იზოტოპები

                             იზოტოპები

                                            

                                                                  ბირთვული ფიზიკა

           ატომის ბირთვი, რადიქოტიური დაშლა, ბირთვული რექცია, თერმობირთვული რექცია.

ძრითადი ტერმინები - ატომის ბირთვი - იზოტოპობები - იზობარები ბირთვის წვეთოვანი მოდელი - ნახევრდაშლის პერიოდი - მასიური რიცხვი - ბირთვის შედგენილობა - ჯაჭვური რექცია - ბირთვული ეფექტური გაყოფა.

ბერძნ.  ισος - ,,თანაბარი'' ერთნაირი''  τόπος - ადგილი) ატომების სახეობა (და ბირთვების)ერთი და იგივე ელემენტის ატომთასახესხვაობებს, რომელთაც აქვთ პროტონების ერთნაირი რიცხვი ატომბირთვში და ელექტრონული გარსის ერთნაირი აღნაგობა, მაგრამ განსხვავდებიან ნეიტრონების რიცხვით, ე.ი. მასური რიცხვით. იხ.ვიდეო

იზოტოპები ხასიათდებაინ ორი სიდიდით: მასური რიცხვითდა ატომური ნომრით; მაგალითად, ქლორის ბუნებრივი იზოტოპებია 3517Cl da 3717Cl. მხოლოდ წყალბადისიზოტოპებს აქვთ საკუთარი სახელწოდებები და სიმბოლოები: პროთიუმი - 11H, დეიტერიუმი - D (21H ), ტრითიუმი T (31H ). მასებს შორის დიდი განსხვავების გამო ამ იზოტოპების თვისებები მნიშვნელოვნად განსხვავდება ერთმანეთისაგან. ქიმიური ელემენტების უმეტესობა სხვადასხვა იზოტოპების ნარევს წარმოადგენს. თუ ელემენტი მხოლოდ რადიოაქტიური იზოტოპებისაგან შედგება, მას რადიოაქტიური ელემენტი ეწოდება. ასეთებია, ტექნეციუმი (z=43), პრომეთიუმი ( z=61) და z=84-107. იზოტოპის მასის გასათვლელად უნდა შეჯამდეს მის შედგენილობაში შემავალი პროტონების, ნეიტრონების და ელექტრონების მასები. მას ფარდობით იზოტოპურ მასას უწოდებენ და იგი უგანზომილებო სიდიდეა. ქიმიური ელემენტის ფადობითი ატომური მასა იზოტოპური შემცველობის გათვალისწინებით გამოთვლილი ფარდობითი იზოტოპური მასების საშუალო სიდიდეა. იგი გამოითვლება თითოეული იზოტოპის ფადობითი იზოტოპური მასის იზოტოპურ შემცველობაზე ნამრავლთა შეჯამებით. მაგალითად: Ar (Cl)=34.97 0.7553+36.95 0. 2447=35.45, სადაც 34.97 და 36.95 არის Ar (Cl)-ის და 37Cl -ის ფარდობითი იზოტოპური მასები, ხოლო 0.7553 და 0.2447, შესაბამისად, მათი შემცველობა ( მასური წილი). კაცობრიობა იყენებს იზოტოპებს სხვა დასხვა მიმართულებაში მაგ., ²³⁵U შეუძლია ჯაჭვური რეაქცია გამოიწვიოს თბური ნეტრონების გამოყოფით და შეიძლებ აგამოიყენო როგორც ბირთვული საწვავი ან ატომური იარაღში. თუმცა ბუნებაში უარანი მხოლოდ 0,72% ნუკლედია როცა ჯაჭვური რექციისათვის საჭიროა 3% ანუ როგორც მას უწოდებენ გამდიდრებული ურანია საჭირო. იმის გამო რომ ახლოს დგას ფიზიკო-ქიმიური თვისებებით მძიმე ელემენტბთან მათი გამდიდრება საკმაოდ რთული ტეხნოლგიური პროცესია და მხოლოდ ათეული სახელწიფოებისთვისაა ხელმისაწვდომი მსოფლიოში.