სიცოცხლი გაჩენა დედამიწაზე ანუ აბიოგენეზი

     სიცოცხლი წარმოშობა დედამიწაზე ანუ                   აბიოგენეზი , აბიოპოეზი 

დედამიწაზე ყველაზე  ადრეული ცნობილი სიცოცხლის ფორმებია სავარადოდ გაქვავებული მიკროორგანიზმები, რომლებიც გვხდება ჰიდროთერმული ნალექებში შესაძლოა 4,28 მლრდ. წლის წინ ცხოვრობდნენ , ოკეანეებში ხოლო 4,41 მლრდ. წარმოიქნიდან მალევე და არც ისე დიდი ხნის შემდეგ დედამიწის წარმოშობიდან 4,54 

არაორგანულიდან ორგანული ნაერთების წარმოქმნა ფერმენტების მონაწილეობის გარეშე. სიცოცხლის წარმოშობის ერთ-ერთი თეორიის ძირითადი ჰიპოთეზა, რომელიც გვიხსნის, როგორ შეიძლება შექმნილიყო ბიოლოგიური სიცოცხლე ბუნებრივი პროცესების გზით. უფრო სპეციფიკურად ეს ტერმინი მოიაზრება, როგორც დედამიწაზე სიცოცხლის გაჩენასთან დაკავშირებული პროცესების შესწავლა. ის გეოლოგიური ერა, რომელშიც აბიოგენეზი სავარაუდოდ მიმდინარეობდა, იყო ადრეული ეოარქაული ერა (დაახლოებით 4,0 — 3,6 მილიარდი წლის წინ, ე.ი. პერიოდი, რომელიც უშუალოდ მოსდევდა ჰადესურ ერას, რომლის მსვლელობაშიც დედამიწის უმეტესი ნაწილი არსებითად გამლღვალ მდგომარეობაში იყო. თვით აბიოგენეზის დათარიღება ასეთია: პერიოდი 3,9 — 3,5 მილიარდი წლის წინ.

ამინომჟავების უმეტესობა, რომლებსაც ხშირად „სიცოცხლის საშენ ბლოკებს უწოდებენ“, სინთეზირებული იქნა მილერ-იურეის ექსპერიმენტში და მსგავს ექსპერიმენტებში, რომელთა არსი შეადგენდა ზოგიერთი იმ პირობის სიმულაციას, რომელიც ჰიპოთეტურად არსებობდა ეოარქაული პერიოდის დედამიწაზე. იმავე გზით შეიძლება წარმოიქმნას სხვა ასევე ფუნდამენტალურად მნიშვნელოვანი ბიოქიმიური მოლეკულები, როგორიცაა ნუკლეოტიდები და საქარიდები. ყველა ცოცხალ ორგანიზმში ცილები, პოლისაქარიდები და ნუკლეინის მჟავები აგებულია ზემოთ ჩამოთვლილი საშენი ბლოკებისაგან. ეს სამი ტიპის მოლეკულა არსებითია სიცოცხლის ყველა ფუნქციების უზრუნველსაყოფად და საერთოა ყველა ამჟამად მცხოვრები ორგანიზმისათვის, რაც მათ საერთო წარმოშობაზე მიუთითებს. ამ მაკრომოლეკულების აგება უჯრედებში (სიცოცხლის ორგანიზაციულ ერთეულებში) ხდება ნუკლეინის მჟავების და ფერმენტების საფუძველზე.

დედამიწის პირველი მაცხოვრებლები, როგორც ფიქრობენ, იყვნენ ერთუჯრედიანი პროკარიოტები (რომელთაც არ გააჩნიათი მემბრანით შემოსაზღვრული ბირთვი), ისინი კი თავის მხრივ, შეიძლება წარმოშივნენ პრობიონტებისაგან (ორგანული მოლეკულებისგან, რომლებიც მომწყვდეულნი არიან მემბრანისმაგვარ სტრუქტურაში). ყველაზე ძველი ნამარხი მიკრობისმაგვარი ობიექტები თარიღდება 3,5 მილიარდი წლით. თვით დედამიწის შექმნიდან ეს შეადგენს 1 მილიარდ წელს. შედარებით უფრო საიმედო და მრავალრიცხოვანია 3,4 მილიარდი წლით დათარიღებული ნამარხები. 2,4 მილიარდი წლის წინანდელ ქანებზე ნახშირბადის, რკინისა და გოგირდის სტაბილური იზოტოპების ანალიზი უკვე აჩვენებს ცოცხალი ორგანიზმების მოქმედებს არაორგანულ მინერალებზე და დანალექ ქანებზე. სხვა მოლეკულური ბიომარკერები ასევე მიუთითებენ ამ ეპოქაში ფოტოსინთეზის არსებობაზე, რაც უკვე ადასტურებს, რომ სიცოცხლე უკვე ფართოდ იყო გავრცელებული ამ დროს მთელ დედამიწაზე.

იხ. ვიდეო

სიდნი უ. ფოქსსაც ეკუთვნის ექსპერიმენტები აბიოგენეზთან და პირველყოფილი ბულიონის თეორიასთან დაკავშირებით. ერთ-ერთი თავის ექსპერიმენტში მან ამოშრობით დააკონცენტრირა ეს ამინომჟავება და ნახა, რომ მათ შექმნეს ძაფისებური რთული სუბმიკროსკოპული მოლეკულები, რომლებსაც ამჟამად პროტეინოიდებს უწოდებენ.

კიდევ ერთ ექსპერიმენტში ფოქსმა შეკრიბა ვულკანური მასალა ჰავაის კუნძულებზე არსებული ვულკანის ყელიდან. მან აღმოაჩინა, რომ 100 მმ სიღრმეზე ტემპერატურა უკვე 100 გრადუს ცელსიუსს აჭარბებდა და ივარაუდა, რომ ეს იყო ის გარემო, რომელშიც სიცოცხლისათვის საჭირო მოლეკულები იქმნებოდა, შემდეგ კი ირეცხებოდა ზღვაში. მან ლავის ბელტები მოათავსა მეთანის, ამიაკისა და წყლისგან შექმნილ ამინომჟავებთან, შეაცხო ლავა და ამინომჟავები რამდენიმე საათით მინის ღუმელში. შედეგად წარმოიშვა ყავისფერი ნივთიერება ლავის ზედაპირზე და როცა ლავა გარეცხეს სტერილურ წყალში, მიიღეს მოყავისფრო ფერის სქელი სითხე. აღმოჩნდა, რომ მასში ამინომჟავებს შეექმნათ პროტეინოიდები, როლო პროტეინოიდებს კი — მცირე ზომის სფეროები ერთმანეთთან გაერთიანებით. ფოქსმა ამ ნაწილაკებს მიკროსფეროები უწოდა, რომელსაც შემდეგში სახელი გადაარქვეს უფრო მეტი ინფორმაციის შემცველ ტერმინად — პროტობიონტებად. ეს პროტობიონტები ჯერ არ იყვნენ უჯრედები, მაგრამ ისინი ქმნიდნენ იმგვარსავე გროვებს და ძეწკვებს, როგორსაც ციანობაქტერიები (ლურჯ-მწვანე წყალმცენარეები). ისინი არ შეიცავდნენ ფუნქციონალურ ნუკლეინის მჟავებს, მაგრამ იხლიჩებოდნენ უსქესოდ და ქმნიდნენ ორმაგ მემბრანებს სწორედ იმგვარს, როგორიც უჯრედის მემბრანაა. ამით ფრთაშესხმულმა პროფესორმა კოლინ ს. პიტენდრაიმ განაცხადა 1967 წლის დეკემბერში, რომ "ლაბორატორიები უკვე 10 წელიწადში ცოცხალ უჯრედებს შექმნიან". როგორც დავინახეთ, იგი მინიმუმ 35 წლით მოტყუვდა. მან ჯერ კიდევ სათანადოდ ვერ შეაფასა ცოცხალი ორგანიზმების სირთულის დონე.

ჩარლზ  დარვინი

მრავალი ვარაუდებია დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ მე შემოგთავაზებთ ერთ საინტერესო ჰიპოთეზას რ-იც ამერიკელმა მეცნიერების მოსაზრებაა. კერძოდ ნივთიერება ფორმალდეჰიდის იგივე იგივე მეთალინის დამსსახურებით ასტეროიდებმა შეძლეს მოტანა დედამიწაზე ნახშიროჟანგი წყალბადი და ჟანგბადი.

მეცნიერებმა წამოაყენეს ახალი ჰიპოთეზა დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ. მათი აზრით, ფორმალდეჰიდის მოლეკულას ძირითადი როლი აქვს სიცოცხლის წარმოშობაში.

კარნეგის ინსტიტუტიდან (აშშ) მეცნიერების აზრით, ფორმალდეჰიდი გახდა ასტეროიდებისა და კომეტების წარმოქმნის ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტი, რამაც დედამიწაზე "შემოიტანა" სიცოცხლის წარმოქმნისთვის საჭირო ორგანული მასალა (ნახშირბადი, წყალბადის და ჟანგბადი).

ფორმალდეჰიდი არის უფერო გაზური ნივთიერება. წყალში და მეთანოლში გახსნისას მიიღება თხევადი ფორმალინი, რომელსაც ფართოდ იყენებენ ინდუსტრიაში. ფორმალდეჰიდი არის ტოქსიკური ნივთიერება, მისი მოლეკულები უკიდურესად არასტაბილურია, მაგრამ სივრცეში ეს მოლეკულა უფრო სტაბილურია.

”სივრცეში ფორმალდეჰიდი არ არის ისეთი გავრცელებული, როგორც, მაგალითად, წყალბადის ან წყალი, მაგრამ ის მაინც არსებობს”, - ამბობს კვლევის ავტორი ჯორჯ კოდი.

მკვლევარებმა ჩაატარეს ექსპერიმენტი, რომელშიც მათ სინთეზირებული იქნა არაერთი ორგანული ნივთიერება ფორმალდეჰიდის საფუძველზე, რომლებიც ქმნიან მეტეორიტებს. ექსპერიმენტების შედეგად მიღებული ნივთიერება აღმოჩნდა, რომ მისი ქიმიური შემადგენლობით ახლოს არის მეტეორიტების შემცველობასთან.

ნაწარმოების ავტორები შემდეგ ჰიპოთეზას გვთავაზობენ: ადრე დედამიწა უნდა  ყოფილიყო თხევად მდგომარეობაში და ყველა საჭირო ელემენტი (წყალბადის, წყლის, ნახშირბადის), რომელიც ზედაპირზე ეცემოდა, მაშინვე გაქრა კოსმოსში. შესაძლებელია, რომ ფორმალდეჰიდზე დაფუძნებულმა ორგანულმა ნივთიერებებმა შეძლეს ჩვენს პლანეტაზე მაღალი ტემპერატურის დაძლევა და ამრიგად ხელუხლებელი დარჩენილიყვნენ.

                                             

                      ასტრობიოლოგია

                                         

                შეიცანი სამყარო ჩვენ ვეძებთ სიცოცხლეს კოსმოსში

      უცნობია, იქნება თუ არა სიცოცხლე სამყაროში, იმ შემთხვევაში, რ-საც იგივე ურედები ქენბა როგორც დედამიწაზე მცენარეების (სახეობებში) ქლოროპლასტები მცენარეების ურედებში

 იმისათვის, რომ გავიგოთ არსებობს თუ არა სიცოცხლის ფორმები კოსმოსში და სხვა პლანეტებზე.  საინტერესო მეცნიერებაა იმ მხივაც რომ პრაქტიკულად უცხოპლანეტული სიცოცხლეს სწავლობს და იკვლევს.  ამას სწავლობს ასტრობიოლოგია. (ადრე ცნობილი, როგორც ეგზობიოლოგია) — მრავალმხრივი მეცნიერება, რომელიც შეისწავლის სიცოცხლის წარმოშობას (აბიოგენეზი), ადრეულ ევოლუციას და ცხოვრებას სამყაროს მომავალში. ასტრობიოლოგია განიხილავს დედამიწის გარეთ სიცოცხლის არსებობის საკითხს და თუ ეს ასეა, როგორ შეუძლია ადამიანებს ამის დადგენა.

რათქმა უნდა დედამიწა არ გახლავთ ცალკე იზოლირებული პლაენტა მიუხედავ იმისა რომ ვენ არ ვიცით არის თუ არა სიცოცხლე სხვაპლენეტებზე ამა თუ იმ სახით დღეისთვის. ეს მრავალმხრივი სფერო მოიცავს პლანეტარული სისტემის წარმოქმნას, კოსმოსური ნაერთების წარმოქმნას, ქვა-წყლის და ნახშირბადის ურთიერთქმედებას, დედამიწაზე ბიოგენეზს, პლანეტების საცხოვრებლად ვარგისიანობას და ცოცხალი ორგანიზმის ადაპტაციის უნარს დედამიწასა და სხვა პლანეტებზე.

                                               

ნუკლეინის მჟავები შეიძლება არ იყონ ერთადერთი ბიომოლეკულები, რომლებსაც სასიცოცხლო პროცესების დაპროგრამება შეუძლიათ

ასტრობიოლოგია იყენებს მოლეკულურ ბიოლოგიის, ბიოფიზიკის, ბიოქიმიის, ქიმიის, ასტრონომიის, ფიზიკური კოსმოლოგიის, ეგზოპლანეტოლოგიის და გეოლოგიის ინფორმაციას, რათა გამოიკვლიოს სიცოცხლის შესაძლებლობა სხვა სამყაროებში და აღმოაჩინონ დედამიწისგან განსხვავებული ბიოსფეროები. სიცოცხლის წარმოშობა და ადრეული ევოლუცია ასტრობიოლოგიის დისციპლინის განუყოფელი ნაწილია. ასტრობიოლოგია არსებულ სამეცნიერო მონაცემების ინტერპრეტაციით კავდება და ეხება ჰიპოთეზებს, რომლებიც დაფუძნებულია სამეცნიერო თეორიებზე.

იხ. ვიდეო ეგზოტიკური ადგილები სამყაროში 

ეს მრავალმხრივი სფერო მოიცავს პლანეტარული სისტემის წარმოქმნას, კოსმოსური ნაერთების წარმოქმნას, ქვა-წყლის და ნახშირბადის ურთიერთქმედებას, დედამიწაზე ბიოგენეზს, პლანეტების საცხოვრებლად ვარგისიანობას და ცოცხალი ორგანიზმის ადაპტაციის უნარს დედამიწასა და სხვა პლანეტებზე.

ტერმინი ასტრობიოლოგია პირველად იყო გამოყენებული სსრკ მცნიერმა გ.ა.ტიხოვმა 1953წ-ს შედგება სიტყვებისგან ასტრ. ბერძნ ,,ვარკვლავია'' ბიოს ,,სიცოცხლე'' და ლოგოს კვლევა,, იყო სხვა ტერმონოლოგიაც - ქსენობიოლოგია, ასნუ ,,დედამიწისაგარეთ ბიოლოგია'' ეს ტერმინი იყო გამოყენებული 1954წ-ს მწერალ-ფანტასტსმა რობერტ ჰაინლენიმ მისი რომანში ,,ვასრკლავის მხეცი''

ბიოქიმია წარმოიშვა დიდი აფეთქებიდან მალევე, 13.8 მილიარდი წლის წინ, სავარაუდოდ, ეპოქის დროს, როდესაც სამყარო მხოლოდ 10-17 მილიონი წლის იყო. პანსპერმიის ჰიპოთეზის მიხედვით, მიკროსკოპული სიცოცხლე ვრცელდება მეტეოროიდებით, ასტეროიდებით და სხვა მცირე მზის სისტემური ორგანოებით, რომლებიც შეიძლება არსებობდეს სამყაროში. 2015 წლის აგვისტოში გამოქვეყნებული კვლევის თანახმად, ძალიან დიდი გალაქტიკები შეიძლება უფრო ხელსაყრელი იყოს დასახლებადი პლანეტების შექმნისა და განვითარებისათვის, ვიდრე ისეთი პატარა გალაქტიკა, როგორიც ირმის ნახტომია. მიუხედავად ამისა, დედამიწა რჩება სამყაროში ერთადერთ ადგილად, სადაც ადამიანს სიცოცხლე შეუძლია. მიახლოებითი გამოთვლებით, სამყაროში უნდა არსებობდეს სასიცოცხლო ზონები (ხანდახან მოხსენიებული, როგორც "ოქროს გრავირებული ზონები").

დედამიწის მსგავსი სხვა პლანეტების სიცოცხლის ძიებისას, ზოგიერთი მარტივი ვარაუდი ასტრობიოლოგების სამუშაოს ამარტივებს. არსებობს საფუძვლიანი ეჭვი, რომ ჩვენს გალაქტიკაში სიცოცხლის დიდი უმრავლესობის განუყოფელი ნაწილია ნახშირბადი, ისევე როგორც დედამიწის ყველა სიცოცხლის ფორმისთვის. ნახშირბადი არის მეოთხე ყველაზე გავრცელებული ელემენტი სამყაროში და ენერგია, რომელიც აუცილებელია მისი მოლეკულებისთვის, საკმარისია ისეთი მოლეკულების ფორმირებისთვის, რომლებიც არა მხოლოდ სტაბილურია, არამედ რეაქტიული. ის ფაქტი, რომ სხვა ნახშირბადის ატომები ადვილად ერთდებიან და ქმნიან ძლიერ ბმას, იძლევა უკიდურესად გრძელი და რთული მოლეკულების წარმოქმნის საშუალებას.

დღეისთვის ასტრობიოლოგიის ინტერეს წამოროაგდენს ,,ნასა'' კვლევები ჯერ კიდევ 1959წ-ს დაიწყეს კოსმოსური პროგრამებში 1960წ-ს შეიქმმნა პროგრამა პროგრამა ეკზობიოლოგიის 1971წ-ს ,,ნასამ'' დააფინასნა პროექტი (სეტი) ძებნა არამიწიერი ცივილიზაციის. პროგრამა ,,ვიკინგი'' დაიწყო 1976წ-ს, სამი ბიოლოგოიური ექსპერიმენტის ჩათვლით, სემუშავება შესაძლო სისცოცხლის არსებობის მარსზე. სამიცნერო აპარატი Mars Pathfinder, დაეშვა 1997წ-ს ჰქონდა სამეცნიერო ტვირთი აღმოჩენისათვის მიკრობებისთ ან ნამარხების.
იხ.ვიდეო რა არის სუცოცხლე ადმაინის წარმოშობა და ასტრობიოლოგია

მიმდინარეობს კვლევები პლანეტა მარსზე მარსმავალების საშუალებით, სადაც მეცნიერები ცდილობენ გაიგონ მარსზე არსებული უძველესი სიცოცხლის და უძველესი მდინარეების ან ტბების შესახებ. მარსზე სიცოცხლის, ნამარხების, და ორგანული ნივთიერებების არსებობის მტკიცებულებების პოვნა NASA-ს მთავარი ამოცანაა.
                                             
მარსის მეტეორიტი  ALH84001 გააჩნია მიკროსკოპული წარმოანაქმნი, რომელსაც შეეუძლია შეექმნა მიკროორგანიზმები                                                  

იმ შემთხვევაშიც კი, თუ დედამიწის გარეთ სიცოცხლე არ იარსებებს, ასტრობიოლოგიის მრავალფეროვანი ხასიათი და მასში ჩართული კოსმოსურმა და ევოლუციურმა პერსპექტივებმა შესაძლოა დედამიწას სარგებელი მოუტანოს. აგრთვე იხ ლინკზე 

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           აბიოგენეზი

სიცოცხლის წარმოშობის ეტაპები მერყეობს კარგად გააზრებულიდან, როგორიცაა სასიცოცხლო დედამიწა და მარტივი მოლეკულების აბიოტიკური სინთეზი, დიდწილად უცნობამდე, როგორიცაა ბოლო უნივერსალური საერთო წინაპრის (LUCA) წარმოშობა მისი რთული მოლეკულური ფუნქციებით. 

ბიოლოგიაში, აბიოგენეზი (ა- "არა" + ბერძნული ბიოს "სიცოცხლე" + გენეზისი "წარმოშობა") ან სიცოცხლის წარმოშობა არის ბუნებრივი პროცესი, რომლითაც სიცოცხლე წარმოიქმნება არაცოცხალი ნივთიერებისგან, როგორიცაა მარტივი ორგანული ნაერთები. გაბატონებული სამეცნიერო ჰიპოთეზა არის ის, რომ დედამიწაზე არაცოცხალი არსებებიდან ცოცხალ არსებებზე გადასვლა არ იყო ერთი მოვლენა, არამედ მზარდი სირთულის პროცესი, რომელიც მოიცავს სასიცოცხლო პლანეტის ფორმირებას, ორგანული მოლეკულების პრებიოტიკის სინთეზს, მოლეკულურ თვითრეპლიკაციას, თვითმმართველობას. -აწყობა, ავტოკატალიზი და უჯრედის მემბრანების გაჩენა. მრავალი წინადადება გაკეთდა პროცესის სხვადასხვა ეტაპზე. იხ. ბმულზე სტატია გამოქვეყნებული

აბიოგენეზის შესწავლა მიზნად ისახავს იმის დადგენას, თუ როგორ წარმოშვა სიცოცხლე წინარე ქიმიურმა რეაქციებმა დღევანდელი დედამიწისგან საოცრად განსხვავებულ პირობებში. იგი ძირითადად იყენებს ბიოლოგიისა და ქიმიის ინსტრუმენტებს, უახლესი მიდგომებით ცდილობს მრავალი მეცნიერების სინთეზს. სიცოცხლე ფუნქციონირებს ნახშირბადისა და წყლის სპეციალიზებული ქიმიის მეშვეობით და ძირითადად ეფუძნება ქიმიკატების ოთხ ძირითად ოჯახს: ლიპიდებს უჯრედის მემბრანებისთვის, ნახშირწყლებს როგორიცაა შაქარი, ამინომჟავები ცილების მეტაბოლიზმისთვის და ნუკლეინის მჟავას დნმ და რნმ მემკვიდრეობის მექანიზმებისთვის. აბიოგენეზის ნებისმიერმა წარმატებულმა თეორიამ უნდა ახსნას მოლეკულების ამ კლასის წარმოშობა და ურთიერთქმედება. აბიოგენეზის მრავალი მიდგომა იკვლევს, თუ როგორ გაჩნდა თვითგანმეორებადი მოლეკულები ან მათი კომპონენტები. მკვლევარები ზოგადად ფიქრობენ, რომ ამჟამინდელი სიცოცხლე რნმ-ის სამყაროდან მოდის, თუმცა სხვა თვითგამრავლებადი მოლეკულები შესაძლოა წინ უსწრებდნენ რნმ-ს.

1952 წლის მილერ-ურიის კლასიკურმა ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ ამინომჟავების უმეტესობა, ცილების ქიმიური შემადგენელი კომპონენტები, შეიძლება სინთეზირებული იყოს არაორგანული ნაერთებისგან ადრეული დედამიწის ნაერთების გამეორებისთვის. ენერგიის გარე წყაროებმა შესაძლოა გამოიწვიონ ეს რეაქციები, მათ შორის ელვა, რადიაცია, მიკრომეტეორიტების ატმოსფეროში შესვლა და ზღვისა და ოკეანის ტალღებში ბუშტების აფეთქება. სხვა მიდგომები („მეტაბოლიზმის პირველი“ ჰიპოთეზები) ფოკუსირებულია იმის გაგებაზე, თუ როგორ შეიძლება კატალიზმა ადრეულ დედამიწაზე არსებულ ქიმიურ სისტემებში უზრუნველყოს თვითგამრავლებისთვის საჭირო წინამორბედი მოლეკულები.

გენომიკის მიდგომა ცდილობდა დაეხასიათებინა თანამედროვე ორგანიზმების ბოლო უნივერსალური საერთო წინაპარი (LUCA) გენების იდენტიფიცირებით, რომლებსაც საერთო აქვთ არქეა და ბაქტერიები, სიცოცხლის ორი ძირითადი განშტოების წევრები (სადაც ევკარიოტები მიეკუთვნებიან არქეულ ტოტს ორ დომენში. სისტემა). 355 გენი, როგორც ჩანს, საერთოა მთელი სიცოცხლისთვის; მათი ბუნება გულისხმობს, რომ LUCA ანაერობული იყო ვუდ-ლუნგდალის გზასთან, გამოიმუშავებდა ენერგიას ქიმიოსმოზის გზით და ინარჩუნებდა თავის მემკვიდრეობით მასალას დნმ-ით, გენეტიკური კოდით და რიბოზომებით. მიუხედავად იმისა, რომ LUCA ცხოვრობდა 4 მილიარდ წელზე მეტი ხნის წინ (4 გია), მკვლევარებს არ სჯერათ, რომ ეს იყო სიცოცხლის პირველი ფორმა. ადრე უჯრედებს შესაძლოა ჰქონოდათ გაჟონვადი მემბრანა და იკვებებოდნენ ბუნებრივად წარმოქმნილი პროტონული გრადიენტით ღრმა ზღვის თეთრი მწეველის ჰიდროთერმული სავენტილაციო ნახვრეტის მახლობლად.

დედამიწა რჩება სამყაროში ერთადერთ ადგილად, რომელიც ცნობილია სიცოცხლის თავშესაფარში და დედამიწის ნამარხი მტკიცებულებები ადასტურებს აბიოგენეზის კვლევების უმეტესობას. დედამიწა ჩამოყალიბდა 4,54 გია; დედამიწაზე სიცოცხლის ყველაზე ადრეული უდავო მტკიცებულება თარიღდება მინიმუმ 3,5 გია. ნამარხი მიკროორგანიზმები, როგორც ჩანს, ცხოვრობდნენ ჰიდროთერმული სავენტილაციო ნალექებში, დათარიღებული 3,77-დან 4,28 გია-მდე კვებეკიდან, ოკეანის წარმოქმნიდან მალევე 4,4 გია ჰადეის დროს.

იხ. ვიდეო - Информационные законы Вселенной | Случайно ли возникновение жизни - 

Одной из величайших загадок во Вселенной по-прежнему остается – происхождение жизни. Несмотря на то, что были открыты строительные блоки материи, прочитан геном человека и зафиксировано колебание пространства-времени при столкновении черных дыр, мы всё еще не понимаем, как появились живые существа. 

   Благодаря науке мы знаем, что все тела при ближайшем рассмотрении состоят практически из пустого пространства. Если атом, составляющую материи, увеличить до размеров футбольного поля – то величина ядра, которое и придает атому «вес» – будет не больше макового зернышка, остальное пространство атома занимает пустота. 

   Что касается еще более мелких микроскопических частиц – то они и вовсе являются лишь призрачным узором энергии колебания квантовых полей. 

   В начале своего существования наша Вселенная представляла собой плотную горячую плазму микрочастиц, в которой не существовало даже атомов. Тем не менее, основа самого простого живого организма – это точнейшая самосборка длинных молекул, охватывающих большую половину таблицы Менделеева.

   Простейшая живая клетка имеет настолько высокую инженерную сложность и согласованность работы ее подсистем, что случайная вероятность появления такой конструкции из первичного химического бульона чрезвычайно мала. О ничтожной вероятности возникновения клеточной жизни из неживой материи метко высказался астрофизик Фред Хойл: "скорее ураган, пронесшийся над мусорной свалкой, соберет новенький Боинг-747, чем случайно возникнет хоть одна клетка"....... - სამყაროს ერთ-ერთი უდიდესი საიდუმლო მაინც სიცოცხლის წარმოშობაა. მიუხედავად იმისა, რომ აღმოჩენილია მატერიის სამშენებლო ბლოკები, წაიკითხეს ადამიანის გენომი და დაფიქსირდა სივრცე-დროის რყევა შავი ხვრელების შეჯახების დროს, ჩვენ ჯერ კიდევ არ გვესმის, როგორ გაჩნდნენ ცოცხალი არსებები.

    მეცნიერების წყალობით, ჩვენ ვიცით, რომ ყველა სხეული, უფრო მჭიდრო შემოწმებისას, შედგება პრაქტიკულად ცარიელი სივრცისგან. თუ ატომი, რომელიც ქმნის მატერიას, გაიზარდა ფეხბურთის მოედნის ზომამდე, მაშინ ბირთვის ზომა, რომელიც აძლევს ატომს "წონას", იქნება არაუმეტეს ყაყაჩოს თესლი, დანარჩენი სივრცე ატომს უჭირავს სიცარიელე.

    რაც შეეხება კიდევ უფრო პატარა მიკროსკოპულ ნაწილაკებს, ისინი მხოლოდ კვანტური ველების ენერგეტიკული რყევების მოჩვენებითი ნიმუშია.

    არსებობის დასაწყისში ჩვენი სამყარო იყო მიკრონაწილაკების მკვრივი ცხელი პლაზმა, რომელშიც ატომებიც კი არ არსებობდნენ. მიუხედავად ამისა, უმარტივესი ცოცხალი ორგანიზმის საფუძველია გრძელი მოლეკულების ყველაზე ზუსტი თვითშეკრება, რომელიც მოიცავს პერიოდული ცხრილის ნახევარზე მეტს.

    უმარტივეს ცოცხალ უჯრედს აქვს ისეთი მაღალი საინჟინრო სირთულე და მისი ქვესისტემების კოორდინაცია, რომ პირველადი ქიმიური სუპიდან ასეთი სტრუქტურის გამოჩენის შემთხვევითი ალბათობა უკიდურესად მცირეა. ასტროფიზიკოსმა ფრედ ჰოილმა სწორად ისაუბრა უსულო მატერიიდან უჯრედული სიცოცხლის გაჩენის უმნიშვნელო ალბათობაზე: "უფრო სავარაუდოა, რომ ქარიშხალი, რომელიც ნაგავსაყრელზე გადავიდა, შეაგროვებს ახალ Boeing 747-ს, ვიდრე შემთხვევით გამოჩნდება მინიმუმ ერთი უჯრედი". ...... - One of the greatest mysteries in the universe is still the origin of life. Despite the fact that the building blocks of matter have been discovered, the human genome has been read, and the fluctuation of space-time during the collision of black holes has been recorded, we still do not understand how living beings appeared.

    Thanks to science, we know that all bodies, on closer inspection, are made up of virtually empty space. If the atom, which makes up matter, is increased to the size of a football field, then the size of the nucleus, which gives the atom “weight”, will be no more than a poppy seed, the rest of the space of the atom is occupied by emptiness.

    As for even smaller microscopic particles, they are just a ghostly pattern of energy fluctuations of quantum fields.

    At the beginning of its existence, our Universe was a dense hot plasma of microparticles, in which even atoms did not exist. Nevertheless, the basis of the simplest living organism is the most precise self-assembly of long molecules, covering more than half of the periodic table.

    The simplest living cell has such a high engineering complexity and coordination of its subsystems that the random probability of the appearance of such a structure from the primary chemical soup is extremely small. The astrophysicist Fred Hoyle aptly spoke about the negligible probability of the emergence of cellular life from inanimate matter: "It is more likely that a hurricane that swept over a garbage dump will collect a brand new Boeing 747 than at least one cell will accidentally appear" ......

თანამედროვე სამეცნიერო კონცეფციები

მთავარი სტატია: ქიმიური ევოლუცია

ქიმიური ევოლუცია ან პრებიოტიკური ევოლუცია არის სიცოცხლის ევოლუციის პირველი ეტაპი, რომლის დროსაც ორგანული, პრებიოტიკური ნივთიერებები წარმოიქმნება არაორგანული მოლეკულებისგან გარე ენერგიისა და შერჩევის ფაქტორების გავლენის ქვეშ და ყველა შედარებით რთულ სისტემაში თანდაყოლილი თვითორგანიზაციის პროცესების განლაგების გამო. , რომელიც მოიცავს ნახშირბადის შემცველი მოლეკულების უმეტესობას.

ასევე, ეს ტერმინები აღნიშნავენ იმ მოლეკულების გაჩენისა და განვითარების თეორიას, რომლებსაც ფუნდამენტური მნიშვნელობა აქვთ ცოცხალი მატერიის გაჩენისა და განვითარებისთვის.

გენობიოზი და ჰოლობიოზი

იმისდა მიხედვით, თუ რა ითვლება პირველად, არსებობს ორი მეთოდოლოგიური მიდგომა სიცოცხლის წარმოშობის საკითხთან დაკავშირებით:

გენობიოზი არის მეთოდოლოგიური მიდგომა სიცოცხლის წარმოშობის საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც დაფუძნებულია მოლეკულური სისტემის პრიმატულობის რწმენაზე პირველადი გენეტიკური კოდის თვისებებით.

ჰოლობიოზი არის მეთოდოლოგიური მიდგომა სიცოცხლის წარმოშობის საკითხთან დაკავშირებით, რომელიც ეფუძნება სტრუქტურების პრიმატის იდეას, რომლებსაც აქვთ ელემენტარული მეტაბოლიზმის უნარი ფერმენტული მექანიზმის მონაწილეობით.

რნმ-ის სამყარო, როგორც თანამედროვე ცხოვრების წინამორბედი

მთავარი სტატია: რნმ სამყაროს ჰიპოთეზა

21-ე საუკუნისათვის ოპარინ-ჰალდანის თეორიამ, რომელიც ცილების საწყის წარმოშობას ამტკიცებს, პრაქტიკულად  ადგილი დაუთმო რნმ სამყაროს თანამედროვე ჰიპოთეზას. მისი განვითარების სტიმული იყო რიბოზიმების აღმოჩენა - რნმ-ის მოლეკულები ფერმენტული აქტივობით და, შესაბამისად, შეუძლიათ გააერთიანონ ფუნქციები, რომლებიც რეალურ უჯრედებში ძირითადად ცალ-ცალკე სრულდება ცილებით და დნმ-ით - ანუ ბიოქიმიური რეაქციების კატალიზება და მემკვიდრეობითი ინფორმაციის შენახვა. ამრიგად, ვარაუდობენ, რომ პირველი ცოცხალი არსებები იყვნენ რნმ-ის ორგანიზმები ცილებისა და დნმ-ის გარეშე და მათი პროტოტიპი შეიძლება იყოს ავტოკატალიტიკური ციკლი, რომელიც ჩამოყალიბებულია რიბოზიმებით, რომელსაც შეუძლია კატალიზირება მოახდინოს საკუთარი ასლების სინთეზს . რნმ-ის სინთეზისთვის აუცილებელი შაქარი, კერძოდ, რიბოზა, ნაპოვნი იყო მეტეორიტებში და, სავარაუდოდ, იმ დროს დედამიწაზე იყო .

A multistep biochemical pathway like the Krebs cycle did not just self-organize on the surface of a mineral; it must have been preceded by simpler pathways. The Wood–Ljungdahl pathway is compatible with self-organization on a metal sulfide surface. Its key enzyme unit, carbon monoxide dehydrogenase/acetyl-CoA synthase, contains mixed nickel-iron-sulfur clusters in its reaction centers and catalyzes the formation of acetyl-CoA. However, prebiotic thiolated and thioester compounds are thermodynamically and kinetically unlikely to accumulate in the presumed prebiotic conditions of hydrothermal vents. One possibility is that cysteine and homocysteine may have reacted with nitriles from the Strecker reaction, forming catalytic thiol-rich polypeptides - მრავალსაფეხურიანი ბიოქიმიური გზა, როგორიცაა კრებსის ციკლი, მხოლოდ მინერალის ზედაპირზე არ იყო თვითორგანიზებული; მას წინ უძღოდა უფრო მარტივი გზები. ვუდ-ლუნგდალის გზა თავსებადია ლითონის სულფიდის ზედაპირზე თვითორგანიზებასთან. მისი ძირითადი ფერმენტული ერთეული, ნახშირბადის მონოქსიდის დეჰიდროგენაზა/აცეტილ-CoA სინთაზა, შეიცავს შერეულ ნიკელ-რკინა-გოგირდის მტევანებს მის რეაქციულ ცენტრებში და კატალიზებს აცეტილ-CoA-ს წარმოქმნას. თუმცა, პრებიოტიკული თიოლირებული და თიოესტერული ნაერთები თერმოდინამიკურად და კინეტიკურად ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დაგროვდეს ჰიდროთერმული სავენტილაციო პრებიოტიკის სავარაუდო პირობებში. ერთი შესაძლებლობა არის ის, რომ ცისტეინი და ჰომოცისტეინი შეიძლება რეაგირებდნენ ნიტრილებთან სტრეკერის რეაქციის შედეგად, ქმნიდნენ კატალიზურ თიოლით მდიდარ პოლიპეპტიდებს.

პოლიარომატული ნახშირწყალბადების სამყარო, როგორც რნმ-ის სამყაროს წინამორბედი

მთავარი სტატია: პოლიარომატული ნახშირწყალბადების სამყაროს ჰიპოთეზა

პოლიარომატული სამყაროს ჰიპოთეზა ცდილობს უპასუხოს კითხვას, თუ როგორ გაჩნდა პირველი რნმ, ქიმიური ევოლუციის ვარიანტის შეთავაზებით პოლიციკლური არომატული ნახშირწყალბადებიდან რნმ-ის მსგავს ჯაჭვებამდე.

თიხა

ციოლკოვსკიმ დაწერა უსულო ბუნების ობიექტების - კრისტალების და ცოცხალი უჯრედების განვითარებაში მსგავსების შესახებ სტატიაში "სიცოცხლის წარმოშობა დედამიწაზე" (1922). 21-ე საუკუნეში გაძლიერდა ვარაუდები ახალშობილ ცხოვრებაში მინერალების „დახმარების“ შესახებ. ამრიგად, განვითარდა იდეა, რომ სიცოცხლე შეიძლება წარმოიშვას თიხის მინერალურ მონტმორილონიტში, რომელიც, გარკვეული თვისებებით, ხელს უწყობს ბიოლოგიური მაკრომოლეკულების აგებას, მათ შორის საჭირო ენერგიის მიწოდებას „სამშენებლო ბლოკებისთვის“, საიდანაც ისინი შეიქმნა .

NASA's 2015 strategy for astrobiology aimed to solve the puzzle of the origin of life – how a fully-functioning living system could emerge from non-living components – through research on the prebiotic origin of life's chemicals, both in space and on planets, as well as the functioning of early biomolecules to catalyse reactions and support inheritance - NASA-ს 2015 წლის ასტრობიოლოგიის სტრატეგია მიზნად ისახავდა სიცოცხლის წარმოშობის თავსატეხის ამოხსნას - როგორ შეიძლება სრულად ფუნქციონირებადი ცოცხალი სისტემა წარმოიქმნას არაცოცხალი კომპონენტებისგან - სიცოცხლის ქიმიური ნივთიერებების პრებიოტიკური წარმოშობის კვლევის გზით, როგორც კოსმოსში, ასევე პლანეტებზე. როგორც ადრეული ბიომოლეკულების ფუნქციონირება, რათა მოხდეს რეაქციების კატალიზება და მემკვიდრეობის მხარდაჭერა.

ალტერნატიული ცნებები

პანსპერმია

მთავარი სტატია: პანსპერმია

1865 წელს გერმანელი მეცნიერის ჰერმან ებერჰარდ რიხტერის მიერ ჯ. ლიბიგის მიერ შემოთავაზებული პანსპერმიის თეორიის მიხედვით და საბოლოოდ ჩამოყალიბებული შვედი მეცნიერის არენიუსის მიერ 1895 წელს, სიცოცხლე დედამიწაზე კოსმოსიდან შემოტანილი იქნა შესაძლებელი. არამიწიერი წარმოშობის ცოცხალი ორგანიზმების ყველაზე სავარაუდო დარტყმა მეტეორიტებითა და კოსმოსური მტვერით. ეს ვარაუდი ეფუძნება მონაცემებს ზოგიერთი ორგანიზმისა და მათი სპორების მაღალი წინააღმდეგობის შესახებ რადიაციის, მაღალი ვაკუუმის, დაბალი ტემპერატურისა და სხვა გავლენის მიმართ. თუმცა მეტეორიტებში აღმოჩენილი მიკროორგანიზმების არამიწიერი წარმოშობის დამადასტურებელი სანდო ფაქტები ჯერ კიდევ არ არსებობს. მაგრამ მაშინაც კი, თუ ისინი დედამიწაზე მივიდნენ და ჩვენს პლანეტაზე სიცოცხლეს წარმოშობდნენ, სიცოცხლის ორიგინალური წარმოშობის საკითხი უპასუხოდ დარჩებოდა.

ფრენსის კრიკმა და ლესლი ორგელმა 1973 წელს შემოგვთავაზეს კიდევ ერთი ვარიანტი - კონტროლირებადი პანსპერმია, ანუ დედამიწის მიზანმიმართული "ინფექცია" (სხვა პლანეტურ სისტემებთან ერთად) მიკროორგანიზმებით, რომლებიც უპილოტო კოსმოსურ ხომალდზე მიწოდებულია მოწინავე უცხო ცივილიზაციის მიერ, რომელიც შესაძლოა გლობალური გლობალური ცივილიზაციის წინაშე აღმოჩნდეს. კატასტროფა ან უბრალოდ სხვა პლანეტების ტერაფორმირების იმედი მომავალი კოლონიზაციისთვის. მათი თეორიის სასარგებლოდ მათ მოიტანეს ორი ძირითადი არგუმენტი - გენეტიკური კოდის უნივერსალურობა (ცნობილი სხვა კოდის ვარიაციები გამოიყენება ბევრად უფრო იშვიათად ბიოსფეროში და ნაკლებად განსხვავდება უნივერსალურისგან) და მოლიბდენის მნიშვნელოვანი როლი ზოგიერთ ფერმენტში. მოლიბდენი არის ძალიან იშვიათი ელემენტი მთელ მზის სისტემაში. ავტორების აზრით, თავდაპირველი ცივილიზაცია შესაძლოა მოლიბდენით გამდიდრებულ ვარსკვლავთან ახლოს ცხოვრობდა.

იმის საწინააღმდეგოდ, რომ პანსპერმიის თეორია (მათ შორის კონტროლირებადი) არ წყვეტს სიცოცხლის წარმოშობის საკითხს, მათ წამოაყენეს შემდეგი არგუმენტი: ჩვენთვის უცნობ სხვა ტიპის პლანეტებზე სიცოცხლის წარმოშობის ალბათობა თავდაპირველად შეიძლება იყოს დიდი. უფრო მაღალი ვიდრე დედამიწაზე, მაგალითად, სპეციალური მინერალების არსებობის გამო მაღალი კატალიზური აქტივობით.

1981 წელს ფ. კრიკმა დაწერა წიგნი „თავად ცხოვრება: მისი წარმოშობა და ბუნება“, ქ.

რომელშიც ის უფრო დეტალურად განიხილავს, ვიდრე სტატიაში და პოპულარული ფორმით, აყალიბებს ჰიპოთეზას კონტროლირებადი პანსპერმიის შესახებ.

რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის აკადემიკოსი ა.იუ როზანოვი, რუსეთის მეცნიერებათა აკადემიის ასტრობიოლოგიის კომისიის ხელმძღვანელი, თვლის, რომ სიცოცხლე დედამიწაზე კოსმოსიდან ჩამოვიდა.

იხ. ვიდო - Abiogenesis

თუთიის სამყარორონ-გოგირდის სამყაროში

მთავარი სტატია: რკინა-გოგირდის სამყაროს ჰიპოთეზა

1980-იან წლებში გიუნტერ ვახტერშაუზერმა და კარლ პოპერმა განაცხადეს რკინა-გოგირდის სამყაროს ჰიპოთეზა პრებიოტიკური ქიმიური გზების ევოლუციის შესახებ. იგი ასახავს დღევანდელ ბიოქიმიას პირველყოფილ რეაქციებს, რომლებიც ასინთეზირებენ ორგანულ სამშენებლო ბლოკებს გაზებისგან. Wächtershäuser სისტემებს აქვთ ჩაშენებული ენერგიის წყარო: რკინის სულფიდები, როგორიცაა პირიტი. ამ ლითონის სულფიდების დაჟანგვის შედეგად გამოთავისუფლებულ ენერგიას შეუძლია ხელი შეუწყოს ორგანული მოლეკულების სინთეზს. ასეთი სისტემები შესაძლოა გადაიქცნენ ავტოკატალიტურ კომპლექტებად, რომლებიც ქმნიან თვითგანმეორებად, მეტაბოლურად აქტიურ ერთეულებს, რომლებიც წინ უსწრებენ თანამედროვე ცხოვრების ფორმებს. სულფიდებთან ჩატარებულმა ექსპერიმენტებმა წყალში 100 °C ტემპერატურაზე წარმოქმნა დიპეპტიდების მცირე გამოსავალი (0.4% -დან 12.4%) და ტრიპეპტიდების უფრო მცირე გამოსავლიანობა (0.10%). თუმცა, იმავე პირობებში, დიპეპტიდები სწრაფად დაიშალა.

რამდენიმე მოდელი ამტკიცებს პრიმიტიულ მეტაბოლიზმს, რაც საშუალებას აძლევს რნმ-ის რეპლიკაციას მოგვიანებით წარმოქმნას. კრებსის ციკლის ცენტრალურობა (ლიმონმჟავას ციკლი) ენერგიის წარმოებაში აერობულ ორგანიზმებში და ნახშირორჟანგისა და წყალბადის იონების შეყვანა რთული ორგანული ქიმიკატების ბიოსინთეზში, ვარაუდობს, რომ ეს იყო მეტაბოლიზმის ერთ-ერთი პირველი ნაწილი, რომელიც განვითარდა.  შესაბამისად, გეოქიმიკოსებმა ჯეკ ვ. სზოსტაკმა და კეიტ ადამალამ აჩვენეს, რომ პრიმიტიულ პროტოცელებში არაფერმენტული რნმ-ის რეპლიკაცია შესაძლებელია მხოლოდ სუსტი კათიონების ჩელატორების არსებობის შემთხვევაში, როგორიცაა ლიმონმჟავა. ეს იძლევა დამატებით მტკიცებულებას ლიმონმჟავას ცენტრალური როლის შესახებ პირველყოფილ მეტაბოლიზმში. რასელი ვარაუდობს, რომ „სიცოცხლის მიზანია ნახშირორჟანგის ჰიდროგენიზაცია“ (როგორც „პირველ რიგში მეტაბოლიზმის“ ნაწილი, ვიდრე „პირველი გენეტიკა“ სცენარის). ფიზიკოსი ჯერემი ინგლისი ამტკიცებდა ზოგადი თერმოდინამიკური მოსაზრებებიდან გამომდინარე, რომ სიცოცხლე გარდაუვალი იყო. ამ იდეის ადრეული ვერსია იყო ოპარინის 1924 წლის წინადადება თვითგანმეორებადი ვეზიკულების შესახებ. 1980-იან და 1990-იან წლებში გამოჩნდა Wächtershäuser-ის რკინა-გოგირდის სამყაროს თეორია და კრისტიან დე დიუვის თიოესტერის მოდელები. გენების გარეშე მეტაბოლიზმის უფრო აბსტრაქტული და თეორიული არგუმენტები მოიცავს ფრიმენ დაისონის მათემატიკურ მოდელს და სტიუარტ კაუფმანის ერთობლივად ავტოკატალიზურ კომპლექტს 1980-იან წლებში. კაუფმანის ნამუშევარი გააკრიტიკეს ენერგიის როლის უგულებელყოფის გამო უჯრედებში ბიოქიმიური რეაქციების მართვაში.

The active site of the acetyl-CoA synthase enzyme, part of the acetyl-CoA pathway, contains nickel-iron-sulfur clusters. - აცეტილ-CoA სინთაზას ფერმენტის აქტიური ადგილი, აცეტილ-CoA გზის ნაწილი, შეიცავს ნიკელ-რკინა-გოგირდის მტევანებს.

მრავალსაფეხურიანი ბიოქიმიური გზა, როგორიცაა კრებსის ციკლი, მხოლოდ მინერალის ზედაპირზე არ იყო თვითორგანიზებული; მას წინ უძღოდა უფრო მარტივი გზები. ვუდ-ლუნგდალის გზა თავსებადია ლითონის სულფიდის ზედაპირზე თვითორგანიზებასთან. მისი ძირითადი ფერმენტული ერთეული, ნახშირბადის მონოქსიდის დეჰიდროგენაზა/აცეტილ-CoA სინთაზა, შეიცავს შერეულ ნიკელ-რკინა-გოგირდის მტევანებს მის რეაქციულ ცენტრებში და კატალიზებს აცეტილ-CoA-ს წარმოქმნას. თუმცა, პრებიოტიკული თიოლირებული და თიოესტერული ნაერთები თერმოდინამიკურად და კინეტიკურად ნაკლებად სავარაუდოა, რომ დაგროვდეს ჰიდროთერმული სავენტილაციო პრებიოტიკის სავარაუდო პირობებში. ერთი შესაძლებლობა არის ის, რომ ცისტეინი და ჰომოცისტეინი შეიძლება რეაგირებდნენ ნიტრილებთან სტრეკერის რეაქციის შედეგად, ქმნიდნენ კატალიზურ თიოლით მდიდარ პოლიპეპტიდებს.

არმენ მულკიჯანიანის თუთიის სამყაროს (Zn-სამყარო) ჰიპოთეზა ავრცელებს ვახტერშაუზერის პირიტის ჰიპოთეზას. Zn-სამყაროს თეორია ვარაუდობს, რომ H2S-ით მდიდარი ჰიდროთერმული სითხეები, რომლებიც ურთიერთქმედებენ ცივ პირველწყარო ოკეანესთან (ან დარვინის „თბილ პატარა აუზთან“) წყალთან, აფრქვევს ლითონის სულფიდის ნაწილაკებს. ოკეანის ჰიდროთერმული სისტემებს აქვთ ზონალური სტრუქტურა, რომელიც აისახება ძველ ვულკანოგენურ მასიურ სულფიდურ საბადოებში. მათი დიამეტრი მრავალ კილომეტრს აღწევს და თარიღდება არქეული პერიოდით. ყველაზე გავრცელებულია პირიტი (FeS2), ქალკოპირიტი (CuFeS2) და სფალერიტი (ZnS), გალენის (PbS) და ალაბანიტის (MnS) დანამატებით. ZnS-ს და MnS-ს გააჩნიათ გამოსხივების ენერგიის შენახვის უნიკალური უნარი, მაგ. ულტრაიისფერი სინათლისგან. გამრავლების მოლეკულების წარმოშობისას, პირველყოფილი ატმოსფერული წნევა საკმარისად მაღალი იყო (>100 ბარი) დედამიწის ზედაპირთან ახლოს ნალექისთვის, ხოლო ულტრაიისფერი გამოსხივება 10-დან 100-ჯერ უფრო ინტენსიური იყო, ვიდრე ახლა; აქედან გამომდინარე, ZnS-ის შუამავლობით გამოწვეული ფოტოსინთეზური თვისებები უზრუნველყოფდა სწორ ენერგეტიკულ პირობებს ინფორმაციული და მეტაბოლური მოლეკულების სინთეზისთვის და ფოტოსტაბილური ნუკლეობაზების შერჩევისთვის.

Zn-სამყაროს თეორია შევსებულია მტკიცებულებებით პირველი პროტოუჯრების ინტერიერის იონური კონსტიტუციის შესახებ. 1926 წელს კანადელმა ბიოქიმიკოსმა არჩიბალდ მაკალუმმა აღნიშნა სხეულის სითხეების მსგავსება, როგორიცაა სისხლი და ლიმფა ზღვის წყალთან; თუმცა, ყველა უჯრედის არაორგანული შემადგენლობა განსხვავდება თანამედროვე ზღვის წყლისგან, რამაც აიძულა მულკიჯანიანი და კოლეგები აღედგინათ "ლუქის ქარხნები". პირველი უჯრედები, რომლებიც აერთიანებს გეოქიმიურ ანალიზს თანამედროვე უჯრედების არაორგანული იონის მოთხოვნილების ფილოგენომიურ გამოკვლევასთან. ავტორები ასკვნიან, რომ საყოველთაო და დასკვნის მიხედვით პირველყოფილი, ცილები და ფუნქციური სისტემები აჩვენებენ კავშირს და ფუნქციურ მოთხოვნილებას K+, Zn2+, Mn2+ და [PO

4]3−

. გეოქიმიური რეკონსტრუქცია აჩვენებს, რომ ეს იონური შემადგენლობა არ შეიძლებოდა არსებობდეს ოკეანეში, მაგრამ თავსებადია შიდა გეოთერმულ სისტემებთან. ჟანგბადით დაცლილ, CO2-ით დომინირებულ პირველყოფილ ატმოსფეროში, გეოთერმული ველების მახლობლად წყლის კონდენსატების ქიმიური შემადგენლობა თანამედროვე უჯრედების შიდა გარემოს დაემსგავსება. აქედან გამომდინარე, უჯრედამდელი ევოლუცია შეიძლება მომხდარიყო არაღრმა „დარვინის აუზებში“, რომლებიც მოპირკეთებულია ფოროვანი სილიკატური მინერალებით, შერეული ლითონის სულფიდებით და გამდიდრებული K+, Zn2+ და ფოსფორის ნაერთებით.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             კარლ პოპერი

დაბ. თარიღი 28 ივლისი, 1902

დაბ. ადგილი ვენა

გარდ. თარიღი 17 სექტემბერი, 1994 (92 წლის)

გარდ. ადგილი London Borough of Croydon

დასაფლავებულია mortuary Lainzer Friedhof

მოქალაქეობა Ensign of Austro-Hungarian civil fleet (1869-1918).svg ავსტრია-უნგრეთის იმპერია

ავსტრიის პირველი რესპუბლიკა

Federal State of Austria

Flag of the United Kingdom (3-5).svg გაერთიანებული სამეფო

Flag of the United Kingdom (3-5).svg დიდი ბრიტანეთის და ირლანდიის გაერთიანებული სამეფო

საქმიანობა ფილოსოფია , ეპისტემოლოგია, rationality, მეცნიერების ფილოსოფია , ლოგიკა, პოლიტიკური ფილოსოფია , სოციალური ფილოსოფია, აბიოგენეზი და კვანტური მექანიკა

მუშაობის ადგილი კენტერბერის უნივერსიტეტი , ლონდონის ეკონომიკის სკოლა , ლონდონის სამეფო კოლეჯი და ლონდონის უნივერსიტეტი

ალმა-მატერი ვენის უნივერსიტეტი , კემბრიჯის უნივერსიტეტი და ვენის უნივერსიტეტი

განთქმული მოსწავლეები W. W. Bartley III, Imre Lakatos, Thomas Kuhn, Paul Feyerabend, Hubert Kiesewetter, David Miller, John W. N. Watkins, Joseph Agassi და Alan Musgrave

სამეცნიერო ხარისხი ფილოსოფიის დოქტორი

მეუღლე Josefine Anna Henninger

მამა Simon Siegmund Carl Popper

დედა Jenny Popper

ჯილდოები ორდენი ხელოვნებისა და მეცნიერების სფეროებში შეტანილი წვლილისათვის , ქალაქ ვენის საპატიო ბეჭედი, დიდი ოქროს მედალი ავსტრიის რესპუბლიკის წინაშე დამსახურებისთვის, Great Cross with Star and Sash of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany, Otto Hahn Peace Medal, კატალონიის საერთაშორისო პრემია , Dr. Leopold Lucas Prize , მონტიონის პრემია, გოეთეს მედალი, ვენის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი , მადრიდის კომპლუტენსეს უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი , honorary doctorate of Salzburg University, Kyoto Prize in Arts and Philosophy , ბრიტანეთის აკადემიის წევრი, ავსტრიის საპატიო ნიშანი „მეცნიერებისა და ხელოვნებისთვის“, honorary doctor of the Catholic University of Eichstätt-Ingolstadt, რაინდი-ბაკალავრი, Companion of Honour, Prix Alexis de Tocqueville, სონინგის პრემია, ორდენი „დამსახურებისათვის“ და უცნობი.

იხ. ვიდეო - Карл Поппер. Философия науки. Принцип фальсифицируемости научного знания.

(ინგლ. Karl Raimund Popper, გერმ. Karl Raimund Popper) — ფილოსოფოსი, აკადემიკოსი და სოციალური კომენტატორი.

მე-20 საუკუნის ერთ-ერთი ყველაზე გავლენიანი მეცნიერების ფილოსოფოსი, პოპერი, ცნობილია იმით, რომ უარყოფს სამეცნიერო მეთოდის კლასიკურ ინდუქტივისტურ ხედვას ემპირიული ფალსიფიკაციის სასარგებლოდ. პოპერის თანახმად, ემპირიულ მეცნიერებებში თეორია ვერასოდეს დადასტურდება, თუმცა მისი ფალსიფიკაცია შესაძლებელია, რაც ნიშნავს, რომ მისი გადამწყვეტი ექსპერიმენტით შემოწმება შეიძლება (და ასეც უნდა მოხდეს). პოპერი ეწინააღმდეგებოდა შეხედულებას ცოდნის კლასიკური დასაბუთების შესახებ, რაც მან კრიტიკული რაციონალიზმით შეცვალა, კერძოდ, „კრიტიკის პირველი არადამასაბუთებელი ფილოსოფია ფილოსოფიის ისტორიაში“.

პოლიტიკურ დისკურსში ის ცნობილია ლიბერალური დემოკრატიის დაცვითა და სოციალური კრიტიციზმის პრინციპებით, რომლებიც, მისი აზრით, ღია საზოგადოებას ავითარდებდნენ. მისი პოლიტიკური ფილოსოფია მოიცავდა მთავარი დემოკრატიული პოლიტიკური იდეოლოგიების, მათ შორის, სოციალიზმის/სოციალ-დემოკრატიის, ლიბერტარიანიზმის/კლასიკური ლიბერალიზმისა და კონსერვატიზმის იდეებს და მათ შეჯამებას ცდილობდა.

იხ. ვიდეო - Karl Popper, Science, & Pseudoscience: Crash Course Philosophy #8

ოჯახი და სწავლება

კარლ პოპერი დაიბადა ვენაში (შემდეგომში ავსტრია-უნგრეთი) 1902 წელს, საშუალოზე მაღალი კლასის წარმომადგენელთა ოჯახში. პოპერის ბებიები და ბაბუები ებრაელები იყვნენ, თუმცა ისინი ღვთისმოსავობით არ გამოირჩეოდნენ და როგორც კულტურული ასიმილაციის პროცესის მონაწილენი, ოჯახი ლუთერანობაზე მის დაბადებამდე გადავიდა, მანაც სწორედ ასე მიიღო ლუთერანული ბაფტიზმი. მისი მამა, საიმონ ზიგმუნდ კარლ პოპერი, ბოჰემიის იურისტი და ვენის უნივერსიტეტის იურიდიული მეცნიერებათა დოქტორი, ხოლო დედა, ჯენი შიფი სილეზიური და უნგრული წარმოშობის იყო. პოპერის ბიძა იყო ავსტრიელი ფილოსოფოსი იოზეფ პოპერ-ლინკეუსი. ვენაში დამკვიდრების შემდეგ, პოპერები იქაურ საზოგადოებაში მალევე დაწინაურდნენ, რადგან კარლ პოპერის მამა ვენის ლიბერალური მერის რაიმუნდ გრიუბლის იურიდიულ ფირმის პარტნიორი გახდა, ხოლო გრუბლის გარდაცვალების შემდეგ, 1898 წელს ბიზნესი მან გადაიბარა. პოპერმა სახელი სწორედ რაიმუნდ გრიუბლის შემდეგ მიიღო. (თავად პოპერი თავის ბიოგრაფიაში შეცდომით იხსენებს, რომ გრიუბლის სახელი კარლი იყო). მისი მშობლები ზიგმუნდ ფროიდის დის, როზა გრაფის ახლო მეგობრები იყვნენ.  მისი მამა ბიბლიოფილი იყო, რომელსაც პირად ბიბლიოთეკაში 12,000–14,000 ტომი ჰქონდა და ფილოსოფიით, კლასიკით, სოციალურ-პოლიტიკური საკითხებით იყო დაინტერესებული. პოპერს მისგან მემკვიდრეობით ბიბლიოთეკაც და ხასიათიც ერგო. მოგვიანებით, როცა ის აღზრდის პერიოდის ატმოსფეროს აღწერს, მას „გადაწყვეტილებით წიგნიერს“ უწოდებს.

პოპერმა სკოლა 16 წლის ასაკში დატოვა და მოწვეული სტუდენტის სტატუსით ვენის უნივერსიტეტში მათემატიკის, ფიზიკის, ფილოსოფიის, ფსიქოლოგიისა და მუსიკის ისტორიის ლექციების დაესწრო. 1919 წელს, პოპერის ყურადღება მარქსიზმმა მიიპყრო, რის შემდეგაც სოციალისტური სკოლის სტუდენტთა ასოციაციას შეუერთდა. იგი ასევე ავსტრიის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი გახდა, რომელიც იმ დროსთვის სრულიად მარქსისტული იდეოლოგიის იყო. 1919 წლის 15 ივნისს, ჰორლგასში მომხდარი ქუჩის დაპირისპირების შემდეგ, როცა პოლიციამ მისი 8 უარაღო თანაპარტიელი დახვრიტა, ის იმედგაცრუებული დარჩა იმით, რასაც ხედავდა როგორც ფილოსოფოს კარლ მარქსის „ფსევდომეცნიერული“ ისტრიული მატერიალიზმი, ამიტომ უარყო იდეოლოგია და მთელი ცხოვრების მანძილზე სოციალური ლიბერალიზმის მხარდამჭერად დარჩა.

მცირე ხნის განმავლობაში ის ქუჩის მშენებლობაზე მუშაობდა, თუმცა მძიმე შრომას ვერ უმკლავდებოდა. უნივერსიტეტში მოწვეული სტუდენტის სტატუსით სიარული განაგრძო და ხეზე მუშაობის შეგირდობა დაიწყო, რაც საბოლოოდ დაასრულა როგორც ოსტატმა. ამ დროს ის ბავშვთა დღის მოვლის დაწესებულების შექმნაზე ოცნებობდა, რისთვისაც, მისი აზრით, ავეჯის დამზადების ცოდნა შესაძლოა სასარგებლო ყოფილიყო. ამის შემდეგ ფსიქოანალიტიკოს ალფრედ ადლერის ბავშვთა ერთ-ერთ კლინიკაში მოხალისეობდა. 1922 წელს საშუალო სკოლაში დაბრუნებისა და მისი დამთავრების შემდეგ, უნივერსიტეტს, საბოლოოდ, რიგითი სტუდენტის სტატუსით შეუერთდა. 1924 წელს მან დაწყებითი კლასების მასწავლებლის გამოცდა ჩააბარა და მუშაობა სოციალურ საფრთხეში მყოფი ბავშვების სკოლის შემდგომი მოვლის კლუბში დაიწყო. 1925 წელს იგი ახლად დაარსებულ Pädagogisches Institut-ში მივიდა და ფილოსოფიისა და ფსიქოლოგიის შესწავლა განაგრძო. დაახლოებით ამ დროს მან მეგობრობა ჟოზეფინა ანა ჰენინგერთან დაიწყო, რომელიც შემდეგ მისი ცოლი გახდა.

1928 წელს, პოპერმა, კარლ ბიულერისა და სადისერტაციო კომიტეტის მეორე თავმჯდომარის, მორიც შლიკის ხელმძღვანელობით, ფსიქოლოგიის დოქტორის ხარისხი მიიღო. მის დისერტაციას Zur Methodenfrage der Denkpsychologie (მეთოდის კითხვების შესახებ აზროვნების ფსიქოლოგიაში) ერქვა. 1929 წელს, მან მათემატიკისა და ფიზიკის სწავლების ავტორიზაცია მიიღო და ეს საქმიანობა დაიწყო. 1930 წელს თავის კოლეგა ჟოზეფინა ანა ჰენინგერზე (1906–1985) დაქორწინდა. ნაციზმის აღმავლობისა და ანშლუსის საფრთხის შიშით, მან საღამოებისა და ღამეების გამოყენება პირველი წიგნის Die beiden Grundprobleme der Erkenntnistheorie (ცოდნის თეორიის ორი ფუნდამენტური პრობლემა) დასაწერად დაიწყო. მას წიგნის გამოცემა აკადემიური თანამდებობის მისაღებად სჭირდებოდა ისეთ ქვეყანაში, რომელიც ებრაული წარმოშობის ხალხისთვის უსაფრთხო იყო. საბოლოოდ, მან ორტომიანი ნაშრომი არ გამოაქვეყნა; თუმცა, მის ნაცვლად, შერეული ვერსია ახალი მასალებით, როგორიც იყო Logik der Forschung (სამეცნიერო აღმოჩენის ლოგიკა) 1934 წელს გამოაქვეყნა. აქ მან გააკრიტიკა ფსიქოლოგიზმი, ნატურალიზმი, ინდუქტივიზმი და ლოგიკური პოზიტივიზმი, ასევე, წარმოადგინა პოტენციური ფალსიფიკაციის თეორია, როგორც კრიტერიუმი, რომელიც მეცნიერებას არამეცნიერებისგან გამოარჩევს. 1935 და 1936 წლებში მან ანაზღაურებადი შვებულება მიიღო, რომ გაერთიანებულ სამეფოში სასწავლო ვიზიტით წასულიყო. 

აკადემიური ცხოვრება

1937 წელს, პოპერმა, თანამდებობის მიღება საბოლოოდ მოახერხა, რაც მას საშუალებას აძლევდა, ემიგრაციაში ახალ ზელანდიაში წასულიყო, სადაც ის კრაისტჩერჩიში, ახალი ზელანდიის უნივერსიტეტის კანტერბერის საუნივერსიტეტო კოლეჯის ფილოსოფიის ლექტორი გახდა. აქ მან თავისი გავლენიანი ნაშრომი „ღია საზოგადოება და მისი მტრები“დაწერა. დუნედინში იგი ფიზიოლოგიის პროფესორ ჯონ კარიუ ეკკლს შეხვდა და მასთან სამუდამოდ დამეგობრდა. მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ, 1946 წელს, იგი გაერთიანებულ სამეფოში გადავიდა, ლონდონის ეკონომიკურ სკოლაში ლოგიკისა და სამეცნიერო მეთოდის მკითხველი მთავარი ლექტორი გახდა. სამი წლის შემდეგ, 1949 წელს, იგი ლონდონის უნივერსიტეტის ლოგიკისა და სამეცნიერო მეთოდის პროფესორად დაინიშნა. 1958 - 1959 წლებში, პოპერი არისტოტელეს საზოგადოების პრეზიდენტი იყო. 1969 წელს, აკადემიური ცხოვრებიდან იგი პენსიაზე გადავიდა, თუმცა ინტელექტუალურად აქტიური მთელი ცხოვრების განმავლობაში დარჩა. 1985 წელს ის ავსტრიაში დაბრუნდა, რათა მის მეუღლეს სიცოცხლის ბოლო თვეების ნათესავების გარემოცვაში გატარება შეძლებოდა; იგი იმავე წლის ნოემბერში გარდაიცვალა. მას შემდეგ, რაც ლუდვიგ ბოლცმან გესელშაფტმა, მეცნიერების ფილოსოფიის საკვლევი ახლად დაარსებული ფილიალის დირექტორად ვერ დანიშნა, 1986 წელს იგი კვლავ გაერთიანებულ სამეფოში დაბრუნდა და სურეიში, კერძოდ კენლიში დასახლდა.

გარდაცვალება

პოპერის საფლავი თარგი:Interlanguage link multi ვენა, ავსტრია

პოპერი „კიბოს, პნევმონიისა და თირკმლის უკმარისობის გართულებებით“ კენლეში, 92 წლის ასაკში, 1994 წლის 17 სექტემბერს გარდაიცვალა. ორი კვირით ადრე, სანამ მოულოდნელად დაავადდებოდა, იგი თავის ფილოსოფიაზე განუწყვეტლივ მუშაობდა. კრემაციის შემდეგ, მისი ფერფლი ვენაში წაიღეს და ლაინცერის სასაფლაოზე ORF-ის ცენტრის მიმდებარედ დაკრძალეს, სადაც მანამდე მისი მეუღლე ჯოზეფინე ანა პოპერი (მეტსახელად „ჰენი“) იყო დაკრძალული. პოპერის ქონებას მისი მდივანი და პირადი თანაშემწე მელიტა მევუ თავის მეუღლე რაიმონდთან ერთად მართავს. პოპერის ხელნაწერების ნაწილი სტენფორდის უნივერსიტეტის ჰუვერის ინსტიტუტში მის სიცოცხლეშივე, ხოლო დამატებითი მასალები მისი გარდაცვალების შემდეგ გადაიტანეს. კლაგენფურტის უნივერსიტეტს პოპერის ბიბლიოთეკა, მისი ძვირფასი ბიბლიოფილიის ჩათვლით აქვს, აქვეა თავმოყრილი ჰუვერის მასალის ორიგინალი და დამატებითი მიკროფილმების ბეჭდური ასლები. ქონების დარჩენილი ნაწილები ძირითადად საქველმოქმედო ფონდ „კარლ პოპერს“ გადაეცა.  2008 წლის ოქტომბერში კლაგენფურტის უნივერსიტეტმა მისი მამულიდან საავტორო უფლებები შეიძინა. საომარი პირობების გამო, პოპერმა და მისმა მეუღლემ შვილების ყოლა ქორწინების პირველ წლებში არ არჩიეს. პოპერმა კომენტარი გააკეთა, რომ ეს „ალბათ მშიშარა, მაგრამ გარკვეულწილად სწორი გადაწყვეტილება იყო“.

პრიზები და ჯილდოები

პოპერი პროფესორ კირილ ჰოშლთანერთად. საპატიო დოქტორის ხარისხის მიღების შემდეგ ჩარლზის უნივერსიტეტი პრაღაში მაისი, 1994 წელი

პოპერმა თავის სფეროში მრავალი ჯილდო და პრიზი მოიპოვა, მათ შორის, ამერიკის პოლიტიკურ მეცნიერებათა ასოციაციის ლიპინკოტის პრემია, სონინგის პრემია, გერმანიის გაეროს ასოციაციის ოტო ჰანის მშვიდობის მედალი და სამეფო საზოგადოების სტიპენდიები^[48] British Academy, London School of Economics, King's College London, Darwin College, Cambridge, Austrian Academy of Sciences ბრიტანული აკადემიაში, ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში, ლონდონის მეფის კოლეჯში, დარვინის კოლეჯში, კემბრიჯში, ავსტრიის მეცნიერებათა აკადემიასა და პრაღის ჩარლზის უნივერსიტეტში. ავსტრიამ 1986 წელს მას ავსტრიის რესპუბლიკისთვის გაწეული ღვაწლისთვის ჯილდო გადასცა, ხოლო გერმანიის ფედერაციულმა რესპუბლიკამ ოქროს ღირსების ორდენით დააჯილდოვა, ასევე, Pour le mérite - მშვიდობის ორდენი მიიღო. მანვე მიიღო ჰუმანისტის ლაურეატის პრემია ჰუმანიზმის საერთაშორისო აკადემიისგან.1965 წელს დედოფალმა ელისაბედ II-მ ის რაინდად მიღო და 1976 წელს სამეფო საზოგადოების მკვლევრად აირჩია. 1982 წელს მას ღირსების თანმხლებთა ორდენი გადასცეს.

პოპერისთვის სხვა ჯილდოები იყო: ვენის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა პრემია (1965), კარლ რენერის პრემია (1978), ავსტრიის მეცნიერების და ხელოვნების ჯილდო (1980), ტუბინგენის უნივერსიტეტის დოქტორი ლეოპოლდ ლუკასის პრემია (1980) ვენის ქალაქის საპატიო ბეჭედი (1983) და ფრიდრიხ ნიცშეს საზოგადოების საერთაშორისო პრემია (1988). პოპერისთვის სხვა ჯილდოები იყო: ვენის ჰუმანიტარულ მეცნიერებათა პრემია (1965), კარლ რენერის პრემია (1978), ავსტრიის მეცნიერების და ხელოვნების ჯილდო (1980), ტუბინგენის უნივერსიტეტის დოქტორი ლეოპოლდ ლუკასის პრემია (1980) ვენის ქალაქის საპატიო ბეჭედი (1983) და ფრიდრიხ ნიცშეს საზოგადოების საერთაშორისო პრემია (1988). 1989 წელს ის პირველად დაჯილდოვდა კატალონიის საერთაშორისო პრიზით „მისი წვლილისთვის მსოფლიო მასშტაბით კულტურული, სამეცნიერო და ადამიანური ღირებულებების განვითარებაში“. 1992 წელს მას ხელოვნებასა და ფილოსოფიაში კიოტოს პრემია მიენიჭა „მე -20 საუკუნის ღია სულის სიმბოლოობისთვის“ და „თანამედროვე ინტელექტუალური კლიმატის ფორმირებაზე უდიდესი გავლენისთვის“. 

ფილოსოფია

 მთავარი სტატია: Critical rationalism.

ფილოსოფია

პოპერის იდეების საფუძველი

პოპერის მიერ თინეიჯერულ ასაკში მარქსიზმზე უარის თქმამ, მის აზროვნებაზე ღრმა კვალი დატოვა. იგი ერთხანს სოციალისტურ ასოციაციაში გაწევრიანდა და 1919 წელს, რამდენიმე თვის განმავლობაში თავს კომუნისტად თვლიდა. მიუხედავად იმისა, პოპერის კომუნისტური შტაბის ოფისში მუშაობის შესახებ ცნობილია, გახდა თუ არა იგი კომუნისტური პარტიის წევრი, გაუგებარია. ამ პერიოდში ის ეკონომიკის, კლასობრივი ბრძოლის და ისტორიის შესახებ მარქსისტულ შეხედულებებს გაეცნო. იმის გამო, რომ იგი მარქსისტების მიერ გამოთქმული მოსაზრებებით იმედგაცრუებული მალევე დარჩა, იძულებული გახდა, დაეტოვებინა ისინი, ვისაც მიაჩნდა რომ რევოლუციის გამო სისხლის დაღვრა საჭირო იყო. შემდეგ მან გამოთქვა მოსაზრება, რომ როდესაც საქმე ადამიანის სიცოცხლის შეწირვას ეხებოდა, მთავარი იყო ფიქრი და უკიდურესი წინდახედულობით მოქმედება.

ფაშიზმთან ბრძოლაში დემოკრატიული პარტიების მარცხმა, 1920-იან და 1930-იან წლებში ავსტრიის პოლიტიკურმა წარუმატებლობამ, პოპერი ტრავმირებული დატოვა. მან ამ წარუმატებლობის შედეგები პირადად განიცადა, რადგან ანშლუსის (1938 წელს გერმანული რაიხის მიერ ავსტრიის ანექსია) შემდეგ განვითარებულმა მოვლენებმა იგი აიძულა სამუდამოდ გადასახლებულიყო. სოციალურ მეცნიერებაში მისი ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაშრომები - ისტორიციზმის სიღარიბე (1944) და ღია საზოგადოება და მისი მტრები (1945) ინსპირირებული იყო რეფლექსიით იმ გავრცელებულ ტოტალიტარულ იდეოლოგიებზე, რომლებიც ცენტრალური ევროპის პოლიტიკაში დომინირებდნენ. მისი წიგნები იცავდა დემოკრატიულ ლიბერალიზმს, როგორც სოციალურ და პოლიტიკურ ფილოსოფიას. ასევე, წარმოადგენდა ფილოსოფიური წინაპირობების ვრცელ კრიტიკას, რომელიც ტოტალიტარიზმის ფორმებს ემყარებოდა.

პოპერს სჯეროდა, რომ ზიგმუნდ ფროიდისა და ალფრედ ადლერის თეორიები, ასევე, ალბერტ აინშტაინის ფარდობითობის თეორია, რამაც მე-20 საუკუნის დასაწყისში ფიზიკაში რევოლუცია დაიწყო, არასამეცნიერო იყო და თვლიდა, რომ ერთმანეთთან წინააღმდეგობაში მოდიოდა. პოპერი ფიქრობდა, რომ აინშტაინის თეორია, როგორც მეცნიერული აზროვნებისა და მეთოდის საფუძველი, ძალიან "სარისკოა", იმ გაგებით, რომ მისგან შესაძლებელი იყო ისეთი დასკვნების გამოტანა, რომლებიც იმდროინდელი დომინანტის, ნიუტონის კანონებისგან მნიშვნელოვნად განსხვავდებოდა; ერთ-ერთი ასეთი პროგნოზი, რომ გრავიტაციას შუქის გადახრა შეეძლო, არტურ ედინგტონის ექსპერიმენტებით 1919 წელს გადამოწმდა.  ამის საპირისპიროდ, იგი ფიქრობდა, რომ ვერაფერი, თუნდაც პრინციპი, ფსიქოანალიტიკურ თეორიებს ვერ გააყალბებს. ამრიგად, ის მივიდა დასკვნამდე, რომ მათ პრიმიტიულ მითებთან უფრო მეტი საერთო ჰქონდათ, ვიდრე ნამდვილ მეცნიერებასთან.

პოპერმა დაასკვნა, რომ ის, რაც ფსიქოანალიტიკური თეორიების მნიშვნელოვან სიძლიერეებად მიიჩნეოდა, სინამდვილეში მათი სისუსტეები იყო. ფსიქოანალიტიკური თეორიები შეიქმნა ისე, რომ მათ ნებისმიერი კრიტიკის უარყოფის საშუალება მიეცათ და ადამიანის ქცევის ყველა შესაძლო ფორმის შესახებ ახსნა შეძლებოდათ. ამგვარი თეორიების ბუნებამ ნებისმიერი კრიტიკა, ან ექსპერიმენტი შეუძლებელი გახადა - თუნდაც პრინციპულად - ისეთები, რომლებიც მათ არასწორობას აჩვენებდა. მოგვიანებით, როდესაც პოპერმა მეცნიერების ფილოსოფიის დემარკაციის პრობლემა განიხილა, დასკვნამ მას უბიძგა დაედგინა, რომ სამეცნიერო თეორიის სიძლიერე ამაში მდგომარეობს - იგი ფალსიფიკაციის მიმართ მგრძნობიარეა და სინამდვილეში, მის მიმართ გამოთქმული კრიტიკის გამო არ ყალბდება. მან მიიჩნია, რომ თუ თეორია კრიტიკის მიერ ვერ ფალსიფიცირდება, ეს სამეცნიერო თეორია არ არის.

მეცნიერების ფილოსოფია

ფალსიფიცირებულობა და დემარკაციის პრობლემა

იმისთვის, რომ პოპერს თავისი ფილოსოფია აღეწერა კანტის ფილოსოფიის მსგავსად, ტერმინი „კრიტიკული რაციონალიზმი“ გამოიყენა. მან უარყო ემპირიზმის მოსაზრება (კანტის მიხედვით), რომ ძირითადი ცნებები უტყუარია, ვიდრე ისინი თეორიულ ჩარჩოსთან კავშირს აღწერენ.  რაც შეეხება მეცნიერების მეთოდს, ტერმინი „კრიტიკული რაციონალიზმი“ მიუთითებს მის უარყოფაზე კლასიკური ემპირიზმისა და მისგან ამოსული მეცნიერების კლასიკური დაკვირვებით-ინდუქტივისტური ხედვის შესახებ. პოპერი ამ უკანასკნელის ძლიერი მოწინააღმდეგე იყო და მიიჩნევდა, რომ სამეცნიერო თეორიები აბსტრაქტული ხასიათისაა და მათი შემოწმება მხოლოდ ირიბად შეიძლება. შედეგებზე დაყრდნობით, მან ასევე აღნიშნა, რომ სამეცნიერო თეორია და, ზოგადად, ადამიანის ცოდნა, სავარაუდო ან ჰიპოთეტურია და სპეციფიკურ ისტორიულ-კულტურულ გარემოში წარმოქმნილი პრობლემების გადასაჭრელად შემოქმედებითი ფანტაზიის შედეგად გენერირდება.

ლოგიკურად, ექსპერიმენტული ტესტირების დონეზე, სამეცნიერო თეორიის დადასტურება შეუძლებელია, მაგრამ ერთი გარემოება გადამწყვეტია; ეს გვიჩვენებს, რომ თეორია, საიდანაც შედეგები გამომდინარეობს, ფალსიფიცირებულია. რომ ავიღოთ დებულება (მაგალითად, ზოგიერთი სამეცნიერო თეორიის კანონის დებულება) - ის, რომ "T" - "ფალსიფიცირებულია", არ ნიშნავს რომ "T" არის ყალბი. უფრო მეტიც, ეს ნიშნავს, რომ თუ "T" არის ყალბი, მაშინ (პრინციპში), "T" შეიძლება იყოს წარმოჩენილი როგორც ყალბი დაკვირვებით ან ექსპერიმენტით. ვერიფიკაციასა და ფალსიფიკაციას შორის ლოგიკური ასიმეტრიის შესახებ პოპერის შეხედულება მისი მეცნიერების ფილოსოფიის საფუძველია. ამან, ასევე შთააგონა მას, რომ ფალსიფიკაცია გამოიყენოს, როგორც დემარკაციის კრიტერიუმად იმის განსასაზღვრად, თუ რა არის და არ არის სინამდვილეში მეცნიერული: თეორია უნდა ჩაითვალოს მეცნიერულად, მხოლოდ მაშინ, თუ ფალსიფიკაციას ექვემდებარება. ამან მას აიძულა შეწინააღმდეგებოდა როგორც ფსიქოანალიზის, ისე სამეცნიერო სტატუსზე თანამედროვე მარქსიზმის პრეტენზიებს, იმის საფუძველზე, რომ მათი თეორიები არაფალსიფიკატორულია. პოპერმა კვანტური მექანიკის კოპენჰაგენის ცნობილი ინტერპრეტაციის წინააღმდეგაც დაწერა. იგი კატეგორიულად არ ეთანხმებოდა ნილს ბორის ინსტრუმენტალიზმს და ალბერტ აინშტაინის სამყაროს შესახებ სამეცნიერო თეორიებისადმი რეალისტურ მიდგომას მხარს უჭერდა. პოპერის ფალსიფიკაციურობა ჰგავს ჩარლზ პირსის მეცხრამეტე საუკუნის ფალიბილიზმს. წიგნში „საათებში და ღრუბლებში“ (1966) პოპერმა აღნიშნა, რომ სურდა პირსის ნამუშევრების ადრეც სცოდნოდა. ნაშრომში მთელი ცხოვრება პრობლემების გადაჭრაა , პოპერი ცდილობდა მეცნიერული ცოდნის აშკარა პროგრესი აეხსნა, ანუ ის, თუ როგორ ხდება ჩვენი სამყაროს გაგება დროთა განმავლობაში. ეს პრობლემა წარმოიშობა მისი პოზიციიდან, რომ თეორიების შინაარსის ჭეშმარიტება შეიძლება გადამოწმდეს არა სამეცნიერო ტესტით, არამედ მხოლოდ ფალსიფიკაციით. ამ კონტექსტში, სიტყვა "ფალსიფიცირებული" რაღაც "ყალბის" არსებობას არ გულისხმობს; უფრო სწორია, თუ ვიტყვით, რომ რაღაც შეიძლება იყოს (ანუ, აქვს უნარი იყოს) მცდარი დაკვირვების, ან ექსპერიმენტის საფუძველზე. ზოგი რამ უბრალოდ არ იძლევა საშუალებას, რომ ყალბად გამოჩნდეს, ამიტომ ასეთები ფალსიფიცირებადი არ არის. თუ ეს ასეა, მაშინ როგორ ხდება, რომ მეცნიერების ზრდა იწვევს ცოდნის ზრდას? პოპერის აზრით, სამეცნიერო ცოდნის განვითარება ევოლუციური პროცესია, რომელიც თავისი ფორმულით ხასიათდება:

${\displaystyle {\mathrm{P}\mathrm{S}}_1\to {\mathrm{T}\mathrm{T}}_1\to {\mathrm{E}\mathrm{E}}_1\to {\mathrm{P}\mathrm{S}}_2.}$

მოცემული პრობლემური სიტუაციის საპასუხოდ (${\displaystyle {\mathrm{P}\mathrm{S}}_1}$), მრავალი კონკურენტული მოსაზრება, ან სავარაუდო თეორია (${\displaystyle \mathrm{T}\mathrm{T}}$) ფალსიფიკაციის ყველაზე მკაცრ მცდელობებს სისტემატურად ექვემდებარება. შეცდომის აღმოფხვრის (${\displaystyle \mathrm{E}\mathrm{E}}$) ეს პროცესი, მეცნიერებისთვის ისეთ ფუნქციას ასრულებს, რომელსაც ბუნებრივი გადარჩევა ბიოლოგიური ევოლუციისთვის ითავსებს. თეორიები, რომლებიც უკეთესად გადაურჩებიან უარყოფის პროცესს, არ არიან უფრო მართალები, არამედ მეტად "მორგებულებია" - სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პრობლემურ სიტუაციაში (${\displaystyle {\mathrm{P}\mathrm{S}}_1}$) უფრო მეტად ვრცელდება. შესაბამისად, ისევე, როგორც სახეობის ბიოლოგიური ფიზიკური მდგომარეობა არ უზრუნველყოფს გადარჩენის გაგრძელებას, არც მკაცრი ტესტირება იცავს სამეცნიერო თეორიას სამომავლო უარყოფისაგან. მიუხედავად ამისა, როგორც ჩანს, ბიოლოგიის ევოლუციის ძრავას მრავალი თაობის განმავლობაში მიღებული თვისებები აქვს, რომლებიც გადარჩენის უფროდაუფრო რთულ პრობლემებთან გამკლავების მიზნითაა აღჭურვილი (${\displaystyle {\mathrm{P}\mathrm{S}}_2}$). პოპერისთვის სავარაუდო თეორიებს (ვარაუდებსა) და შეცდომების აღმოფხვრას (უარყოფას) შორის, სამეცნიერო ცოდნა უფროდაუფრო დიდი პრობლემებისკენ მიემართება. პროცესში ძალიან ჰგავს გენეტიკური ვარიაციებისა და ბუნებრივი გადარჩევის ურთიერთქმედებას.

ფალსიფიკაცია და ინდუქციის პრობლემა

მის მიერ ფილოსოფიაში შეტანილ წვლილს აქვს პრეტენზია, რომ ინდუქციის ფილოსოფიური პრობლემა გადაწყვიტა. მისი თქმით, მიუხედავად იმისა, რომ მზის ამოსვლის არანაირი საშუალება არ არსებობს, შესაძლებელია, ჩამოაყალიბოთ თეორია, რომ ყოველდღე მზე ამოვა; თუ ის გარკვეულ დღეს არ მოიმატებს, თეორია ფალსიფიცირდება და განსხვავებული თეორიით შეიცვლება იმ დღემდე, სანამ საჭირო არ იქნება უარვყოთ ვარაუდი, რომ თეორია მართალია. პოპერის თანახმად, არარაციონალურია უფრო რთული დაშვება, რომ მზე ამოვა მოცემულ დღემდე, მაგრამ ამის გაკეთება შეჩერდება მეორე დღეს, ან მსგავსი განცხადებები დამატებითი პირობებით. ასეთი თეორია უფრო მაღალი ალბათობით იქნება მართებული, რადგან მას ასე ადვილად ვერ დაესხმიან თავს:

• პირველის თეორიის ფალსიფიკაციისთვის საკმარისია იმის დადგენა, რომ მზემ ამოსვლა შეწყვიტა;
• მეორის ფალსიფიკაციისთვის დამატებით საჭიროა ვარაუდი, რომ მოცემული დღე ჯერ არ დამდგარა;

პოპერი მიიჩნევს, რომ ეს ყველაზე ნაკლებად სავარაუდო, ყველაზე ადვილად ფალსიფიცირებადი, ან უმარტივესი თეორიაა (ატრიბუტები, რომლებიც მან იგივენაირად გამოავლინა), რომელიც ისეთ ცნობილ ფაქტებს განმარტავენ, რომელთა არჩევაც რაციონალურია. პოზიტივიზმისადმი მისი წინააღმდეგობა, რომ სავარაუდოდ, ჭეშმარიტი თეორია უნდა აირჩიოს, აქ აშკარა ხდება. პოპერი ამტკიცებს, რომ შეუძლებელია თეორიის ჭეშმარიტება უზრუნველყოს; უფრო მნიშვნელოვანია, რომ მისი ფალსიფიციურობის დადგენა მარტივად შესაძლებელია.

პოპერი დაეთანხმა დევიდ ჰიუმს, რომ ხშირად, არსებობს ფსიქოლოგიური რწმენა იმის შესახებ, რომ მზე ხვალ ამოვა და რომ არავითარი ლოგიკური დასაბუთება არ არსებობს იმის გარდა, რომ ის წარსულში სულ ამოდიოდა. პოპერი წერს,

„

ინდუქციის პრობლემას ჰიუმის საშუალებით მივუახლოვდი. ვფიქრობდი, რომ ჰიუმმა შესანიშნავად აღნიშნა, რომ ინდუქციის ლოგიკურად გამართლება შეუძლებელია.

“

რაციონალობა

პოპერი მიიჩნევს, რომ რაციონალობა ემპირიული ან სამეცნიერო თეორიებით არ შემოიფარგლება, მაგრამ ეს არის კრიტიკის ზოგადი მეთოდის განსაკუთრებული შემთხვევა, ცოდნის წინააღმდეგობების მოძიება ედ-ჰოკ საზომების გარეშე. ამ მოსაზრების თანახმად, მეტაფიზიკური იდეების შესახებ, მორალურ ფასეულობებზე და მიზნებზეც კი რაციონალური დისკუსია შესაძლებელია. პოპერის სტუდენტი უილიამ ბარტლი III ამ იდეის რადიკალიზებას შეეცადა და გამოთქვა საპირისპირო მოსაზრება, რომ არა მხოლოდ კრიტიკა შეიძლება სცილდებოდეს ემპირიულ ცოდნას, არამედ ყველაფრის რაციონალური კრიტიკა შეიძლება.

პოპერისთვის, რომელიც გამართლების მოწინააღმდეგე იყო, ტრადიციული ფილოსოფია საკმარისი მიზეზის ცრუ პრინციპით შეცდომაში შეიყვანეს. იგი ფიქრობს, რომ არცერთი ვარაუდი ვერასოდეს იქნება გამართლებული და არც საჭიროებს გამართლებულად ყოფნას, ამიტომ გამართლების არარსებობა არ წარმოადგენს ეჭვის გამართლებას. ამის ნაცვლად, თეორიები უნდა გამოიცადოს და შემოწმდეს. მიზანი არა თეორიების გამართლება და მათი გამართლებულად გამოცხადება, არამედ არსებული შეცდომების აღმოფხვრაა. ის წერს:

„

[T] არ არსებობს ისეთი რამ, როგორც კარგი პოზიტიური მიზეზები; ასეთი რამ არც გვჭირდება [...] მაგრამ [ფილოსოფოსებს] აშკარად არ შეუძლიათ [თვითონ] მიიჩნიონ, რომ ეს ჩემი აზრია, მით უმეტეს, რომ ეს სწორია.(The Philosophy of Karl Popper, p. 1043)

“

არითმეტიკის ფილოსოფია

მათემატიკის ეპისტემოლოგიური სტატუსის განხილვისას, პოპერის ფალსიფიკაციის პრინციპი პრიმა ფასიე სირთულეებს განიცდის. ძნელია იმის წარმოდგენა, თუ როგორ შეიძლება ოდესმე ფალსიფიცირდეს არითმეტიკის ისეთი მარტივი დებულება, როგორიცაა "2 + 2 = 4". თუ ის ღია არ არიან ფალსიფიკაციისთვის, არ შეიძლება იყოს სამეცნიერო. თუ არ არის სამეცნიერო, უნდა აიხსნას, თუ როგორ შეიძლება იყოს ინფორმაციული რეალურ სამყაროში არსებულ საგნებისა და მოვლენების შესახებ.

პოპერის გამოსავალმა მათემატიკის ფილოსოფიაში ორიგინალური წვლილი შეიტანა. მისი იდეა იყო, რომ რიცხვითი დებულება, როგორიცაა "2 ვაშლი + 2 ვაშლი = 4 ვაშლი" შეიძლება მივიღოთ ორი გაგებით. ერთი გაგებით, იგი უარყოფილია და ლოგიკურად ჭეშმარიტი, მეორე გაგებით ის ფაქტობრივად მართალია და ფალსიფიცირებულია. მოკლედ, სუფთა მათემატიკურად "2 + 2 = 4" ყოველთვის მართალია, მაგრამ, როდესაც ფორმულა გამოიყენება რეალურ სამყაროში ვაშლისთვის, იგი ღიაა ფალსიფიკაციისთვის.

პოლიტიკური ფილოსოფია

ნაშრომებში „ღია საზოგადოება და მისი მტრები“ და „ისტორიციზმის სიღარიბე“ პოპერმა ისტორიზმი გააკრიტიკა, ხოლო „ღია საზოგადოება“ დაიცვა. მან ისტორიციზმი მიიჩნია თეორიად, რომლის მიხედვითაც ისტორია ამოუწურავად და განსაზღვრული მიზნის მისაღწევად აუცილებელი ზოგადი კანონების შესაბამისად ვითარდება. მისი მტკიცებით, ეს მოსაზრება არის ძირითადი თეორიული წინაპირობა, რომელიც ავტორიტარიზმისა და ტოტალიტარიზმის ფორმების უმეტესობის საყრდენია. იგი ამტკიცებდა, რომ სამეცნიერო კანონის ბუნებასა და პროგნოზირებასთან დაკავშირებით არსებულ მცდარ დაშვებებს საფუძვლად ისტორიციზმი უდევს. მას შემდეგ, რაც კაცობრიობის ისტორიის ევოლუციის მიზეზობრივ ფაქტორს ადამიანის ცოდნის გამრავლება წარმოადგენს და რადგან "არცერთ საზოგადოებას არ შეუძლია მეცნიერულად განსაზღვროს საკუთარი ცოდნის მომავალი მდგომარეობა", შესაბამისად, პოპერი ამტკიცებს, რომ კაცობრიობის ისტორიის პროგნოზირება მეცნიერებაში შეუძლებელია. მისთვის მეტაფიზიკური და ისტორიული განუსაზღვრელობა ერთმანეთს ემთხვევა.

ადრეულ წლებში პოპერზე შთაბეჭდილება მოახდინეს მარქსიზმმა, კომუნისტებმა, თუ სოციალისტებმა. 1919 წელს მომხდარმა მოვლენამ მასზე დიდი გავლენა იქონია: კომუნისტების მიერ გამოწვეული არეულობის დროს, პოლიციამ ცეცხლსასროლი იარაღი რამდენიმე შეუიარაღებელ ადამიანს ესროლა, მათ შორის პოპერის მეგობრებიც იყვნენ, ამ დროს ისინი პარტიული ამხანაგების ციხიდან გათავისუფლებას ცდილობდნენ. სინამდვილეში, ბუნტი იმ გეგმის ნაწილი იყო, რომლის თანახმადაც ბელა კუნთან დაკავშირებული კომუნისტური პარტიის ლიდერები ხელისუფლების გადატრიალებას ცდილობდნენ; ამ დროს, პოპერმა ამის შესახებ არაფერი იცოდა. ამასთან, მისთვის უცნობი იყო, რომ აჯანყების სტიმულირება მარქსისტულმა დოქტრინამ მოახდინა, რომლის თანახმად, კლასობრივი ბრძოლა უფრო მეტ დაღუპულს წარმოშობდა, ვიდრე ეს გარდაუვალმა რევოლუციამ ქნა - მათი ეგოისტური მიზანი იყო - გამხდარიყვნენ მუშათა კლასის მომავალი ლიდერები იმაზე სწრაფად, ვიდრე ეს შეიძლებოდა. ეს იყო შემდგომში მისი ისტორიციზმის კრიტიკის დასაწყისი. პოპერმა მარქსისტული ისტორიციზმის უარყოფა დაიწყო, რომელიც მან საეჭვო საშუალებებთან დააკავშირა და მოგვიანებით სოციალიზმი, მისთვის ასოცირებული იყო თავისუფლების თანასწორობის წინაშე დაყენებასთა, თანასწორობის საზიანოდ. Popper began to reject Marxist historicism, which he associated with questionable means, and later socialism, which he associated with placing equality before freedom (to the possible disadvantage of equality).

1947 წელს, პოპერმა ფრიდრიხ ჰაიეკთან, მილტონ ფრიდმანთან, ლუდვიგ ფონ მიზესთან და სხვებთან ერთად მონ პელერინის საზოგადოება დააფუძნა, თუმცა იგი კვლევითი ცენტრის წესდებასა და იდეოლოგიას სრულებით არ ეთანხმებოდა. კერძოდ, მან წარუმატებლად ურჩია, რომ მონაწილეობის მისაღებად სოციალისტები უნდა მოეწვიათ და აქცენტი ჰუმანიტარული ღირებულებების იერარქიაზე გაკეთებულიყო, ვიდრე თავისუფალი ბაზრის ადვოკატირებაზე, როგორც ეს კლასიკური ლიბერალიზმითაა გათვალისწინებულია.

ტოლერანტობის პარადოქსი

 მთავარი სტატია: ტოლერანტობის პარადოქსი.

მიუხედავად იმისა, რომ პოპერი ტოლერანტობის მომხრე იყო, მან შეუზღუდავი ტოლერანტობის წინააღმდეგაც გაილაშქრა. ღია საზოგადოება და მისი მტრები , ის ამტკიცებს:

„

შეუზღუდავმა ტოლერანტობამ უნდა გამოიწვიოს ტოლერანტობის გაქრობა. თუ არ ვართ მზად ტოლერანტული საზოგადოების დასაცავად შეუწყნარებლობის შემოტევისგან და თუ შეუზღუდავი ტოლერანტობა გავუწიეთ მათ, ვინც შეუწყნარებელია, მაშინ ტოლერანტობა განადგურდება. ამ ფორმულირებაში, მე არ ვგულისხმობ, მაგალითად, რომ აუტანელი ფილოსოფიის წარმოთქმა ყოველთვის უნდა აღკვეთოთ; სანამ ჩვენ შეგვიძლია დავუპირისპირდეთ მათ რაციონალური არგუმენტაციით და საზოგადოებრივი აზრის კონტროლი გავუწიოთ, ჩახშობა, რა თქმა უნდა, ყველაზე უგუნური იქნება. მაგრამ ჩვენ უნდა გამოვთქვათ „უფლება“, თუ საჭირო იქნება, ძალადობაც კი აღვკვეთ მათ ქმედებას; რადგან შეიძლება მარტივად აღმოჩნდეს, რომ ისინი არ არიან მზად დაგვხვდნენ რაციონალური არგუმენტის დონეზე, თუმცა დაიწყებენ ყველა არგუმენტის დენონსირებას; მათ შეიძლება აუკრძალონ თავიანთ მიმდევრებს რაციონალური არგუმენტის მოსმენა, რადგან ეს ტყუილია და ასწავლიან არგუმენტებზე პასუხის გაცემას მუშტების ან პისტოლეტების გამოყენებით. „ამიტომ ტოლერანტობის სახელით უნდა მოვითხოვოთ უფლება, რომ არ შევეგუოთ შეუწყნარებლობას.“ ჩვენ უნდა ვთქვათ, რომ ნებისმიერი მოძრაობა, რომელიც შეუწყნარებლობას ქადაგებს, თავს კანონის გარეთ აყენებს და შეუწყნარებლობისა და დევნის წაქეზება კრიმინალურად უნდა ჩავთვალოთ ისევე, როგორც მკვლელობა, გატაცება ან მონებით ვაჭრობი აღორძინება.

“

„საზოგადოების შეთქმულების თეორია“

პოპერმა გააკრიტიკა ის, რასაც მან "საზოგადოების შეთქმულების თეორია" უწოდა - მოსაზრება იმის შესახებ, რომ ძლიერი ადამიანები, ან ჯგუფები, თავიანთი ღვთაებრივი ეფექტურობით პასუხისმგებელნი არიან საზოგადოების ყველა სნეულება გამოააშკარაონ. პოპერის მტკიცებით, ეს აზრი არ შეიძლება იყოს სწორი, რადგან "არაფერი არასდროს მიმდინარეობს ზუსტად ისე, როგორც დანიშნულია". ფილოსოფოსი დევიდ კოდის აზრით, "პოპერს ხშირად ახსენებდნენ შეთქმულების თეორიის კრიტიკოსები და მისი მოსაზრებები ამ თემაზე ზოგიერთ წრეებში კვლავ მართლმადიდებლობასთანაა დაკავშიეებული". ამასთან, ფილოსოფოსმა ჩარლზ პიგდენმა აღნიშნა, რომ პოპერის არგუმენტი ეხება მხოლოდ შეთქმულების თეორიის უკიდურეს სახეობას და არა ზოგადად შეთქმულების თეორიებს.

მეტაფიზიკა

სიმართლე

ჯერ კიდევ 1934 წელს პოპერმა „სამეცნიერო აღმოჩენის ერთ-ერთი ყველაზე ძლიერი მოტივი“ დაწერა. ობიექტურ ცოდნაში (1972) იგი ადრეულ შეშფოთებას ჭეშმარიტების კრიტიკულ ცნებასთან დაკავშირებით აღწერს. შემდეგ, 1933 წელს, სიმართლის სემანტიკური თეორია გამოვიდა, რომელიც ლოგიკოსმა ალფრედ ტარსკიმ ჩამოაყალიბა და გამოაქვეყნა. პოპერ 1935 წელს ტარსკის თეორიის შედეგების შესწავლის სიხარულზე წერდა. თეორია კორესპონდენციის სახით სიმართლის კრიტიკულ წინააღმდეგობებს შეხვდა და ამით რეაბილიტაცია განიცადა. პოპერის თვალსაზრისით, თეორია მხარს უჭერდა მეტაფიზიკურ რეალიზმს და ჭეშმარიტების ძიების მარეგულირებელ იდეას.

ამ თეორიის თანახმად, წინადადების ჭეშმარიტების პირობები, ისევე როგორც თავად წინადადებები, მეტა-ენის ნაწილია. ასე რომ, მაგალითად, წინადადება „თოვლი თეთრია“ მართალია მხოლოდ იმ შემთხვევაში, თუ თოვლი თეთრია. მიუხედავად იმისა, რომ ბევრ ფილოსოფოსს აქვს ინტერპრეტირებული და აგრძელებს ინტერპრეტაციას, ტარსკის თეორია, როგორც დეფლაციური თეორია, პოპერის მიერ მოხსენიებულია როგორც თეორია, რომელშიც „სიმართლეა“ ჩანაცვლებულია „შეესაბამისი ფაქტებით“. იგი ამ ინტერპრეტაციას ეფუძნება იმ ფაქტს, რომ მაგალითად, მაგალითად ზემოთ აღწერილი, ორ რამეს გულისხმობს: მტკიცებებსა და ფაქტებს, რომლებსაც ისინი ეხებიან. იგი განსაზღვრავს ტარსკის წინადადებების ჭეშმარიტების პირობების ფორმულირებას როგორც „მეტალურგიული პრედიკატის“ შემოღებას და განასხვავებს შემდეგ შემთხვევებს:

1. „ჯონმა დარეკა“ სიმართლეა.
2. „ეს სიმართლეა, რომ ჯონმა დარეკა“.

"პირველი შემთხვევა ეკუთვნის მეტა-ენას, ხოლო მეორე სავარაუდოდ ობიექტის ენას ეკუთვნის. აქედან გამომდინარე, „ეს სიმართლეა, რომ“ ზედმეტობის ლოგიკურ სტატუსს ფლობს. მეორე მხრივ, „სიმართლეა“ - წინაპირობაა ზოგადი ისეთი დაკვირვებისთვის, როგორიცაა „ჯონი ამბობდა ფილიპის შესახებ სიმართლეს".

უმარტივესი მათემატიკური ფორმულირება, რომლითაც პოპერი ამ კონცეფციას ხსნით, შეგიძლიათ იხილოთ მე-10 თავში „ვარაუდი და უარყოფები“. აქ იგი განსაზღვრავს მას, როგორც:

${\displaystyle \mathit{�}\mathit{�}(�)={\mathit{�}\mathit{�}}_{�}(�)-{\mathit{�}\mathit{�}}_{�}(�)}$

სადაც ${\displaystyle \mathit{�}\mathit{�}(�)}$ არის ჭეშმარიტება a, ${\displaystyle {\mathit{�}\mathit{�}}_{�}(�)}$ არის სიმართლის შინაარსის საზომიa, და ${\displaystyle {\mathit{�}\mathit{�}}_{�}(�)}$ არის სიყალბის შინაარსის საზომიa.

პოპერის თავდაპირველი მცდელობა, განსაზღვროს არა მხოლოდ ჭეშმარიტება, არამედ მისი რეალური ზომა, არაადეკვატური აღმოჩნდა. ამასთან, ის უამრავი ახალი მცდელობის ინსპირაცია გახდა.

პოპერის სამი სამყარო

 მთავარი სტატია: Popper's three worlds.

ცოდნა, პოპერისთვის, ობიექტური იყო, იმ თვალსაზრისით, რომ იგი ობიექტურად არის ჭეშმარიტი (ან სიმართლის მსგავსი), და იმიტომაც, რომ ცოდნას აქვს ონტოლოგიური სტატუსი (ანუ ცოდნა, როგორც ობიექტი), დამოუკიდებელია მცოდნე სუბიექტისგან (ობიექტური ცოდნა:ვოლუციური მიდგომა, 1972). მან შემოგვთავაზა სამი სამყარო:  პირველი სამყარო, როგორც ფიზიკური სამყარო, ან ფიზიკური მდგომარეობები; მეორე სამყარო, როგორც გონების, ან ფსიქიკური მდგომარეობების, იდეებისა და აღქმის სამყარო; და მესამე სამყარო, როგორც ადამიანის ცოდნის სხეული, გამოხატული მისი მრავალფეროვანი ფორმებით, ან მეორე სამყაროს პროდუქტები გამოკვეთილი პირველი სამყაროს მასალებში (წიგნები, ნაშრომები, ნახატები, სიმფონიები და ადამიანის ყველა პროდუქტი). იგი ამტკიცებდა, რომ მსოფლიო სამი ინდივიდუალური ადამიანის პროდუქტი იყო ზუსტად იმავე გაგებით, რომ ცხოველის გზა ინდივიდუალური ცხოველის პროდუქტია და, შესაბამისად, ის არსებობს დამოუკიდებელია ევოლუციისგან, ინდივიდუალურად ცნობილი სუბიექტებისგან. მისი აზრით, მესამე სამყაროს გავლენა ინდივიდუალური ადამის გონებაზე (მეორე სამყარო) ისეთივე ძლიერია, როგორც პირველი სამყაროს გავლენა. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ინდივიდუალური გონების მიერ დაგროვილი ცოდნა სულ მცირე იმდენივეა, რაც კაცობრიობის მიერ აკუმულირებული ცოდნის სიმდიდრე. შეიძლება ითქვას, რომ ადამიანის ცოდნის ზრდა ეს არის მსოფლიო სამეფოს დამოუკიდებელი ევოლუციის ფუნქცია. ბევრ თანამედროვე ფილოსოფოსს, მაგალითად დენიელ დენეტს, პოპერის სამი სამყაროს ვარაუდი უმეტესად მისი გონება-სხეულის დუალიზმის იდეის გამო არ მიუღია.

სიცოცხლის წარმოშობა და ევოლუცია

შექმნა–ევოლუციური დაპირისპირება შეერთებულ შტატებში ბადებს დილემას იმის შესახებ, თუ რამდენად შეიძლება კრეაციონისტულ იდეებს, ან თავად ევოლუციას ლეგიტიმურად მეცნიერება ეწოდოს. დებატების დროს, ორივე მხარე და მათ შორის სასამართლოებიც პროცესის დროს პოპერის სიყალბის კრიტერიუმს ხშირად იყენებდნენ (იხ. დუბერტის სტანდარტი). ამ კონტექსტში ხშირად მოჰყავთ პოპერის დაწერილი პასაჟები, სადაც ის თავად საუბრობს ასეთ საკითხებზე. მაგალითად, მან შესანიშნავად თქვა: „დარვინიზმი არ არის გამოსაცდელი სამეცნიერო თეორია, არამედ მეტაფიზიკური კვლევითი პროგრამა - ტესტირებადი სამეცნიერო თეორიების შესაძლო ჩარჩოა". მან განაგრძო:

„

და მაინც, თეორია ფასდაუდებელია. მე ვერ ვხედავ, მის გარეშე, ჩვენი ცოდნა როგორ შეიძლება გაიზარდოს, როგორც დარვინის შემდეგ. ბაქტერიებთან ექსპერიმენტების ახსნის მცდელობისას, რომლებიც ადაპტირებულები არიან, ვთქვათ, პენიცილინზე, ცხადია, რომ ჩვენ ძალიან გვეხმარება ბუნებრივი გადარჩევის თეორია. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მეტაფიზიკურია, იგი მნიშვნელოვნად აშუქებს ძალიან კონკრეტულ და პრაქტიკულ გამოკვლევებს. ეს საშუალებას გვაძლევს რაციონალურად შევისწავლოთ ადაპტაცია ახალ გარემოში (მაგალითად, პენიცილინით სავსე გარემოში): ეს გვაფიქრებინებს ადაპტაციის მექანიზმის არსებობაზე და საშუალებას გვაძლევს, თუნდაც დეტალურად ვისწავლოთ მოქმედი მექანიზმი.

“

მან ასევე აღნიშნა, რომ თეიზმი, როგორც ადაპტაციის ახსნა, „მარცხის ღიად აღიარებაზე უარესი იყო, რადგან მან შექმნა შთაბეჭდილება, რომ საბოლოო განმარტებამდე მიღწეულია".

მოგვიანებით პოპერმა თქვა:

„

როდესაც აქ დარვინიზმს განვიხილავ, მე ყოველთვის ვისაუბრებ დღევანდელ თეორიაზე - ეს არის დარვინის ბუნებრივი შერჩევის თეორია, რომელსაც მხარს უჭერს მენდელიანის მემკვიდრეობის თეორია, გენთა ფონდში გენების მუტაციისა და რეკომბინაციის თეორიით, დეკოდირებული გენეტიკური კოდებით. ეს უზომოდ შთამბეჭდავი და ძლიერი თეორიაა. მტკიცება, რომ ის მთლიანად ხსნის ევოლუციას, რა თქმა უნდა, თამამი პრეტენზიაა და რეალობისგან ძალიან შორს დგას. ყველა სამეცნიერო თეორია არის ვარაუდი, თუნდაც ის, ვინც წარმატებით გაიარა მრავალი მძიმე და მრავალფეროვანი ტესტი. თანამედროვე დარვინიზმის საყრდენი და ევოლუციის თეორიაც კარგად გამოცდილია, ის ამბობს, რომ მთელი ხმელეთის სიცოცხლე განვითარდა რამდენიმე პრიმიტიული ერთუჯრედიანი ორგანიზმიდან, შესაძლოა, ერთი ორგანიზმიდანაც კი.

“

1974 წელს, დნმ-სა და სიცოცხლის წარმოშობის შესახებ, მან თქვა:

„

რაც სიცოცხლის წარმოშობისა და გენეტიკური კოდის შესახებ შეშფოთებას იწვევს, ეს არის: გენეტიკური კოდი ყოველგვარი ბიოლოგიური ფუნქციის გარეშეა, გარდა იმ შემთხვევისა, როდესაც ის ითარგმნება; ანუ, თუ იგი არ მიგვიყვანს იმ ცილების სინთეზამდე, რომელთა სტრუქტურა მოცემულია კოდით. როგორც მონოდი აღნიშნავს, მანქანა, რომლის საშუალებითაც უჯრედი (ყოველ შემთხვევაში არაპრიმიტიული უჯრედი) თარგმნის კოდს, "შედგება სულ მცირე ორმოცდაათი მაკრომოლეკულური კომპონენტისგან", რომლებიც თვითონ არიან კოდირებულნი დნმ-ში. (Monod, 1970; 1971, 143) ამრიგად, კოდის თარგმნა, გარდა მისი თარგმანის გარკვეული პროდუქტების გამოყენებისა, შეუძლებელია. ეს მართლაც ბუნდოვანი წრეა; როგორც ჩანს, მანკიერი წრე გენეტიკური კოდის გენეზისის მოდელის ან თეორიის ფორმირების ნებისმიერი მცდელობისთვის ჩნდება. ამრიგად, ჩვენ შეიძლება გვქონდეს იმის შესაძლებლობა, რომ სიცოცხლის წარმოშობა (ისევე, როგორც სამყაროს წარმოშობა) გახდეს მეცნიერების გაუვალი ბარიერი და ბიოლოგიის, ქიმიის, ფიზიკის შემცირების მცდელობების ნარჩენი იყოს.

“

მან განმარტა, რომ ტესტირების სირთულემ ზოგი ადამიანი აიძულა აღწერონ ბუნებრივი გადარჩევა, როგორც ტავტოლოგია, და რომ წარსულში მასაც ჰქონდა აღწერილი ეს თეორია, როგორც „თითქმის ტავტოლოგიური” და ცდილობდა აეხსნა, როგორ შეიძლება თეორია იყოს გამოუცდელი (როგორც ტავტოლოგია) და მაინც დიდი სამეცნიერო ინტერესის საგნად დარჩეს:

„

ჩემი გამოსავალი იყო ის, რომ ბუნებრივი გადარჩევის დოქტრინა ყველაზე წარმატებული მეტაფიზიკური კვლევითი პროგრამაა. ის ბევრ სფეროში წარმოშობს დეტალურ პრობლემებს და გვეუბნება რას ველოდებით ამ პრობლემების გადასაჭრელად მისაღები გადაწყვეტისგან. მე მაინც მჯერა, რომ ბუნებრივი გადარჩევა, როგორც კვლევითი პროგრამა, ამ გზით მუშაობს. ამის მიუხედავად, მე აზრი შევიცვალე ბუნებრივი გადარჩევის თეორიის ტესტირებასა და ლოგიკურობის სტატუსზე; და მოხარული ვარ, რომ შესაძლებლობა მაქვს უარი ვთქვა.

“

პოპერმა თავისი ახალი მოსაზრება შემდეგნაირად შეაჯამა:

„

ბუნებრივი გადარჩევის თეორია შეიძლება იმდენად ჩამოყალიბებული იყოს, რომ შორს იდგეს ტავტოლოგიისგან. ამ შემთხვევაში, ის არა მხოლოდ ტესტირებადია, არამედ აღმოჩნდა, რომ მკაცრად უნივერსალურიცაა. როგორც ჩანს, არსებობენ გამონაკლისები, ისევე როგორც ამდენი ბიოლოგიური თეორიის დროს; და იმ ვარიაციების შემთხვევითობის ხასიათის გათვალისწინებით, რომელზეც ბუნებრივი გადარჩევა მოქმედებს, გამონაკლისები გასაკვირი არ არის. ამრიგად, ევოლუციის ყველა ფენომენი მხოლოდ ბუნებრივი გადარჩევით არ აიხსნება. ყველა კონკრეტულ შემთხვევაში ეს რთული კვლევითი პროგრამაა, რომელიც აჩვენებს, თუ რამდენად ბუნებრივია შერჩევა, პასუხისმგებელი ორგანოს ან ქცევითი პროგრამის განვითარებაზე.

“

ეს ხშირად ციტირებული პასაჟები, ევოლუციის საკითხზე პოპერის ნაწერის ძალიან მცირე ნაწილია და არასწორ შთაბეჭდილებას ქმნის, რომ მან ძირითადად ფალსიფიკაციის საკითხები განიხილა. პოპერს ეს კრიტერიუმი არასდროს მოუგონია იმისთვის, რომ მეცნიერებაში ტერმინოლოგიის სახით გამოყენებულიყო. სინამდვილეში, პოპერი ხაზს უსვამს ლოგიკური სამეცნიერო აღმოჩენის დასაწყისს და ამბობს „ბოლო რამ, რისი გაკეთებაც მსურს, არის სხვა დოგმატის ადვოკატირება" და რომ "ის, რასაც მეცნიერება ეწოდება და ვის „მეცნიერი” ყოველთვის უნდა დარჩეს კონვენციის ან გადაწყვეტილების საგანად."^[90] იგი ციტირებს მენგერის დებულებას, რომ „განმარტებები დოგმებია; მხოლოდ მათგან გაკეთებულ დასკვნებს შეუძლია რაიმე ახალი ხედვის შესაძლებლობა მოგვცეს"^[91] და აღნიშნავს, რომ განსხვავებული მეცნიერების განმარტებების რაციონალურად განხილვა და შედარება შეიძლება:

„

მე არ ვცდილობ [მეცნიერების მიზნები, რომლებიც მხედველობაში მაქვს] გავამართლო, როგორც მეცნიერების ჭეშმარიტი ან არსებითი მიზნები. ეს მხოლოდ საკითხის დამახინჯებას გამოიწვევდა და ოზიტივისტურ დოგმატიზმში ჩარჩენას ნიშნავს. რამდენადაც ვხედავ, რაციონალური კამათი ჩემი წინადადებების დასადასტურებლად მხოლოდ ერთი გზაა. ეს მათი ლოგიკური შედეგების გაანალიზებაა: ნაყოფიერების აღნიშვნა - ძალა ცოდნის თეორიის პრობლემების გარკვევაში.

“

პოპერს, ევოლუციის შესახებ საკუთარი დახვეწილი შეხედულებები ჰქონდა  ეს ბევრად სცილდება იმას, რაც ხშირად ციტირებულ პასაჟებშია ნათქვამი. სინამდვილეში, პოპერი ეთანხმებოდა როგორც კრეაციონისტების, ასევე ნატურალისტების ზოგიერთ მოსაზრებას, მაგრამ ასევე არ ეთანხმებოდა ორივე მოსაზრებას გადამწყვეტი ასპექტების შესახებ. პოპერს ესმოდა სამყარო, როგორც შემოქმედებითი პიროვნება, რომელიც იგონებს ახალ ნივთებს, მათ შორის სიცოცხლეს, მაგრამ ღმერთის მსგავსი რამის აუცილებლობის გარეშე. მან თქვა, რომ გენოტიპის ევოლუციამ, როგორც კრეაციონისტები ამბობენ, მიზნისკენ მიმართული გზით უნდა იმუშაოს  მაგრამ არ ეთანხმება მათ მოსაზრებას, რომ ეს აუცილებლად ღვთის ხელი უნდა იყოს, ანუ მისი, ვინც ცხოვრების ეტაპზე მიზნებს განსაზღვრავს.

ამის ნაცვლად, მან ჩამოაყალიბა ევოლუციის მოდელი, რომელიც გენეტიკური პლურალიზმის ვერსიას წარმოადგენს. ამ მოდელის მიხედვით, მიზნები თავად ცოცხალ ორგანიზმებს აქვთ და ამ მიზნების შესაბამისად მოქმედებენ. ყველაზე დახვეწილი ფორმით, ეს არის ადამიანის ტვინი, მაგრამ არსებობს კონტროლი ნაკლებად დახვეწილი გზებით შედარებით დაბალი სირთულის სახეობებისთვის, მაგალითად, ამებისთვის. ეს საკონტროლო ორგანო განსაკუთრებულ როლს ასრულებს ევოლუციაში - ის "ევოლუციის სათავეა". მიზნები მოაქვს ახალი მიზნები. გენების მუტაციებმა, რომლებიც კონტროლის სტრუქტურას განსაზღვრავენ, შეიძლება ქცევაში მკვეთრი ცვლილება გამოიწვიონ, ფენოტიპზე გავლენის გარეშე იმოქმედონ მიზნებსა და ორგანიზმზე. პოპერი მიიჩნევს, რომ ფენოტიპის მკვეთრ ცვლილებებთან შედარებით, ასეთი წმინდა ქცევითი ცვლილებები ორგანიზმისთვის ნაკლებად სასიკვდილოა. 

პოპერი თავის შეხედულებებს "იმედისმომცემი ურჩხულის" ცნების ხსენებით უპირისპირდება, ამ უკანასკნელს დიდი ფენოტიპური მუტაციები აქვს, ამიტომაც მას "იმედისმომცემი ქცევითი ურჩხული" უწოდა. ქცევის რადიკალურად შეცვლის შემდეგ, მიზნის შესაცვლელად, ფენოტიპის ორგანიზმში მცირე, მაგრამ სწრაფი ცვლილებები მოჰყვება. ამ გზით ისე ჩანს, თითქოს ფენოტიპი იცვლება, პროცესში მას რაღაც უხილავი ხელი ხელმძღვანელობს და ეს მხოლოდ ბუნებრივი შერჩევაა, რომელიც ახლებური ქცევითაა წარმოდგენილი. მაგალითად, ამ ჰიპოთეზის თანახმად, ჟირაფის კვების ჩვევები უნდა შეიცვალოს, სანამ მისი მოგრძო კისერი განვითარდებოდა. პოპერმა ამ მოსაზრებას დაუპირისპირა "ევოლუცია შიგნიდან" ან "აქტიური დარვინიზმი" (ორგანიზმი აქტიურად ცდილობს ცხოვრების ახალი გზების აღმოჩენას და ახალი ეკოლოგიური ნიშების დაპყრობისკენ სწრაფვას),  ნატურალისტური "ევოლუციით გარედან" (აქვს მტრული გარემო, რომელიც მხოლოდ პასიური ორგანიზმის მოკვლას ან მისი ზოგიერთი ჯგუფის გამოყოფას ცდილობს).

პოპერი იყო მთავარი, ვინც ხელს უწყობდა იურისტ გიუნტერ ვახტერშაუზერს რომ რკინა-გოგირდის სამყაროს ჰიპოთეზა აბიოგენეზზე და "სუპის" თეორიის კრიტიკა გამოექვეყნებინა.

თავად შექმნისა და ევოლუციის დაპირისპირების შესახებ, პოპერმა თავდაპირველად დაწერა, რომ იგი მიიჩნევდა

„

დედამიწაზე ცხოველთა და მცენარეთა სხვადასხვა სახეობის ისტორიასთან დაკავშირებულ სამეცნიერო ჰიპოთეზას და ძველ მეტაფიზიკურ თეორიას შორის სენსაციური შეტაკებად, რომელიც, სხვათა შორის, დამკვიდრებული რელიგიური რწმენის ნაწილი იყო

“

წყაროდ მიანიშნა რომ

„

ეთანხმება პროფესორ ჩ.ე.რევენს, როდესაც 1943 წელს, თავის მეცნიერებაში, რელიგიასა და მომავალში, იგი ამ კონფლიქტს "ქარიშხალი ვიქტორიანული ჩაის ჭიქაში" უწოდებს; თუმცა ამ შენიშვნის ძალა შეიძლება შემცირდეს იმ ყურადღებით, რომელიც მან ჯერ კიდევ ჭიქიდან გამოსულ ორთქლს მიაქცია - ეს იყო ევოლუციონისტური ფილოსოფიის დიდი სისტემები, წარმოებული ბერგსონის, უაითჰედის, სმაუტის და სხვების მიერ

“

მოგვიანებით ნაშრომში, რომლებითაც მან საკუთარი „შუბისპირის მოდელის” და „აქტიური დარვინიზმის” თეორიები შეიმუშავა, პოპერმა გადახედა ამ მოსაზრებას და უპირისპირდებოდა:

„

უნდა ვაღიარო, რომ ჩაის ეს ფინჯანი, ბოლოსდაბოლოს, ჩემი ჭიქა ჩაი გახდა; და მასთან ერთად უნდა ვჭამო მოკრძალებული ღვეზელი.

“

თავისუფალი ნება

პოპერი და ჯონ ეკლსი თავისუფალი ნების პრობლემაზე მრავალი წლის განმავლობაში საუბრობდნენ, თუმცა ინტერაქციონისტული დუალისტური გონების თეორიაზე თანხმდებოდნენ. ამასთან, მიუხედავად იმისა, რომ პოპერი სხეულით-გონების დუალისტი იყო, მას არ ეგონა, რომ გონება სხეულისგან განცალკევებულია: იგი ფიქრობდა, რომ ადამიანთა ფსიქიკური, ან ფსიქოლოგიური თვისებები და ასპექტები ფიზიკური თვისებებისგან განსხვავდება.

როდესაც მან 1965 წელს არტურ ჰოლი კომპტონის მემორიალური მეორე ლექცია წაიკითხა, პოპერმა კვანტური განუსაზღვრელობის იდეას, როგორც ადამიანის თავისუფლების წყაროს გადახედა. ეკლსი ვარაუდობდა, რომ „კრიტიკულად განწყობილ ნეირონებზე" შეიძლება გავლენა გონებამ გადაწყვეტილების მისაღებად მოახდინოს. პოპერმა კვანტური მოვლენების გამდიდრების შესახებ კომპტონის იდეა გააკრიტიკა. Მან დაწერა:

„

შლიკის მიხედვით, დეტერმინიზმის ერთადერთი ალტერნატივა მხოლოდ შანსია, ასევე, ამ საკითხთან დაკავშირებით მისმა ბევრმა მოსაზრებამ ჰიუმისგან გამოყო იდეა, რომელიც ამტკიცებს, რომ „ფიზიკური აუციებლობა“ შედეგად ყოველთვის შანსს გამოიღებს. ობიექები უნდა შეერწყან, ან არა... შეუძლებელია ვაღიაროთ რაიმეს აბსოლუტური აუცილებლობა.

“

„

მოგვიანებით მე ვედავები ამ მნიშვნელოვან დოქტრინას, რომლის მიხედვითაც, დეტერმინიზმის ალტერნატივა - დიდი შანსია. უნდა ვაღიარო, რომ მოძღვრება კარგია კვანტურ-თეორიული მოდელებისათვის, რომლებიც ადამიანის თავისუფლების შესაძლებლობის ასახსნელად, ან თუნდაც ილუსტრაციად შემუშავდა. როგორც ჩანს, ეს არის მიზეზი, რის გამოც, მოდელები ძალიან არადამაკმაყოფილებელნი არიან.

“

„

ჰიუმისა და შლიკის ონტოლოგიური თეზისი იმის შესახებ, რომ შანსსა და დეტერმინიზმს შორის რაიმე შუალედი არ შეიძლება არსებობდეს, არამარტო ძალიან დოგმატური (რომ არაფერი ვთქვათ დოქტრინაზე), არამედ აშკარად აბსურდულია; და გასაგებია მხოლოდ იმ ვარაუდის საფუძველზე, რომ მათ სრული დეტერმინიზმის სჯეროდათ, რომელშიც შანსს სტატუსი არ აქვს, გარდა ჩვენი უმეცრების სიმპტომისა.

“

პოპერი აქცენტს აკეთებდა არა შანსსა და აუცილებლობას შორის კავშირზე, არამედ შემთხვევითად კონტროლირებადი თავისუფლების ახსნაზე, რომელიც ორსაფეხურიანია. გადაწყვეტილების მიღებამდე მან თქვა: „თავისუფლება არ არის მხოლოდ შანსი, არამედ შედეგია - დახვეწილი ურთიერთქმედება შემთხვევის, ან შემთხვევითობასა და შეზღუდულ ან შერჩევით კონტროლს შორის"

შემდგომში, 1977 წელს, პოპერმა ეკკლთან ერთად თავის წიგნში „მე და მისი ტვინი“, ორი ეტაპიანი მოდელი დროებითი თანმიმდევრობით საბოლოოდ ჩამოაყალიბა. აქ იგი თავისუფალ ნებას დარვინის ევოლუციასა და ბუნებრივ შერჩევას ადარებს:

„

ახალ იდეებს გენეტიკურ მუტაციებთან საოცარი მსგავსება აქვთ. მოდით, ერთი წუთით გადავხედოთ გენეტიკურ მუტაციებს. მუტაციას, როგორც ჩანს, კვანტური თეორიული შეუსაბამობა (რადიაციული ეფექტების ჩათვლით) მოაქვს. შესაბამისად, ისინი სავარაუდოა და არა თავისთავად შერჩეული, ან ადეკვატური, მაგრამ მათზე შემდგომში ბუნებრივი გადარჩევა მოქმედებს, რომელიც შეუსაბამო მუტაციებს გამორიცხავს. ახლა მსგავსი პროცესის წარმოდგენა ახალი იდეების, თავისუფალი ნების და მსგავსი საკითხების მიმართ შეგვიძლია.

“

„

შეიძლება ითქვას, რომ ალბათურად და კვანტური მექანიკით დახასიათებულ წინადადებებს შესაძლებლობების მთელი რიგი მოაქვს, ასეთი იყო - ტვინის მიერ გამომუშავებული შესაძლებლობები. ამის შემდეგ ერთგვარი შერჩევითი პროცედურა მოქმედებს, რომელიც იმ წინადადებებსა და იმ შესაძლებლობებს გამორიცხავს, რომლებიც გონებისთვის მისაღები არ არის

“

რელიგია და ღმერთი

ინტერვიუში , რომელიც პოპერმა 1969 წელს მისცა იმ პირობით, რომ ეს მის გარდაცვალებამდე საიდუმლო იქნებოდა, მან ღმერთთან დაკავშირებით თავისი პოზიცია შემდეგნაირად ჩამოაყალიბა: „მე არ ვიცი ღმერთი არსებობს თუ არა ... ათეიზმის ზოგიერთი ფორმა ამპარტავანი და უმეცარია და მათი უარყოფა უნდა მოხდეს, მაგრამ აგნოსტიციზმი - იმის აღიარება, რომ ჩვენ არ ვიცით და ძიებაა საჭირო - მართალია. ... როდესაც ვუყურებ იმას, რასაც ცხოვრების საჩუქარს ვუწოდებ, მადლიერებას ვგრძნობ რაც ღმერთის ზოგიერთ რელიგიურ იდეასთანთან ხვედრაშია. ამასთან, იმ მომენტში, როდესაც მასზე ვლაპარაკობ, მრცხვენია, რომ ღმერთზე ლაპარაკის დროს შეიძლება რამე დავაშავო.” ის ეწინააღმდეგებოდა ორგანიზებულ რელიგიას და ამბობდა, რომ „ეს ღმერთის სახელის გამოყენების ამაო მცდელობა იყო", მან ფანატიზმის საშიშროების შესახებაც ისაუბრა:"ყველაფერი მითებს მიეკუთვნება, რომლებსაც სიმართლის ბირთვი აქვთ, მაგრამ რატომ არ უნდა იყოს ჭეშმარიტი ებრაული მითი და არ იყოს ჭეშმარიტი ინდური და ეგვიპტური მითები?" წერილში, რომელიც არ უკავშირდება ინტერვიუს, მან ხაზი თავის ტოლერანტულ დამოკიდებულებას გაუსვა: „მართალია, მე არ ვარ რელიგიური, მაგრამ ვფიქრობ, რომ პატივისცემა უნდა გამოვაჩინოთ ყველას მიმართ, ვისაც სწამს. 

გავლენა

პოპერი 1990 წელს

თარგი:Liberalism sidebar პოპერმა, საკუთარი ნაყოფიერი და გავლენიანი ნაშრომების საშუალებით, მეცნიერების ფილოსოფიის ავტონომიურ დისციპლინად დამკვიდრებას შეუწყო ხელი, მან, ასევე გავლენა საკუთარ თანამედროვეებსა და სტუდენტებზეც იქონია. 1946 წელს პოპერმა ლონდონის ეკონომიკის სკოლის ფილოსოფიის, ლოგიკისა და სამეცნიერო მეთოდის დეპარტამენტები დააარსა. იქ ასწავლიდნენ, როგორც იმრე ლაკატოსი, ისე პოლ ფეიერაბენდი. (ლაკატოსმა პოპერის პოზიცია მნიშვნელოვნად შეცვალა, და ფეიერაბენდმა მთლიანად უარყო იგი, მაგრამ კარლმა ორივეზე დიდი გავლენა მოახდინა და მათი ნაშრომები პოპერის მიერ დასახელებულ არაერთ პრობლემას ეხებოდა.

მიუხედავად იმისა, რომ მათ შორის გავლენის საკითხთან დაკავშირებით გარკვეულიი შეუთანხმებლობა არსებობს, პოპერს ეკონომისტ ფრიდრიხ ჰაიეკთან ხანგრძლივი და ახლო მეგობრობა აკავშირებდა. ისიც ლონდონის ეკონომიკურ სკოლაში ვენიდან ჩამოიყვანეს. თითოეულ მათგანს მხარდაჭერა ჰქონდა და ერთმანეთს ხშირად, თუმცა კვალიფიკაციის გარეშე ახსენებდნენ. 1944 წელს ჰაიეკისთვის გაგზავნილ წერილში პოპერმა თქვა: „ვფიქრობ, მე შენგან უფრო მეტი რამ ვისწავლე, ვიდრე სხვა ცოცხალი მოაზროვნეებისგან, გარდა ალფრედ ტარსკისა.”  პოპერმა მისი ვარაუდი და უარყოფა ჰაიეკს მიუძღვნა. თავის მხრივ, ჰაიკმა პოპერს ნაშრომები ფილოსოფიის, პოლიტიკისა და ეკონომიკის შესახებ მიუძღვნა და 1982 წელს თქვა: „... მას შემდეგ, რაც 1934 წელს მისი კვლევის ლოგიკა პირველად გამოვიდა, მე მისი ზოგადი თეორიისა და მეთოდოლოგიის სრული მიმდევარი ვიყავი.

პოპერს ხანგრძლივი ურთიერთობა და მეგობრობა ხელოვნების ისტორიკოსთან ერნსტ გომბრიხთან, ბიოლოგ პიტერ მედავართან და ნეირომეცნიერთან ჯონ კერივ ეკკლთანაც აკავშირებდა. გერმანელი იურისტი რეინჰოლდ ზიპელიუსი თავის იურიდიულ ფილოსოფიაში პოპერის "ცდისა და შეცდომის" მეთოდს იყენებს. პიტერ მედვარმა მას უწოდა "შეუდარებლად უდიდესი მეცნიერების ფილოსოფოსი, რომელიც ოდესმე ყოფილა".

პოპერის გავლენა, როგორც მეცნიერების ფილოსოფიაში მოღვაწეობის, ასევე პოლიტიკური ფილოსოფიის საშუალებით, აკადემიის ფარგლებს სცილდება. პოპერის ერთ-ერთი სტუდენტი, ლონდონის ეკონომიკის სკოლაში ჯორჯ სოროსი იყო, რომელიც მოგვიანებით მილიარდერი ინვესტორი გახდა და რომლის ფილანტროპიულ ფონდებს შორის ღია საზოგადოების ინსტიტუტი - პოპერის ღია საზოგადოებისა და მისი მტრების პატივსაცემად არის.

კრიტიკა

პოპერის ფილოსოფიის კრიტიკის უმეტესობა ძირითადად ფალსიფიკაციისა და პრობლემის გადაჭრის ელემენტებისკენაა მიმართული. პოპერი წარმოაჩენს ფალსიფიკაციას როგორც იდეალს და როგორც მნიშვნელოვან პრინციპს ადამიანის პრობლემების ეფექტური გადაჭრის პრაქტიკულ მეთოდში; მეცნიერების ამჟამინდელი დასკვნები უფრო ძლიერია, ვიდრე ფსევდომეცნიერებები ან [არა-მეცნიერება|არამეცნიერებები]], რამდენადაც ისინი ენერგიული შერჩევის მეთოდით გადარჩნენ.

ის არ ამტკიცებს, რომ ნებისმიერი ასეთი დასკვნა სიმართლეს შეესაბამება, ან რომ ეს რომელიმე კონკრეტული მეცნიერის რეალურ მეთოდებს აღწერს. უფრო მეტიც, ის რეკომენდებულია, როგორც მეთოდოლოგიის არსებითი პრინციპი, რომელიც სისტემის ან საზოგადოების მიერ ამოქმედების შემთხვევაში ნელ, მაგრამ სტაბილურ წინსვლას გამოიწვევს (იმის გათვალისწინებით, თუ რამდენად კარგად მოქმედებს ეს სისტემა ან საზოგადოება). გამოთქმულია მოსაზრება, რომ პოპერის იდეები ხშირად სიმართლის მძიმე ლოგიკურ აღქმას ცდება, ისინი ლოგიკურ პოზიტივიზმთან ერთად თავს ისტორიულად იჩენენ..

[[კვინ-დუჰემი|კვინ – დუჰემის ნაშრომი ამტკიცებს, რომ ცალკეული ჰიპოთეზის დამოუკიდებლად შემოწმება შეუძლებელია, რადგან თითოეული თეორიის გარემოს ნაწილია. ამრიგად, მხოლოდ იმის თქმა შეგვიძლია, რომ თეორიების მთელი პაკეტი კოლექტიურად ფალსიფიცირდა, მაგრამ საბოლოოდ ვერ ვიტყვით, თუ რომელი ელემენტის ჩანაცვლება უნდა მოხდეს. ამის მაგალითი პლანეტის ნეპტუნის აღმოჩენაა:როდესაც აღმოჩნდა, რომ ურანის შუამდგომლობა ნიუტონის კანონების პროგნოზებს არ ემთხვევა, უარყო თეორია „მზის სისტემაში შვიდი პლანეტაა" და არა თავად ნიუტონის კანონები. პოპერმა სამეცნიერო აღმოჩენის ლოგიკის მე-3 და მე-4 თავებში გულუბრყვილო ფალსიფიკაციის ამ კრიტიკაზე ისაუბრა.

ფილოსოფოსი თომას კუნი სამეცნიერო რევოლუციების სტრუქტურაში (1962), ხაზს უსვამს, რომ ანომალურ გამოცდილება, პოპერის ფალსიფიკაციის მსგავსია. ამასთან, იგი დასძენს, რომ ანომალიური გამოცდილების იდენტიფიცირება ფალსიფიკაციასთან შეუძლებელია და თეორიების პოპერის მიერ შემოთავაზებული წესით ფალსიფიკაცია ეჭვქვეშ დგება.  არსებითი დაძაბულობაში (1977), კუნი ამტკიცებს რომ პოპერი მართალი იყო, ფსიქოანალიზი არ შეიძლება ჩაითვალოს მეცნიერებად, მაგრამ დასკვნის გაკეთების იმაზე უკეთესი მიზეზები არსებობს, ვიდრე პოპერმა თქვა. პოპერის სტუდენტმა იმრე ლაკატოსმა სცადა კუნის საქმიანობა ფალსიფიკაციზმთან შეეთავსებინა და ამტკიცებდა, რომ მეცნიერება კვლევითი პროგრამების უფრო ფალსიფიკაციით პროგრესირებს, ვიდრე გულუბრყვილო ფალსიფიკაციის სპეციფიკური განცხადებებით.

პოპერმა განაცხადა, რომ მან 1934 წელს გამოქვეყნებულ აღმოჩენის ლოგიკაში უკვე აღიარა ფაქტი, რომელიც შემდეგ კუნმა ხაზგასმით აღნიშნა, „რომ მეცნიერები თავიანთ იდეებს განსაზღვრულ თეორიულ ჩარჩოებში ავითარებენ” და, ამრიგად, წინასწარმეტყველებდნენ კუნის მთავარ პუნქტს „ნორმალური მეცნიერების შესახებ”. ამასთან, პოპერმა გააკრიტიკა ის, რაც კუნის რელატივიზმად მიაჩნდა.  პოპერი თავის კრებულში ვარაუდი და უარყოფა: სამეცნიერო ცოდნის ზრდა (Harper & Row, 1963) წერს,

„

მეცნიერება უნდა დაიწყოს მითებიდან და მითების კრიტიკით; არც დაკვირვების კრებით, არც ექსპერიმენტების გამოგონებით, არამედ მითების კრიტიკული განხილვით და მაგიური ტექნიკითა და პრაქტიკით. სამეცნიერო ტრადიცია გამოირჩევა წინა-სამეცნიერო ტრადიციისგან ორი ფენის არსებობით. ამ უკანასკნელის მსგავსად, ის თავის თეორიებს გადასცემს; მაგრამ ეს ასევე გადასცემს მათ მიმართ კრიტიკულ დამოკიდებულებას. თეორიები გადაეცემა არა როგორც დოგმებს, არამედ მათი განხილვისა და გაუმჯობესების გამოწვევას..

“

კიდევ ერთი წინააღმდეგობაა, რომ ფალსიფიკაციის საბოლოოდ დემონსტრირება ყოველთვის შესაძლებელი არ არის, განსაკუთრებით თუ ის ნულოვანი ჰიპოთეზის შესაფასებლად სტატისტიკურ კრიტერიუმებს იყენებს. ზოგადად, ყოველთვის არ არის ნათელი, თუ მტკიცებულებები ჰიპოთეზას ეწინააღმდეგება, რომ ეს ჰიპოთეზის ნაკლოვანებების ნიშანია, ვიდრე მტკიცებულებების ხარვეზების. ამასთან, ეს არის გაუგებრობა იმის, თუ პოპერის მეცნიერების ფილოსოფია რა მიზანს ისახავს. იმის ნაცვლად, რომ შემოგვთავაზოთ მითითებები, რომლებიც მეცნიერების მისაღწევად მხოლოდ გულმოდგინედ უნდა იყოს დაცული, სამეცნიერო აღმოჩენის ლოგიკაში პოპერმა გამოაქვეყნა, რომ მისი აზრით, ჰიპოთეზებსა და დაკვირვებებს შორის კონფლიქტების მოგვარება ცალკეულ შემთხვევაში მხოლოდ მეცნიერთა კოლექტიური განსჯის საკითხია.

Science Versus Crime-ში ჰოუკი წერს, რომ პოპერის ფალსიფიკაციონიზმი შეიძლება ლოგიკურად ეჭვქვეშ დადგეს: გაუგებარია, როგორ მოიქცევა პოპერი გამონათქვამის მსგავსად: „ყველა ლითონისთვის არის ტემპერატურა, სადაც ის დნება". ჰიპოთეზის ფალსიფიცირება რაიმე დაკვირვებით შეუძლებელია, რადგან ყოველთვის იქნება უფრო მაღალი ტემპერატურა, ვიდრე ტესტირებაზე, რომლის დროსაც შეიძლება ლითონი დნებოდეს, თუმცა, როგორც ჩანს, ეს სწორი მეცნიერული ჰიპოთეზაა. ეს მაგალითები კარლ გუსტავ ჰემპელის მიერაა აღნიშნული. ჰემპელმა დაადასტურა, რომ ლოგიკური პოზიტივიზმის შემოწმება შეუძლებელი იყო, მაგრამ ამტკიცებდა, რომ მხოლოდ ლოგიკურ საფუძველზე ფალსიფიკაცია შეუძლებელი იყო. ამის უმარტივესი პასუხია ის, რომ რადგან პოპერი აღწერს თუ როგორ მოიპოვებენ, ინარჩუნებენ და კარგავენ თეორიები სამეცნიერო სტატუსს, ამჟამად მიღებული სამეცნიერო თეორიების ინდივიდუალური შედეგები სამეცნიეროა, როგორც საცდელი ცოდნის ნაწილი, და ჰემპელის ორივე მაგალითი ამ კატეგორიას განეკუთვნება. მაგალითად, ატომური თეორია გულისხმობს, რომ ყველა ლითონი გარკვეულ ტემპერატურაზე დნება. პოპერის კრიტიკული რაციონალიზმის ადრეული მოწინააღმდეგე, კარლ-ოტო აპელი პოპერის ფილოსოფიის უარყოფას ცდილობდა. ნაშრომში,ფილოსოფიის გარდაქმნისას(1973), აპელმა პოპერს ბრალი პრაგმატულ წინააღმდეგობაში დასდო.

ფილოსოფოსი ადოლფ გრუნბაუმი ფსიქოანალიზის საფუძვლებში(1984) ამტკიცებს, რომ პოპერის მოსაზრება იმის შესახებ, რომ ფსიქოანალიტიკური თეორიები არ შეიძლება იყოს ფალსიფიცირებული - არასწორია.  ფილოსოფოსი როჯერ სკრუტონი თავის ნაშრომში სექსუალურ სურვილი (1986), ამტკიცებს, რომ პოპერი შეცდა, როდესაც თქვა, რომ ფროიდისეული თეორია არ ნიშნავს ტესტირებად დაკვირვებას და, შესაბამისად, მას ნამდვილი პროგნოზირების ძალა არ აქვს. სკრუტონი ამტკიცებს, რომ ფროიდის თეორიას აქვს როგორც "თეორიული პირობები", ასევე "ემპირიული შინაარსი". იგი ფროიდის რეპრესიების თეორიის მაგალითზე მიუთითებს, რომელსაც, მისი აზრით, "ძლიერი ემპირიული შინაარსი" აქვს და შესამოწმებელ შედეგებს გულისხმობს. ამის მიუხედავად, სკრუტონმა ასევე დაასკვნა, რომ ფროიდისეული თეორია ჭეშმარიტად სამეცნიერო არ არის. ფილოსოფოსი ჩარლზ ტეილორი პოპერს მე-20 საუკუნის კონტინენტური ტრადიციის ფილოსოფოსების მნიშვნელობის შესამცირებლად მისი , როგორც ეპისტემოლოგის, მსოფლიო დიდების გამოყენებაში ადანაშაულებს. ტეილორის თანახმად, პოპერის კრიტიკა სრულიად უსაფუძვლოა, მაგრამ მათ იმ ყურადღებით და პატივისცემით მიიღებენ, რასაც პოპერი იმსახურებს, რადგან "შინაგანი ღირსეული ძნელად ღირებულია". ფილოსოფოსი ჯონ გრეი ამტკიცებს, რომ პოპერის მიერ სამეცნიერო მეთოდის შესახებ მოხსენება ჩარლზ დარვინისა და ალბერტ აინშტაინის თეორიების მიღებას ხელს უშლიდა..

ფილოსოფოსი და ფსიქოლოგი მიშელ ტერ ჰარკი პოპერი, ოტო სელცი და ევოლუციური ეპისტემოლოგიის აღმავლობაში (2004) წერს, რომ პოპერმა იდეები თავის რეპეტიტორთან, გერმანელ ფსიქოლოგ ოტო სელცთან მიიღო. ნაწილობრივ ნაციზმის აღმავლობის გამო, სელცს თავისი იდეები არასოდეს გამოუქვეყნებია, რამაც აიძულა იგი 1933 წელს სამუშაო დაეტოვებინა და მისი იდეების მითითება აკრძალა. პოპერს, მისი იდეების ისტორიკოსსა და მის სტიპენდიატს, ზოგიერთ აკადემიურ წრეში პლატონისა და ჰეგელის უარყოფის გამო აკრიტიკებ