ბირთვული კლუბი

                                                                           

                              ქვეყნების სტატუსი ბირთვული იარაღის განლაგების მიხედვით

  «ძველი» ბირთვული სახელმწიფოები, ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ ხელშეკრულების დამაარსებლები (აშშ, რუსეთი, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი, ჩინეთი)

  «ახალგაზრდა» ბირთვული სახელმწიფოები, რომლებმაც არ მოაწერეს ხელი ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ ხელშეკრულებას (ინდოეთი, პაკისტანი, კსდრ)

   არაოფიციალური ბირთვული სახელმწიფოები (ისრაელი)

  წარსულში ბირთვული იარაღის მქონე ქვეყნები, რომლებმაც ნებაყოფლობით თქვეს მასზე უარი (სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკა, უკრაინა, ბელორუსია, ყაზახეთი)

  ქვეყნები, რომლებმაც თავიანთ ტერიტორიაზე განალაგეს ნატოს წევრი სხვა ბირთვული სახელმწიფოების იარაღი (გერმანია, იტალია, თურქეთი, ბელგია, ნიდერლანდები)

 პოლიტოლოგიური კლიშე, პირობითი სახელწოდება ე. წ. ბირთვული „დერჟავების“ ჯგუფის — სახელმწიფოების, რომლებშიც გახორციელდა ბირთვული იარაღის შექმნა, წარმოება და გამოცდა

უახლესი ოფიციალური მონაცემებით ამ დროისთვის ბირთვულ იარაღს ფლობენ შემდეგი ქვეყნები: (ბირთვული იარაღის პირველი გამოცდის წლიდან) აშშ (1945), რუსეთი თავდაპირველად საბჭოთა კავშირი, 1949), დიდი ბრიტანეთი (1952), საფრანგეთი (1960), ინდოეთი (1974), პაკისტანი (1998), კორეის სახალხო დემოკრატიული რესპუბლიკა (2006), ჩინეთი (1964). ითვლება, ასევე, რომ ბირთვული იარაღი გააჩნია ისრაელს.

გარდა ამისა, ნატოს ზოგიერთი წევრი სახელმწიფოს ტერიტორიაზე, კერძოდ, გერმანია, იტალია, თურქეთი, ბელგია, ნიდერლანდები. კანადა და ზოგიერთი მოკავშირის (სავარაუდოდ, მიუხედავად ოფიციალურად უარყოფის — იაპონიისა და სამხრეთ კორეის ტერიტორიებზე) განლაგებულია აშშ ბირთვული იარაღი. ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, აღნიშნულ ქვეყნებს განსაკუთრებულ სიტუაციებში შეუძლიათ იარაღით სარგებლობა.

1994 წელს ყაზახეთმა, 1996 წელს უკრაინამ და ბელორუსიამ, რომელთა ტერიტორიაზე მდებარეობდა სსრკ ბირთვული შეიარაღების ნაწილი, საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდგომ 1992 წლის ლისაბონისხელშეკრულების თანახმად, იარაღი რუსეთის ფედერაციას გადასცეს. სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკას ჰქონდა საკუთარი ბირთვული იარაღი, რომელზეც 90-ანი წლების დასაწყისში ნებაყოფლობით უარი განაცხადა აპარტეიდის რეჟიმის დემონტაჟის გამო.

1968 წელს ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ შეთანხმების ხელშეკრულების თანახმად, — ამ დოკუმენტის მე-3 მუხლის IX სტატიაში მითითებულია, რომ ბირთვული იარაღის მფლობელ სახელმწიფოებს წარმოადგენს ის სახელმწიფოები, რომლებმაც 1967 წლის 1 იანვრამდე შექმნეს ან გამოსცადეს ბირთვული ბომბი ან სხვა რაიმე ბირთვული ასაფეთქებელი მოწყობილობა. აქედან გამომდინარე, "ძველი" ბირთვული სახელმწიფოების სტატუსის მქონე ქვეყნებად და საერთაშორისო-სამართლებრივ დონეზე ბირთვული კლუბის ლეგიტიმურ წევრებად ითვლებიან აშშ, რუსეთი, დიდი ბრიტანეთი, საფრანგეთი და ჩინეთი. ამასთან დაკავშირებით, გაერო და მითითებული ხუთი „ძველი“ ბირთვული სახელმწიფო ( აგრეთვე, როგორც გაეროს უშიშროების საბჭოს მუდმივმოქმედი წევრი სახელმწიფოები) უკანასკნელ ოთხ „ახალგაზრდა“ (და ყველა მომავალში შესაძლო) საერთაშორისო ბირთვული კლუბის წევრ სახელმწიფოს თვლიან არაკანონიერად.

აშშ-მ განახორციელა ისტორიაში პირველი 20 კილოტონის სიმძლავრის ბირთვული აფეთქება 1945 წლის 16 ივლისს. 6 და 9 აგვისტოს ბირთვული ბომბები ჩამოყარა იაპონიის ქალაქებში, შესაბამისად, ჰიროსიმასა და ნაგასაკში. პირველი თერმობირთვული გამოცდა (ისტორიაში პირველად) ჩატარებულ იქნა კ. ენივეტოკზე 1952 წლის 1 ნოემბერს. იხ. ვიდეო

საბჭოთა კავშირმა 1949 წლის 22 აგვისტოს გამოსცადა თავისი პირველი 22 კილოტონის სიმძლავრის ბირთვული მოწყობილობა სემიპალატინსკის პოლიგონზე. პირველი თერმობირთვული იარაღის გამოცდა მოხდა იქვე 1953 წლის 12 აგვისტოს. რუსეთი გახდა საბჭოთა ბირთვული არსენალის ერთადერთი საერთაშორისოდ აღიარებული მემკვიდრე-მფლობელი.

დიდმა ბრიტანეთმა შექმნა და ჩრდილო-დასავლეთ ავსტრალიის მახლობლად მონტე-ბელოს კუნძულების რაიონში 1952 წლის 3 ოქტომბერს გამოსცადა 25 კილოტონის სიმძლავრის მსოფლიოში პირველი წყალქვეშა ბირთვული იარაღი. 1957 წლის 15 მაისს პოლინეზიაში შობის კუნძულზე მოაწყო თავისი პირველი თერმობირთვული გამოცდა.

საფრანგეთმა 1960 წლის 13 თებერვალს მოაწყო თავისი პირველი 20 კილოტონის სიმძლავრის მიწისზედა ბირთვული მუხტის გამოცდა ალჟირში რეგანის ოაზისში, ხოლო თერმობირთვული გამოცდა — მურუროას კუნძულზე 1968 წლის 24 აგვისტოს.

ჩინეთმა 1964 წლის 16 ოქტომბერს ააფეთქა თავისი პირველი 20 კილოტონა სიმძლავრის ბირთვული ბომბი ლობნორის ტბის რაიონში. იქვე, 1967 წლის 17 ივნისს გამოსცადა თერმობირთვული ბომბი.

ინდოეთმა 1974 წლის 18 მაისს მოახდინა თავისი პირველი 20 კილოტონა სიმძლავრის ბირთვული მუხტის გამოცდა რაჯასტანის შტატში პოკჰარანის პოლიგონზე, მაგრამ ოფიციალურად არ აღიარა თავი ბირთვული იარაღის მფლობელად. ეს მოხდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც იმავე პოკჰარანის პოლიგონზე 1998 წლის 11—13 მაისს გამოსცადა ხუთი მიწისქვეშა ბირთვული ასაფეთქებელი მოწყობილობა, მათ შორის 32-კილოტონიანი თერმობირთვული ბომბი.

პაკისტანმა 1998 წლის 28 და 30 მაისს მოახდინა ექვსი მიწისქვეშა ბირთვული მუხტის გამოცდა ბელუჯისტანის პროვინციაში ჩაგაი-ჰილზის პოლიგონზე ინდოეთის 1998 წლის ბირთვული აფეთქებების საპასუხოდ.

კორეის სახალხო დემოკრატიულმა რესპუბლიკამ 2005 წლის შუა ხანებში განაცხადა ბირთვული იარაღის შექმნის შესახებ და 2006 წლის 9 ოქტომბერს მოაწყო პირველი მიწისქვეშა, სავარაუდოდ, დაახლოებით 1 კილოტონა სიმძლავრის ბირთვული ბომბის გამოცდა. მეორე გამოცდა 12 კილოტონის სიმძლავრის იარაღის მოაწყო უკვე 2009 წლის 25 მაისს. 2012 წლის მაისში, კონსტიტუციაში შესაბამისი ცვლილებების შეტანით, მან ოფიციალურად გამოაცხადა თავი ბირთვულ სახელმწიფოდ.

ისრაელი არ აკეთებს კომენტარს ბირთვული იარაღის ფლობის შესახებ, მაგრამ, ექსპერტთა აზრით, 60-70-ანი წლების მიჯნიდან ის ფლობს საკუთარი წარმოების ბირთვულ საბრძოლო ქობინებს. ისრაელის ბირთვული პროგრამის მოწმეების და ექსპერტების აზრით, მისი ბირთვული არსენალი შეადგენს 200 ქობინს, თუმცა არსებობს სხვა მოსაზრებებიც — 150-დან 400-მდე. არსებობს ვარაუდი, რომ ისრაელის ბირთვული არსენალი ურანის უკმარისობის გამო საწვავად გადამუშავდება ატომური ელექტროსადგურისათვის. ურანის წარმოება აკმაყოფილებს მოთხოვნილების მხოლოდ 28%-ს, ხოლო დანარჩენი მარაგი მოიპოვება ძველი ბირთვული ქობინებიდან.

სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკას ჰქონდა მცირე ბირთვული არსენალი,სულ 6 ბირთვული ქობინა. ყველა მათგანი ნებაყოფლობით იქნა განადგურებული (და შეჩერებულ იქნა სარაკეტო პროგრამა) 1990-ან წლებში სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკაში აპარტეიდისრეჟიმის დემონტაჟის დროს. ერთადერთი ქვეყანა, რომელმაც დამოუკიდებლად შეიმუშავა ბირთვული იარაღი და ასევე ნებაყოფლობით უარი თქვა მასზე.

უკრაინა საბჭოთა კავშირის დაშლის მომენტისათვის რუსეთისა და აშშს შემდეგ ბირთვული არსენალის რაოდენობით მსოფლიოში მესამე სახელმწიფო იყო. თუმცა უსაფრთხოების საერთაშორისო გარანტიის ქვეშ ნებაყოფლობით უარი თქვა მასზე.

ყაზახეთი ბირთვული საბრძოლო ქობინების რაოდენობით იყო მეოთხე და მეორე ადგილზეა მსოფლიოში ურანის მარაგით და პირველ ადგილზე მსოფლიოში მისი წარმოებით, მაგრამ ბილ კლინტონსა (აშშ) და ნურსულთან ნაზარბაევს (ყაზახეთი) შორის შეთანხმების შედეგად ნებეყოფლობით უარი თქვა ბირთვულ იარაღზე.

აშშ-ს, დიდი ბრიტანეთის, ისრაელის და ზოგიერთი სხვა ქვეყნების მთავრობებმა დაადანაშაულეს ერაყი ბირთვული იარაღის საიდუმლოდ შექმნასა და ფლობაში. 1981 წელს ისრაელმა მიიტანა საავიაციო-სარაკეტო დარტყმები ერაყის ბირთვულ ცენტრზე, მისი ბირთვული პროგრამის შეწყვეტის მიზნით. ეს ბრალდებები გახდა, ასევე, 2003 წელს ერაყის წინააღმდეგ ბრძოლის დასაწყების საბაბი, მაგრამ როგორც გაირკვა და ოფიციალურად დადასტურდა, ბრალდებები დეზინფორმაცია აღმოჩნდა.

ირანს ბრალს სდებენ იმაში, რომ დამოუკიდებელი ბირთვული ენერგეტიკის შექმნის ნიღაბით მიაღწია ბირთვული იარაღის შექმნამდე. მან არაერთხელ განაცხადა – რომ შეუძლია შექმნას ბირთვული იარაღი, თუმცა ის შემოიფარგლება მხოლოდ მშვიდობიანი მიზნებისთვის ურანის გამდიდრებით.

დღეისათვის, მიუხედავად 1995 წლის 15 დეკემბრის ბანგკოკის ხელშეკრულების ხელმოწერისა, რომელიც 1997 წლის 28 მარტს შევიდა ძალაში, ბირთვული იარაღის წარმოების ტექნოლოგიების შექმნაში ეჭვმიტანილია, აგრეთვე მიანმა.

მანამდე, სხვადასხვა დროს ჩნდებოდა ინფორმაციები სხვადასხვა ქვეყნებში სამხედრო ბირთვული პროგრამების არსებობის ან განვითარების შესახებ. კერძოდ:

იხ. ვიდეოები

• ალჟირში
• არგენტინაში
• ბრაზილიაში
• ეგვიპტეში
• ფრანკოს შემდგომ ესპანეთში
• ლიბიაში
• მექსიკაში
• ჩაუშესკუს პერიოდის რუმინეთში
• საუდის არაბეთში
• ასადების შემდგომ სირიაში
• ტაივანში
• შვეიცარიაში
• შვედეთიში
• ტიტოს პერიოდის იუგოსლავიაში
• სამხრეთ კორეაში

პოლიტიკური გადაწყვეტილების მიღებისა და ფინანსირების შემდეგ, ბირთვული კლუბის წევრობის შესაძლებლობა აქვს ყველა ზემოთ ჩამოთვლილ და კიდევ რამდენიმე სახელმწიფოს, რომელთაც გააჩნიათ ბირთვული რეაქტორები და შესაბამისი სამეცნიერო-სამრეწველო ობიექტები. აღნიშნული შესაძლებლობები ფერხდება გაეროს და დიდი სახელმწიფოების მხრიდან სანქციების მუქარით და ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის საერთაშორისო რეჟიმებით და ბირთვული გამოცდების აკრძალვით.

ყველა ბირთვული სახელმწიფო, აგრეთვე, ავსტრალია, არგენტინა, ბელგია, ბრაზილია, გერმანია, ესპანეთი, იტალია, ნიდერლანდები, იაპონია (და ლიბია წარსულში) ფლობენ ბირთვული იარაღის წარმოების და მშვიდობიანი ბირთვული ენერგეტიკისათვის აუცილებელ ბირთვული საწვავისათვის საჭირო ურანის გამდიდრების სხვადასხვა მეთოდებსა და ტექნოლოგიებს.

ყველა ბირთვულმა სახელმწიფომ, გარდა ისრაელისა და სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკისა, ჩაატარა საკუთარი ბირთვული იარაღის გამოცდების სერია და განაცხადა ამის შესახებ. თუმცა არსებობს დაუდასტურებელი ცნობები იმის შესახებ, რომ სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკამ ჩაატარა საკუთარი ან ისრაელთან ერთობლივი ბირთვული იარაღის რამდენიმე გამოცდა 1970 — 1980 წლების მიჯნაზე კუნძულ ბუვეს რაიონში.

1968 წლის ხელშეკრულებას ბირთვული იარაღის გაუვრცელებლობის შესახებ ხელი არ მოაწერეს მხოლოდ სწორედ „ახალგაზრდა“ ბირთვულმა ქვეყნებმა - ისრაელმა, ინდოეთმა, პაკისტანმა, კსდრ. კსდრ-მ თავისი ხელმოწერის დეზავუირება მოახდინა ბირთვული იარაღის შექმნის ოფიციალურად გამოცხადებამდე. ირანთან, სირიასთან და მიანმასთან აღნიშნული შეთანხმება ხელმოწერილია.

1996 წლის ხელშეკრულებას ბირთვული გამოცდების ყოველგვარი აკრძალვის შესახებ ხელი არ მოაწერეს „ახალგაზრდა“ ბირთვულმა ქვეყნებმა ინდოეთმა, პაკისტანმა, კსდრ-მ. ხელი მოაწერეს, მაგრამ არ მოახდინეს მისი რატიფიცირება აშშ-მა, ჩინეთმა, აგრეთვე ეჭვმიტანილმა ირანმა, ეგვიპტემ, ინდონეზიამ, კოლუმბიამ. სირიამ და მიანმამ აღნიშნულ ხელშეკრულებას ხელი მოაწერეს და ასევე, მოახდინეს მისი რატიფიცირება.

პოტენციური ისტორიული შესაძლებლობა ჰქონდა ნაცისტურ გერმანიას, ყოფილიყო მეორე, ან თუნდაც პირველი, ბირთვული სახელმწიფო. თუმცა ურანის პროექტი მესამე რაიხის დაცემამდე შეწყდა არასაკმარისი ფინანსების, ორგანიზაციული ჩავარდნების, მუშაობის დასაწყისში მეცნიერთა მთელი რიგი შეცდომების, აგრეთვე, მთელი რიგი მეცნიერების ქვეყნიდან გაქცევის და სხვა მიზეზების გამო. იმავე დროს, არსებობს ზოგიერთი ცნობა იმის შესახებ, რომ ატომური ბომბის პროტოტიპი გერმანული დახმარებით იქნა შექმნილი და გამოცდილი მილიტარისტული იაპონიის მიერ.

იხ. ვიდეო

                       სათბურის ეფექტი

                                          

ენერგიის გადაცემა კოსმოსს, დედამიწის ატმოსფეროსა და დედამიწის ზედაპირს შორის. სათბურის ეფექტს ატმოსფეროს მიერ დედამიწის ზედაპირის თბური გამოსხივების დაჭერის უნარი განაპირობებს

 ატმოსფეროს მიერ დედამიწის ინფრაწითელი გამოსხივების დაჭერის შედეგად დედამიწის ზედაპირის გათბობის პროცესს უწოდებენ. ეს დასახელება მომდინარეობს არასწორი ანალოგიიდან სათბურთან, რომლის შიგნით ჰაერი თბილია, გარეთ კი — ცივი. სინამდვილეში სათბურის ეფექტს სათბურთან საერთო ცოტა აქვს.

სათბურის ეფექტი 1824 წელს იოზეფ ფურიემ აღმოაჩინა, 1896 წელს კი სვანტე არენიუსმა რაოდენობრივად შეისწავლა. სათბურის ეფექტის გარეშე დედამიწის ზედაპირი დღევანდელთან შედარებით 33°–ით უფრო ცივი იქნებოდა. ითვლება, რომ XX საუკუნეში დედამიწის კლიმატის გლობალური დათბობა ატმოსფეროში სათბურის ეფექტის მქონე აირების კონცენტრაციის ზრდითაა გამოწვეული.

დედამიწის გარდა სათბურის ეფექტი გააჩნია მარსს და ვენერას.

კლიმატური ინდიკატორი ბოლო  0,5 მლნ წელი: ცვლილება  уровდოდეების ოკენეებზე  (ლურჯი), კონცეტრაცია ¹⁸O ზღვის წყალში, კონცეტრაცია CO₂ ანატარქტიდის  ყინულზე. გამოყოფა  დროის შკალით — 20 000 წელი.პიკი  ზღვის დონის, კონცეტრაცია CO₂ და  მინიმუმი ¹⁸O ემთხვევა ყილუნებს შორის ტემპერატურის მაქსიმუმს 

იხ.ვიდეოები

დედამიწა უწყვეტად იღებს ენერგიას მზის გამოსხივების სახით. ამ ენერგიის 30%–ს დედამიწა ირეკლავს, 70%–ს კი შთანთქავს, რაც ხმელეთის, ატმოსფეროს და ოკეანის გაცხელებას იწვევს. თავის მხრივ ცხელი სხეულები თბურ ენერგიას ასხივებს. დედამიწის ტემპერატურის სტაბილურობა მის მიერ მზის გამოსხივების შთანთქმასა და თბური ენერგიის გამოსხივებას შორის დამყარებული ზუსტი ბალანსით აიხსნება.

მზის ხილული გამოსხივების სპექტრი, დედამიწის ატმოსფეროში და ზღვის დონეზე.

მზის ხილული გამოსხივება ძირითადად დედამიწის ზედაპირის მიერ შთაინთქმება. ინფრაწითელ სხივებს კი დედამიწიდან კოსმოსში ძირითადად ატმოსფეროს ზედა ფენები ასხივებს. ამის მიზეზი ის არის, რომ დედამიწის ზედაპირის მიერ გამოსხივებული ინფრაწითელი ფოტონების უდიდეს ნაწილს ატმოსფეროში არსებული სათბურის აირები და ღრუბლები "იჭერს" და ისინი კოსმოსში მხოლოდ ამ უკანასკნელთა მიერ ხელახალი გამოსხივების შედეგად შეიძლება მოხვდეს. გამთბარი ატმოსფეროს გამოსხივების ნაწილი კვლავ დედამიწის ზედაპირს უბრუნდება და უფრო მეტად ათბობს მას. მეტად გამთბარი ზედაპირი უფრო მეტ სითბოს ასხივებს ატმოსფეროში; გამთბარი ატმოსფერო ასევე მეტ სითბოს უბრუნებს დედამიწის ზედაპირს, მაგრამ ამავე დროს მეტ სითბის ასხივებს კოსმოსშიც. დედამიწის ზედაპირის და ატმოსფეროს ურთიერთგათბობა გრძელდება მანამ, სანამ ატმოსფეროს ზედა ფენებიდან ენერგიის გაფრქვევა მზისგან მიღებულ ენერგიას არ გაუტოლდება. ამ დროს წონასწორობა მყარდება აგრეთვე დედამიწის ზედაპირის მიერ შთანთქმულ და მის მიერ ატმოსფეროში გაფრქვეულ ენერგიას შორის. ამ წონასწორობათა მიღწევის შემდეგ დედამიწის (და ატმოსფეროს) ტემპერატურა სტაბილურდება.

აღწერილი სქემა არ ითვალისწინებს იმას, რომ ატმოსფეროში ენერგია ჰაერის მასების გადაადგილებასა და წყლის აორთქლება–კონდენსაციაზეც იხარჯება. გარდა ამისა, დედამიწის ზედაპირის საშუალო ტემპერატურა დამოკიდებულია აგრეთვე ატმოსფეროში ღრუბლების რაოდენობასა და სიმკვრივეზე, ატმოსფეროს გამჭვირვალობაზე და დედამიწის მიერ სინათლის არეკვლის უნარზე (ალბედოზე). თუმცა ეს მოვლენები აღწერილ სურათს არსებითად არ ცვლის.

ძირითადი  სითბური გაზები ატმოსფერო  დედამიწის 
შენატანი 
(%)წყლის  ორთქლი H₂O36 — 72 % ნახშიროჟანგი CO₂9 — 26 % მეთანი CH₄4 — 9 % ოზონი O₃3 — 7 %

ატმოსფეროს იმ კომპონენტებს (აირებს), რომლებიც თბურ (ინფრაწითელ) გამოსხივებას იჭერს, "სათბურის აირებს" უწოდებენ. დედამიწის ატოსფერო ძირითადად ჟანგბადის და აზოტის აირებისგან შედგება, რომლებიც სათბურის აირებს არ განეკუთვნება. სათბურის ეფექტს ატმოსფეროს სხვა დანამატები იწვევს. თბური გამოსხივების ძირითადი შთანმთქმელები დედამიწის ატმოსფეროში არიან: წყლის ორთქლი (H₂O), ნახშირორჟანგი (CO₂) და ოზონი (O₃). მნიშვნელოვანი შთანთქმის უნარი აქვთ აგრეთვე მეთანს(CH₄), აზოტის ჟანგს (NO₂) და ქლორფტორნახშირწყალბადებს, თუმცა მათი კონცენტრაცია ატმოსფეროში ნაკლებია.

ატმოსფეროს მიერ თბური გამოსხივების შთანთქმის უნარი მასში სათბურის აირების კონცენტრაციაზე არის დამოკიდებული. რაც მეტია კონცენტრაცია, მით მეტ სითბოს იჭერს ატმოსფერო და მით მაღლა იწევს დედამიწის ზედაპირის და ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა. მაგრამ თავის მხრივ სათბურის აირების კონცენტრაცია ატმოსფეროში დედამიწის ზედაპირის ტემპერატურაზე არის დამოკიდებული: რაც მეტია ტემპერატურა, მით მეტია კონცენტრაცია. ეს ნიშნავს, რომ ატმოსფეროში სათბურის აირების კონცენტრაციასა და ატმოსფეროს ტემპერატურას შორის დადებითი უკუკავშირი არსებობს. თუ ეს უკუკავშირი საკმარისად ძლიერი აღმოჩნდა, არსებობს ე.წ. "ზვავური ეფექტის" საშიშროება. ეს იმას ნიშნავს, რომ სათბური აირების კონცენტრაციის შედარებით მცირე ცვლილებამ შეიძლება ურთიერთგამაძლიერებელ მოვლენათა ჯაჭვი გამოიწვიოს, რომლის შეჩერება უკვე შეუძლებელი იქნება. მკვლევართა უმეტესობა მიიჩნევს, რომ მოვლენათა ასეთი განვითარების შედეგად ტემპერატურა დედამიწაზე მნიშვნელოვნად გაიზრდება. თუმცა, არსებობს მოსაზრებები, რომ მოვლენები შესაძლოა პირუკუ განვითარდეს და ზვავურმა ეფექტმა არა გლობალური დათბობა, არამედ გლობალური გამყინვარება მოუტანოს დედამიწას.

პლანეტა	ატმ. წნევა ზედაპირზე, ატმ .	კონცეტრაცია CO2, %	${\displaystyle P_{CO_{2}}}$ ატმ.	${\displaystyle \Delta {\bar {T}}}$
ვენერა	~ 93	~ 96,5	~ 89,8	504
დედამიწა	1	0,038	~ 0,0004	39
მარსი	~ 0,007	95,72	~ 0,0067	8

ნოსტრადამუსი

                          ნოსტრადამუსი

                                                

                                 მისტიკოსი  პოეტი, ექიმი, ალქიმიკოსი, ასტროლოგი და წინასწარმეტყველი.

მშობ. სახელი	Michel de Nostredame, მიშელ დე ნოსტრადამუს
დაბადების თარიღი	14 დელემბერი 1503
დაბადების ადგილი	სენ-რემი-დე-პროვანსс(პროვანს, სამეფო საფრაგენთი)
გარდაცვალების თარიღი	2 июля 1566 (62 года)
გარდაცვალების ადგილი	სალონ-დე-პროვანს (პროვანსი, სამეფო საფრაგენთი)
ქვეყენა	საფრაგენთი
სფერო მოღვაწეობის	ასტროლოგი, პოეტი, ექიმი და  ალქიმიკოსი
მამა	ჟომ დე  ნოსტრადამუს, ნოტარიუს
დედა	რენიერ  დე  სენ-რემი
მეუღლე	ანა პონსარ
ბავშვები	ცეზარ დე  ნოსტრადამუს და სხვა
ჯილდო და  პრემიები	სამეფო  ასტროლოგი და ექიმი. დაჯილდოვებულია სიცოცხლის ბოლომდე პენსია ბრძოლაში  ეპიდემიაზე შავი ჭირი ექს-ან- პროვანსი
ავტოგრაფი

მიშელ დე ნოტრდამი (ფრანგ. Michel de Notredame; დ. 14 ან 21 დეკემბერი 1503 — გ. 2 ივლისი 1566), ცნობილია ფსევდონიმით “ნოსტრადამუსი” — ფრანგი პოეტი, ექიმი და ალქიმიკოსი, ცნობილი თავისი წინასწარმეტყველებებით. ნოსტრადამუსი მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ და პოპულარულ წინასწარმეტყველად ითვლება. 1555 წელს მან გამოსცა წიგნი „წინასწარმეტყველებები“ (ფრანგ. Les Propheties)

მიშელ დე ნოტრდამი დაიბადა 1503 წლის 14 დეკემბერს ქალაქ სენ–რემიში, მონათლულ ებრაელთაოჯახში. მისი მამა – ჟომ დე ნოტრდამი იყო ნოტარიუსი. მისი 2 დიდი ბაბუა – პიერ და ჟან სენ რემები იყვნენ ექიმები. მიშელის ნათესავის – სეზარ დე ნოტრდამის ნაშრომების თანახმად, ნოსტრადამუსის წინაპრები მსახურობდნენ კალაბრიის ჰერცოგის – რენე “მოწყალეს” კარზე მკურნალებად. ეს წინაპრები იყვნენ არაქრისტიანი ებრაელები, რომელთაც შემგომში მიიღეს ქრისტიანობა.

იხ. ვიდეოები

მიშელი სასწავლებლად გაემგზავრა 1518 წელს ავინიონში სადაც 3 წლის მერე მიიღო კულტურის მაგისტრის ხარისხი. 1529 წელს მოეწყო მონპელიეს სამედიცინო უნივერსიტეტში. იგი ხშირად ეხვეოდა პრობლემებში. ამის მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ იგი ზრდიდა აკრძალულ პრეპარატთა გამოყენების სიხშირეს.

1534 წელს მან მიიღო დოქტორის ხარისხი. ამ დროიდან მოყოლებული მისი ფსევდონიმი ხდება “ნოსტრადამუსი”(ლათ. Nostradamus). ამავე წელს იგი მიეგმზავრება სამოგზაუროდ, სადაც გაიცნობს ცნობილ ასტროლოგსა და მეცნიერს – ჟიულ სეზარ სკალიგერს(კერძოდ ქალაქ – აჟენში). ისინი მუშაობდნენ პროექტზე, რომლის დეტალებიც ჩვენთვის უცნობია.
იხ. ვიდეო  ნოსტრადამუსი კოონავირუსის შესახებ 

1537 წელს შავმა ჭირმა იმსხვერპლა ნოსტრადამუსის ცოლი და შვილები.

1538 წელს მიშელსა და სეზარს შორის ხდება უთანხმოება, რის შემდეგაც ნოსტრადამუსი ტოვებს ქალაქს. თუმცა მიუხედავად ამ უთანხმოებისა მიშელი გამორჩა რამდენიმე შხამიან ანტისემიტურ ეპიგრამას, სადაც ნახსენებია ნოსტრადამუსის იუდეველობა. მიშელი თავის უმცროს შვილს არქმევს სეზარს (სავარაუდოდ სკალიგერის პატივსაცემად).

1547 წელს იგი ქორწინდება ანე პონსარდზე. ამ ქორწინებით მეუღლე 6 შვილს სჩუქნის ნოსტრადამუსს.
იხ. ვიდეო

1555წ-ს მ. ნოსტრადამუსმა გამოაქვეყნა თავისი პირველი ასტროლოგიური ალმანახი, იმავე წელს ლიონში გამოდის მზის შუქზე პირველი გამოცემა ცენტურიონი 353 კატნერი მიწერილი შვილზე ცეზარზე.მისი ასტროლოგიური გამოთვლები შეიცავს ბევრ შეცდომებს, რის გამოც იმ დროის ასტროლოგები აკრიტიკებდნენ ნოსტრადამუს, ,,ჭეშმარიტი ასტროლოგიია თქვენ გესმით ნაკლები, ვიდრე არაფერი''. წერდა მას ლორენს ვიდელი. ცნობილია, რომ ამ წინასწარმეტყველებებმა მას მოუტანა ბევრი უსიამუვნობები. პარიზში ჩამოსვილ შემდეგ ნოსტრადამუსი იყო გაფრთხილებული, ხელისუფლება აპირებს დაკითხვას, თუ როგორც მეცნიერი  გადის პრაქტიკას, და როგორ ახდენს წინასწარმეტყველებებს. ის სასწრაფოდ დაბრუნდა სალონ - დე- პროვანსში, ხოლო შემდეგ 1559წ-ს გაემგზავრა იტალიაში. გენრიხ მეორის სიკვდილის შემდეგ, მისი დის დაპატიჟებით გარდაცვლილით შევხვდა ეკატერინე მედიჩის 1561წ-ს ნოსტრადამუსი ბეწვზე გადაურჩა ქრისტიან-კათოლიკეებს, რ-იც ადანაუშებდნენ სიმპატიებს ჰუგენოტების მიმართ.

ყველასთვის მოულოდნელი იყო ნოსტრადამუსის ასტროლოგიითა და ექიმობით დაინტერესება.

ნოსტრადამუსის ეკუთვნის მისი სიკვდილის წინასწარმეტყველება.

 ამ გამოცემამ არათუ ცნობილი გახადა, არამედ პოპულარობაც მოუტანა მას. ამავე წელს იწვევენ საფრანგეთის მეფის ჰენრიხ II-ის კარზე. დედოფალს, ეკატერინე მედიჩს აინტერესებდა ნოსტრადამუსის წინასწამეტყველება, რომელიც მეფის სიკვდილს ეხებოდა.

1559 წელს მისი წინასწარმეტყველების მიხედვით მეფე ჰენრიხ II იღუპება. ამის შემდეგ ნოსტრადამუსის სახელი გასცდა საფრანგეთის საზღვრებს, ხოლო ინკვიზიციამ კი მისი დევნა დაიწყო. მას მფარველად ეკატერინე მედიჩი მოევლინა. ნოსტრადამუსმა წინასწარმეტყველებების ათი წიგნი გამოსცა. მეთერთმეტე და დაუსრულებელი მეთორმეტე მისმა შვილმა ცეზარმა გამოსცა.

1561 წელს ძლივს გადაურჩა სიკვდილს კათოლიკე ქრისტიანებისგან, რომელთაც ნოსტრადამუსს ბრალი დასდეს ჰუგენოტებისადმი სიმპატიაში. 1564 წელს მეფე შარლ IX-მ და ეკატერინე მედიჩმა იგი დანიშნეს სამეფო კარის მედიკოსად და მრჩევლად.

ნოსტრადამუსი გარდაიცვალა 1566 წლის 2 ივლისს სალონში.

იხ.ვიდეო ნოსტრადამუსის წინასწარმეტყველებების შესახებ დღევადნელ დროზე

ნოსტრადამუსის  წინაწარამატყეველები

 - ძირითადი თემას წარმოადგენს ევროპის პოლიტიკური  მომავლის სატურნის ასტროლოგიური ხანის დასაწყისამდე, რ-საც ნოსტრადამუსი განსაზღვრავს როგორც ,, ოქორს ხანას''.  მაგრამ მას წინ უძღვის ნგრევა ბუნებრივი კატაკლიზმები და პოლიტიკური არეულობები.  

ნაწარმოები - ფრ. Prophéties de Nostradamus)

                                              
ავტორი - ნოსტრადამუსი, გამოქვეყნების თარიღი 1555წ-ის 4 მაისი.სტატუსი საზოგადო მოღვაწეობა, საავტორო უფლება.
ორიგინალური დასახელება ყველაზე ცნობილი ნაშრომი ნოტრადამასუსის. წარმოადგენს ოთხ სტროფიან ლექსების კრებულს სადაც გაერთიანებულია 10 ცენტურიონად (ასი წელი) 100 კატრნით ყოველივეში.