წიწმატურა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               წიწმატურა

წიწმატურა (ლათ. Capsella bursa-pastoris) — ერთწლოვანი ბალახოვანი მცენარე კომბოსტოსებრთა ოჯახისა. სიმაღლეში საშუალოდ 20–30 სმ-ია, ზოგადად — 8–60. აქვს მთავარღერძიანი ფესვთა სისტემა და წვრილი თითისტარისებრი ფესვი. ღერო სწორმდგომია, სუსტადაა დატოტვილი, ძირში უბრალოდ შებუსული ან ტოტისებური ბეწვებითაა. ღეროს ქვედა ნაწილში ფოთლები ყუნწიანია, ფრთისებრდანაკვთული, სიგრძით 5–10 სმ, წაწვეტებული, სამკუთხა ან დაკბილულია. ღეროზე მორიგეობითაა განლაგებული მცირე რაოდენობის მოგრძო-ლანცეტისებური, კიდემთლიანი ფოთლები. ზედა ნაწილში ისრისებური ძირის მქონე ხაზური ფოთლებია. მტევნისებურ ყვავილედში შეკრებილია წვრილი, თეთრი ფერის ყვავილები. ნაყოფი სამკუთხოვანი ჭოტაკია, სიგრძეში 5–8 მმ. თესლები ოვალურია. აღმოცენების მინიმალური ტემპერატურაა +1–2 °C. აღმონაცენი ჩნდება მარტ-მაისში, აგვისტო-სექტემბერში, ნაყოფიანობს ივნის-აგვისტოში, ხანდახან სექტემბერშიც. ერთი მცენარე 273 000 თესლს ივითარებს. ცხოველმყოფელობას ინარჩუნებს 35 წლამდე.

აყვავებას იწყებს აპრილ-მაისში და ყვავილობს ზაფხულის განმავლობაში. ნაყოფი სიმწიფეში შედის მთელი ვეგეტაციის პერიოდის განმავლობაში. სარეველა ბალახია. გავრცელებულია მთელ საქართველოში; გვხვდება გზისპირებზე, მინდვრებზე, დანაგვიანებულ ადგილებში. ერთ ინდივიდს ზაფხულის განმავლობაში 3-5 თაობის მოცემა შეუძლია, რაც განაპირობებს მის ასეთ ფართო გავრცელებას.

შეიცავს მთრიმლავ ნივთიერებებს, ვაშლისა და ღვინის მჟავებს, ქოლინს, აცეტილქოლინს, ასკორბინის მჟავას და საპონინებს. ყვავილობის დროს, მშრალ ამინდში, დილის ნამშემშრალზე აგროვებენ მის მიწისზედა ნაწილებს (უთესლო ნედლეულს). მცენარეს ჭრიან მაკრატლით ან სეკატორით. აშრობენ ჩრდილში, ფარდულში ან თუნუქის სახურავიან სხვენებზე, კარგი ვენტილაციის პირობებში.

ხალხურ მედიცინაში წიწმატურას იყენებენ სისხლჩაქცევებისა და ფარული სისხლისდენის შესაჩერებლად, აგრეთვე როგორც სისხლაღმდგენ საშუალებად.

ქართლურად ეწოდება ხაჭმაჭიჭა; კახურად – ხეჭეჭორა; ფშავურად, მთიულურად, გარეკახურად, ქიზიყურად – ხაჭიჭორა, ყაჭიჭორა; მოხევურად – წიწმატაი; თუშურად – სანება, ხავარტა; ხევსურულად – შურშენა; ჯავახურად – ჩიტის პური; სომხითურად – ჩიტიპურა, წიწმატა; იმერულად, ლეჩხუმურად, გურულად და აჭარულად – ოდელია, ოდელიე; წალკურად, რაჭულად, ზემოიმერულად – ხარიკბილა, ხარიკრიჭა; მეგრულად – ტყარი წიწმარტე.

გამოყენება მედიცინაში

წიწმატურა ცნობილი იყო, როგორც სამკურნალო მცენარე ძველი საბერძნეთისა და რომის ექიმებისთვის, რომლებიც მოიხმარდნენ მის თესლს. შუა საუკუნეებში მთელ ევროპაში მცენარე გამოიყენებოდა როგორც ჰემოსტატიკური საშუალება.

21-ე საუკუნის დასაწყისში მედიცინა ბევრ ქვეყანაში იყენებს მწყემსის ჩანთას, როგორც ჰემოსტატიკური საშუალება შიდა სისხლდენის დროს. არსებობს ექსპერიმენტული მონაცემები მწყემსის ჩანთიდან წამლების დიურეზულ და ჰიპოტენზიურ ეფექტებზე და მისი შესაძლო გამოყენების შესახებ ფილტვის ტუბერკულოზის სამკურნალოდ. კლინიკურად დადასტურებულია, რომ მცენარის ინფუზია იძლევა კარგ თერაპიულ ეფექტს მწვავე და ქრონიკული პიელონეფრიტის სამკურნალოდ.

ნამცხვარი შეიძლება გამოყენებულ იქნას სამკურნალო მიზნებისთვის მდოგვის თაბაშირის სახით. თხევადი ექსტრაქტი გამოიყენება საშვილოსნოს ატონიისთვის.

ნაგაზის ჩანთა გამოიყენება ჰომეოპათიაში. ყველაზე ეფექტურია მცენარის ახალი მიწისზედა ნაწილი. ხალხურ მედიცინაში მწყემსის ჩანთას შინაგანად იყენებდნენ საშვილოსნოდან სისხლდენის, ქოლეცისტიტის, უროლიტიზის, რევმატიზმის, გასტრიტის, დიარეისა და დიზენტერიის დროს, როგორც შემკვრელი და ჭრილობების სამკურნალო საშუალება. არსებობს მტკიცებულება მწყემსის ჩანთის საჰაერო ნაწილის გამოყენების შესახებ ხალხურ მედიცინაში სხვადასხვა ქვეყანაში გულის დაავადებების, მალარიის, ზოგიერთი სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების, კუჭის წყლულების, ტიფური ცხელების, აგრეთვე ვეტერინარულ პრაქტიკაში სისხლიანი გამონადენის გამოჩენის მიზნით. შარდი.

სამკურნალო ნედლეულს წარმოადგენს მწყემსის საფულის ბალახი (ლათ. Herba Bursae pastoris). ბალახს აგროვებენ ივნის-ივლისში, მშრალ ამინდში, დანით დაჭრით ან საჭრელი მაკრატლით ან ფესვებით ამოღებით; შემდეგ ფესვები იჭრება, ტოვებს როზეტს. დაუშვებელია მწიფე ხილით მცენარეების შეგროვება. ნედლეულის გაშრობა საშრობებში არაუმეტეს 45°C ტემპერატურაზე ან ტილოების ქვეშ, სხვენში, ჩრდილში ღია ცის ქვეშ, გაშლილი თხელ ფენად .

ყურადღება: არ არის რეკომენდებული მწყემსის ჩანთის დაავადებული ან დაზიანებული ფოთლების გამოყენება, რადგან სოკო, რომელიც მათ აინფიცირებს, ხშირად შხამიანია.

1. ყვავილედი; 2. ბოტანიკური ილუსტრაცია; 3. მთლიანი ხედი; 4. ყვავილები

იხ.ვიდეო - Пастушьей сумки трава инструкция по применению препарата: Показания, как применять, гемостатическое