილი შიშით, პარვით, ალიყურით, წყევლითა და კრულვით შეძენილი მწერალია ჩემთვის, ამიტომ მიყვარს იგი ასერიგად, ამიტომ განვიცდი მას დღემდე ყმაწვილივით, ამიტომ მიმაჩნია თავი მის შეგირდად, რითაც უსაზღვროდ ვამაყობ და ვიამაყებ ყოველთვის. ვაი, რა ვიწრო ნაოჭი, ღარი და ხნული ჰქონია ტვინში იმას, ვისაც ეგონა, რომ მის სახელს წაშლიდა ქვეყნიერებაზე. ტკივილი ტკივილად დარჩა. თორემ ჯავახიშვილი იმ პატიოსან თვალსა ჰგავს, ერის საგანძურის სეიფში რომ დევს, რომელსაც ვერც მოიპარავ, ვერც გაყიდი და ვერც იყიდი, რადგან ერთადერთია, უნიკალური და ფასდაუდებელი. ახლა ჯავახიშვილის წიგნები ყველა ოჯახში აწყვია, როგორც განძი, როგორც გაფრთხილება, გამოფხიზლება, სიმართლე, აღიარება, სიყვარული, თავდავიწყება, ინტერნაციონალიზმიც და პატრიოტიზმიც, ყველაფერი ის, რითაც სუნთქავს ქართველი ხალხი. იგი ილიას პირდაპირი მემკვიდრე იყო, ამოღებული ხმალივით შიშველი და სამშობლოს საკურთხეველზე ზვარაკად მიტანილი. ჯავახიშვილისნაირი მწერლები საერთოდ არ კვდებიან, და თუ კვდებიან, ხელმეორედ იბადებიან. ესე იგი, ერსა და მის მშობელ ხალხს არ ძალუძთ მის გარეშე სიცოცხლე. ასე იბადება უკვდავება ქვეყნიერებაზე და ასე დაიბადა საქართველოში მიხეილ ჯავახიშვილი.“

ბიბლიოგრაფია

რომანები

• კვაჭი კვაჭანტირაძე (1924)
• ჯაყოს ხიზნები (1925)
• თეთრი საყელო (1926)
• გივი შადური (1928)
• არსენა მარაბდელი (1932)
• ქალის ტვირთი (1936)

მოთხრობები

• ჩანჩურა (1903)
• მეჩექმე გაბო (1904)
• კურკას ქორწილი (1906)
• ეშმაკის ქვა (1908) პარიზი
• ეკა (1905)
• შემოდგომის ღამე (1903)
• დამდნარი ჯაჭვი
• ხალხის სამართალი
• რკინის საცერი
• ტეტიები
• ოქროს კბილი (1925 აგვისტო-სექტემბერი)
• უპატრონო
• ხავერდის კაბა
• ჯილდო (1905)
• ტყის კაცი (1923)
• ლამბალო და ყაშა (1925)
• მუსუსი (1925)
• ყბაჩამ დაიგვიანა (1925)
• მართალი აბდულაჰ (1925)
• ორი განაჩენი (1925)
• პაპა დიმო (1926)
• კურდღელი (1927)
• ორი შვილი (1927)
• დამპატიჟე (1928)
• მიწის ყივილი (1928)
• ხუთი ამბავი
• პატარა დედაკაცი
• ფინჯანი (1929)
• ცხრა ქალწული (1935)
• ქურდი
• მდევარი
• ორი კბილი
• შურის მაძიებელი (1923)
• მესამე

რჩეული ესეები და წერილები

• მთავრობა (1906)
• მოჰკლეს პოეტი (ილია ჭავჭავაძის მკვლელობაზე) (1907)
• ქართული ენა (1924)
• ისევ ქართული ენის შესახებ (1924 წ.)
• ქართული წიგნი და ქართველი მწერალი (1924 წ.)
• ლიტერატურული განცხადება (1926)
• უბის წიგნაკიდან (1924-1935 წწ)
• როგორ ვმუშაობ
• წერილი ქალიშვილისადმი

იხ.ვიდეო - მიხეილ ჯავახიშვილი

ჯორდანო ბრუნო (ფილმი)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                ჯორდანო ბრუნო (ფილმი)

ჟანრის ისტორიული დრამა

რეჟისორი ჯულიანო მონტალდო

პროდიუსერი კარლო პონტი

ავტორები

სცენარის ავტორი ლუჩიო დე კარო

ჯულიანო მონტალდო

ძირითადში

მთავარ როლში ჯან მარია ვოლონტე

კინოოპერატორი ვიტორიო სტორარო

კომპოზიტორი ენიო მორიკონე

კინოკომპანიები Compagnia Cinematografica ჩემპიონი

Les Films Concordia

ხანგრძლივობა 115 წთ.

ქვეყნები იტალია

 საფრანგეთი

ენა იტალიური

1973 წელი

IMDb ID 007010

ჯორდანო ბრუნო“ (იტალ. Giordano Bruno) არის რეჟისორი ჯულიანო მონტალდოს ფილმი, რომელიც გამოვიდა 1973 წელს. ფილმმა მიიღო ორი ნომინაცია ვერცხლის ლენტის ჯილდოსთვის - საუკეთესო მსახიობი კაცისთვის (ჯიან მარია ვოლონტე) და საუკეთესო კოსტიუმების დიზაინში (ენრიკო საბატინი).

ნაკვეთი

ფილმი მოგვითხრობს ცნობილი ფილოსოფოსის ჯორდანო ბრუნოს ცხოვრების ბოლო წლებზე. 1592 წელს, მდიდარი ვაჭრის მიწვევით, ის ჩავიდა ვენეციაში და მაშინვე მიიპყრო ყურადღება თავისი არატრადიციული შეხედულებებითა და ხალისიანი ცხოვრების წესით. მთელ ქალაქში გავრცელდა ჭორები, რომ მას შავი მაგია აქვს. ბრუნო მალე დააპატიმრეს ერესის ბრალდებით, მაგრამ მას შეუძლია ვენეციელი ხელისუფლების ლმობიერების იმედი ჰქონდეს, რომლებიც საკმაოდ ლიბერალურია ასეთი ცოდვების მიმართ. თუმცა, რომის ინკვიზიცია დაინტერესებულია საქმით და ცდილობს ბრალდებულის რომში გადაყვანას. ფილოსოფოსს სერიოზულად ემუქრებიან კოცონზე დაწვით...

როლებში

ჯან მარია ვოლონტე - ჯორდანო ბრუნო

ჰანს კრისტიან ბლეხი - კარდინალი სარტორი

მატიე კარიერე - ორსინი

რენატო სკარპა - ტრაგალიოლოს ძმა

ჯუზეპე მაფიოლი - არსენალოტო

ხოსე კუალიო - ვენეციის სამოციქულო ნუნიცი

მარკ ბერნსი კარდინალ ბელარმინის როლში

შარლოტა რემპლინგი - ფოსკა

პაოლო ბონაჩელი - ინკვიზიციის ხელმძღვანელი

ფრანკა სკიუტო - დიდგვაროვანი ქალი

იხ.ვიდეო - pelicula de Giordano Bruno en italiano c/subt en portugues y español

იხ. ბმულზე ფილმი რუსულ ენაზე

ოლდოს ჰაქსლი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ოლდოს ჰაქსლი

ინგლ.Aldous Huxley - 1925წ

ოლდოს ლეონარდ ჰაქსლი (ინგლ. Aldous Huxley; დ. 26 ივლისი, 1894, გოდალმინგი, სურეი, ინგლისი, დიდი ბრიტანეთი - გ. 22 ნოემბერი, 1963, ლოს-ანჯელესი, აშშ) - ინგლისელი პროზაიკოსი, სამეცნიერო ფანტასტიკის ავტორი, მოთხრობების ავტორი და ფილოსოფოსი.

ჰაქსლი იყო ჰუმანისტი, პაციფისტი და სატირისტი. მოგვიანებით იგი დაინტერესდა სულიერი საკითხებით: პარაფსიქოლოგია და ფილოსოფიური მისტიკა, კერძოდ უნივერსალიზმი.

სიცოცხლის ბოლომდე ჰაქსლი ფართოდ იყო აღიარებული, როგორც თავისი დროის ერთ-ერთი გამორჩეული ინტელექტუალი. შვიდჯერ იყო ნომინირებული ნობელის პრემიაზე ლიტერატურაში (1938, 1939, 1955, 1959, 1960, 1961 და 1963 წლებში).

ბიოგრაფია

როგორც მამობრივი, ისე დედობრივი მხრიდან, ჰაქსლი ეკუთვნოდა ბრიტანულ კულტურულ ელიტას, რომელმაც გამოუშვა მრავალი გამოჩენილი მეცნიერი, მწერალი და მხატვარი. მისი მამა მწერალი ლეონარდ ჰაქსლია, მამის პაპა ბიოლოგი თომას ჰენრი ჰაქსლი; დედის მხრიდან ჰაქსლი არის ისტორიკოსისა და განმანათლებლის თომას არნოლდის შვილიშვილი და მწერლის მეთიუ არნოლდის ძმისშვილი. ჰაქსლის ძმა ჯულიანი და ნახევარძმა ენდრიუ ცნობილი ბიოლოგები იყვნენ.

ჰაქსლის დედა კიბოთი გარდაიცვალა, როდესაც ოლდოსი 13 წლის იყო. სამი წლის შემდეგ, 1911 წელს, ეტონზე სწავლისას, ოლდოსმა დაავადდა თვალის ინფექციური კერატიტი, რის გამოც იგი მთლიანად ბრმა იყო მარჯვენა თვალით და რამდენიმე წლის განმავლობაში მარცხენა თვალში თითქმის ვერაფერი დაინახა. თვალის მდგომარეობის გამო, ოლდუსი დაეუფლა ბრაილის შრიფტს და ხუმრობდა, რომ ახლა საწოლში კითხულობს ჩართული განათებით. ამასთან დაკავშირებით, პირველი მსოფლიო ომის დროს იგი გათავისუფლდა სამხედრო სამსახურისგან. მოგვიანებით ოლდუსმა აღწერა მხედველობის კორექციის საკუთარი გამოცდილება ბროშურაში „ხედვის ხელოვნება“ (1943).

ჰაქსლიმ დაწერა თავისი პირველი რომანი, რომელიც არ გამოქვეყნებულა, 17 წლის ასაკში. სწავლობდა ლიტერატურას ოქსფორდის ბალიოლ კოლეჯში. უკვე 20 წლის ასაკში ჰაქსლიმ გადაწყვიტა პროფესიად წერა აერჩია. მისი შემდგომი რომანები ეხება საზოგადოების დეჰუმანიზაციას ტექნოლოგიური პროგრესის პროცესში (დისტოპია „მამაცი ახალი სამყარო“). In Brave New World Revisited (1958), დაწერილი პირველიდან ოცდაშვიდი წლის შემდეგ, ჰაქსლი აღწერს საზოგადოების საპირისპირო მდგომარეობას პირველი წიგნიდან და ავითარებს აზრს, რომ სინამდვილეში ყველაფერი ბევრად უარესი და უარესი იქნება, ვიდრე პირველში. ჰაქსლი თავის შემოქმედებაში პაციფისტურ თემებსაც შეეხო.

ის ასწავლიდა ფრანგულს ეტონ კოლეჯში, სადაც 1917 წლიდან 1921 წლამდე მისი სტუდენტი იყო სტიპენდიის მიმღები ერიკ ბლერი, მომავალი ავტორი ჯორჯ ორუელის ცნობილი დისტოპიური რომანის „1984“. 1937 წელს იგი გადავიდა ლოს-ანჯელესში მეუღლესთან მარიასთან, ვაჟ მეთიუსთან და მეგობარ ჯერალდ გერდთან ერთად იმ იმედით, რომ კალიფორნიის კლიმატი სარგებელს მოუტანდა მის გაუარესებულ მხედველობას. სწორედ აქ დაიწყო მისი მთავარი შემოქმედებითი პერიოდი, რომლის თავისებურება იყო ადამიანის არსის უფრო დეტალური გათვალისწინება. ჰაქსლი ჯიდუ კრიშნამურტის 1938 წელს შეხვდა. ამ უკანასკნელის გავლენით ის მიმართავს სხვადასხვა სიბრძნის სწავლებას და ეწევა მისტიკას.

დაგროვილი რეფლექსია ასახულია მის შემდგომ ნაშრომებში: „მრავალწლიანი ფილოსოფია“ და „ბევრი ზაფხულის შემდეგ...“, ასევე ნაწარმოებში „დრო უნდა შეჩერდეს“. 1953 წელს ის თანახმაა მონაწილეობა მიიღოს ჰამფრი ოსმონდის მიერ ჩატარებულ ექსპერიმენტში. ამ ექსპერიმენტის მიზანი იყო მესკალინის ეფექტის შესწავლა ადამიანის ცნობიერებაზე. შემდგომში, ოსმონდთან მიმოწერაში, სიტყვა "ფსიქოდელიური" პირველად გამოიყენეს მესკალინის გავლენის აღსაწერად. ესეები "აღქმის კარები" და "სამოთხე და ჯოჯოხეთი" აღწერს დაკვირვებებს და ექსპერიმენტის მიმდინარეობას, რომელიც ავტორმა სიკვდილამდე დაახლოებით ათჯერ გაიმეორა. "აღქმის კარები" გახდა საკულტო ტექსტი 1960-იანი წლების მრავალი რადიკალი ინტელექტუალისთვის და სახელი დაარქვეს ცნობილ როკ ჯგუფს The Doors-ს.

1960 წლის დასაწყისში ჰაქსლი დიდი ხნის განმავლობაში ხვდებოდა მილტონ ერიქსონს ლოს-ანჯელესში, საკუთარ სახლში, ცნობიერების სხვადასხვა მდგომარეობის ერთობლივი ფსიქოლოგიური შესწავლისთვის[. ფსიქოტროპული ნივთიერებების გავლენა მის შემოქმედებაზეც მოქმედებს. ამრიგად, თავის ბოლო რომანში, კუნძული, მან აღწერა უტოპია, რომელიც დიამეტრალურად ეწინააღმდეგებოდა მის დისტოპიას, მამაცი ახალი სამყარო.

ჰაქსლი გარდაიცვალა 1963 წლის 22 ნოემბერს (ჯონ კენედის მკვლელობის დღეს) ლოს-ანჯელესში ხორხის კიბოთი. გარდაცვალებამდე მან მოითხოვა LSD-ის ინტრამუსკულური ინექცია - 100 მკგ. ექიმების გაფრთხილების მიუხედავად, ცოლმა შეასრულა მისი თხოვნა, რამაც მშვიდად სიკვდილის საშუალება მისცა, თავიდან აიცილა კრუნჩხვები და დახრჩობა. მან ეს აღიარა ინტერვიუში, რომელიც მან 1986 წელს მისცა ბრიტანულ ტელეკომპანია BBC-ს, როგორც დოკუმენტური პროექტის LSD: The Beyond Within ნაწილი. ჰაქსლის სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე მის სახლში ხანძარი გაჩნდა, რომელმაც თითქმის ყველა ხელნაწერი გაანადგურა.

ბუდისტმა ლამამ ოლე ნიდალმა დაიწყო (თუმცა არ დაასრულა) თავისი სადოქტორო დისერტაცია ოლდოს ჰაქსლის აღქმის კარებზე.

პირადი ცხოვრება

1919 წელს ჰაქსლი დაქორწინდა ბელგიელ მარია ნისზე (1899 წლის 10 სექტემბერი - 1955 წლის 12 თებერვალი), ფილიპ და ოტოლინ მორელების პროტეჟე. 1920 წელს შეეძინათ მათი ვაჟი მეთიუ, რომელიც ცნობილი ეპიდემიოლოგი გახდა. 1955 წელს მარია გარდაიცვალა მკერდის კიბოთი.

1956 წელს დაქვრივებული ჰაქსლი დაქორწინდა მწერალ ლორა არჩერაზე (1911–2007).

მისტიკისადმი ინტერესის მიუხედავად, ჰაქსლი თავს აგნოსტიკოსად თვლიდა.

ჰაქსლის შემორჩენილი ხელნაწერების უმეტესობა მდებარეობს კალიფორნიის უნივერსიტეტში, ლოს ანჯელესში. ზოგიერთი ხელნაწერი ინახება სტენფორდის უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკაში.

ბიბლიოგრაფია

1921 წელი - "ქრომის ყვითელი", ქრომის ყვითელი

1923 - "იესტერების გუნდი

გადფლაი“, ანტიკ ჰეი

1925 წელი - "ეს დაცემული ფოთლები" ეს უნაყოფო ფოთლები

1928 წელი - "კონტრაპუნქტი", წერტილის კონტრპუნქტი

1932 - "მამაცი ახალი სამყარო", მამაცი ახალი სამყარო

1936 წელი - "ბრმა ღაზაში", უყურადღებო ღაზაში

1939 - "ბევრი წლის შემდეგ", მრავალი ზაფხულის შემდეგ გედი კვდება

1941 წელი - "რუხი ემინენცია", რუხი ემინენცია

1943 - "როგორ გაასწორო შენი ხედვა", ხედვის ხელოვნება

1945 წელი - "დრო უნდა გაჩერდეს"

1945 - „მრავალწლიანი ფილოსოფია“, მრავალწლიანი ფილოსოფია

1948 - ”მაიმუნი და არსი”, მაიმუნი და არსი

1952 წელი - "Loudun-ის ეშმაკები", The Devils of Loudun

1954 წელი - "აღქმის კარები", აღქმის კარები

1955 წელი - "გენიოსი და ქალღმერთი", გენიოსი და ქალღმერთი

1956 წელი - "სამოთხე და ჯოჯოხეთი", სამოთხე და ჯოჯოხეთი

1958 წელი - ”დაბრუნება მამაცი ახალ სამყაროში”, მამაცი ახალი სამყარო ხელახლა

1962 - "კუნძული", კუნძული

მოთხრობები და ნოველები

"ჰუბერტი და მინი"

"ახალგაზრდა არქიმედეს"

"ჩოდრონი"

"სამკურნალო დასვენება"

"კლაქსტონები"

"ფეიერვერკის შემდეგ"

”და მას შემდეგ მათ ბედნიერებას ბოლო არ ჰქონდა”

"ევპომპუსმა სიდიადე მიანიჭა ციფრებით მხატვრობის ხელოვნებას"

"კინტია"

"წიგნის მაღაზია"

"ლალის სიკვდილი"

"სერ ჰერკულესი"

"ჯოკონდას ღიმილი"

"ბანკეტი ტილოტსონის პატივსაცემად"

"მწვანე გვირაბები"

"მონაზონი საუზმეზე"

"პატარა მექსიკელი"

"ქილა რუჟის"

"პორტრეტი"

"შაბათი ღამე"

"მონოკლი"

"ჯადოსნური ნათლია"

"რიჩარდ გრინონის ფარული ამბავი"

"ბედნიერი ოჯახები"

იხ.ვიდეო - 1961: Aldous Huxley on the power of TECHNOLOGY! | In Conversation | Classic Interviews | BBC Archive

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             საზოგადოება

ზემოდან მარცხნივ: ოჯახი სავანნახეტში, ლაოსი; ბრბო სავაჭრო მაჰარაშტრაში, ინდოეთი; სამხედრო აღლუმი ესპანეთის ეროვნულ დღესასწაულზე.

საზოგადოება, ანუ საზოგადოება (ლათინური socium - ზოგადი) არის ადამიანური საზოგადოება, რომლის სპეციფიკაა ადამიანებს შორის ურთიერთობები, მათი ურთიერთობისა და ასოციაციის ფორმები.

ადამიანთა საზოგადოებებს ახასიათებს ადამიანთა შორის ურთიერთობის (სოციალური ურთიერთობების) ნიმუში, რომელიც შეიძლება შეფასდეს, როგორც ასეთი ურთიერთობების ერთობლიობა მის სუბიექტებს შორის. სოციალურ მეცნიერებებში საზოგადოება მთლიანობაში ხშირად ავლენს სტრატიფიკაციას. საზოგადოება არის ადამიანთა ზეინდივიდუალური, ზეჯგუფური და ზეინსტიტუციური გაერთიანება, რომელსაც ახასიათებს სხვადასხვა სახის სოციალური დიფერენციაცია და შრომის დანაწილება. საზოგადოება შეიძლება დახასიათდეს მრავალი მახასიათებლით: მაგალითად, ეროვნებით: ფრანგი, რუსი, გერმანელი; სახელმწიფო და კულტურული; ტერიტორიული და დროებითი მიხედვით; წარმოების მეთოდით და სხვ.

საზოგადოება ხშირად იდენტიფიცირებულია ზოგადად სოციალურობასთან და დაყვანილია ადამიანთა კომუნიკაციისა და ერთობლივი საქმიანობის ფორმებად; სხვა თვალსაზრისით, თავად ადამიანები, რომლებიც კომუნიკაციაში არიან და ეწევიან ერთობლივ საქმიანობას, მათ შორის ერთობლივად წარმოებული პროდუქტის დისტრიბუციას, ჯერ კიდევ არ წარმოადგენენ საზოგადოებას სოციოლოგიურ გაგებაში, რადგან ისინი რჩებიან იგივე ადამიანები, რომლებიც შედიან ჯგუფში (კოლექტიური ჩათვლით). ) ცხოვრებისეული აქტივობის ფორმები. თუ ნატურალიზმი ამტკიცებს, რომ საზოგადოება დაყვანილია მის მატერიალურ მატარებლებზე, მაშინ მის ფენომენოლოგიურ ინტერპრეტაციებში საზოგადოება მიუთითებს ცნობიერების ტიპებსა და კომუნიკაციის ფორმებზე.

სოციოლოგიაში

საზოგადოება ფენომენოლოგიურ გაგებაში არის mens intensas (გონება, აზროვნება თითქოს თავისთავად) - ჩვენი მენტალიტეტების სოციალური სამყაროების ერთობლიობა, ჩვენს ცნობიერებაში აღბეჭდილი სამყაროები.

საზოგადოება, ნატურალისტური მიდგომით, არის res extensas (გაფართოებული საგნები) - ფიზიკური და ბიოლოგიური სხეულების ერთობლიობა, რომლებიც რეალურ ობიექტურ ურთიერთობებში არიან ერთმანეთთან.

კ.მარქსი თავის ნამუშევრებში ავლენს საზოგადოების არსს, რომელიც მდგომარეობს არა თავად ადამიანებში, არამედ იმ ურთიერთობებში, რომლებსაც ისინი ცხოვრების პროცესში აყალიბებენ ერთმანეთთან. საზოგადოება, მარქსიზმის მიხედვით, არის სოციალური ურთიერთობების მთლიანობა.

ზოგადი კონცეფცია "საზოგადოების" კონცეფციასთან მიმართებაში არის "ადამიანთა საზოგადოება". სოციალური საზოგადოება ადამიანის ცხოვრების მთავარი ფორმაა. ამავდროულად, საზოგადოება არ არის შემცირებული სოციალურ საზოგადოებამდე, ანუ ეს კონცეფცია გაცილებით ფართოა და შეიცავს, უპირველეს ყოვლისა, საკუთარი რეპროდუქციის სოციალურ მექანიზმებს, რომლებიც არ შეიძლება დაიყვანოს ბიოლოგიურზე. ეს ნიშნავს, რომ საზოგადოებისთვის მეორეხარისხოვანია არა საზოგადოება, არამედ საზოგადოება, რომელიც იზრდება სოციალური საზოგადოებისგან. ფ.ტონესმა თავის ამავე სახელწოდების ნაშრომში, კ.მარქსის ნაშრომების ანალიზის საფუძველზე, აჩვენა საზოგადოების პრიმატი საზოგადოებასთან მიმართებაში.

ისტორიულად, კაცობრიობის, როგორც ადამიანთა საზოგადოების არსებობის პირველი ფორმა იყო ტომობრივი საზოგადოება. „ტერმინი თემის უფრო მჭიდრო შესწავლისას, - წერს ფ. ტონესი, - ის შეიძლება წარმოიშვას ბუნებრივი ურთიერთობებიდან, რადგან ისინი სოციალური გახდნენ. აქ ნათესაური ურთიერთობები ყოველთვის აღმოჩნდება ადამიანების დამაკავშირებელი ყველაზე გავრცელებული და ყველაზე ბუნებრივი კავშირები“[2]. საზოგადოების ისტორიული განვითარების პროცესში, უპირველეს ყოვლისა, შეიცვალა ადამიანთა თემის ძირითადი ფორმები - ტომობრივი და მეზობელი თემებიდან, კლასობრივი და სოციალური კლასიდან თანამედროვე სოციალურ-კულტურულ თემებამდე.

სოციოლოგიური რელაციონიზმი საზოგადოებას განიხილავს ყველა ელემენტის ურთიერთდამოკიდებულებით და მათი ურთიერთდამყარების მნიშვნელობით გარკვეულ სისტემაში, რაც აუცილებელია მხოლოდ გარკვეული ისტორიული ტიპის არსებობისთვის, რომლის შეცვლისას თავად სისტემა იცვლება. რელაციონიზმის ეს განმარტება მოცემულია კ. მანჰეიმმა „იდეოლოგია და უტოპია“ (1929). საზოგადოება რელაციონისტური ინტერპრეტაციით არის relationibus inter res (ურთიერთობები საგნებს შორის).

სოციოლოგმა ჟერარ ლენსკიმ შესთავაზა განასხვავოს საზოგადოების ტიპები მათი ტექნოლოგიური, საკომუნიკაციო და ეკონომიკური განვითარების დონის მიხედვით; მისი კლასიფიკაცია მოიცავდა ხუთ სახეობას - სანადირო და შემგროვებელი საზოგადოება, მარტივი და რთული სასოფლო-სამეურნეო, სამრეწველო და სპეციალური (ანუ რომელიმე კონკრეტულ ტიპს არ მიეკუთვნება). მსგავსი სისტემა ცოტა ადრე შეიმუშავეს კულტურულმა ანთროპოლოგებმა მორტონ ფრიდმა და ელმან სერვისმა; იგი შეიცავდა სოციალური ევოლუციის ოთხ ეტაპს, რომლებიც გამოირჩეოდა სოციალური უთანასწორობის მაჩვენებლებისა და საზოგადოების ცხოვრებაში სახელმწიფოს როლის საფუძველზე, კერძოდ, მონადირეთა და შემგროვებელთა ჯგუფები (სადაც იყოფა მოვალეობები და პასუხისმგებლობები), ტომები (სადაც პირველი იყო. გამოჩნდა სოციალური რანგის და სოციალური პრესტიჟის ნიშნები), სტრატიფიცირებული საზოგადოებები და ცივილიზაციები (ახასიათებს რთული სოციალური იერარქიის არსებობა და ორგანიზებული, ინსტიტუციონალიზებული მთავრობა). გარდა ამისა, ცალკეულ ტიპებად შეიძლება მივიჩნიოთ მთლიანი კაცობრიობა და ინფორმაციული ეპოქისთვის დამახასიათებელი და ინტერნეტში არსებული ვირტუალური საზოგადოება.

დროთა განმავლობაში, ზოგიერთი საზოგადოება განვითარდა ორგანიზაციისა და მართვის უფრო რთული ფორმებისკენ. შესაბამისმა კულტურულმა ევოლუციამ მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა სოციალურ მოდელებზე: მონადირეთა და შემგროვებელთა ტომები დასახლდნენ სეზონური საკვების წყაროების გარშემო, ვითარდებოდნენ სოფლებში, რომლებიც, თავის მხრივ, გადაიქცნენ სხვადასხვა ზომის ქალაქებად, შემდეგ კი გადაიქცნენ ქალაქ-სახელმწიფოებად და ეროვნულ სახელმწიფოთა ასოციაციებით. ]. საზოგადოების განვითარებასთან ერთად ინსტიტუციონალიზდება ადამიანთა ჯგუფებისთვის დამახასიათებელი სხვადასხვა ფენომენი და ყალიბდება გარკვეული ნორმები, რომლებიც უნდა დაიცვან.

საზოგადოების ბევრ ფორმას ახასიათებს ერთი და იგივე ფენომენი: ერთობლივი აქტივობა, თავის არიდება, განტევების ვაცი, კეთილშობილება, რისკების გაზიარება, ჯილდოები და ა.შ. საზოგადოებას, მაგალითად, შეუძლია ოფიციალურად აღიაროს ინდივიდის ან ჯგუფის დამსახურება გარკვეული სტატუსის მინიჭებით. შეასრულეთ სასურველი ან დამტკიცებული მოქმედება. თითქმის ყველა თემში შეინიშნება უანგარო ქმედებები ჯგუფის ინტერესებიდან გამომდინარე და ა.შ.

ანთროპოლოგიაში

ადამიანთა საზოგადოებები ხშირად კლასიფიცირდება იმის მიხედვით, თუ როგორ იღებენ საარსებო წყაროს. მკვლევარები განასხვავებენ მონადირე-შემგროვებელ, მომთაბარე, პასტორალურ, მარტივ და რთულ სასოფლო-სამეურნეო საზოგადოებებს (პირველი ტიპი ხასიათდება კულტურული წარმოებით, მეორე - სრულფასოვანი ინტენსიური სოფლის მეურნეობით), აგრეთვე ინდუსტრიულ და პოსტინდუსტრიულ საზოგადოებებს შორის (ბოლო ორი არის ხშირად განიხილება როგორც ხარისხობრივი დაახალი წინასთან შედარებით).

დღეს, ანთროპოლოგები და მრავალი სოციოლოგი აქტიურად უპირისპირდებიან კულტურული ევოლუციის კონცეფციას ზემოთ ჩამოთვლილი გარკვეული ეტაპების მკაფიო იდენტიფიკაციის იდეასთან. ზოგიერთი მონაცემის მიხედვით, სოციალური ცხოვრების გართულება (ცივილიზაციის განვითარება, მოსახლეობის რაოდენობისა და სიმჭიდროვის ზრდა, შრომის სპეციალიზაცია და ა.შ.) სულაც არ იწვევს იერარქიული სოციალური ორგანიზაციის ჩამოყალიბებას ან საზოგადოების სტრატიფიკაციას. კულტურულმა რელატივიზმმა დიდი გავლენა მოახდინა შეფასებითი ტერმინების უარყოფაზე („პრიმიტიული“, „უარესი/საუკეთესო“, „პროგრესი“ და ა.შ.) სოციალურ წესრიგთან, მატერიალურ კულტურასთან ან ტექნოლოგიასთან მიმართებაში.

გარდა ამისა, ანთროპოლოგები ხშირად აქცევენ ყურადღებას მსგავსებებსა და განსხვავებებს, რომლებიც ახასიათებს ადამიანის საზოგადოებას, მაგალითად, ადამიანების უახლოესი ბიოლოგიური ნათესავების - შიმპანზეების და ბონობოების მიერ შექმნილ თემებთან შედარებით. ერთ-ერთი ასეთი განსხვავება შეიძლება იყოს ადამიანების განვითარებული პატერნალიზმი.

პოლიტიკურ ანთროპოლოგიაში

პოლიტიკურ ანთროპოლოგიაში საზოგადოებები ასევე შეიძლება კლასიფიცირდეს მათი პოლიტიკური სტრუქტურის მიხედვით. ზომისა და ორგანიზაციული სირთულის გაზრდის მიზნით, გამოირჩევა ისეთი ფორმები, როგორიცაა კლანი, ტომი, სამთავრო და სახელმწიფო. ამ სტრუქტურებში პოლიტიკური ძალაუფლების სიძლიერე მერყეობს კულტურული, გეოგრაფიული და ისტორიული გარემოს მიხედვით, რომლებთანაც ამ საზოგადოებებს უწევთ ურთიერთქმედება ამა თუ იმ ფორმით. შესაბამისად, ტექნოლოგიური და კულტურული განვითარების მსგავსი დონით, უფრო იზოლირებულ საზოგადოებას გადარჩენის უფრო მეტი შანსი აქვს, ვიდრე სხვებთან ახლოს მდებარე საზოგადოებას, რომელსაც შეუძლია ხელი შეუშალოს მის მატერიალურ რესურსებს. სხვა საზოგადოებების წინააღმდეგ ბრძოლაში წარუმატებლობა ჩვეულებრივ მთავრდება სუსტი კულტურის შთანთქმით.

საზოგადოების ინტერპრეტაციის პარადიგმები

სოციალური ფილოსოფიის ისტორიაში შეიძლება განვასხვავოთ საზოგადოების ინტერპრეტაციის შემდეგი პარადიგმები:

საზოგადოების იდენტიფიცირება ორგანიზმთან და სოციალური ცხოვრების ბიოლოგიური კანონებით ახსნის მცდელობა. მე-20 საუკუნეში ორგანიზმის ცნებამ დაკარგა პოპულარობა;

საზოგადოების ცნება, როგორც ინდივიდებს შორის თვითნებური შეთანხმების პროდუქტი (იხ. სოციალური კონტრაქტი, რუსო, ჟან-ჟაკი);

საზოგადოებისა და ადამიანის ბუნების ნაწილად განხილვის ანთროპოლოგიური პრინციპი (სპინოზა, დიდრო და სხვ.). მხოლოდ ადამიანის ჭეშმარიტი, მაღალი, უცვლელი ბუნების შესაბამისი საზოგადოება იქნა აღიარებული არსებობის ღირსად. თანამედროვე პირობებში ფილოსოფიური ანთროპოლოგიის ყველაზე სრულ დასაბუთებას შელერი იძლევა;

სოციალური მოქმედების თეორია, რომელიც გაჩნდა XX საუკუნის 20-იან წლებში (სოციოლოგიის გაგება). ამ თეორიის მიხედვით, სოციალური ურთიერთობების საფუძველია ერთმანეთის ქმედებების ზრახვებისა და მიზნების „მნიშვნელობის“ (გააზრება) დადგენა. ადამიანებს შორის ურთიერთქმედებისას მთავარია მათი გაცნობიერება საერთო მიზნებისა და ამოცანების შესახებ და რომ ქმედება ადეკვატურად გაიგოს სოციალური ურთიერთობის სხვა მონაწილეებისთვის;

ფუნქციონალისტური მიდგომა (პარსონსი, მერტონი). საზოგადოება განიხილება, როგორც სისტემა.

„საზოგადოების“ ცნება გულისხმობს ადამიანების კოლექტიური ცხოვრების ობიექტური კანონების გაცნობიერებას.

უკვე ძველ დროში აღიარებული იყო საზოგადოების არსის გაგების ყველა ძირითადი პრობლემა:

რამდენად განსხვავდება საზოგადოება ბუნებისგან (ზოგიერთი მოაზროვნე ზოგადად ბუნდოვდა ზღვარს საზოგადოებასა და ბუნებას შორის, ზოგი კი აბსოლუტირებდა მათ შორის განსხვავებას);

რა კავშირია კოლექტიურ და ინდივიდუალურ პრინციპებს შორის საზოგადოების ცხოვრებაში (ზოგი საზოგადოებას განიხილავს, როგორც ინდივიდთა ჯამს, ზოგი კი, პირიქით, საზოგადოებას თვითკმარი მთლიანობად მიიჩნევს);

როგორ არის შერწყმული კონფლიქტი და სოლიდარობა საზოგადოების განვითარებაში (ზოგი საზოგადოების განვითარების ძრავად შინაგან წინააღმდეგობებს თვლის, ზოგი კი ინტერესთა ჰარმონიის სურვილს);

როგორ იცვლება საზოგადოება (არის გაუმჯობესება, პროგრესი, თუ საზოგადოება ციკლურად ვითარდება).

საზოგადოების ნიშნები

სოციოლოგიაში არაერთხელ გაკეთდა მცდელობა, მიეცეს საზოგადოების საბოლოო დეფინიცია და გამოეჩინა მისი არსებითი მახასიათებლები - მისი ცხოვრების ყველაზე ტიპიური, სტაბილური და განმეორებადი მომენტები. ამრიგად, ემილ დიურკემი საზოგადოების სტაბილურობისა და ერთიანობის ფუნდამენტურ საფუძველს კოლექტიური ცნობიერების არსებობის ნიშნებში ხედავს, საერთო ნებას, რომელიც ხელს უშლის ადამიანის ეგოიზმის დამანგრეველ ძალას. რობერტ მერტონი დარწმუნებულია, რომ საზოგადოებისთვის მთავარია გარკვეული ფუნდამენტური ფასეულობების არსებობა, რომლის წყალობითაც თითოეული ინდივიდი ორიენტირებულია ცხოვრების საერთო ნორმების დაცვაზე, რაც საზოგადოების შენარჩუნების საფუძველია. ნილ სმელსერი განსაზღვრავს გეოგრაფიულ საზღვრებს, საერთო საკანონმდებლო სისტემას და სპეციფიკურ ეროვნულ სისტემას, როგორც საზოგადოების, როგორც ადამიანთა გაერთიანების გამორჩეულ თვისებებს. (სოციოკულტურული) იდენტობა. ამერიკელი სოციოლოგი ედვარდ შილსი თვლის, რომ საზოგადოების საფუძველი ისეთი მახასიათებელია, როგორიცაა საჯარო ხელისუფლების ფუნქციონირება, რომელიც უზრუნველყოფს კონტროლს მთელ ტერიტორიაზე და ნერგავს საერთო კულტურას.

ე.შილსი განსაზღვრავს შემდეგ კრიტერიუმებს საზოგადოებისთვის:

ის არ არის უფრო დიდი სისტემის ნაწილი;

ქორწინება იდება წარმომადგენლებს შორისეს ასოციაცია;

მას ავსებენ ძირითადად იმ ადამიანების შვილები, რომლებიც უკვე მისი აღიარებული წარმომადგენლები არიან;

ასოციაციას აქვს ტერიტორია, რომელსაც იგი თავის საკუთრებად მიიჩნევს;

საზოგადოებას აქვს თავისი სახელი და თავისი ისტორია;

მას აქვს საკუთარი კონტროლის სისტემა;

ასოციაცია უფრო დიდხანს არსებობს, ვიდრე ადამიანის სიცოცხლის საშუალო ხანგრძლივობა;

მას აერთიანებს ფასეულობათა საერთო სისტემა (ჩვეულებები, ტრადიციები, ნორმები, კანონები, წესები), რომელსაც კულტურა ეწოდება.

თანამედროვე სოციოლოგიურ ლიტერატურაში საზოგადოებისადმი მიდგომა ჩამოყალიბდა, როგორც სოციალურ სივრცესა და დროს არსებული სოციალური კავშირებისა და ურთიერთქმედებების „დაგროვების“ კრებული, რომლის ყველაზე გავრცელებული ნიშნებია ავტონომია, თვითრეპროდუქცია, დიდი ინტეგრაციული ძალა და თვითრეგულირების მაღალი დონე. ეს მიდგომა ხაზს უსვამს საზოგადოების შემდეგ გამორჩეულ მახასიათებლებს.

საზოგადოების პირველი გამორჩეული თვისება არის სოციალური საზოგადოების არსებობა, რომელიც გამოხატავს ადამიანების ცხოვრების სოციალურ ხასიათს, მათი ურთიერთობებისა და ურთიერთქმედების სოციალურ სპეციფიკას. საზოგადოება წინ უსწრებს საზოგადოებას და არა პირიქით. თუმცა, სოციალური საზოგადოება არ წარმოიქმნება არსაიდან, არამედ მის ბუნებრივ სუბსტრატზე - ადამიანთა ორგანულ საზოგადოებაზე და მათ მონათესავე კავშირებზე და ურთიერთობებზე. საზოგადოების (სოციალური საზოგადოების) ბუნებრივ საფუძველს წარმოადგენს, ეს ბუნებრივი წინაპირობები და ორგანული ურთიერთობები მასში გარდაიქმნება სოციალურ-ორგანული ტიპის ურთიერთობებად - ცოლ-ქმარი, შვილები და მშობლები, ძმები და დები და სხვა ნათესავები.

საზოგადოების შემდეგი გამორჩეული თვისება არის მისი არსებობა სოციალურ სივრცეში და სოციალურ დროს. უფრო მეტიც, სოციალური სივრცე და დრო ყოველთვის არ ემთხვევა ფიზიკურ სივრცესა და დროს. უფრო მეტიც, სოციალური სივრცე შეიძლება არსებობდეს ზოგიერთი ტერიტორიული საზღვრების და საკუთარი ტერიტორიების მიღმა (მაგალითად, ბუნებრივი ლანდშაფტის გარემოს გარეთ, მაგრამ კოსმოსურ სადგურზე ან ვარსკვლავთშორის, გალაქტიკათშორის გემზე, ინტერნეტ სოციალურ ქსელში). სოციალური დრო ასევე მნიშვნელოვნად განსხვავდება ფიზიკური დროისგან.

საზოგადოების გამორჩეული თვისებაა მასში სპეციალური ორგანოების არსებობა მისი თვითრეგულირებისა და რეპროდუქციის განსახორციელებლად - სოციალური ინსტიტუტები, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანია ოჯახის სოციალური ინსტიტუტი, რომელიც განსაზღვრავს სხვათა გაჩენას და არსებობას (ქორწინება). , აღზრდა, განათლება, რელიგია და ა.შ.). აშკარაა, და ეს დამაჯერებლად აჩვენეს პიტერ ბერგერმა და თომას ლუკმანმა თავიანთ ტრაქტატში, რომ რობინსონი და პარასკევი არ ქმნიან საზოგადოებას, მიუხედავად იმისა, რომ მათ კავშირს აქვს სოციალიზმის მრავალი ნიშანი, თუნდაც იმიტომ, რომ ეს არ არის. თავის შიგნით შეიცავს საკუთარი გამრავლების მექანიზმს. მაშასადამე, საზოგადოების ცნება არ ემთხვევა საზოგადოებას, ანუ ზოგადად სოციალობას, არამედ არის ადამიანების კოლექტიური, ზეინდივიდუალური არსებობის განსაკუთრებული ფორმა. ერთი იზოლირებული ინდივიდი („სოციოლოგიური რობინსონადა“), განურჩევლად მისი სოციალური თვისებებისა, არ წარმოადგენს და არ შეუძლია შექმნას საზოგადოება ამ გაგებით. ამავდროულად, საზოგადოება არ შეიძლება შემცირდეს სოციალიზაციამდე, ყველა საზოგადოება სოციალურია, მაგრამ ყველაფერი, რაც აქვს სოციალური თვისებებს, არ შეიძლება ჩაითვალოს საზოგადოებად, რომელიც წარმოადგენს საზოგადოების მხოლოდ ნაწილს, საკუთრებას ან მდგომარეობას მისი ვიწრო გაგებით.

თვითაქტიურობა, ავტონომია, თვითორგანიზება და თვითგანვითარება ამა თუ იმ ხარისხით არის თანდაყოლილი არა მხოლოდ საზოგადოების მთლიანობაში, არამედ ცალკეულ ქვესისტემებსა და ელემენტებში. მაგრამ მხოლოდ საზოგადოება მთლიანობაში შეიძლება იყოს თვითკმარი. მასში შემავალი არც ერთი ქვესისტემა არ არის თვითკმარი. მხოლოდ სოციალური თემები, სოციალური ჯგუფები, სოციალური ორგანიზაციები და სოციალური ინსტიტუტები (ოჯახი, განათლება, ეკონომიკა, პოლიტიკა და ა.შ.) ერთად ქმნიან საზოგადოებას, როგორც მთლიანს, როგორც თვითკმარი სისტემას.

დახურული და ღია საზოგადოება

საზოგადოება, როგორც სოციალური სისტემა, ორგანიზებულია შინაგანად სოციალური სტრუქტურით, გარედან კი გარემოთი. ერთ-ერთი შესაძლო ტიპოლოგია არის საზოგადოების დაყოფა ღიად და დახურულზე, რომელიც შემოიღო კ.

დახურული საზოგადოება - კ. პოპერის მიხედვით - საზოგადოების ტიპი, რომელსაც ახასიათებს სტატიკური სოციალური სტრუქტურა, შეზღუდული მობილურობა, ინოვაციების შეუძლებლობა, ტრადიციონალიზმი, დოგმატური ავტორიტარული იდეოლოგია (არსებობს სისტემა, როდესაც საზოგადოების წევრების უმრავლესობა ნებაყოფლობით იღებს ღირებულებებს. რაც მათთვისაა განკუთვნილი, ჩვეულებრივ ეს არის სრულიად იდეოლოგიური საზოგადოება).

ღია საზოგადოება - კ. პოპერის აზრით - არის საზოგადოების ტიპი, რომელსაც ახასიათებს დინამიური სოციალური სტრუქტურა, მაღალი მობილურობა, ინოვაციების უნარი, კრიტიკა, ინდივიდუალიზმი და დემოკრატიული პლურალისტური იდეოლოგია (აქ ადამიანს ეძლევა შესაძლებლობა აირჩიოს იდეოლოგიური და თავად მორალური ფასეულობები არ არსებობს და კონსტიტუციის დონეზე სულიერი თავისუფლების პრინციპებია დაცული.რომელსაც ადამიანი რეალურად იყენებს. ანუ ის თავად ცდილობს იპოვნოს ძირითადი ღირებულებები).

სოციალური სისტემის ფუნქციონირება და განვითარება აუცილებლად გულისხმობს ადამიანთა თაობების თანმიმდევრობას და, შესაბამისად, სოციალურ მემკვიდრეობას - საზოგადოების წევრები თაობიდან თაობას გადასცემენ ცოდნას და კულტურას. იხილეთ განათლება და სოციალიზაცია.

თანამედროვე საზოგადოება

ერთი თვალსაზრისის მიხედვით, ნებისმიერი ცივილიზებული საზოგადოების მთავარი საკითხი მისი ორგანიზების საკითხია. თანამედროვე საზოგადოება ორგანიზებულია მრავალი ეკონომიკური, პოლიტიკური, იდეოლოგიური და სოციოკულტურული დეტერმინანტების საფუძველზე. მას შეიძლება ეწოდოს „გარდამავალი“ (გარდამავალი) ინდუსტრიულიდან პოსტინდუსტრიულ (ინფორმაციულ) საზოგადოებამდე.

საზოგადოება ლიტერატურასა და კინოში

რ. ბრედბერის რომანი „ფარენჰეიტი 451“ აღწერს მასობრივ სამომხმარებლო საზოგადოებას, რომელიც დაფუძნებულია მასობრივ კულტურასა და სამომხმარებლო აზროვნებაზე, რომელშიც იწვის ყველა წიგნი, რომელიც გაიძულებს იფიქრო ცხოვრებაზე.

მსგავსი საზოგადოება აღწერილია ოლდოს ჰაქსლის რომანში Brave New World. ამ საზოგადოების წევრები გამოხატავენ თავიანთ სლოგანებს ძველის გადაყრისა და ახლის ყიდვის მოწოდებით: „ხვრელების შეკერვა, გაღარიბდები და გაღარიბდები“, „სჯობია იყიდო ახალი, ვიდრე ძველი შეაკეთო“. პრობლემების შემთხვევაში კი მიიღება წამალი სახელად სომა: „სომა გრამი - და დრამები არ არის!“ ამ საზოგადოების გამორჩეული ნიშნებია კასტური სისტემა და ადამიანების ხელოვნური დაბადება.

ჯორჯ ორუელის რომანი 1984 ასახავს ტოტალური არათავისუფლების საზოგადოებას, რომლის საფუძველია ხალხის შიშის შენარჩუნება. მაშინაც კი, თუ ადამიანს ძალაუფლების შესახებ ცუდი აზრი აქვს, ის ხვდება "მინი-სიყვარულის" დუნდულოებში, სადაც წამების შედეგად გადაიქცევა ზომბად, რომელსაც სჯერა ყველაფრის, რასაც ეუბნებიან. თუ ესა თუ ის პირი სიკვდილით დასაჯეს, გამოცხადებულია, რომ ის არასოდეს ყოფილა.

იხ.ვიდეო - How Social Media is Destroying Society - 

When is the last time you’ve walked into a restaurant and saw an entire table of friends on their phone, each content to be in their own world - nearly unaware of the reality around them?   

With the meteoric rise in popularity for documentaries like The Social Dilemma, it safe to say that questioning the effect that social media addiction has on our society a growing sentiment and realization within today’s culture. With many people decided to take a social media detox, or quit social media all together.

But what is the path forward in the new age of social media, and the side effects of the rapid evolution of the technology and the algorithms that control how we interact with the platform? Is it as simple as turning off big tech, or perhaps to quit social media? Or is there a way we can start to take control our use to find a healthy balance for social media and mental health?

ორკბილა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - 

                                           ორკბილა

ორკბილა (ლათ. Bidens) — ერთ- ან მრავალწლოვან ბალახოვან მცენარეთა გვარი რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. აერთიანებს 200-ზე მეტ სახეობას. გავრცელებულია მთელ დედამიწაზე, სახეობათა მეტი წილი კი — ამერიკაში. საქართველოში იზრდება მხოლოდ 3; მათგან Bidens bipinnata გზადმოყოლილია ჩრდილოეთ ამერიკიდან და გვხვდება რუდერალურ ადგილებზე ზღვისპირა ზოლში. Bidens tripartira-ს იყენებენ ხალხურ მედიცინაში. მისი ღეროსა და ფოთლებისაგან იღებენ ყვითელ საღებავს შალეულის შესაღებად. იზრდება ზღვისპირა ზოლში და მთისწინებზე ჭაობიან და ტენიან ადგილებში, ზოგჯერ ბაღ-ბოსტნის სარეველაა.

სიმაღლით 15-60 სმ, იშვიათად 100 სმ-მდე. მას ძლიერ დატოტვილი მთავარძარღვა ფესვთა სისტემა აქვს, ღერო სწორმდგომია. შიშველი ფოთლები ღეროზე მოპირისპირედაა განლაგებული, მუქი მწვანეა, მოკლე ყუნწებით. ყუნწის ძირები ერთმანეთთანაა შეზრდილი, ფოთლის კიდეებდაკბილულია, ყვავილების კალათები ტოტების ბოლოებზეა მოთავსებული, კალათის საბურველი ორრიგაა. მისი გარეთა ფოთლები მწვანეა, მოგრძო, შიდა რიგის – მორუხო-ყვითელი, ოვალურია. ყვავილები მილისებრია, ორსქესიანი, ყვითელი ფერის თესლი სოლისებრია ორი ხორკლიანი კბილით, ამ ხორკლებით იგი ადვილად ემაგრება ცხოველების ბეწვს, ადამიანის ტანსაცმელს და ადვილად ვრცელდება.

ქიმიური შემადგენლობა

შეიცავს ეთერზეთს, ვიტამინ C-ს, მთრიმლავ ნივთიერებებს.

გამოყენება

ორკბილა ფართოდ გამოიყენება სურავანდის, ტუბერკულოზის დროს, ოფლ, შარდ და ნაღველმდენ საშუალების სახით. ორკბილის ნაყენი კარგი გარეგანი საშუალებაა ეგზემის, ჭრილობების, წყლულების, ციებ-ცხელების დროს.

მშობლიური ჰავაიელები სვამენ სპეციალურ ჩაის ფოთლებიდან (ერთობლიურად ცნობილია როგორც koʻokoʻolau), როდესაც ისინი უხვად იყვნენ ჰავაიში.

ტროპიკული წყლული

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   

                  ტროპიკული წყლული

ტროფიკული წყლული (45x30 მმ).

ტროფიკული წყლულები არის ხანგრძლივი ქსოვილის დეფექტები, რომელთა შეხორცება რთულია. მათი უმრავლესობა ვითარდება ვარიკოზული ვენების ფონზე, რაც იწვევს ქრონიკულ ვენურ უკმარისობას. ყველაზე ხშირად, წყლულები ლოკალიზებულია ფეხის ქვედა მესამედზე. დაავადება შეიძლება გართულდეს მეორადი ინფექციით - ერიზიპელა.

ტროფიკული წყლულები (ბერძნული trophe საკვები, კვება) არის ნეიროგენულ-ტროფიკული წარმოშობის წყლულების დიდი ჯგუფი, რომელსაც ახასიათებს ტორპიდური მიმდინარეობა, განმეორების ტენდენცია და რეზისტენტობა კონსერვატიული მკურნალობის მიმართ.

ტროფიკული წყლულის სიმპტომები: წყლულის გარშემო კანი შეშუპებული და შესქელებულია. ხშირად ჩნდება ტირილი ეგზემა და დერმატიტი.

მკურნალობა

ტროფიკული წყლულების სამკურნალოდ გამოიყენება კონსერვატიული და ქირურგიული მეთოდები. კონსერვატიული მკურნალობით, ტროფიკული წყლულების ეტიოპათოგენეზიდან გამომდინარე, ინიშნება ვაზოდილატორები და ანტიბაქტერიული საშუალებები, ვიტამინები, პროტეოლიზური ფერმენტული პრეპარატები, ანტიკოაგულანტები და დისაგრეგანტები.

კონსერვატიულმა მკურნალობამ ზოგიერთ შემთხვევაში შეიძლება კარგი შედეგი მოგვცეს, მაგალითად, შაქრიანი დიაბეტით და კოლაგენის ზოგიერთი დაავადებით (ძირითადი დაავადების ხანგრძლივი და ადეკვატური მკურნალობით), ასევე ვენური დაავადებებით, თუ ვენური სტაზის მოხსნა შესაძლებელია კონსერვატიული საშუალებების გამოყენებით. მეთოდები. კონსერვატიული თერაპია ყველაზე ეფექტურია წოლითი რეჟიმით, რომელიც ინიშნება განსაკუთრებით წყლულის მიმდებარე ქსოვილების ანთების დროს; დაავადებული კიდური მოთავსებულია ამაღლებულ მდგომარეობაში. მცირე ფართობის ტროფიკული წყლულების ადგილობრივი კონსერვატიული მკურნალობისთვის, პროტეოლიზური ფერმენტები (ტრიფსინი, ქიმოფსინი და ა.შ.), კოლაგენზე დაფუძნებული ტროფიკული წყლულების ხელოვნური საფარი (კომბუტეკი და ა. კანი გამოიყენება. ასევე გამოიყენება ლაზერი, ულტრაბგერითი და ფიზიოთერაპიის სხვა ფორმები, ბალნეოლი. პროცედურები, ფიზიოთერაპია.

ტროფიკული წყლულების ფიზიოთერაპიის მთავარი მიზანია წყლულის მიდამოში მიკროცირკულაციის გაუმჯობესება სისხლის გადინებისა და შემოდინების ნორმალიზებით (დამოკიდებულია წყლულის გამომწვევ მიზეზზე). ამ მიზნის მისაღწევად უპირველეს ყოვლისა საჭიროა იმ დაავადების მკურნალობა, რომელიც გართულებულია ტროფიკული წყლულების განვითარებით.

ძირითადი მიზნის გარდა, ფიზიკური თერაპიის ჩატარებისას აუცილებელია ინფექციასთან ბრძოლის პრობლემების მოგვარება, სიმპათიკური ნერვული სისტემის ადაპტაციურ-ტროფიკული ფუნქციის სტიმულირება, გრანულაციისა და ეპითელიზაციის გაზრდა, ტკივილის შემსუბუქება და მეტაბოლური პროცესების ნორმალიზება.

ფიზიკური მკურნალობის მეთოდები მიზნად ისახავს იშემიის შემცირებას (ვაზოდილატორი, ანტიჰიპოქსიური და ანტიოქსიდანტური მეთოდები), ანთების შემცირება (ანთების საწინააღმდეგო მეთოდები), ტროფიკის და ქსოვილების მეტაბოლიზმის გაძლიერება (რეპარაციული და რეგენერაციული ფიბრომოდულატორული მეთოდები) და მიკროორგანიზმების სიკვდილი (ბაქტერიციდული მეთოდები).

იხ.ვიდეო - 👣 Трофическая язва – что это такое, и как ее лечить? Что такое трофическая язва и как ее лечить. 12+

პროგნოზი

ვენური წყლულების მკურნალობა ძვირია და არსებობს მნიშვნელოვანი შანსი, რომ ისინი განმეორდეს შეხორცების შემდეგ; ერთმა კვლევამ აჩვენა, რომ ვენური წყლულების 48%-მდე განმეორდა შეხორცებიდან მეხუთე წლისთვის. თუმცა ადგილობრივი საანესთეზიო ენდოვენური ტექნიკით მკურნალობა ვარაუდობს, რომ ამ მაღალი რეციდივის სიხშირის შემცირება შესაძლებელია.

სათანადო მოვლის გარეშე, წყლული შეიძლება დაინფიცირდეს ცელულიტამდე ან განგრენამდე და საბოლოოდ შეიძლება დასჭირდეს კიდურის ნაწილის ამპუტაცია მომავალში.

ვენური წყლულის სამკურნალოდ გამოყენებული ზოგიერთი ადგილობრივი პრეპარატი შეიძლება გამოიწვიოს ვენური ეგზემა.

კვლევა

ამჟამინდელი "საუკეთესო" პრაქტიკა დიდ ბრიტანეთში არის ძირითადი ვენური რეფლუქსის მკურნალობა წყლულის შეხორცების შემდეგ. კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას, უნდა იყოს თუ არა შემოთავაზებული ენდოვენური მკურნალობა წყლულის შეხორცებამდე, რადგან არსებული მტკიცებულებები არ დაუჭერს მხარს ამ მიდგომას, როგორც სტანდარტულ მკურნალობას. EVRA (ადრეული ვენური რეფლუქსის აბლაცია) წყლულის კვლევა, რანდომიზებული კლინიკური კვლევა, რომელიც დაფინანსებულია ჯანმრთელობისა და მოვლის კვლევის ეროვნული ინსტიტუტის (NIHR) მიერ, რათა შეადაროს ზედაპირული ვენური რეფლუქსის ადრეული და დაგვიანებული ენდოვენური მკურნალობა ქრონიკული ვენური წყლულის მქონე პაციენტებში, გაიხსნა რეკრუტირებისთვის 2013 წლის ოქტომბერი. კვლევა იმედოვნებს, რომ გამოჯანმრთელების მაჩვენებლების ზრდა 60%-დან 75% 24 კვირაში.

სურეის უნივერსიტეტის კვლევა და დაფინანსებული ფეხის წყლულის საქველმოქმედო ფონდის მიერ, განიხილავდა ფეხის წყლულის ფსიქოლოგიურ გავლენას, დაზარალებულის ნათესავებსა და მეგობრებზე და მკურნალობის გავლენას.

იხ.ვიდეო - Трофические язвы. Секрет лечения.

ტროფიკული წყლულის დროს - 0,5კგ ხახვიდაცხლიტეთ, დაასხით ცოტაოდენი კანიაკი, გააშრეთ (უნდა გახმეს), დაფშვენით და ზეთში აურით მალამო წაისვით დღეში 1-ჯერ, მკურნალობა განაგრძეთ მანამ, სანამ წყლული არ მორჩება.