ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                ყარსაღი 

ყარსაღი - სამეფო - ცხოველები, ტიპი - ქრდიანები, კლასი - ძუძუმწოვრები, რიგი - მტაცებელი, ოჯახი - ძაღლისებრნი, გვარი - მელა, 

 (ლათ. Alopex lagopus) — მტაცებელი ძუძუმწოვარი ძაღლისებრთა ოჯახისა. მისი სხეულის სიგრძე 46–68 სმ აღწევს, წონა 2,9–9,4 კგ-მდე. კუდის სიგრძე 30 სმ-ია.  აქვს მომრგვალებული ყურები, მოკლე დინგი და ბეწვით შემოსილი თათები. შეფერილობა დამოკიდებულია „თეთრი“ ან „ლურჯი“ ფერის ფაზაზე. თეთრი ფაზის ინდივიდი ზაფხულში მონაცრისფრო-ყავისფერია, ხოლო ზამთარში თეთრი, მაშინ როდესაც ლურჯ ფაზაში ყოფნისას ზაფხულში მონაცრისფროა, ხოლო ზამთარში რუხი-ლურჯი. დღის ნებისმიერ დროსაა აქტიური. გავრცელებულია ცირკუმპოლარულად ჩრდილოეთ ევროპაში, ჩრდილოეთ აზიასა და ჩრდილოეთ ამერიკაში. მისი გავრცელების არეალი მოიცავს: გრენლანდიას, ისლანდიას, ფენოსკანდიას, შპიცბერგენს, იან-მაიენსა (სადაც მასზე ნადირობდნენ გადაშენებამდე) და ბარენცის ზღვის სხვა კუნძულებს, ჩრდილოეთ რუსეთს, ბერინგის ზღვის კუნძულებს, ალასკას და კანადას — შორს სამხრეთით ჰუდსონის ყურემდე. XIX საუკუნის ბოლოს, შეიყვანეს ალეუტის კუნძულებზე. ზოოპარკში ცოცხლობს 10 წლამდე; ველურ ბუნებაში დაახლოებით 3 წელი.  ყარსაღის ბუნებრივი მტერია მთის არწივი, თეთრი დათვი, სამურავი, ჩვეულებრივი მელა, მგელი და გრიზლი.

იხ. ვიდეო ყარსაღი ანუ იგივე თეთრი  მელა ყველაზე ეშმაკი 

როგორც წესი, ეს ცხოველები მონოგამიურია, თუმცა ზოგჯერ (მეთაურის კუნძულებზე) შეინიშნება მრავალცოლიანობის შემთხვევები. არქტიკული მელაების ტიპიური ოჯახი შედგება მამაკაცი, ქალი, ახალგაზრდა ქალი წინა ნაგვისა და მიმდინარე წლის ბლისგან. როგორც წესი, ოჯახები ცალკე ცხოვრობენ, მაგრამ მათ ასევე შეუძლიათ 2-3 ოჯახის კოლონიებში დასახლება. მელა ოჯახის საცხოვრებლის ფართობი 2-დან 30 კმ-მდეა. არქტიკული მელა წლის მნიშვნელოვან ნაწილს საჭმლის საძებნელად როუმინგში ატარებს. გამრავლების მომენტამდე არქტიკული მელაები ბრუნდებიან იმ ადგილებში, საიდანაც შემოდგომაზე და ზამთარში მიგრირდნენ და ან მზა ბურუსებს იკავებენ, ან ახლებს იჭრებიან.

იხ. ვიდეო

სიცხე ხდება მარტი-აპრილში და მას თან ახლავს მამაკაცების ბრძოლა. ორსულობა 49-57 დღე; 7-12 და მეტი ბელი ნაგავში (ყველაზე მეტი რიცხვია მტაცებლებს შორის). მამაკაცი, მდედრთან ერთად, ზრუნავს შთამომავლობაზე. თეთრი მელა იბადება დაფარული მუქი, შებოლილი ყავისფერი ბეწვით, ცისფერი მელა თითქმის ყავისფერია. თვალები 9-18 დღეს იხსნება. ექვსი თვის ასაკში ახალგაზრდა არქტიკული მელა მშობლების ზომას აღწევს. მათ შეუძლიათ მომრავლება მომდევნო წელს, თუმცა სრულ განვითარებას მხოლოდ მეორე წელს აღწევენ (ძალიან იშვიათად პირველში).

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ზღარბისებრნი

ჩვეულებრივი ზღარბი

(ლათ. Erinaceidae) — ძუძუმწოვრების ოჯახი მწერიჭამიების რიგისა. ოჯახში 8 გვარის 20 სახეობაა, რომლებიც გაერთიანებულია 2 ქვეოჯახში: ვირთაგვასებრი ზღარბები (Echinosoricinae) და ნამდვილი ზღარბები (Erinaceinae). ნამდვილ ზღარბებს აქვთ მოკლე კუდი, ზურგზე ეკლები, კანქვეშა რგოლური კუნთები, რომელთა შეკუმშვის შედეგად სხეული მრგვალდება. გავრცელებული არიან ევროპაში, აზიის ზომიერ სარტყელში, ინდოეთსა და აფრიკაში. საქართველოში თითქმის ყველგან გვხვდება ჩვეულებრივი ანუ ევროპული ზღარბი (Erinaceus europaeus), იკვებება მწერებით, ჭიებით, პატარ-პატარა ხერხემლიანებით (ხვლიკებით, გველებით და სხვა), სასარგებლო ცხოველებია, ანადგურებენ მავნე მწერებს.

ზღარბისებრნი არიან მონოფილეტურები. სხვა მწერიჭამიებიდან მათთან ყველაზე ახლოს დგანან ბიგასებრნი.

იხ. ვიდეო

ზღარბი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს მრავალ ბიოცენოზში, ვინაიდან ისინი ჭამენ უხერხემლოთა მნიშვნელოვან რაოდენობას, ურევენ ნიადაგის ფენებს და ასრულებენ ბუნებრივ წესრიგის როლს. როგორც წესი, მათ ადამიანისათვის პირდაპირი ეკონომიკური ღირებულება არ აქვთ. ოჯახის ზოგიერთი წევრი მოქმედებს როგორც რეზერვუარული მასპინძლები ადამიანისა და ცხოველების ვექტორებით გამოწვეული მრავალი დაავადების ვექტორებისთვის (კერძოდ, რწყილები და ტკიპები).

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        წითელი ბაღლინჯო

მეცნიერული კლასიფიკაცია - სამეფო: ცხოველები, ტიპი - ფეხსასრიანები, კლასი - მწერები, რიგი - ნახევრადშეშფრთიანები, ქვერიგი - ბაღლინჯოები, ოჯახი - წითელი ბაღლინჯო სახეობა - წითელი ბარლინჯო

ჯარისკაცი (ლათ. Pyrrhocoris apterus) — ნახევრადხეშეშფრთიანების რიგის წითელი ბაღლინჯოების ოჯახის (Pyrrhocoridae) ტიპური წარმომადგენელი. მისი სხეულის სიგრძეა 7–12 მმ. ზევიდან შეფერილია ღია წითლად, აყრია შავი ლაქები, ქვედა ნაწილი შავია. ჩვეულებრივ, ზედა ფრთები მოკლეა, ქვედები არ აქვს. ფართოდაა გავრცელებული შუა და სამხრეთ ევროპაში, ჩრდილოეთ აფრიკაში, დასავლეთ აზიაში. ძირითადად ცხოვრობს ნათელ ტყეებსა და პარკებში. ბინადრობს ნიადაგზე. უპირატესად იკვებება ხეების ჩამოცვენილი თესლებითა და მწერების გვამებით. ხშირად ქმნიან ჯგროებს ხის ტანზე, კუნძებზე და სხვა ადგილებში, განსაკუთრებით გაზაფხულზე, ძირითადად შეჯვარების დროს, რომელიც შესაძლებელია 12 საათიდან 7 დღემდე გაგრძელდეს.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

                             სილიციუმი

                                       

                                                                   სილიციუმის გასუფთავებული ნაჭერი

                                                                                                        

სილიციუმი-კაჟი

14 Si

28,0855

[Ne] 3s2 3p2

(ლათ. silicium) ანუ კაჟი — ყველაზე გავრცელებული მეტალოიდი. იგი წარმოადგენს ქიმიური ელემენტს, რომლის სიმბოლოა Si, ხოლო ატომური ნომერი – 14. იგი ტეტრავალენტური მეტალოიდია და გაცილებით ნაკლებად რეაქტიულია, ვიდრე მისი ქიმიური ანალოგი – ნახშირბადი.

სილიციუმი მერვე ყველაზე გავრცელებული ელემენტია სამყაროში, მაგრამ იშვიათად გვხვდება თავისუფალის სახით – უფრო ხშირია მისი ნაერთები სილიციუმის დიოქსიდის ან სილიკატების სახით ქვიშებში, კვარცებში, კვარციტებში და კაჟებში. დედამიწის ქერქში სილიციუმი მეორე ყველაზე ფართოდ გავრცელებული ელემენტია ჟანგბადის შემდეგ და შეადგენს დედამიწის ქერქის 27.7%-ს მასის მიხედვით.

სილიციუმის პირველი იდენტიფიცირება, როგორც კაჟის (ლათინურად "silex") კომპონენტის, მოახდინა ანტუან ლავუაზიემ 1787 წელს.

სილიციუმს მრავალი სახის სამრეწველო გამოყენება აქვს. ის ნახევარგამტარული ინტეგრალური სქემებისა და მიკროჩიპების ძირითადი შემადგენელი მასალაა.

იხ. ვიდეო

სილიციუმის ატომის ელექტრონული ფორმულაა :

1s²2s²2p⁶3s²3p²

მშვიდ მდგომარეობაში სილიციუმის ატომს სავალენტო შრეზე აქვს 2 გაწყვილებული და 2 გაუწყვილებელი ელექტრონი, მაგრამ მისთვის უფრო დამახასიათებელია აგზნებულ მდგომარეობაში გადასვლა, როცა წყვილი s ელექტრონი ითიშება და ერთ-ერთი მათგანი გადადის თავისუფალ p-ორბიტალზე ე.ი ოთხივე ელექტრონი ხდება გაუწყვილებელი, შედეგად მის ატომს შეუძლია წარმოქმნას 4 ქიმიური ბმა, ე.ი იქნება +4 და -4. ბუნებაში მისი ნაერთებიდან გავრცელებულია:

SiO₂-ქვიშა;

K₂O·Al₂O₃·6SiO₂-მინდვრის შპატი;

Al₂O₃·2SiO₂·2H₂O-კაოლინიტი;

K₂O·3Al₂O₃·6SiO₂·2H₂O-ქარსი;

3MgO·4SiO₂·CaO-აზბესტი და სხვა მრავალი.

ალუმინის ოქსიდის შემცველ სილიკატებს ალუმინსილიკატები ეწოდება. ბუნებაში ხშირად ხდება ალუმინსილიკატების გარდაქმნა. მაგალითად: მინდვრის შპატები ჰაერის სინესტისა და ნახშირორჟანგის მოქმედებით განიცდიან გამოფიტვას, რომლის შედეგად წარმოიქმნება თიხის, ქვიშის და მარილების ბუდობები. გამოფიტვის პროცესი შეიძლება ასეთი რეაქციით გამოვსახოთ :

K₂O·Al₂O₃·6SiO₂+2H₂O+CO₂→K₂CO₃+4SiO₂+Al₂O₃·2SiO₂·2H₂O

მიღება[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]

ტექნიკაში სილიციუმს ღებულობენ ელექტროღუმელებში სილიციუმის ოქსიდიდან კოქსით

SiO₂+C→Si+CO₂

ამ დროს მიიღება კრისტალური სილიციუმი, რომელიც მუქი ნაცრისფერია და ფოლადივით ბზინავს, მისი კრისტალური მესერი ალმასის ტიპისაა, ამის გამო დიდი სიმაგრე აქვს, მინასაც კი ფხაჭნის. სუფთა სილიციუმს იყენებენ ნახევარგამტარად ლაბორატორიაში. სილიციუმის მიღება ხდება სილიციუმის ოქსიდიდან მაგნიუმის ან ალუმინის აღდგენით:

SiO₂+2Mg→Si+2MgO

3SiO₂+4Al→3Si+2Al₂O₃

ამ დროს მიღებული სილიციუმი ამორფულია, ის აგურისფერი ფხვნილია.

ქიმიური თვისებები

სილიციუმი მაღალ ტემპერატურაზე იწვის

Si+O₂→SiO₂

მაღალ ტემპერატურაზე უერთდება ნახშირბადს კარბორუნდის წარმოქმნით

Si+C→SiC

კარბონული სიმაგრით ძალიან ჰგავს ალმასს და გამოიყენება ქარგოლების და წისქვილების დოლაბების დასამზადებლად. მაღალ ტემპერატურაზე უერთება მეტალებს, მაგ: მაგნიუმს და წარმოქმნის მაგნიუმის სილიციდს.

Si+2Mg→Mg₂Si

წყალბადს უშუალოდ არ უერთდება, მაგრამ წარმოქმნის წყალბადნაერთს - SiH₄ (ყველაზე მარტივად), რომელიც მიიღება მაგნიუმის სილიციდზე მარილმჟავას მოქმედებით

Mg₂Si+4HCl→2MgCl₂+SiH₄↑

წარმოქმნილი წყალბადნაერთი - სილანი იწვის ტკაცანით

SiH₄+2O₂→SiO₂+2H₂O

რთული ნივთიერებებიდან სილიციუმზე რეაგირებს ფტორწყალბადმჟავას აზოტმჟავასთან ნარევი (სხვა მჟავები მასთან არ მოქმედებენ)

Si+4HF→SiF₄+2H₂

მიღებული სილიციუმის ფტორიდის ჭარბ HF-თან ურთიერთქმედებისას მიიღება სილიციუმფთორწყალბადმჟავა

SiF₄+2HF→H₂SiF₆

სილიციუმი რეაგირებს გახსნილ ან გამღვალ ტუტესთან

Si+2NaOH+H₂O→Na₂SiO₃+2H₂↑

იხ. ვიდეო

დადასტურებულია, რომ სილიციუმი აუცილებელია ადამიანის ჯანმრთელობისთვის, განსაკუთრებით ფრჩხილების, თმის, ძვლებისა და კანისთვის . გამოკვლევებმა აჩვენა, რომ მენოპაუზის პერიოდში ქალები, რომლებსაც აქვთ ბიოშეღწევადობის სილიციუმის მაღალი მიღება, აქვთ ძვლის მაღალი სიმკვრივე და რომ სილიციუმის დამატებამ შეიძლება გაზარდოს ძვლის მოცულობა და სიმკვრივე ოსტეოპოროზულ პაციენტებში. ადამიანის სხეულს დღეში დაახლოებით 20-30 მგ სილიციუმი ჭირდება. ორსული ქალები, ძვლის ოპერაციის შემდეგ ადამიანები და მოხუცები უფრო მეტ დოზას საჭიროებენ, რადგან ასაკის მატებასთან ერთად ორგანოებში ამ ელემენტის რაოდენობა იკლებს. ეს ხდება ძირითადად შემაერთებელ ქსოვილში, საიდანაც შენდება მყესები, ლორწოვანი გარსები, სისხლძარღვების კედლები, გულის სარქველები, კანი და ოსტეოართულური სისტემა. სილიციუმი ხელს უწყობს უჯრედებიდან ტოქსიკური ნივთიერებების მოცილებას, მოქმედებს კაპილარებზე, ზრდის მათი კედლების სიმკვრივეს და ელასტიურობას, ზრდის ძვლის ქსოვილის სიმტკიცეს, აძლიერებს სხეულის დაცვას ინფექციებისგან და ხელს უშლის ნაადრევ დაბერებას. ხსნის კანის გაღიზიანებას და ანთებას, აუმჯობესებს მის ზოგად იერსახეს და აფერხებს ლეტალგიას, ამცირებს თმის ცვენას, აჩქარებს თმის ზრდას, აძლიერებს ფრჩხილებს. მას შემდეგ, რაც სილიციუმი მონაწილეობს ძვლის ქსოვილის ფორმირებაში, უზრუნველყოფს სისხლძარღვების ელასტიურობას, რომლებიც მონაწილეობენ დიეტადან კალციუმის შეწოვაში და თმის და ფრჩხილების ზრდაში, მისმა დეფიციტმა ადამიანის სხეულში შეიძლება გამოიწვიოს ძვლის დაავადება, ზრდის ზოგადი შეფერხება, უნაყოფობა განვითარების ნაკლებობა და ოსტეოპოროზი.

კრისტალური სტრუქტურა სილიციუმის

ჰიგიენური ასპექტები - 

სილიციუმის დიოქსიდი ნორმალურ პირობებში არის მყარი, ბიოინერტული, არა დეგრადირებადი ნივთიერება, მიდრეკილია მტვრის წარმოქმნისაკენ, რომელიც შედგება მკვეთრი კიდეების მიკრონაწილაკებისგან. სილიციუმის დიოქსიდისა და უმეტესობა სილიციდებისა და სილიკატების მავნე მოქმედება ემყარება გამაღიზიანებელ და ფიბროგენულ ეფექტს, ფილტვის ქსოვილში ნივთიერების დაგროვებას, რაც იწვევს სერიოზულ დაავადებას - სილიციზს.

მტვრის საწინააღმდეგო რესპირატორები გამოიყენება რესპირატორული სისტემის დასაცავად მტვრის ნაწილაკებისგან. ამის მიუხედავად, პირადი დამცავი აღჭურვილობის გამოყენების შემთხვევაშიც კი, იმ ადამიანთა ყელში, რომლებიც სისტემატურად მუშაობენ მტვრიან პირობებში სილიციუმის ნაერთებით და განსაკუთრებით სილიციუმის მონოქსიდით, აქვთ ანთებითი პროცესების ნიშნები ლორწოვან გარსებზე. მაქსიმალური დასაშვები კონცენტრაცია სილიციუმისთვის უკავშირდება სილიციუმის დიოქსიდის მტვრის შემცველობას ჰაერში. ეს გამოწვეულია სილიციუმის ქიმიის თავისებურებებით:

უფთა სილიციუმი, ისევე როგორც სილიციუმის კარბიდი, წყალთან ან ატმოსფერულ ჟანგბადთან შეხებისას ქმნის სილიციუმის დიოქსიდის წყალგამძლე ფილმს ({\ displaystyle {\ ce {SiO2}}} {\ displaystyle {\ ce {SiO2}}} ზედაპირზე, რაც პასიურობას ახდენს ზედაპირი; ორგანოსსილიუმის მრავალი ნაერთი, ატმოსფერულ ჟანგბადთან და წყლის ორთქლთან შეხებისას, იჟანგება ან ჰიდროლიზდება, რათა საბოლოოდ წარმოიქმნას სილიციუმის დიოქსიდი; სილიციუმის მონოქსიდი ({\ displaystyle {\ ce {SiO}}} {\ displaystyle {\ ce {SiO}}} ჰაერში შეიძლება (ზოგჯერ ასაფეთქებლად) დაჟანგდეს სილიციუმის დიოქსიდის მაღალ დისპერსიად.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ოგიუსტ კონტი

 

ფრანგ. Isidore Marie Auguste François Xavier Comte

დ. მონპელიე, 19 თებერვალი, 1798 — გ. პარიზი, 5 სექტემბერი, 1857) — ფრანგი ფილოსოფოსი. პოზიტივიზმის დამაარსებელი. სოციოლოგიის, როგორც დამოუკიდებელი მეცნიერების ფუძემდებელი. უმნიშვნელოვანესი ნაშრომები — მისთვის დიდი პოპულარობის მომტანი "პოზიტიური ფილოსოფიის კურსი" ("Cours de philosophie positive") ტ. 1-6, 1830-1842) და "პოზიტიური პოლიტიკის სისტემა, ან სოციოლოგიის ტრაქტატი, კაცობრიობის ჩამომაყალიბებელი რელიგია" (ტ.1-4 1851-1854)

დაიბადა მონპელეში კათოლიკურ ოჯახში. მამამისი იყო მებაჟე.

მას შემდეგ რაც ოგიუსტ კონტმა დაამთავრა ჯოფრის ლიცეუმი

 შემდეგ კი მონტპელიერის უნივერსიტეტი ის ჩაირიცხა პარიზის პოლიტექნიკურ უნივერსიტეტში. სასწავლებლის ღირებულებები სრულიად განსხვავდებოდა კონტის იდეოლოგიური ღირებულებებისგან რესპუბლიკანიზმისა და პროგრესის თემებზე. როდესაც ეს სასწავლებელი 1816 წელს დაიხურა, კონტმა სწავლა განაგრძო მონტპელერის სამედიცინო სასწავლებელში და როდესაც პოლიტექნიკური სკოლა განახლდა მან არ ისურვა ახალი სასწავლებლის მიტოვება.

მონტპელერში კკონტი კარგად ხედავდა მისი კათოლიკე და მონარქისტული ოჯახის ნამდვილ სახეს, ამიტომ პარიზში გამგზავრება განიზრახა და მიზნის მისაღწევად მუშაობა დაიწყო. მალევე მან პარიზში, ბონაპარტის ქუჩის 36 ნომერში აპარტამენტი იპოვნა, სადაც 1822 წლამდე ცხოვრობა. 1822 წელს კი ის ანრი სენ-სიმონის პირადი მდივანი გახდა, რომელმაც მას არისტოკრატული საზოგადოება გააცნო. ამან დიდი გავლენა იქონია კონტის მომავალზე. ამ პერიოდში ოგიუსტმა სენ-სიმონის დახმარებით გამოაქვეყნა თავისი პირველი ნაშრომები.

ოგიუსტ კონტი და მისი წინამორბედები

საზოგადოების მექანისტური თეორიის წინააღმდეგ რეაქცია ყველაზე ადრე ინგლისში დაიწყო, სადაც საზოგადოების გაგებაში ახალი ტენდენციების გამომხატველად XVIII-ე საუკუნეში მოგვევლინა ადამ ფერგიუსონი, რომელმაც საფუძვლიანად გააკრიტიკა სახელმწიფოს წარმოშობის ჰობსისეული და რუსოსეული ხელშეკრულებიტი თეორია. ფერგიუსონი ამტკიცებს, რომ ადამიანი თავიდანვე თავისი ბუნებით სოციალური – საზოგადოებრივი არსებაა, ამიტომ "კაცობრიობა უნდა განიხილებოდეს ჯგუფების სახით, რომლებშიც არსებობდა იგი მთელი თავისი არსებობის მანძილზე. ცალკეული ადამიანის ისტორია, – ამ ადამიანის გვართან კავშირურთიერთობის პროცესში შეძენილი გრძნობებისა და აზრების მხოლოდ ერთეული გამოვლენაა და ამ საგნის – კაცობრიობის ყოველი გამოვლენა უნდა ამოდიოდეს საზოგადოებისა და არა ერთეული ადამიანებისაგან". კონტი უფრო აღრმავებს ამ აზრს და ამოსავალ პრინციპად საზოგადოებას როგორც ორგანულ მთლიანობას იღებს.

ოგიუსტ კონტი მეცნიერებათა კლასიფიკაციის შესახებ

სანამ კონტის სოციოლოგიის პრინციპებს განვიხილავდეთ, აუცილებელია მეცნიერებათა კლასიფიკაციის გაგება გავაანალიზოთ. რისტოტელეს შემდეგ კონტი პირველია, ვინც შეეცადა ამ გრანდიოზული ამოცანის გადაწყვეტას. იგი ცდილობს მეცნიერება გამოყოს თეოლოგიისა და მეტაფიზიკისაგან. მეცნიერების ამოცანა კანონების აღმოჩენაა, რომლებიც გაგებულია როგორც მოვლენებს შორის მყარი და განმეორებადი კავშირი. კონტი გვევლინება ფილოსოფიის ტრადიციული გაგების გამაუქმებლად, მისი აზრით ფილოსოფიას არ აქვს არც განსაკუთრებული საგანი და არც კვლევის მეთოდი, რომელიც განსხვავებული იქნებოდა მეცნიერებათა მეთოდებისაგან. თუ ფილოსოფიას სურს დარჩეს მეცნიერებად, მაშინ იგი უნდა ჩაერთოს მეცნიერებათა რიგში და ყოველ მეცნიერებათა გამაერთიანებელ პოზიციური ფილოსოფიის სისტემად უნდა იქცეს. კონტმა მეცნიერებები დაყო აბსტრაქტული და კონკრეტული სახის მეცნიერებებად. პირველნი სწავლობენ მოვლენათა განსაზღვრული კატეგორიების კანონებს. მაგალითად, ბიოლოგია არის ზოგადი, აბსტრაქტული თეორიული მეცნიერება სოციოლოგიის შესახებ. მედიცინა კი კონკრეტული მეცნიერებაა, რომელიც იყენებს ბიოლოგიის ზოგად კანონებს. კონტი გამოყოფს ხუთ აბსტრაქტულ – თეორიულ მეცნიერებას: ასტრონომიას, ფიზიკას, ქიმიას, ბიოლოგიას და სოციოლოგიას. მეცნიერებათა კლასიფიკაციას ასევე საფუძვლად უდევს შესასწავლი მოვლენების სირთულის ზრდის პრინციპი. სოციალური მოვლენები ხასიათდებიან დიდი სირთულით და ამავე დროს დამოკიდებულნი არიან ყველა დანარჩენზე, რაც გვიხსნის სოციოლოგიის ყველაზე გვიანდელ წარმოშობას. სწორედ სოციოლოგია ასრულებს ამ პოზიტიური ფილოსოფიის სისტემას, რაც მოასწავებს საზოგადოების განვითარებაში პოზიტიური სტადიის დადგომას. მეცნიერული მიდგომის მთავარი მახასიათებელია მთლიანობითი, ანუ ჰოლისტური ხედვა, იმისათვის, რომ ვიცოდეთ რაიმე ნაწილი, აუცილებელია მთელის ცოდნა, ადამიანების გაგება შესაძლებელია მხოლოდ კაცობრიობასთან, ეპოქასთან მიმართებაში. სოციოლოგია იმიტომ ხდება აბსოლუტური და ლოგიკურად სრული, რომ მისი შესასწავლი საგანი კცობრიობა, ყველაზე მეტად ეხება ადამიანს და მისი შემეცნებაც მისთვის უფრო მისადგომია.

სოციოლოგიის მთავარი მიზნები

სოციოლოგია ერთის მხრივ უპირისპირდება თეოლოგიურ შეხედულებებს, მეორეს მხრივ მეტაფიზიკურ შეხედულებებს, რომელთა მიხედვით საზოგადოება ადამიანთა გონიერი ნების პროდუქტია. სოციოლოგია კი არის ის ერთადერთი მეცნიერება, რომელიც სწავლობს იმას, თუ როგორ ხდება ადამიანის გონება და ფსიქიკა სრულყოფილი საზოგადოებრივი ცხოვრების გავლენით. ინდივიდი აბსტრაქციაა, საზოგადოება კი სინამდვილი, რომელიც კანონებს ექვემდებარება. ბიოლოგიურისაგან განსხვავებით სიტუაციური მოვლენები მუდმივ განვითარებაში იმყოფებიან – ამიტომ მათი არსება ისტორიულობაში გამოიხატება. საზოგადოებრივი განვითარების მთავარი შინაარსი მეცნიერული გონის პროგრესია. ამის შესატყვისად მიმდინარეობს კიდეც საზოგადოების ისტორიის განვითარების პროცესი. ძირითადი და პირველადი სინამდვილე, რომლისაგანაც უნდა ამოვიდეს სოციოლგი, არის საზოგადოება მთლიანობაში. ესაა მთელი კაცობრიობის ან მისი რომელიმე დიდი ნაწილის ორგანული ერთიანობა, რომელიც დაკავშირებულია "საყოველთაო თანხმობით". მათ ახასიათებთ მისი სტრუქტურული ელემენტების ჰარმონიული ფუნქციონირება. საზოგადოების სირთულე აიხსნება იმით, რომ მასში მოქმედი თანამედროვე ფაქტორები ერწყმიან ისტორიულს, წარსული თაობები გავლენას ახდენენ თანამედროვე თაობებზე. საზოგადოება – კაცობრიობა უმაღლესი სინამდვილეა. ერთგვარი უმაღლესი არსებაა. ისაა თავისებური რეალობის მქონე, მაგრამ ამგვარი თვალსაზრისი არ არის სოციალური რეალიზმი, რომელიც აფეტიშებს და რეიფიკაციას უკეთებს სოციალურ მოვლენებს.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          ელვის პრესლი

                                                  როკ-ენოლის მეფე

ელვის პრესლი ფილმის  Jailhouse Rock პრმო ფოტოსურათზე 1957

(ინგლ. Elvis Aaron Presley; დ. 8 იანვარი, 1935 ― გ. 16 აგვისტო, 1977) — ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ამერიკელი მომღერალი, მსახიობი. მას ხშირად მოიხსენიებენ „როკ-ენ-როლის მეფედ“.

დაიბადა ქალაქ ტუპელოში, მისისიპის შტატში, გლედის ლავ სმითისა და ვერნონ ელვის პრესლის ოჯახში. მისი ტყუპისცალი ძმა, ჯესი გერონი, დაბადებისთანავე გარდაიცვალა. 1941 წელს ელვისი სკოლაში შევიდა. თუმცა ოჯახი სიღარიბის ზღვარზე ცხოვრობდა, მშობლები დიდი შრომის ფასად ახერხებდნენ, შვილს გაჭირვება არ ეგრძნო. 10 წლის იყო, როდესაც მონაწილეობა მიიღო ტუპელოში გამართულ სიმღერის კონკურსში: სკამზე შემდგარმა, მიკროფონს რომ მისწვდენოდა, იმღერა „Old Shep“ ათასობით მაყურებლის წინაშე და მიიღო მეორე პრიზი — 5 დოლარი და მთელი წლით კარუსელებზე უფასოდ სეირნობის უფლება.

1946 წელს ელვისს დაბადების დღეზე მშობლებმა პირველი გიტარა აჩუქეს, რაშიც $12.95 გადაიხადეს. 1948 წელს ოჯახი ქალაქ მემფისში (ტენესის შტატი) გადავიდა. ტენესის შტატის უმდიდრესმა მუსიკალურმა ტრადიციებმა ელვისი მოხიბლა. ქანთრი, რითმ ენდ ბლუზი და გოსპელი აყალიბებდა მის მუსიკალურ გემოვნებას. ელვისი ორიგინალური სტილით გამოირჩეოდა, ჰქონდა გრძელი თმები და ბაკენბარდები, რასაც მისთვის ხშირად პრობლემებიც შეუქმნია. მწვრთნელმა გარიცხა ამერიკული ფეხბურთის სკოლის გუნდიდან, რადგან არ შეიჭრა თმები და ბაკენბარდები. ერთხელ სკოლაში სამმა თანასკოლელმა ძალით დაუპირა თმის შეჭრა, თუმცა ელვისმა მეგობრის დახმარებით შესძლო თავის დაცვა.

სკოლაში ის წყნარი, მორიდებული და ზრდილობიანი ბიჭი იყო. ეკლესიასა და რელიგიას მის ცხოვრებაში მნიშვნელოვანი ადგილი ეჭირა. სკოლაში მან კიდევ ერთხელ გაიმარჯვა ტალანტების კონკურსში და თანასკოლელების აღიარებაც მოიპოვა. 1953 წლის 3 ივნისს ელვისმა სკოლა დაამთავრა და რამდენიმე სამუშაო ადგილიც მოსინჯა მემფისში (Parker Machinists Shop, Precision Tool Company და Crown Electric Company). პარალელურად, საღამოს სკოლაში სწავლობდა ელექტრიკოსის ხელობას.

იხ. ვიდეო

1956 წლის 10–11 იანვარს ელვისმა პირველად ჩაწერა RCA სტუდიაში ნეშვილში. აქ მას აკომპანემენტს უწევდა კვარტეტი The Jordanaires, რომელთანაც 60-იანი წლების ბოლომდე თანამშრომლობდა. ჩაიწერა შემდეგი სიმღერები: I Got a Woman, Heartbreak Hotel, Money Honey, I’m Counting on You, I Was the One . სკოტი მურთან, ბილ ბლეიკთან და დი ჯეი ფონტანასთან ერთად ჩაწერაში ცნობილი გიტარისტი ჩეტ ეტკინსიც (Chet Atkins) მონაწილეობდა. 27 იანვარს RCA–მ Heartbreak Hotel (ბლუზი) და I Was the One (ბალადა) გამოსცა სინგლად და 3 კვირაში 300,000 ცალზე მეტი, მალე კი მილიონზე მეტი გაიყიდა. სინგლს ჟურნალ „ბილბორდის“ (Billboard) ჰიტ–აღლუმში 8 კვირა პირველი ადგილი ეკავა. ეს იყო ელვისის პირველი ოქროს ფირფიტა.

28 იანვარს პრესლი პირველად გამოვიდა ტელევიზიით CBS–ის გადაცემაში „Stage Show“, სადაც შეასრულა სამი როკ-ენ-როლი: Shake Rattle and Roll/Flip Flop and Fly და I Got a Woman. 4 თებერვალს იმავე შოუში ელვისმა მეორედ მიიღო მონაწილეობა ორი ცეცხლოვანი როკ-ენ-როლით: Baby Let's Play და Tutti Frutti. ამას მოჰყვა კიდევ 4 გამოსვლა: 11 თებერვალს (Blue Suede Shoes, Heartbreak Hotel), 18 თებერვალს (Tutti Frutti, I Was the One), 17 მარტს (Blues Suede Shoes, Heartbreak Hotel) და ბოლოს, 24 მარტს (Money Honey, Heartbreak Hotel). ამ 6 შოუს შემდეგ ელვისი მთელმა ამერიკამ გაიცნო. ამიერიდან ის როკ-ენ-როლის მეფედ აღიარეს და დღემდე, გარდაცვალებიდან 30 წლის შემდეგაც, უცილობელი მეფეა.

ამასობაში თებერვალში მისი რიგით მეხუთე (და უკანასკნელი) სინგლი Sun Records–ში („I Forgot To Remember To Forget / Mystery Train“) პირველ ადგილზე აღმოჩნდა ნაციონალურ ჰიტებში (ქანთრის ნომინაცია). ეს იყო მისი პირველი ეროვნული პირველი ადგილი. 13 მარტს RCA–მ გამოსცა პირველი ალბომი "Elvis Presley" 12 სიმღერით (Blue Suede Shoes, I'm Counting On You, I Got A Woman,One-Sided Love Affair, I Love You Because, Just Because, Tutti Frutti,Trying To Get To You, I'm Gonna Sit Right Down And Cry Over You, I'll Never Let You Go, Blue Moon და Money Honey). მალე მილიონი ცალი ფირფიტა გაიყიდა. ეს იყო ელვისის პირველი ოქროს ალბომი. 10 კვირა ფირფიტას ლიდერობა არ დაუთმია. ის იყო ასევე როკ-ენ-როლის პირველი ალბომი, რომელიც პირველ ადგილზე აღმოჩნდა. პარალელურად ელვისი კონცერტებს მართავდა მთელი ამერიკის მასშტაბით.

იმავე წლის 3 აპრილს მილტონ ბერლის (Milton Berle) შოუში (NBC) იმღერა Blue Suede Shoes და Heartbreak Hotel. ელვისი და მისი მენეჯერი ჰოლივუდითაც დაინტერესდნენ და 1956 წლის 6 აპრილს პრესლიმ ცნობილ პროდიუსერ ჰოლ უოლისთან (Hal Wallis) და კინოკომპანია „პარამაუნტ ფიქჩერსთან“ (Paramount Pictures) ხელი მიაწერა შვიდწლიან კონტრაქტს. ჰოლივუდი პრესლისთვის ბავშვობიდანვე საოცნებო სამყარო იყო. ახლა კი ის ამ სამყაროს მთავარი გმირი ხდებოდა, სადაც ყველა ვარსკვლავს დაჩრდილავდა. მისი ფილმების უკლებლივ ყველა რეჟისორი აღნიშნავდა მის უდიდეს შრომისმოყვარეობასა და ზედმიწევნით თავაზიანობას.

23 აპრილიდან 6 მაისამდე ელვისი ლას ვეგასში მართავდა კონცერტებს სასტუმრო „ნიუ ფრონტიერში“ (New Frontier Hotel). ეს მისი პირველი ტურნე იყო ამ ქალაქში. მალე პრესლი და ლას ვეგასი განუყრელი ცნებები გახდა. 5 ივნისს ელვისმა მილტონ ბერლის შოუში (NBC) კვლავ იმღერა (Hound Dog და I Want you, I need you, I love you). როკ-ენ-როლის Hound Dog-ის შესრულების დროს ელვისის ცეკვამ და მოძრაობებმა ახალგაზრდობის აღტაცება გამოიწვია, მაგრამ უფროსი თაობისა და პრესისთვის ის შოკისმომგვრელი აღმოჩნდა და მათი აზრით, ახალგაზრდობის მორალზე უარყოფით გავლენას ახდენდა. თავად ელვისი ყოველთვის აცხადებდა, რომ ეს იყო მისი ბუნებრივი მოძრაობები და სიმღერის დროს შეჩერება არ შეეძლო. თუ ადამიანს როკ-ენ-როლი უყვარს და მას გრძნობს, შეუძლებელია მისი მოსმენის დროს არ იმოძრაოსო. მისი თქმით, სცენაზე გამოსვლისას ყველაზე მიმზიდველი მაყურებელთან კონტაქტით წარმოქმნილი მუხტია და მისთვის ეს უმთავრესია. მაგრამ მის გამოსვლას შოუში პრესა ძალიან უარყოფითად შეხვდა, ნიუ იორკის გაზეთებმა უაღრესად უნიჭო და ვულგარული უწოდეს, მისი სიმღერის უნარი საერთოდ ეჭქვეშ დააყენეს. პრესლიმ კი ამასობაში თავის ტურნე განაგრძო ჯერ კალიფორნიაში, შემდგომ კი ჯორჯიასა და ჩრდილოეთსა და სამხრეთ კაროლინის შტატებში. ელვისი დაუღალავად მუშაობდა. სამ დღეში 10 კონცერტი გამართა ატლანტაში. 1 ივლისს ელვისმა მონაწილეობა მიიღო ნიუ იორკში სტივ ალენის სატელევიზიო შოუში, სადაც მას Hound Dog უნდა შეესრულებინა, ამ გამოსვლის ძირითადი მიზანი იყო, ის მრავალრიცხოვანი ნეგატიური განცხადებები გაექარწყლებინა, რაც მილტონ ბერლის შოუმ გამოიწვია. წინა შოუსგან განსხვავებით, ელვისს ეცვა სმოკინგი, გამოიყურებოდა რესპექტაბელურად და უფროსი თაობისთვის მისაღებად, თუმცა როგორც თავად იხუმრა, ყველაფერი მაინც არ ეცვა წესის თანახმად–სცენაზე ლურჯი ნატის ფესხსაცმელებით გამოვიდა, რაც ასოციაციას ქმნიდა მის სიმღერასთან Blue Suede Shoes. სიმღერის დროს დამახასიათებელი მოძრაობები არ შეუსრულებია და უმღეროდა ტაქსას ჯიშის ძაღლს, რომელსაც ცილინდრი დაახურეს. ამ გამოსვლას პრესლი მომავალშიც არაერთხელ იხსენებდა ხალისით, თუმცა ამბობდა, მოძრაობები ამიკრძალეს და მხოლოდ ნეკა თითის განძრევის საშუალება მომცესო. 2 ივლისს RCA–ს ნიუ იორკის სტუდიაში ელვისმა ჩაწერა Hound Dog და Don't be Cruel. ეს სინგლი 11 კვირა ლიდერობდა ამერიკაში, ელვისმა Hound Dog-ის 31 ვერსია შეასრულა და საეკეთესო აარჩია. 4 ივლისს ელვისი მემფისში დაბრუნდა და იმავე საღამოს გამართა საქველმოქმედო კონცერტი. „იმ ხალხმა ნიუ იორკში ვერ შემცვალა თქვენ დღეს ნახავთ, როგორია ნამდვილი ელვისი“ – განაცხადა მან კონცერტზე. აგვისტოში დაიწყო ელვისის პირველი ფილმის – „Love me tender“ გადაღების მზადება. ფილმს კომპანია Twentieth Century Fox იღებდა. გადაღებები 24 აგვისტოს დაიწყო. მანამდე კი ელვისმა ფლორიდაში გააგრძელა გასტროლები. მაიამიში 2 დღეში შვიდი კონცერტი გამართა, შემდეგ ასევე სხვა ქალაქებში დღეში 3–3 კონცერტს მართავდა.

იხ. ვიდეო

კარიერის დასაწყისი

1953 წლის 18 ივლისს ელვისმა მემფისში, სტუდია The Memphis Recording Service–ში (იგივე Sun Records) 4 დოლარი გადაიხადა და ჩაწერა „My Happiness“ და „That’s When Your Heartaches Begin“. ფირფიტა აჩუქა დედას დაბადების დღეზე. Sun Records–ის მფლობელი იყო სემ ფილიპსი (Sam Phillips), კაცი, რომელმაც ასპარეზზე გამოიყვანა ლეგენდარული მუსიკოსები: ბი ბი კინგი (B.B. King), ჯერი ლი ლუისი (Jerry Lee Lewis), როი ორბისონი (Roy Orbison), ჯონი კეში (Johnny Cash) და კარლ პერკინსი (Carl Perkins). თუმცა სემ ფილიპსი ელვისის პირველ ჩაწერას არ დასწრებია.

პრესლიმ 1954 წლის 4 იანვარს კვლავ მიაკითხა სტუდიას და ჩაწერა „I'll Never Stand in Your Way“ და „It Wouldn't Be the Same Without You“. სემ ფილიპსი სტუდიაში იყო. ის ეძებდა თეთრ მომღერალს შავკანიანის ხმითა და გრძნობით. ამბობდა, რომ ასეთ მომღერალთან ერთად ის მილიარდის შოვნას შესძლებდა. პრესლი კარგი კანდიდატი იყო და ფილიპსმა გარკვეული ფიქრის შემდეგ ელვისს დაურეკა, სტუდიაში მიიწვია და ისიც უმალ იქ გაჩნდა. ეს 1954 წლის 26 ივნისს მოხდა (დამთხვევაა, რომ ელვისის ბოლო კონცერტი 1977 წელს ზუსტად ამ დღეს–26 ივნისს შედგა). ელვის პრესლიმ რამდენიმე სიმღერა იმღერა. ფილიპსმა ელვისს ადგილობრივი მუსიკოსები გიტარისტი სკოტი მური (Scotty Moore) და ბას–გიტარისტი ბილ ბლეიკი (Bill Black) შეახვედრა და მათ ერთობლივად რამდენიმე სიმღერა შეასრულეს.

ფილიპსმა 5 ივლისს მიაგნო, რასაც ეძებდა: ბიჭების სპონტანურად შესრულებულმა „That's All Right-მა“ გადააწყვეტინა სიმღერა გამოეცა და 19 ივლისს გამოუშვა კიდეც „Blue Moon of Kentucky-სთან“ ერთად.„That's All Right“ გადაიცა მემფისის რადიოსადგურ WHBQ–ით და უმალ ჰიტი გახდა.

                                                                     

1970წწ პრესლი ატარებს ყველა თავის თავისუფალ დროს თვაისი მამულში ,,გრსილენდი''

პრესლიმ სკოტი მურთან და ბილ ბლეიკთან ერთად გასტროლები წამოიწყო. ისინი სამხრეთი შტატების პატარა კლუბებში გამოდიოდნენ. 25 სექტემბერს გამოვიდა მეორე ფირფიტა ორი სიმღერით: როკ-ენ-როლი „Good Rockin' Tonight“ და „I Don't Care if the Sun Don't Shine“ ქანთრის სტილში. ქანთრის ვარსკვლავმა ჰენკ სნოუმ (Hank Snow) ის ნეშვილში მიიწვია გრენდ ოლ ოპრიში (Grand Ole Opry) შაბათის შოუში გამოსასვლელად. გამოსვლა ურიგო არ იყო და პრესლიმ მაყურებლის მოწონებაც დაიმსახურა, თუმცა გრენდ ოლ ოპრის ერთ–ერთ გავლენიან მენეჯერ ჯიმ დენის არ მოეწონა და ელვისს ურჩია, სიმღერისთვის თავი დაენებებინა და მძღოლობას დაბრუნებოდა. ეს 1954 წლის 2 ოქტომბერს მოხდა. ამან ელვისი მეტად გულდაწყვეტილი და ნაწყენი დატოვა, მაგრამ სულ მალე, 16 ოქტომბერს ის გრანდ ოლ ოპრის მთავარ კონკურენტ შოუში „ლუიზიანა ჰეირაიდში“ (Louisiana Hayride) წარმატებით გამოვიდა ორი სიმღერით: „That's All right, Mama“ და „Blue Moon of Kentucky“. შოუ გადაიცემოდა 190 რადიოსადგურით 30 შტატში.

4 ნოემბერს ელვისმა „ლუიზიანა ჰეირაიდთთან“ ხელი მოაწერა ერთწლიან კონტრაქტს, რომლის თანახმად ის ერთი წლის მანძილზე უნდა გამოსულიყო შოუში შაბათობით. თუმცა ანაზღაურება მხოლოდ 30 დოლარს შეადგენდა გამოსვლისთვის, მაგრამ ეს კონტრაქტი ელვისის კარიერისთვის მეტად მნიშვნელოვანი იყო, რადგან მან მუდმივი სამუშაო იშოვა, სადაც უდიდეს მუსიკალურ გამოცდილებას მიიღებდა (მარტო ჰენკ უილიამსთან (Hank Williams) კონტაქტი რად ღირდა!) და საკუთარ სტილსაც საბოლოოდ დახვეწდა. ამასთან მან გრანდ ოლ ოპრიში შელახული საკუთარი თავის რწმენაც აღიდგინა. დანარჩენ დღეებში ის მართავდა კონცერტებს სამხრეთ და სამხრეთ–დასავლეთ შტატებში: სკოლის შენობებში, ღამის კლუბებში.

                                                                

პრესლი (მარჯვნივ) აშშ-ს პრეზიდენტი რ. ნიქსონი 1970

პარალელურად ელვისმა Sun Records–ში კიდევ სამი სინგლი გამოუშვა: „Milkcow Blues Boogie / You’re A Heartbreaker“ (1954 წლის 28 დეკემბერი), „Baby, Let’s Play House / I'm Left, You're Right, She's Gone“ (1955 წლის 10 აპრილი), „I Forgot To Remember To Forget / Mystery Train“ (1955 წლის 6 აგვისტო). 1955 წლის აგვისტოში ელვისმა კონცერტები მშობლიურ ტუპელოშიც ჩაატარა. 1955 წელს „ჰეირაიდის“ შოუში ჯონი კეშიც გამოდიოდა. მალე ელვისის ჯგუფს დი ჯეი ფონტანა (D.J. Fontana) შემოემატა დასარტყმელ ინსტრუმენტზე. ელვისმა ახალი ერთწლიანი კონრაქტი გააფორმა „ლუიზიანა ჰეირაიდთთან“. ახლა ის უკვე 200 დოლარს მიიღებდა კვირაში.

პრესლის სწრაფად მზარდი პოპულარობისთვის რეგიონალური ასპარეზი აღარ კმაროდა. ეს გააცნობიერა ტომ პარკერმა (Andreas Cornelis (Dries) van Kuijk ცნობილი პსევდონიმით Colonel Tom Parker). 1955 წლის 18 აგვისტოს ის ელვისის მენეჯერი გახდა. გაფორმდა კონტრაქტიც. პარკერმა დაიწყო ელვისის ნაციონალურ ვარსკვლავად ქცევა: ნოემბერში დაარწმუნა უმსხვილესი ჩამწერი სტუდია RCA, 35000 დოლარად (იმ დროისთვის არნახული თანხა) გამოესყიდა ელვისის კონტრაქტი სემ ფილიპსისგან. 21 ნოემბერს პრესლიმ გააფორმა ხელშეკრულება RCA–სთან. პარკერი უცვლელ მენეჯერად დარჩა ელვისის სიცოცხლის ბოლომდე. პრესლის და პარკერის დამოკიდებულება ურთიერთპატივისცემაზე იყო დაფუძნებული. პარკერი ყოველთვის ახერხებდა ელვისისთვის უმაღლესი ჰონორარები გამოეთხოვა. ის ასევე სწორად წარმართავდა ელვისის სარეკლამო კამპანიას მედიაში. პარკერმა შეძლო ელვისის შესაძლებლობების სრულად ამოქმედება. პირველმა დიდმა წარმატებამაც არ დაიგვიანა.

იხ.ვიდეო