დანაშაული

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             დანაშაული

ორესტე, რომელსაც დევნიან ერინიები, რომლებიც წარმოადგენენ მის დანაშაულს მკვლელობებში

დანაშაულის გრძნობა, დანაშაულის გრძნობა, სინანული არის უარყოფითად შეღებილი გრძნობა, რომლის მიზეზი არის ქმედება, რომელსაც აქვს უარყოფითი შედეგები სხვა ადამიანებისთვის, ან თუნდაც საკუთარი თავისთვის. თუ შედეგები უარყოფითად აისახება მხოლოდ საგანზე, მაშინ ჩნდება გაღიზიანების გრძნობა და არა დანაშაულის გრძნობა.

არის სოციალური ემოცია; მნიშვნელოვან როლს თამაშობს სხვებთან პოზიტიური და სანდო ურთიერთობების შენარჩუნებაში, გვამხნევებს სათანადოდ მოქცევას, რათა მოგვიანებით არ ვიგრძნოთ თავი დამნაშავედ და ასევე გვაიძულებს გამოვასწოროთ შეცდომები.

განსხვავება დანაშაულსა და სირცხვილს შორის

განსხვავება დანაშაულსა და სირცხვილს შორის:

სირცხვილი საჯარო მოვლენაა, დანაშაული კი კერძო. დანაშაული შეიძლება წარმოიშვას იმისდა მიუხედავად, ქმედება, რომლისთვისაც ადამიანი განიცდის მოცემულ ემოციას, ჰყავდა თუ არა მოწმეები, ხოლო სირცხვილი ჩნდება მხოლოდ მოწმეების არსებობის შემთხვევაში.

მეორე მიდგომაში დანაშაული და სირცხვილი გამოიყოფა პრინციპით: საჯარო-ინდივიდუალური. დანაშაული წარმოიქმნება ადამიანის სინდისიდან, სირცხვილი კი – საზოგადოებრივი გმისგან.

მესამე მიდგომით დანაშაულის გრძნობა დაკავშირებულია საკუთარი ქცევის უარყოფით შეფასებასთან, სირცხვილი კი – საკუთარი პიროვნების უარყოფით შეფასებასთან.

დანაშაული რუსულ ფსიქოლოგიაში

რუსულ ფსიქოლოგიაში დანაშაულისა და სირცხვილის გრძნობის შესწავლის რამდენიმე მიდგომა არსებობს.

გლაზგოს ბოტანიკური ბაღი. კიბლის სასახლე. ედვინ როსკო მალინსი - კაენი ან ჩემი სასჯელი იმაზე დიდია, ვიდრე მე შემიძლია (დაბადება 4:13), დაახლოებით 1899 წ.

პირველი მიდგომა გამოკვეთილია სოციალური ფსიქოლოგიის ფარგლებში I.S. Kon-ისა და T.G. Stefanenko-ს კვლევებში. მისი თქმით, დანაშაული, შიში და სირცხვილი წარმოადგენს სოციალური ქცევის მარეგულირებელთა ერთ სერიას. ეს არის ფსიქოლოგიური მექანიზმები, რომლებსაც კულტურები იყენებენ საზოგადოებაში დამკვიდრებულ გარკვეულ ნორმებთან სოციალური კონტროლის განსახორციელებლად. დანაშაულის გრძნობა ჩნდება მაშინ, როდესაც ადამიანი ვერ იცავს შიდა ნორმებს.

მეორე მიდგომა განიხილავს დანაშაულისა და სირცხვილის გრძნობას ემოციების ზოგადი თეორიის ფარგლებში. დანაშაული და სირცხვილი განიხილება როგორც ეთიკური ემოციები და ეხება მორალურ გრძნობებს, რომლებიც განიხილება ზნეობრივი თვითშეგნების ჩამოყალიბების შედეგად, რომელიც ჩნდება ადამიანში სოციალური განვითარების პროცესში.

მესამე მიდგომის მიხედვით, დანაშაული და სირცხვილი განიხილება, როგორც საკუთარი თავის მიმართ ემოციურ-ღირებულებითი დამოკიდებულების და თვითშეფასების ფენომენები. ელენა თეოდოროვნა სოკოლოვა დანაშაულისა და სირცხვილის გამოცდილებას უკავშირებს "მე"-ს სისუსტეს იმის გამო, რომ ადამიანის თვითშემეცნება იყოფა დისფუნქციურ რეალურ "მე"-დ და იდეალურ "მე"-ად. ვ.ვ.სტოლინს სჯეროდა, რომ დანაშაული წარმოიქმნება როგორც კონფლიქტის გაგება პირის მიერ დანაშაულის ჩადენის შედეგად.

დანაშაულის ფენომენი ფსიქოანალიზში

მთავარი სტატია: ფსიქოანალიზი

ზიგმუნდ ფროიდი განიხილავდა დანაშაულს, როგორც ეგოს მიერ სუპერეგოს მხრიდან კრიტიკის აღქმას, როგორც დაძაბულობას სუპერეგოს მოთხოვნებსა და ეგოს მიღწევებს შორის[9]. სუპერეგო მექანიზმი არის დანაშაულის წყარო. შფოთვა და შიში შეიძლება პირდაპირ გამოიწვიოს დანაშაულის გრძნობა. ნორმალურ ფუნქციონირებაში სუპერ-ეგო გმობს ეგოს და ეს იწვევს დანაშაულის გრძნობას. ფროიდი თვლიდა, რომ დანაშაულის გრძნობა ძირითადად მამაკაცებისთვისაა დამახასიათებელი, რადგან ის წარმოიქმნება მამის ფიგურასთან იდენტიფიკაციის შედეგად, ხოლო ქალის „სუპერ ეგო“ უფრო დაბალია. თანამედროვე კვლევები ადასტურებს, რომ ქალებს არანაკლებ შეუძლიათ განიცადონ დანაშაული, ვიდრე მამაკაცები.

ერიქსონის აზრით, დანაშაულის გრძნობა 4-დან 5 წლამდე ასაკის ბავშვებში ჩნდება. ამ დროისთვის ბავშვს აქვს შეძენილი მრავალი ფიზიკური უნარი და შეუძლია მიიღოს ინიციატივა აქტივობების არჩევისას. ბავშვებს, რომელთა მშობლები აძლევენ უფლებას, გამოიჩინონ დამოუკიდებლობა საავტომობილო საქმიანობის არჩევისას, უვითარდებათ მეწარმეობის სული. თუ მშობლები არ აძლევენ ბავშვს აქტიურობის საშუალებას და აჩვენებენ, რომ ეს მავნე და არასასურველია, ბავშვს უჩნდება დანაშაულის გრძნობა.

ობიექტური ურთიერთობების თეორიის ავტორი მელანი კლეინი თვლიდა, რომ ბავშვის ცხოვრების პირველ თვეებში ჩნდება დანაშაულის გრძნობა მეძუძურ დედასთან მიმართებაში. მკერდის შური და შურიანი შეტევებით მისი სიკეთის დაზიანების განცდა დანაშაულის გრძნობის მიზეზია. ამრიგად, მ.კლაინი განიხილავს დანაშაულის განცდას, როგორც სიყვარულსა და სიძულვილს შორის კონფლიქტის შედეგად, რომელიც განიცადა იმავე ობიექტთან (დედის მკერდთან) მიმართებაში.

პირსი და სინგერი თვლიდნენ, რომ დანაშაული წარმოიქმნება რეალურ ქცევასა და სუპერეგოსთვის დამახასიათებელ ქცევის სტანდარტებს შორის შეუსაბამობის შედეგად.

დანაშაული ეგზისტენციალურ ფსიქოლოგიაში

მთავარი სტატია: ეგზისტენციალური ფსიქოლოგია

ეგზისტენციალისტები ამაღლებენ დანაშაულს იდეოლოგიურ, ფილოსოფიურ კატეგორიების დონემდე, როგორც რაღაცას, რომელსაც აქვს ეგზისტენციალური ხასიათი და არსებობს არა სულში, არამედ ყოფაში. მათი აზრით, ადამიანი თავიდანვე არასრულყოფილია, ამიტომ დანაშაულის გრძნობის განცდის თავიდან აცილება შეუძლებელია. ეგზისტენციალური დანაშაული ადამიანში ჩნდება, თუ აცნობიერებს, რომ აქვს ვალდებულებები საკუთარი არსებობის მიმართ და ხვდება, თუ რამდენად მნიშვნელოვანია ბუნებით მინიჭებული ეგზისტენციალური პოტენციალის რეალიზება.

ირვინ იალომმა ხაზი გაუსვა მჭიდრო კავშირს დანაშაულსა და პასუხისმგებლობას შორის. გამოარჩევდა ნევროზულ, ნამდვილ და ეგზისტენციალურ დანაშაულს.

ნევროზული დანაშაული ჩნდება, თუ ადამიანი ფიქრობს დანაშაულზე ან ჩაიდენს მცირე დანაშაულს სხვა ადამიანების მიმართ, მაგალითად, არღვევს მშობლების აკრძალვებს.

ნამდვილი დანაშაული მაშინ ჩნდება, როცა ადამიანი ნამდვილ დანაშაულს სჩადის.

ეგზისტენციალური დანაშაული წარმოიქმნება ადამიანის მიერ საკუთარი თავის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულის შედეგად და ვლინდება სინანულის, არასწორად გატარებული ცხოვრების გაცნობიერების და საკუთარი პოტენციალის არარეალიზების სახით.

როლო მეი თვლიდა, რომ დანაშაული წარმოიქმნება განსხვავების აღქმიდან, ვინ არის ადამიანი და ვინ ფიქრობს, რომ უნდა იყოს. ეს ემოცია ჩნდება მაშინ, როდესაც ადამიანი უარყოფს საკუთარ პოტენციალს ან მარცხდება. მეიმ გამოავლინა ეგზისტენციალური დანაშაულის სამი ფორმა:

შედეგად დანაშაულინარჩენი თვითრეალიზაცია. ადამიანები დაჯილდოვებულნი არიან ინტელექტუალური, ემოციური და ფიზიკური შესაძლებლობებით, რასაც ხშირად ვერ აცნობიერებენ.

ეგზისტენციალური დანაშაულის მეორე ფორმა წარმოიქმნება საგნის საყვარელ ადამიანთან შერწყმის შეუძლებლობისგან, სამყაროს სხვა ადამიანის თვალით შეხედვის უნარის არქონით, თავი სხვა ადამიანად იგრძნოს.

ეგზისტენციალური დანაშაულის მესამე ფორმა ვლინდება ადამიანის ბუნებისგან განცალკევების, აბსოლუტურთან კავშირის დაკარგვის შედეგად. ადამიანს არ ძალუძს გაიგოს მთელი ღვთაებრივი გეგმა, ის წარმოადგენს მხოლოდ მის ნაწილს.

ეგზისტენციალური ფსიქოლოგიის კრიტიკოსები წერენ, რომ ამ მიდგომით დანაშაულის ცნება იმდენად განზოგადებულია, რომ იგი აიგივებულია თავად ადამიანის არსებობასთან.

დანაშაული კოგნიტურ ფსიქოლოგიაში

კოგნიტურ ფსიქოლოგიაში დანაშაულის გრძნობა განიხილება, როგორც მოვლენების ინტერპრეტაციის საშუალება. აარონ ბეკი თვლის, რომ დანაშაულის გრძნობა და თვითკრიტიკა წარმოიქმნება საკუთარი თავისთვის მოვლენების მიზეზობრიობისა და წარუმატებლობის პასუხისმგებლობის მიკუთვნების შედეგად. დანაშაულის განცდის პირობა არის კონტროლის შიდა ლოკუსი. გლობალური და სტაბილური თვითდადანაშაულება, რომელიც უკონტროლოა, იწვევს მტკივნეულ გამოცდილებას, ხოლო შინაგანი, პირადი, არასტაბილური ან კონტროლირებადი ატრიბუტები არის დანაშაულის განცდის სასურველი ადაპტაციური გზა, რადგან ისინი შერწყმულია პირობების მობილიზებასთან და სიტუაციის კონტროლის სურვილთან. .

რაციონალური ემოციური თერაპიის დამფუძნებელი, ალბერტ ელისი ამტკიცებდა, რომ დანაშაული არის შეუსაბამო გრძნობა, რომელიც ჩნდება მხოლოდ იქ, სადაც არის ირაციონალური რწმენა. ირაციონალური რწმენის ყველაზე გავრცელებული ტიპი, ელისის აზრით, არის ეგრეთ წოდებული უნდა მანია - აზრები, როგორიცაა: „მე უნდა...“, „სამყარო უნდა...“, „მე უნდა..., თორემ უსარგებლო ვარ. .” თუ ადამიანს არ აქვს ირაციონალური რწმენა, მაშინ ის არ იგრძნობს თავს დამნაშავედ.

იხ. ვიდეო - CBT Responsibility Pie: Stop Feeling Guilty - 

50 445 просмотров  28 янв. 2022 г.  UNITED KINGDOM

Do you ever feel overly responsible for other peoples feelings or struggle with a high degree of guilt or shame?  In this video I will discuss a CBT technique called the responsibility pie, which helps reduce feelings of guilt and shame. 

Let's start by looking at an example, Mary works full time and also cares for her disabled husband, Kevin. Due to chronic pain Kevin is usually low. After a stressful day at work Mary arrived home and noticed Kevin looked low.  Mary shouted "I've had enough, I can't cope anymore?" Kevin started to cry. Mary felt tremendously guilty that her husband cried and believed she was 100% responsible.  To help Mary gain some perspective she made a responsibility pie. She make a list of all the things that might have contributed to Kevin crying for example:

* Kevins in chronic pain 

* He doesn't have any interests or hobbies

* Adult children never visit  

* I work long hours and I'm tired all the time

* I shouted at Kevin 

Mary then assigned slices of the pie to each identified person or factor that could have contributed to Kevin crying. For Kevins chronic pain Mary allocated 30%. For the fact he has no interests or hobbies 10%. For their adult children never visiting 10%. For Mary working long hours and the associated tiredness 20% and finally Mary's shouting (30%)

Via completing a responsibility pie Mary could see that she was not 100% responsible for Kevin crying but 30% responsible. She could she that she was trying her best in very difficult circumstances, with no help or support from others. So this exercise enabled Mary to see the bigger picture and disrupt the cycle of guilt and blame.

The responsibility pie exercise is not designed to always reduce guilt. Sometimes it's healthy to feel guilty about what you have done. But if you find yourself frequently feeling overly responsible for the feelings or actions of others this exercise can be helpful.

🔵 CBT BOOK RECOMMENDATIONS

☐ The Clinician's Guid to CBT Using Mind Over Mood by Christine A. Padesky. Please click on the link to buy from Amazon: https://amzn.to/409z8ko

☐ Mind Over Mood by Dennis Greenberger and Christine Padesky. Please click on the link to buy from Amazon: https://amzn.to/3Hi7lp9

☐ Cognitive Behavioural Therapist Basics and Beyond by Judith Beck. Please click on the link to buy from Amazon: https://amzn.to/3RfTN2f

🔵 ABOUT TERESA LEWIS

Teresa Lewis is the founder and Director of Lewis Psychology and a Senior Accredited psychotherapist with the British Association for Counselling and Psychotherapy (MBACP Snr. Accred). Qualified in 1995, Teresa has been providing counselling and psychotherapy treatment for nearly 30 years. Teresa holds a masters degree in counselling and psychotherapy and is a qualified EMDR Practitioner having completed training accredited with EMDR Europe. Teresa is also a qualified adult educator and an accredited Mindfulness teacher  As a recognised expert in her field Teresa is frequently asked to conduct editorial reviews and endorse counselling and psychotherapy books for international publishing houses. 

ქრისტიანულ ბიბლიაში

ქრისტიანულ ბიბლიაში დანაშაული არ არის მხოლოდ ემოციური მდგომარეობა; ის ასევე სასჯელის დამსახურების სამართლებრივი მდგომარეობაა. ებრაულ ბიბლიას არ აქვს დანაშაულის უნიკალური სიტყვა, მაგრამ იყენებს ერთ სიტყვას იმის აღსანიშნავად: „ცოდვა, მისი დანაშაული, მის გამო სასჯელი და მისთვის მსხვერპლი“. ბერძნულ ახალ აღთქმაში გამოიყენება სიტყვა დანაშაულს ნიშნავს „ცოდვის გამო განკითხვის წინაშე დგომა“ (მაგ., რომაელები 3:19). რასაც ქრისტიანები „ძველ აღთქმას“ უწოდებენ, ქრისტიანებს სჯერათ, რომ ბიბლია გვასწავლის, რომ მსხვერპლის მეშვეობით შეიძლება ცოდვების მიტევება. შემთხვევით ან უმეცრებით ჩადენილ ცოდვებზე).

ახალ აღთქმაში ნათქვამია, რომ პატიება მოცემულია როგორც 1 კორინთელთა 15:3–4-შია დაწერილი: „3 რადგან რაც მივიღე, პირველ რიგში გადმოგეცი: რომ ქრისტე მოკვდა ჩვენი ცოდვებისთვის წმინდა წერილების მიხედვით, რადგან ის იყო. დაკრძალეს, რომ აღდგა მესამე დღეს წმინდა წერილების მიხედვით." როგორც ძველ აღთქმაში, ასევე ახალ აღთქმაში, ხსნა მიენიჭება ღვთის მადლსა და პატიებას (დაბადება 6:8; 19:19; გამოსვლა 33:12–17; 34:6–7).

ახალი აღთქმა ამბობს, რომ იესო ქრისტეში ღმერთმა აიღო სამყაროს ცოდვები და მოკვდა ჯვარზე, რათა გადაეხადა კაცობრიობის ვალი (რომ. 6:23). ვინც მოინანიებს და მიიღებს ქრისტეს მსხვერპლს მათი ცოდვებისთვის, გამოისყიდება ღმერთის მიერ და, შესაბამისად, არ იქნება დამნაშავე მის წინაშე. მათ მიენიჭებათ მარადიული სიცოცხლე, რომელიც ძალაში შევა ქრისტეს მეორედ მოსვლის შემდეგ (1 თეს. 4:13–18).

ბიბლია ეთანხმება წარმართულ კულტურებს, რომ დანაშაული ქმნის ხარჯს, რომელიც ვიღაცამ უნდა გადაიხადოს (ებრაელები 9:22). (ეს ვარაუდი იყო გამოთქმული წინა ნაწილში, „დაცვა“: „დამნაშავე ადამიანები სჯიან საკუთარ თავს, თუ არ აქვთ შესაძლებლობა აენაზღაურონ დანაშაული, რამაც გამოიწვია მათი დანაშაულის გრძნობა. აღმოჩნდა, რომ თვითდასჯა არ ხდებოდა, თუ ადამიანებს ჰქონდათ შესაძლებლობა. მათი დანაშაულის მსხვერპლს კომპენსაციისთვის.“) წარმართული ღვთაებებისგან განსხვავებით, რომლებიც მოითხოვდნენ ადამიანების მიერ ცოდვისთვის დავალიანების გადახდას, ღმერთს, ბიბლიის თანახმად, იმდენად უყვარდა კაცობრიობა, რომ თავად გადაეხადა იგი (მათე 5:45).