ოლდოს ჰაქსლი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ოლდოს ჰაქსლი

ინგლ.Aldous Huxley - 1925წ

ოლდოს ლეონარდ ჰაქსლი (ინგლ. Aldous Huxley; დ. 26 ივლისი, 1894, გოდალმინგი, სურეი, ინგლისი, დიდი ბრიტანეთი - გ. 22 ნოემბერი, 1963, ლოს-ანჯელესი, აშშ) - ინგლისელი პროზაიკოსი, სამეცნიერო ფანტასტიკის ავტორი, მოთხრობების ავტორი და ფილოსოფოსი.

ჰაქსლი იყო ჰუმანისტი, პაციფისტი და სატირისტი. მოგვიანებით იგი დაინტერესდა სულიერი საკითხებით: პარაფსიქოლოგია და ფილოსოფიური მისტიკა, კერძოდ უნივერსალიზმი.

სიცოცხლის ბოლომდე ჰაქსლი ფართოდ იყო აღიარებული, როგორც თავისი დროის ერთ-ერთი გამორჩეული ინტელექტუალი. შვიდჯერ იყო ნომინირებული ნობელის პრემიაზე ლიტერატურაში (1938, 1939, 1955, 1959, 1960, 1961 და 1963 წლებში).

ბიოგრაფია

როგორც მამობრივი, ისე დედობრივი მხრიდან, ჰაქსლი ეკუთვნოდა ბრიტანულ კულტურულ ელიტას, რომელმაც გამოუშვა მრავალი გამოჩენილი მეცნიერი, მწერალი და მხატვარი. მისი მამა მწერალი ლეონარდ ჰაქსლია, მამის პაპა ბიოლოგი თომას ჰენრი ჰაქსლი; დედის მხრიდან ჰაქსლი არის ისტორიკოსისა და განმანათლებლის თომას არნოლდის შვილიშვილი და მწერლის მეთიუ არნოლდის ძმისშვილი. ჰაქსლის ძმა ჯულიანი და ნახევარძმა ენდრიუ ცნობილი ბიოლოგები იყვნენ.

ჰაქსლის დედა კიბოთი გარდაიცვალა, როდესაც ოლდოსი 13 წლის იყო. სამი წლის შემდეგ, 1911 წელს, ეტონზე სწავლისას, ოლდოსმა დაავადდა თვალის ინფექციური კერატიტი, რის გამოც იგი მთლიანად ბრმა იყო მარჯვენა თვალით და რამდენიმე წლის განმავლობაში მარცხენა თვალში თითქმის ვერაფერი დაინახა. თვალის მდგომარეობის გამო, ოლდუსი დაეუფლა ბრაილის შრიფტს და ხუმრობდა, რომ ახლა საწოლში კითხულობს ჩართული განათებით. ამასთან დაკავშირებით, პირველი მსოფლიო ომის დროს იგი გათავისუფლდა სამხედრო სამსახურისგან. მოგვიანებით ოლდუსმა აღწერა მხედველობის კორექციის საკუთარი გამოცდილება ბროშურაში „ხედვის ხელოვნება“ (1943).

ჰაქსლიმ დაწერა თავისი პირველი რომანი, რომელიც არ გამოქვეყნებულა, 17 წლის ასაკში. სწავლობდა ლიტერატურას ოქსფორდის ბალიოლ კოლეჯში. უკვე 20 წლის ასაკში ჰაქსლიმ გადაწყვიტა პროფესიად წერა აერჩია. მისი შემდგომი რომანები ეხება საზოგადოების დეჰუმანიზაციას ტექნოლოგიური პროგრესის პროცესში (დისტოპია „მამაცი ახალი სამყარო“). In Brave New World Revisited (1958), დაწერილი პირველიდან ოცდაშვიდი წლის შემდეგ, ჰაქსლი აღწერს საზოგადოების საპირისპირო მდგომარეობას პირველი წიგნიდან და ავითარებს აზრს, რომ სინამდვილეში ყველაფერი ბევრად უარესი და უარესი იქნება, ვიდრე პირველში. ჰაქსლი თავის შემოქმედებაში პაციფისტურ თემებსაც შეეხო.

ის ასწავლიდა ფრანგულს ეტონ კოლეჯში, სადაც 1917 წლიდან 1921 წლამდე მისი სტუდენტი იყო სტიპენდიის მიმღები ერიკ ბლერი, მომავალი ავტორი ჯორჯ ორუელის ცნობილი დისტოპიური რომანის „1984“. 1937 წელს იგი გადავიდა ლოს-ანჯელესში მეუღლესთან მარიასთან, ვაჟ მეთიუსთან და მეგობარ ჯერალდ გერდთან ერთად იმ იმედით, რომ კალიფორნიის კლიმატი სარგებელს მოუტანდა მის გაუარესებულ მხედველობას. სწორედ აქ დაიწყო მისი მთავარი შემოქმედებითი პერიოდი, რომლის თავისებურება იყო ადამიანის არსის უფრო დეტალური გათვალისწინება. ჰაქსლი ჯიდუ კრიშნამურტის 1938 წელს შეხვდა. ამ უკანასკნელის გავლენით ის მიმართავს სხვადასხვა სიბრძნის სწავლებას და ეწევა მისტიკას.

დაგროვილი რეფლექსია ასახულია მის შემდგომ ნაშრომებში: „მრავალწლიანი ფილოსოფია“ და „ბევრი ზაფხულის შემდეგ...“, ასევე ნაწარმოებში „დრო უნდა შეჩერდეს“. 1953 წელს ის თანახმაა მონაწილეობა მიიღოს ჰამფრი ოსმონდის მიერ ჩატარებულ ექსპერიმენტში. ამ ექსპერიმენტის მიზანი იყო მესკალინის ეფექტის შესწავლა ადამიანის ცნობიერებაზე. შემდგომში, ოსმონდთან მიმოწერაში, სიტყვა "ფსიქოდელიური" პირველად გამოიყენეს მესკალინის გავლენის აღსაწერად. ესეები "აღქმის კარები" და "სამოთხე და ჯოჯოხეთი" აღწერს დაკვირვებებს და ექსპერიმენტის მიმდინარეობას, რომელიც ავტორმა სიკვდილამდე დაახლოებით ათჯერ გაიმეორა. "აღქმის კარები" გახდა საკულტო ტექსტი 1960-იანი წლების მრავალი რადიკალი ინტელექტუალისთვის და სახელი დაარქვეს ცნობილ როკ ჯგუფს The Doors-ს.

1960 წლის დასაწყისში ჰაქსლი დიდი ხნის განმავლობაში ხვდებოდა მილტონ ერიქსონს ლოს-ანჯელესში, საკუთარ სახლში, ცნობიერების სხვადასხვა მდგომარეობის ერთობლივი ფსიქოლოგიური შესწავლისთვის[. ფსიქოტროპული ნივთიერებების გავლენა მის შემოქმედებაზეც მოქმედებს. ამრიგად, თავის ბოლო რომანში, კუნძული, მან აღწერა უტოპია, რომელიც დიამეტრალურად ეწინააღმდეგებოდა მის დისტოპიას, მამაცი ახალი სამყარო.

ჰაქსლი გარდაიცვალა 1963 წლის 22 ნოემბერს (ჯონ კენედის მკვლელობის დღეს) ლოს-ანჯელესში ხორხის კიბოთი. გარდაცვალებამდე მან მოითხოვა LSD-ის ინტრამუსკულური ინექცია - 100 მკგ. ექიმების გაფრთხილების მიუხედავად, ცოლმა შეასრულა მისი თხოვნა, რამაც მშვიდად სიკვდილის საშუალება მისცა, თავიდან აიცილა კრუნჩხვები და დახრჩობა. მან ეს აღიარა ინტერვიუში, რომელიც მან 1986 წელს მისცა ბრიტანულ ტელეკომპანია BBC-ს, როგორც დოკუმენტური პროექტის LSD: The Beyond Within ნაწილი. ჰაქსლის სიკვდილამდე ცოტა ხნით ადრე მის სახლში ხანძარი გაჩნდა, რომელმაც თითქმის ყველა ხელნაწერი გაანადგურა.

ბუდისტმა ლამამ ოლე ნიდალმა დაიწყო (თუმცა არ დაასრულა) თავისი სადოქტორო დისერტაცია ოლდოს ჰაქსლის აღქმის კარებზე.

პირადი ცხოვრება

1919 წელს ჰაქსლი დაქორწინდა ბელგიელ მარია ნისზე (1899 წლის 10 სექტემბერი - 1955 წლის 12 თებერვალი), ფილიპ და ოტოლინ მორელების პროტეჟე. 1920 წელს შეეძინათ მათი ვაჟი მეთიუ, რომელიც ცნობილი ეპიდემიოლოგი გახდა. 1955 წელს მარია გარდაიცვალა მკერდის კიბოთი.

1956 წელს დაქვრივებული ჰაქსლი დაქორწინდა მწერალ ლორა არჩერაზე (1911–2007).

მისტიკისადმი ინტერესის მიუხედავად, ჰაქსლი თავს აგნოსტიკოსად თვლიდა.

ჰაქსლის შემორჩენილი ხელნაწერების უმეტესობა მდებარეობს კალიფორნიის უნივერსიტეტში, ლოს ანჯელესში. ზოგიერთი ხელნაწერი ინახება სტენფორდის უნივერსიტეტის ბიბლიოთეკაში.

ბიბლიოგრაფია

1921 წელი - "ქრომის ყვითელი", ქრომის ყვითელი

1923 - "იესტერების გუნდი

გადფლაი“, ანტიკ ჰეი

1925 წელი - "ეს დაცემული ფოთლები" ეს უნაყოფო ფოთლები

1928 წელი - "კონტრაპუნქტი", წერტილის კონტრპუნქტი

1932 - "მამაცი ახალი სამყარო", მამაცი ახალი სამყარო

1936 წელი - "ბრმა ღაზაში", უყურადღებო ღაზაში

1939 - "ბევრი წლის შემდეგ", მრავალი ზაფხულის შემდეგ გედი კვდება

1941 წელი - "რუხი ემინენცია", რუხი ემინენცია

1943 - "როგორ გაასწორო შენი ხედვა", ხედვის ხელოვნება

1945 წელი - "დრო უნდა გაჩერდეს"

1945 - „მრავალწლიანი ფილოსოფია“, მრავალწლიანი ფილოსოფია

1948 - ”მაიმუნი და არსი”, მაიმუნი და არსი

1952 წელი - "Loudun-ის ეშმაკები", The Devils of Loudun

1954 წელი - "აღქმის კარები", აღქმის კარები

1955 წელი - "გენიოსი და ქალღმერთი", გენიოსი და ქალღმერთი

1956 წელი - "სამოთხე და ჯოჯოხეთი", სამოთხე და ჯოჯოხეთი

1958 წელი - ”დაბრუნება მამაცი ახალ სამყაროში”, მამაცი ახალი სამყარო ხელახლა

1962 - "კუნძული", კუნძული

მოთხრობები და ნოველები

"ჰუბერტი და მინი"

"ახალგაზრდა არქიმედეს"

"ჩოდრონი"

"სამკურნალო დასვენება"

"კლაქსტონები"

"ფეიერვერკის შემდეგ"

”და მას შემდეგ მათ ბედნიერებას ბოლო არ ჰქონდა”

"ევპომპუსმა სიდიადე მიანიჭა ციფრებით მხატვრობის ხელოვნებას"

"კინტია"

"წიგნის მაღაზია"

"ლალის სიკვდილი"

"სერ ჰერკულესი"

"ჯოკონდას ღიმილი"

"ბანკეტი ტილოტსონის პატივსაცემად"

"მწვანე გვირაბები"

"მონაზონი საუზმეზე"

"პატარა მექსიკელი"

"ქილა რუჟის"

"პორტრეტი"

"შაბათი ღამე"

"მონოკლი"

"ჯადოსნური ნათლია"

"რიჩარდ გრინონის ფარული ამბავი"

"ბედნიერი ოჯახები"

იხ.ვიდეო - 1961: Aldous Huxley on the power of TECHNOLOGY! | In Conversation | Classic Interviews | BBC Archive