вторник, 20 апреля 2021 г.

კოკა-კოლა (კომპანია)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

კოკა-კოლა (კომპანია)

ყველაფერი გამოვა კოკა-კოლა
უალკოფოლო გაზიანი სასმელის მწარმოებელი ამერიკული კომპანია. სათაო ოფისი მდებარეობს ატლანტაში.

კომპანიის შექმნის ისტორია იწყება 1886 წლის 8 მაისს ამერიკის პატარა ქალაქ ატლანტაში. სასმელი შეიქმნა მოყვარული ქიმიკოსის – ჯონ პემბერტონის მიერ საკუთარი სახლის ეზოში.

ყოფილი ამერიკელი კაპიტანი, კავალერისტი ჯონ პემბერტონი, კონფედერატების დამარცხების შემდეგ აღმოჩნდა სამსახურის გარეშე და იძულებული გახდა მოეფიქრებინა რაიმე თავის სარჩენად. გამომდინარე იქიდან, რომ იგი ახალგაზრდა ასაკიდან გატაცებული იყო ქიმიური ცდების ჩატარებით, მან გადაწყვიტა ატლანტაში გაეხსნა პატარა ფარმაცეპტური კომპანია.

პარალელურად იგი ატარებდა სხვადასხვა ქიმიურ ცდებს. ერთ მშვენიერ დღეს (1886 წლის 8 მაისს) ჯონმა მოხარშა ახალი სიროფი და თავისი აღმოჩენის გასაცნობად დაუძახა მეგობარს და კომპანიის ბუღალტერს ფრენკ რობინსონს (Frank M. Robinson). ფრენკს სიროფი ძალიან მოეწონა და ურჩია მას აუცილებლად ჩაეწერა ამ არაჩვეულებრივი სასმელის რეცეპტი. ძირითადი ინგრედიენტები, რისგანაც იგი შედგებოდა იყო სამი წილი კოკის ფოთლები (ამ მცენარისგან იღებდნენ ნარკოტიკულ ნივთიერება კოკაინს) და ერთი წილი ტროპიკული ხის – კოლის ნაყოფი. მიღებული სასმელის დანიშნულება პემბერტონის თქმით იყო სამკურნალო პტეპარატი "ყველა სახის ნერვიული აშლილობისთვის". სიროფი იყო ტკბილი და ბლანტე. ჯონმა თავისი გამოგონება გასაყიდად შესთავაზა ქალაქში ყველაზე დიდ აფთიაქს – Jacobs’ Pharmacy. იმავე დღეს სიროფის პირველი პორცია გაყიდული იქნა აფთიაქიდან (ერთი ჭიქა 5 ცენტად).

აფთიაქის გამყიდველებმა სიროფში შეურიეს გაზიანი წყალი. მთელი პირველი წლის განმავლობაში სასმელი იყიდებოდა საშუალოდ დღეში ათ ჭიქამდე.

დასახელება "კოკა–კოლა", ისევე როგორც წარწერის შრიფტი შექმნა ფრენკ რობინსონმა. გამომგონებელმა ჯონ პემბერტონმა, რომელმაც ვერ განსაზღვრა კოკა-კოლას სასმელის მომავალი წარმატება, გარდაცვალებამდე ცოტა ხნით ადრე, 1888 წელს თავისი საქმე მიჰყიდა რამდენიმე პარტნიორებს.

გარკვეული პერიოდის შემდეგ ატლანტაში გამოჩნდა ირლანდიელი ღარიბი ემიგრანტი – აზა კენდლერი, რომელსაც ჯიბეში მხოლოდ დოლარი და 75 ცენტი ჰქონდა, მაგრამ მას ჰქონდა გამართლების დიდი რწმენა. საკმაოდ კარგი კომერციული ნიჭის შედეგად მან მოახერხა გარკვეული კაპიტალის დაგროვება და კოკა-კოლის რეცეპტის შესყიდვა პემბერტონის ქვრივისგან 2300 ამერიკულ დოლარად.

ძმასთან და ორ კომპანიონთან ერთად აზა კენდლერმა 1893 წლის 31 იანვარს ჯორჯიას შტატში დააფუძნა კომპანია სახელწოდებით – "The Coca-Cola Company" საწყისი კაპიტალით 100 ათასი დოლარი და ოფიციალურად დაარეგისტრირა მისი სავაჭრო ნიშანი, რომელიც გამოიყენება 1886 წლიდან. შეიძლება თავისუფლად ითქვას, რომ თუ პემბერტონი არის კოკა-კოლის სასმელის შემქმნელი, აზა კენდლერი არის კომპანია კოკა-კოლის შემქმნელი. იმავე წელს კენდლერმა გადაიხადა კომპანიის აქციების პირველი დივიდენდები (20 დოლარი აქციაში). იმ პერიოდიდან მოყოლებული კომპანია თავის აქციონერებს ყოველ წელს უხდის დივიდენდებს.

აზა კენდლერმა დაიწყო კოკა-კოლას სარეკლამო კომპანია, შექმნა პროდუქტის რეალიზაციის ცალკე განყოფილება, რომელშიც მოიწვია ენერგიული და შრომისმოყვარე თანამშრომლები. გამომდინარე იქიდან, რომ კარგი რეკლამისათვის ეს ყველაფერი საკმარისი არ არის, აზამ გამოიყენა მაშინდელი დროისათვის ახალი სარეკლამო ფორმები. მან დაიწყო ფოსტის საშუალებით კოკა-კოლის უფასო პორციების მიღებაზე კუპონების და კომპანიის სავაჭრო ნიშნის გამოსახულებიანი სუვენირების დაგზავნა კლიენტებისთვის .

ამ სუვენირების აქციამ კომპანიას მოუტანა განუზომლად დიდი პოპულარობა. სასმელი გახდა ძალიან მოდური, კომპანიის ლოგო კი ცნობადი ყველასათვის. იგი იბეჭდებოდა მოდური ჟურნალების გარეკანებზე, უზარმაზარ პლაკატებზე და ა.შ.

1894 წელს გაიხსნა სიროფის წარმოების მეორე ქარხანა ტეხასის შტატში. ამავე წელს ქალაქ ვიკსბურგის ერთ–ერთმა მაღაზიის მფლობელმა სიმარტივისთვის დაიწყო კოკა-კოლას ბოთლებში ჩამოსხმა და ამ ფორმით გაყიდვა. ხუთი წლის შემდეგ კი ორმა მწარმოებელმა ბენჟამინ ტომასმა და ჯოზეფ უაიტხედმა კენდლერისგან მიიღეს სასმელის ბოთლებში ჩამოსხმისა და გაყიდვის ექსკლუზიური უფლება ამერიკის მთელ ტერიტორიაზე. აიზა კენდლერი ვერ ხედავდა დიდ მოგებას ბოთლებით გაყიდვაში და ამიტომ ადვილად დათმო ეს ექსკლუზივი სიმბოლურ ფასად – 1 დოლარად. წინსწრებით აღვნიშნავთ, რომ ბოთლებში ჩამოსხმული კოკა-კოლის გაყიდვიდან მოგებამ მხოლოდ 1928 წელს გადააჭარბა ჩამოსასხმელი კოკა-კოლის მოგებას.

1898 წელს ატლანტაში აშენდა სამ სართულიანი კოკა-კოლის ოფისი.

შემდეგი 20 წლის განმავლობაში კოკა-კოლის ქარხნების რიცხვმა მიაღწია ათასს.

1902 წელს ბაზარზე გამოჩნდა ახალი კონკუტენტი - კომპანია პეპსი კოლა (Pepsi-Cola).

1906 წელს კოკა-კოლა გავიდა კუბის და პანამის ბაზარზე.

მაგრამ გამოჩნდნენ ყალბი სასმელის დამამზადებლები. მათთან საბრძოლველად კომპანიამ 1915 წელს შექამნა ცნობილი კონტურული ბოთლი. მისი დიზაინი შეიქმნა ინდიანას შტატში.

1977 წელს კონტურული ბოთლი დარეგისტრირდა როგორც კოკა-კოლის ერთ–ერთი სავაჭრო ნიშანი.

აზა კენდლერმა მიჰყიდა კომპანია ერნესტ ბუდრაფს – ბანკირს ატლანტიდან 25 მილიონ დოლარად.

1923 წელს კომპანიას სათავეში უდგება ერნასტის შვილი – რობერტ ბუდრაფტი, რომელიც თანამდებობაზე რჩება 60 წლის განმავლობაში. მან შექმნა კორპორაცია კოკა-კოლა. ამავე დროს შეიქმნა კოკა-კოლის გაყიდვის ერთიანი სტანდარტები.

1928 წელს ამსტერდამის ოლიმპიურ თამაშებზე ამერიკის ნაკრებმა ჩაიტანა 1000 ყუთი (ყუთში იყო 6 ბოთლი) კოკა-კოლა, სასმელმა ხალხის დიდი ინტერესი გამოიწვია.

ამის შემდეგ კოკა-კოლა გახდა ოლიმპიური და სხვა საერთაშორისო სპორტული თამაშების სისტემატიური სპონსორი.

1931 წელს კომპანიამ ამერიკელ მხატვარს ჰადონ სუნდბლომს შეუკვეთა თეთრ–წითელი ფერის სანტა კლაუსის კოსტუმის დიზაინი (მანამდე სანტა კლაუსი იცვამდა სხვადასხვა ფერის და ფორმის ტანისამოსს). მხატვარმა ბევრი ფიქრის შემდეგ სანტას სახე დახატა საკუთარი ავტოპორტრეტის სახით.

ამავე პერიოდში დიდ პოპულარობას იძენს პეპსი კოლა. მასთან საბრძოლველად კოკა-კოლამ შეიტნა სარჩელი კონკურენტის მიერ საავტორო უფლებების დარღვევასთან დაკავშირებით (სახელწოდებაში კოლას გამოყენება). საბოლოოდ დიდი და სკანდალური საქმე დამთავრდა მშვიდობიანი შეთანხმებით. მაგრამ ეს მხოლოდ ერთი შეხედვით. დაიწყო "ცივი ომი" ორ კონკურენტ კომპანიას შორის.

მსოფლიო ომის პერიოდში 5 მილიონი ბოთლი კოკა-კოლა გაიგზავნა სამხედროებისთვის. .

1960 წელს დაიწყო სასმელის ქილებში ჩამოსხმა, რომელიც მანამდე გამოიყენებოდა მხოლოდ არმიისათვის. 1977 წლიდან კი დაიწყო კოკა-კოლის 2 ლიტრიანი პლასტიკური ბოთლებით გამოშვება.

1979 წელს კომპანიის სათავეში მოდის რობერტო გოზუეტა.

1982 წელს გამოვიდა კოკა-კოლის ახალი სასმელი Diet Coke, რომელიც შაქრის მაგივრად შეიცავს შემცვლელს და არის ნაკლებად კალორიული.

დღევანდელ დღეს კოკა-კოლა არის მთელს მსოფლიოში ცნობადი მარკა. იგი იყიდება თითქმის 200 ქვეყანაში. როგორც ამბობენ ერთი დღის განმავლობაში მთელს მსოფლიოში იყიდება საშუალოდ 1 მილიარდი ბოთლი კოკა-კოლა.

იხ. ვიდეო

ხეკოლა

კოლა (ლათ. Cola) — მცენარეთა გვარი ბალბისებრთა ოჯახისა. მარადმწვანე ხეებია. 125-მდე სახეობა გავრცელებულია აფრიკის ტროპიკებში. უფრო გავრცელებული და სასარგებლო სახეობებია მბზინავი კოლა (ლათ. Cola nitida), წაწვეტებულფოთოლა კოლა (ლათ. Cola acuminata), რომლებიც დასავლეთ აფრიკაში, ვესტინდოეთსა და ბრაზილიაში ფართოდაა გავრცელებული კულტურაში.

ხეკოლას თესლი (დიამეტრი 3 სმ), რომელიც კოლას კაკლის სახელითაა ცნობილი, დიდი რაოდენობით შეიცავს ალკანოიდ კოფეინს (2,5%), კოლატინს და თეობრომინს (0,05%). იყენებენ მედიცინაში, აგრეთვე „კოკა-კოლასა“ და „პეპსი-კოლას“ დასამზადებლად.

понедельник, 19 апреля 2021 г.

ტიტანი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

ტიტანი

წარმოადგენს მოვერცხლიფრო ლითონს
(ლათ. Titanium; აღინიშნება სიმბოლოთი Ti) — პერიოდული სისტემის მეოთხე პერიოდის, მეოთხე ჯგუფის, თანაური ქვეჯგუფის ქიმიური ელემენტია, რომლის ატომური ნომერია 22. მარტივი ნივთიერება ტიტანი (CAS-ნომერია: 7440-32-6) — მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის მჩატე ლითონი. არსებობს ორ კრისტალური მოდიფიკაციით: α-Ti ჰექსაგონალური მჭიდროდ შეფუთული მესერით, β-Ti კუბური მოცულობით-ცენტრიებული შეფუთვით, პოლიმორფული გარდაქმნის ტემპერატურა α↔β 883 °C. დნობის ტემპერატურა 1660±20 °C.

იხ.ვიდეო

TiO₂-ის აღმოჩენა ერთმანეთისაგან დამოუკიდებლად განახორციელეს ინგლისელმა უ. გრეგორიმ და გერმანელმა ქიმიკოსმა მ. ჰ. კლაპროტმა. გრეგორმა, რკინიანი მაგნიტური ქვიშის კვლევისას (კრიდი, კორნოული, გაერთიანებული სამეფო), 1789 წელს, გამოყო უცნობი ლითონის ახალი «მიწა» (ჟანგი) რომელსაც უწოდა მენაკენოური. 1795 წ. გერმანელმა ქიმიკოსმა კლაპროტმა აღმოაჩინა მინერალ რუტილში ახალი ელემენტი და მას უწოდა ტიტანი. ორი წლის შემდეგ კლაპროტმა დაადგინა რომ, რუტილი და მენაკენური მიწა — ერთი და იგივე ელემენტის ჟანგებია, რომელსაც კლაპროტის მიერ შერჩეული სახელწოდება «ტიტანი» შერჩა. 10 წლის შემდეგ ტიტანის აღმოჩენა მოხდა მესამეჯერ. ფრანგმა მეცნიერმა ლუი ვოკლენმა აღმოაჩინა ტიტანი ანატაზში და დაამტკიცა, რომ რუტილი და ანატაზი -ტიტანის იდენტური ჟანგებია.

ლითონური ტიტანის პირველად მიღებული იქნა 1825 წელს, იენს იაკობ ბერცელიუსის მიერ. ტიტანის მაღალი აქტივობისა და მისი გაწმენდის სიძნელის გამო სუფთა Ti ნიმუში ჰოლანდიელებმა ა. ვან არკელმა და ი&bsp;ბურმა 1925 წელს მიიღეს TiI₄-ის თერმული იოდიდური ორთქლის დაშლის მეთოდით.

ლითონმა თავისი სახელწოდება მიიღო ძველ ბერძნული მითოლოგიის პერსონაჟების გეას შვილების ტიტანების პატივსაცემად. ელემენტს სახელწოდება მისცა მარტინ კლაპროტმა, თავისი თვალთახედვის მიხედვით ქიმიურ ნომენკლატურაზე, რომელიც ფრანგული სკოლის საწინააღმდეგო იყო, სადაც ცდილობდნენ ელემენტისთვის მიეცათ სახელი თავისი ქიმიური თვისების მიხედვით. რადგანაც გერმანელმა მეცნიერმა თვითონ აღნიშნა რომ ვერ განსაზღვრავდა ახალი ელემენტის თვისებებს მხოლოდ მისი ოქსიდის მიხედვით, მან ამიტომაც მონახა სახელი ძველ მითოლოგიიდან, მის მიერ ადრე აღმოჩენილი ურანის ანალოგიურად.

მაგრამ მეორე ვერსიის მიხედვით, რომელიც ჟურნალმა «ტეხნიკა-მოლოდეჟიმ» გამოაქვეყნა 1980-იანი წლების ბოლოს, ახალ აღმოჩენილი ელემენტი თავის სახელს არა მითოლოგიურ ტიტანებს უმადლოდეს არამედ ტიტანიას - ფერიების დედოფალს გერმანული მითოლოგიიდან (ობერონის ცოლი შექსპირის «სიზმარი ზაფხულის ღამით»). ასეთი სახელწოდება დაკავშირებულია ლითონის უჩვეულოდ «სიმჩატით» (მცირე სიმკვრივით)

ტიტანის შენადნობებისგან დამზადებული საათი

სახელწოდების წარმოშობა

მდგრადია კოროზიის მმართ თავისი ოქსიდის ზედა ფენის გამო, მაგრამ მისი დაფქვის შემთხვევაში, ან მწვრილი ბურბუშელის ან მავთულის სახით ტიტანი პიროფორულია^[8].

ტიტანი მდგრადია უმრავლესი მჟავეების და ტუტეების გაზავებული ხსნარების მიმართ (გარდა HF, H₃PO₄ და კონცენტრირებული H₂SO₄).

კომპლექსოშემქმნელების თანდასწრებით ადვილად შედის რეაქციაში სუსტ მჟავვებთანც კი, მაგალითად, HF-სთან ურთიერთქმედებს კომპლექსური ანიონის [TiF₆]²⁻ წარმოქმნის გამო.

ჰაერზე გახურებისას 1200 °C-მდე Ti ალდება ცვალებადი შემადგენლობის ოქსიდური ფაზების წარმოქმნით TiO_x. ტიტანის მარილების ხსნარებიდან ილექება ტიტანის ჰიდროქსიდი TiO(OH)₂·xH₂O, რომლის ფრთხილი გახურებით მიიღება ოქსიდი TiO₂. ჰიდროქსიდი TiO(OH)₂·xH₂O და დიოქსიდი TiO₂ ამფოტერულია.

TiO₂ ურთიერთქმედებს გოგირდმჟავასთან ხანგრძლივი დუღილის დროს. სოდასთან Na₂CO₃ ან კალიუმის კარბონატთან K₂CO₃ ტიტანის ოქსიდი TiO₂ წარმოქმნის ტიტანატს: TiO₂+K₂CO₃=K₂TiO₃+CO₂.

გახურებისას Ti ურთიერთქმედებს ჰალოგენებთან. ტიტანის ტეტრაქლორიდი TiCl₄ ნორმალურ პირობებში — უფერო სითხეა, რომელიც ჰაერზ ეძალიან ორთქლიანობს, რაც აიხსნება ძლიერი TiCl₄-ის ჰიდროლიზით ჰაერში არსებული წყლის ორთქლთან და მარილმჟავის და ტიტანის ჰიდროქსიდის უმწვრილესი წვეთების წარმოქმნით.

TiCl₄ აღდგენით წყალბადით, ალუმინით, სილიციუმით, სხვა ძლიერი აღმდგენელებით, მიღებულია ტიტანის ტრიქლორიდი და დიქლორიდი TiCl₃ და TiCl₂ — ძლიერი აღმდგენ თვისებებიანი მყარი ნივთიერებები. Ti ურთიერთქმედებს Br₂ და I₂.

აზოტთან N₂ 400 °C-ზე მაღლა ტიტანი წარმოქმნის ნიტრიდს TiN_x(x=0,58-1,00). ტიტანის ურთიერთქმედებით ნახშირბადთან წარმოიქმნება ტიტანის კარბიდი TiC_x (x=0,49-1,00).

გახურებისას Ti შთანთქავს H₂-ს ცვალებადი შემადგენლობის ნაერთის წარმოქმნით TiH_х (x=1,0). გახურებისას ეს ჰიდრიდები იშლებიან წყალბადის H₂ გამოყოფით. ტიტანი წარმოქმნის შენადნობებს მრავალ ლითონთან.

ლითონი გამოიყენება: ქიმიურ მრეწველობაში (რეაქტორებში, მილსადენებში, ტუმბოებში, მილსადენის არმატურა),

სამხედრო მრეწველობაში (ჯავშან ჟილეტები, ავიაციის ჯავშანი, წყალქვეშა ნავების კორპუსები), სამრეწველო პროცესებში (გამამტკნარებელ დანადგარებში, ცელულოზისა და ქაღალდის დამზადების პროცესებში), საავტომობილო მრეწველობაში, სასოფლო სამეურნეო მრეწველობაში, კვების მრეწველობაში, სამკაულებში პირსინგისათვის, სამედიცინო მრეწველობაში (პროთეზები, ოსტეოპროთეზი), სტომატოლოგიურ და ენდოდონტურ ინსტრუმენტებში, კბილის იმპლატანტებში, სპორტულ საქონელში, საიუველირო ნაკეთობებში (ალექსანდრ ხომოვი), მობილურ ტელეფონებში, მჩატე შენადნობებში და ა.შ. წარმოადგენს უმნიშვნელოვანეს საკონსტრუქციო მასალას ავია-, რაკეტა-, გემმშენებლობაში.

ტიტანურ ჩამოსხმას ასრულებენ ვაკუუმის ღუმელებში გრაფიტის ფორმებში ყალიბებში. ვაკუუმური ჩამოსხმა ასევე გამოიყენება გამოსადნობ მოდელებში. ტექნოლოგიური სიძნელეების გამო, მხატვრულ ჩამოსხმაში გამოიყენება ძალიან იშვიათად. მსოფლიოში პირველ ტიტანისაგან მონუმენტალურ ჩამოსხმულ სკულპტურას წარმოადგენს იური გაგარინის ძეგლი რომელიც მისი სახელობის მოედანზე დგას მოსკოვში.
ტიტანი წარმოადგენს მალეგირებელ დანამატს ზოგი მარკის ფოლადებში.
ნიტინოლი (ნიკელი-ტიტანი) — შენადნობი, რომელსაც გააჩნია ფორმის მეხსიერება, გამოიყენება მედიცინაში და ტექნიკაში.
ტიტანის ალუმინიდი წარმოადგენს ჟანგვისადმი ძალიან მდგრად და ცეცხლგამძლეს, რამაც თავის მხვრივ განსაზღვრა მისი გამოყენების სფეროები - ავიაცია და მანქანათმშენებლობა როგორც კონსტრუქციული მასალა

ნაერთების სახით

თეთრი ტიტანის დიოქსიდი (TiO₂) გამოიყენება საღებავებში (მაგალითად, ტიტანის მათეთრებელი), ასევე ქაღალდისა და პლასტიკის წარმოებაში. საკვები დანამატია - E171.
ტიტანორგანული ნაერთები (მაგ. ტეტრაბუტოქსიტიტანი) გამოიყენება როგორც კატალიზატორი და გამამყარებელი ქიმიურ და საღებავებისა და ლაქების მრეწველობებში.
ტიტანის არაორგანული ნაერთები გამოიყენება ქიმიურ ელექტრონულ მრეწველობაში, მინის ბოჭკოს წარმოებაში როგორც დანამატი ან საფარი.
ტიტანის დიბორიტი — ზემაგარი მასალების მნიშვნელოვანი კომპონენტია რომლებიც გამოიყენება ლითონების დამუშავებისათვის.
ტიტანის ნიტრიდი გამოიყენება ინსტრუმენტების ზედაპირის დასაფარავად.
ბარიუმის ტიტანატი BaTiO₃, ტყვიის ტიტანატი PbTiO₃ და მთელი რიგი სხვა ტიტანატები —- სეგნეტოელექტრიკებია.

მოხმარების ბაზრის ანალიზი

2005 წელს კომპანიამ Titanium Corporation გამოაქვეყნა ტიტანის მოხმარების შემდეგი შეფასება მსოფლიოში:

60 % — საღებავები;
20 % — პლასტიკები;
13 % — ქაღალდი;
7 % — მანქანათმშენებლობა.

ღირებულება

15-25 $ კილოგრამზე, სიწმინდის მიხედვით.

შავი ტიტანის (ტიტანის ღრუბელი) სიწმინდე და მარკა ჩვეულებრავ განისაზღვრება მისი პლასტიკურობის ხარისხით.

ფეროტიტანის ფასი (ტიტანის მინიმუმ 70 %) 22.12.2010-სათვის შეადგინა $6,82 ერთ კილოგრამზე. 01.01.2010-ისათვის ფასი იყო $5,00 დონეზე - ერთ კილოგრამზე.

მეორე პუნიკური ომი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

მეორე პუნიკური ომი

რომი და კართაგენი

(ომი ჰანიბალის წინააღმდეგ) მოხდა კართაგენსა და რომს შორის ძვ. წ. 218-დან ძვ. წ. 202 წლებში. ეს იყო სამი პუნიკური ომიდან მეორე, ომებს პუნიკური ეწოდა რადგან რომაელები კართაგენელებს პუნიკებს (Punici) უწოდებდნენ.

ძვ. წ. 218 წელს მთელი სამხრეთ ესპანეთი ქალაქ სარგუნტუმის გარდა კართაგენს ემორჩილებოდა. იმ დროს ესპანეთის მმართველი ჰანიბალი იყო. ჰანიბალმა კარგად იცოდა რომ სარგუნტუმის დაკავების მცდელობა რომთან ომს გამოიწვევდა, მაგრამ მიუხედავად ამისა, მან ძვ. წ. 218 წელს გაილაშქრა ამ ქალაქზე. ამან მეორე პუნიკური ომის დაწყება გამოიწვია. რომაული ჯარი ორად უნდა გაყოფილიყო, ერთი ნაწილი ერთ კონსულს აფრიკისკენ უნდა წაეყვანა, ხოლო მეორე ნაწილი კი ზღვით ესპანეთში უნდა გადასულიყო, მაგრამ ჰანიბალის მოქმედებებმა ეს გეგმა ჩაშალა.

ძვ. წ. 218 წლის გაზაფხულს ჰანიბალი იტალიისკენ დაიძრა არმიით, რომელშიც 80 ათასი ფეხოსანი, 12 ათასი ცხენოსანი და 37 საბრძოლო სპილო იყო. ალპებზე გადასვლას ჰანიბალის არმია 33 დღე მოუნდა, თან დანაკარგებიც უდიდესი იყო, ჰანიბალს მხოლოდ 20 ათასი ქვეითი, 6 ათასი ცხენოსანი და ორიოდე სპილო დარჩა.

რუქა ძირითადი საბრძოლო მოქედებების მეორე პუნიკური ომის

რომაულ ჯართან პირველი ორი ბრძოლა ტრებიუსის და ტიცინუსის მდინარეებთან ჰანიბალმა მოიგო და მომდევნო წლის გაზაფხულზე გაილაშქრა ეტრურიისკენ. გაიუს ფლამინიუსი თავისი ჯარით დაედევნა ჰანიბალს, ამ უკანასკმელმა კი რომაელები შეიტყუა ვიწყო ველზე ტრასიმენის ტბასა და ბორცვებს შორის, სადაც სასტიკად დაამარცხა რომაელები. როდესაც რომში ამის შესახებ შეიტყვეს, ქალაქში პანიკა დაიწყო, მაგრამ ჰანიბალს არ უცდია რომის დაპყრობა, რადგან ხანგძლივი ალყა დამატებითი რესურსების გარეშე სარისკო იყო. იგი გაემართა სამხრეთით და ცდილობდა იტალიკების რომაელების წინააღმდეგ განწყობას და მათ გამოყენებას.

რომის ჯარს სათავეში დიქტატორი კვინტუს ფაბიუს მაქსიმუსი ჩაუდგა. იგი ჰანიბალის ჯარს ფეხდაფეხ მისდევდა, ანადგურებდა სურსათის საწყობებს, თავს ესხმოდა მცირე რაზმებს, მაგრამ გადამწყვეტი ბრძოლისგან თავს იკავებდა. მიუხედავად ამ ტაქტიკის წარმატებულობისა, კვინტუს ფაბიუს მაქსიმუსს დიქტატორობის ვადა არ გაუგრძელეს. ძვ. წ. 216 წელს არჩეული იყვნენ ახალი კონსულები, რომლებიც ერს ომის მოკლე ვადაში დასრულებას დაპირდნენ. იმავე წლის ივლისში კანებთან მოხდა გადამწყვეტი ბრძოლა, სადაც ჰანიბალმა ისევ გაიმარჯვა.

ამ ბრძლის შემდეგ ჰანიბალის მხარეს გადავიდა სამხრეთ იტალიის მნიშვნელოვანი ნაწილი, სიცილიაში -სირაკუზა, მაკედონიელებმა კი შესთავაზეს სამხედრო დახმარება. მიუხედავად ამისა, ეს აღმოჩნდა ჰანიბალის უკანასკნელი დიდი წარმატება, კართაგენის მთავრობამ არ დაუჭირა მას მხარი და არ მიაწოდა დამატებითი რეზერვები, რომაელებმა კი კვინტუს ფაბიუს მაქსიმუსის სტრატეგიით განაგრძეს ომი, რამაც უკვე ძვ. წ. 213 წლისთვის საშუალება მისცა მათ საბრძოლო მოქმედებები იტალიის ტერიტორიის გარეთ გადაეტანათ. ამ წელს მათ გადასხეს ჯარები სიცილიაში, ხოლო ძვ. წ. 211 წელს სირაკუზა ისევ დანებდა რომს.

ესპანეთში გაგზავნეს ახალგაზრდა მხედართმთავარი პუბლუის კორნელიუს სციპიონი, რომელსაც მოგვიანებით აფრიკელი შეარქვეს.

ძვ. წ. 209 წელს მან დაიკავა ახალი კართაგენი (ესპანეთში).

იტალიაშიც რომაელები უფრო აქტიურ მოქმედებებზე გადავიდნენ, მათ დაიბრუნეს ჰანიბალის მხარეს გადასული ქალაქების უმეტესობა. ჰანიბალის მდგომარეობა მას შემდეგ კიდევ უფრო გაუარესდა, როდესაც მისი ძმის ჯარები, რომლებიც ალპებით გადმოვიდა იტალიაში ჰანიბალის დასახმარებლად, რომაელებმა სასტიკად დაამარცხეს.

ძვ. წ. 205 წელს სციპიონი დაბრუნდა ესპანეთიდან და დაიწყო გეგმის ახალი ეტაპის - აფრიკაში გადასვლის განხორციელება. კართაგენის მმართველებმა დახმარება ჰანიბალს სთხოვეს, რომელიც მიუხედავად იმისა რომ 15 წლის მანძილზე არც ერთი ბრძოლა არ წაუგია, იძულებული გახდა ეღიარებინა იტალიის ლაშქრობის სრული კრახი.

ძვ. წ. 202 წლის გაზაფხულზე ზამასთან ბრძოლაში ჰანიბალი ცხოვრებაში პირველად და უკანასკნელად დამარცხდა. მომდევნო წელს ხელი მოაწერეს სამშვიდობო ხელშეკრულებას, რომელიც კართაგენისთვის ძალიან დამამცირებელი იყო.

მეორე პუნიკური ომის შედეგად კართაგენმა დაკარგა ესპანეთი და ყველა ზღვისგაღმა ტერიტორია, ეკრძალებოდა რომის ნებართვის გარეშე ომების წარმოება და ჩამოერთვა მთელი ფლოტი და საბრძოლო სპილოები. რომი კი ამ ომის შედეგად ხმეთაშუა ზღვის ერთადერთი ჰეგემონი გახდა.

იხ. ვიდეო

კონფუცი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

კონფუცი

(ნამდვილი სახელი კუნგ ფუძი; ჩინ. 孔子 ან 孔夫子; დ. ძვ. წ. 551 , ციუიფუ — გ. ძვ. წ. 479) — ჩინელი ფილოსოფოსი. მისმა სწავლებამ დიდი გავლენა იქონია ჩინეთსა და აღმოსავლეთ აზიაზე. მისი ნამდვილი სახელია - კუნი, მაგრამ ლიტერატურაში ხშირად მოხსენიებულია, როგორც კუნ-ცზი, კუნ ფუ-ძი („მასწავლებელი კუნი“) ან უბრალოდ ძი - „მასწავლებელი“ (ამის მიზეზია ის, რომ კონფუცი უკვე 20 წლის ასაკში ცნობილი მასწავლებელი იყო)ю

იხ. ვიდეო 20 ბრძნული რჩევა თუ როგორ მოვაწყოთ ცხოვრება

ტრადიციის მიხედვით, კონფუცი ქრისტეშობამდე 551 წელს ჩუნციუს პერიოდში, ქალაქ ციუიფუს (曲阜) მახლობლად დაიბადა (ყოფილი ლუს სახელმწიფო, დღეს შედის შანდუნის პროვინცაში). ადრეული ჟამთაღმწერები მოგვითხრობენ რომ ის დაიბადა ღარიბ თუმცა კეთილშობილ ოჯახში.

კონფუცი იყო მებრძოლთა გვარის წარმომადგენელი. მამამისი შულიანხის (叔梁紇) ორ ბრძოლაში ჰქონდა მიღებული მონაწილეობა მიღებული და ფეოდალურ მამულს ფლობდა. ში ჯი-ში (ისტორიული ჩნაწერები)(史記), რომელიც ოთხი საუკუნის შემდეგ შეიქმნა წერია, რომ კონფუცი უკანონო ქორწინების შედეგად იშვა.

კონფუცი 3 წლის იყო, როდესაც მამამისი გარდაიცვალა, მას შემდეგ ის დედამისთან სიღარიბეში იზრდებოდა. მისი სოციალური მდგომარეობა დაკავშირებული იყო მზარდ ში (士) კლასთან. ამ კლასის სტატუსი იყო შუალედური, აზნაურთა და ჩვეულებრივ მოკვდავებს შორის. ეს მათ საკუთარი ნიჭის წყალობით სოციალური სტატუსის მოპოვების საშუალებას აძლევდა . გადმოცემის თანახმად კონფუცს ბავშვობაში უყვარდა სამსხვერპლოზე ბრინჯაოს სარიტუალო ლარნაკების მიტანა.19 წლის ასაკში ის ახალგაზრდა ქი გუანზე (亓官) დაქორწინდა, მალევე ეყოლათ პირველი ვაჟი - კონგ ლი, (孔鯉). ითვლება რომ ის მუშაობდა როგორც მეცხვარე, მენახირე, წვრილი მოხელე და ბუღალტერი. დედამისი გარდაიცვალა როდესაც კონფუცი 23 წლის იყო, რის გამოც მან 3 წელი გლოვაში გაატარა.

იხ. ვიდეო კონფუცი

კონფუციანელობა

დაჩენგის დარბაზი, ციუფუში არსებული კონციალუნი ტაძრის მტავარი დარბაზი

ჩინელი ფილოსოფოსის კონფუცის (კონფუცი შეიძლება ითარგმნოს, როგორც: „მასწავლებელი კუნი“, დ.551-გ.478) მიერ ჩამოყალიბებული ეთიკურ ფილოსოფიული სისტემა. ის არის მორალის, სოციალური წყობის, პოლიტიკის, ჩინური ფილოსოფიის და რელიგიის კომპლექსური სისტემა. მას რამდენიმე აღმოსავლურ ქვეყანაში აქვს მხარდაჭერა სახელმწიფოს მხრიდან, რატომაც შეიძლება სახელმწიფო რელიგიადაც მივიჩნიოთ.

კონფუციანელობის გავრცელების ძირითადი ქვეყნებია: ჩინეთი, ტაივანი, კორეა, იაპონია, ვიეტნამი და ქვეყნები, სადაც დიდია ჩინური მოსახლეობა, მაგალითად სინგაპური. კონფუციანელობას დაახლოებით 1.5 მილიარდი მიმდევარი ჰყავს.

კონფუციანელობის მიხედვით ადამიანს შეუძლია განვითარება საკუთარი ძალების მობილიზებით, განსაკუთრებული ყურადღება ექცევა საკუთარ თავზე მუშაობას, თვით-განვითარებასა და თვით-შექმნას. მისი მთავარი იდეაა სათნოებისა და მორალის სრულყოფილებაში მოყვანა. ის მოუწოდებს თუნდაც სიცოცხლეზე თქვან უარი თუ კი ამას მორალური ღირებულებები მოითხოვს.

ნიკელი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

ნიკელი

ნიკელის დაახლოებით სამ სამტიმეტრიანი ნაჭერი

ქიმიური ელემენტი, რომელიც აღინიშნება სიმბოლოთი Ni (ლათ. Niccolum - წარმოდგება გერნმანული სახელწოდებიდან "რუდი" -კუფვერნიკელი) და მისი ატომური ნომერია 28. მოვერცხლოსფრო-თეთრი მბზინვარე ლითონი მცირე ოქროსფერი შეფერილობით ერთ-ერთია იმ ოთხი ფერომაგნიტურ ელემენტებს შორის, რომლებიც არსებობენ ოთახის ტემპერატურაზე; დანარჩენი სამია რკინა, კობალტი და გადოლინიუმი. იგი იმყოფება ქიმიურ ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეათე ჯგუფში.

28	Никель
Ni 58,6934
3d⁸4s²

ნიკელის გამიყენების მაგალითები ცნობილია ჯერ კიდევ ქრისტეს შობამდე 3500 წლის წინათ, მაგრამ პირველად გამოყო და მისი ქიმიურ ელემენტად კლასიფიკაცია მოახდინა შვედმა ქიმიკოსმა კროონსტეტმა 1751 წელს, რომელსაც თავდაპირველად მისი შენადნობი აერია სპილენძის მინერალში. უფრო სუფთა სახით იგი მიღებული იყო 1804 წელს გერმანელი ქიმიკოსის ი. რიხტერის მიენიკელის უდიდესი მომპოვებელი კვანძები განლაგებულია კანადაში - სადბერის კრატერი, რუსეთში - ნორილსკი და ახალ კალედონიაში. დედამიწის ქერქში ნიკელის შემცველობაა 5,8•10⁻³%. ლითონი კოროზიისადმი მაღალი მდგრადობით გამოირჩევა, რის გამოც მას იყენებენ სხვა ლითონების დასაფარად, მონეტების წარმოებაში, მაგნიტებსა და მრავალი საყოფაცხოვრებო ხელსაწყოსა თუ ნივთის დასამზადებლად.

იხ. ვიდეო ნიკელი

ფიზიკური მახასიათებელი - ნიკელი და მისი ნაერთები ტოქსიუკრია და კანცეროგენული. ნიკელი შეიძლება იყოს გამოწვევი ალერგიის. კანთან კონტაქტში (სამკაულები, საათები, ჯინსის მოქლონები). ნიკელი დასახელდა "წლის ალერგენად" ამერიკის კონტაქტური დერმატიტის საზოგადოების მიერ 2008 წელს. ევროკავშირი ზღუდავს ნიკელის შემცველობას იმ პროდუქტებზე, რომლებიც ადამიანის კანს უკავშირდება.ბილოგიური როლი - ნიკელი მიეკუთვნე მიკროელემენტს რ-იც საჭიროა ორგანიზმის განვითარებისთვის.მუხედავა ამისა მისი როლი ორგანიზმიში ცნიბილია ცორა არამ არის. ცნობილია, რომ ნიკელი მონაწილეობს ფერმეტულ რეაქციებში ცხოველებსა და მცენარეებში. ცხოველებში ის გროვდება განსაკუთრებით კერატინულ ქსოვილებში განსაკუთრებულად ბმუბულებში.

რუსეთში არ არის აკრძალული ნიკელის გამოყენება სამკაულებსა და სამედიცინო აღჭურვილობაში მისი ქიმიური ინერტულობის გამო. ნიკელს შეუძლია შეაჩეროს ადრენალინის მოქმედება და დაბალი არტერიული წნევა. ნიკელის გადაჭარბებული მიღება იწვევს ვიტილიგოს. ნიკელი დეპრესია პანკრეასასა და პარაიროიდულ ჯირკვლებში. ნიადაგში ნიკელის მომატებული შემცველობა იწვევს ენდემურ დაავადებებს - მახინჯი ფორმები ჩნდება მცენარეებში, ცხოველებში - თვალის დაავადებები, რომლებიც დაკავშირებულია რქოვანაში ნიკელის დაგროვებას [წყარო მითითებული არ არის 58 დღე]. ტოქსიკური დოზა (ვირთხებისათვის) - 50 მგ . განსაკუთრებით საზიანოა ნიკელის აქროლადი ნაერთები, კერძოდ, მისი ტეტრაკარბონილი Ni (CO) 4. ნიკელის ნაერთების MPC ჰაერში არის 0.0002-დან 0.001 მგ / მ 3-მდე (სხვადასხვა ნაერთებისთვის).

მე-20 ს-ში აღმოცენილ იქნა , რომ პანკრეატიტი ძალიან მდიდარია ნიკელით. ინსულინის შეყვანის შემდეგ ნიკელის შეყვანისას ორგანიმზმში ინსულინინის მოქედება ხაგრძლივდება და ამით ჰიპოგლიკემიური აქტივობა იზრდება. ნიკელი გავლენას ახდენს ფერმეტულ პროცესებზე, ასკორბინის მჟავის დაჟანგვაზე, აჩქარებს სულფიდების ჯგუფის გაადსვლას დისულფიდულ ჯგუფში.

შოთას ბლოგი

вторник, 20 апреля 2021 г.