ბედი

                       ბედი

                                                 

                                                                                 ბედი ბეატრის ოფირი (1894)

ბედისწერა, რელიგიურ-ფილოსოფიური იდეალისტური წარმოდგენა, რომელსაც საფუძვლად უდევს რწმენა ადამიანზე ბრმა ძალების ბატონობისა. ამ შეხედულებით ადამიანთა ბედი წინასწარ არის გაჩინებული განგების მიერ. ქართველთა რელიგიური წარმოდგენით ადამიანის დაბადებისთანავე ცაზე ჩნდებოდა მისი ბედის ვარსკვლავი; ახალშობილს „ბედისმწერლის“ ხელით შუბლზე ეწერებოდა მომავალი ცხოვრება, ცხოვრების ყველა მომენტი, რომელთა შეცვლა მოკვდავს არ შეეძლო.

                                                   

                                                                       ჯონ უილიამ უტეჰაუსი ,, ბედი'' (1990)

 იმავე შეხედულებით ამქვეყნიურ საქმეებს ხშირად „სულეთის“ ღმერთიც განაგებდა. ქართველ მთიელებში გავრცელებული რწმენა-წარმოდგენებით „სამზეოში“ ისეთი არაფერი ხდებოდა, წინასწარ "სულეთში" რომ არ ყოფილიყო გადაწყვეტილი. სულეთის ღმერთს ემსახურებოდნენ „მწერელნი“, „ბედის მწერლები“ ან „წერა-მწერალნი“, რომლებიც ბედის წიგნის მონაცემების მიხედვით "იბარებენ სულეთში" ადამიანებს. ანალოგიური წარმოდგენები გავრცელებული იყო აღმოსავლეთისა და ევროპის ხალხებში. ქართული წარმოდგენები ბედზე განსაკუთრებით ახლოს დგას შუამდინარეთსა და ანტიკურ სამყაროში გავრცელებულ რწმენებთან.

ბედი ერთერთი უმთავრესი უნივერსალური კატეგორიაა ადამიანის კულტურაში, მითოლოგიაში აღწერილია ფინდამეტური ურთიერთობა ადამიანის სამყაროსთა. მასში გამოიხატება მრავალსაუკუნოვანი გამოცდილება ,,სახალხო დედააზრი თავისუფლებისა და გარდაუვალობის.მცდელობა დასახელდეს ის ,, ძალები'', რ-იც მართავენ მსოფლიო წესრიგს და კაცობრიობის ქცევას.

სამი უმთავრესი დამხასიათებელია ბედში: ტოტალურობა, შეუცნობელი და დამოუკიდებლობა ადამიანის სურვილების. 

საერთო ფუნქცია წარმოსახვით ბედის არქაულ ცივილიზაციებში უძველესი აღმოსავლეთში წარმოდგენას ჯერ კიდევ სუსტად არ გამოყოფილი პირადი ფაქტორი, შედეგად ადამიანი ფიქრობდა მრავალი უმწეობას ბედის წინ, რისი ძალაუფლება ნიველირებს ყველაზე განუსაზრვრელად.

ყველაზე უძველესი ცნობილი დღეისთვის არის  წარმოდგენა  ბედზე დაფიქსირებულია შუმერების ტექსტებში  III - დასაწყისში II ათასწლელის დასაწყისში ჩვ.წ აღ. სადაც სიტყვა ნამი, შესაძლოა იყო დაკავშირებული სიკვდილის ანგელოზთან. (ნამ-ტარ). სიკვდილი პირველ რიგში ასოცირდებოდა ბედისწერა, შუმერულ პოემაში ,,გიგელმეშის უკვდავების გორა).  თუმცა შუმერებში წარმოიქმნა პოზიტიურად  წარმოდგენა ბედზე.(ნამ-დუ - ,, ხეკსაყრელი ბედისწერა'') დაკავშირებული მოთხოვნა ,,მაქსიმალურად შეესაბამება თავისი არსი'')

ძველ  ეგვიპტეში ბედი (შაი) მიჩნეული იყო დაბადებიდან ადამიანის და გამოიხატებოდა მთელი ცხოვრების წლებში სიცოცხლეში. თუმცა ეგვიპტელების ღმერთებს შეეძლოთ გადაეხედათ ადამიანის ბედისწერა და დამოკიდებული იყო მისი ლოცვით ან არა ლოცვით ( იყოს ის ,, ღმერთი'' არ იყოს ჩემი ბედი (შაი) - ლოცულობდნენ ისინი)ამავე დროს მესოპოტამიაშიც ხაისხი  ღვთიურობის დამოკიდებული იყო თვიტონ ადამიანზე მისი ცხოვრების წესზე.

უფრო პერსონირებული ჰქონდათ ხეტებს. მას წარმოადგენდა ორი ქალღმერთები - ისტუსტაია და პაპაიია. შემონახულია მიმართვა მასზე გაგრძელება სიცოცხლის წლების ხეთების მეფის, რ-იც სიმბოლურად წარმოადგენდა მთელ ერს და ქვეყანას.

უმთავრესი სიტყვა ბედის მნიშვნელობის განმარტებას ეკუთვნის ჰომეროსის ეპოსში - aisa и moira (ორივე მნიშვნელობა ,,მაწილი და წილი), რ-იც სავარაუდოდ გამომდინარეობს მინოსის-მაკენის ცივილიზაციებიდან.

იხ. ვიდეო გასაოცარ შემთხვევებზე ბედისწერაზე

         ბედისწერა თუ თავისუფლება

მიუხედავად ადამიანის თავისუფლების შესახებ არსებულ შეხედულებათა სიჭრელისა, მაინც შეიძლება გამოიყოს ის უმთავრესი ნიშნები, რაც ყველა მათგანს მეტნაკლებად ახასიათებს. ასეთი ნიშნებია: ფატალიზმი, ვოლუნტარიზმი და დეტერმინიზმი.