შვიდწლიანი ომი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         შვიდწლიანი ომი

                                                                          კუნერსდორფის ბრძოლა

შვიდწლიანი ომი (1756 – 1763) — გლობალური სამხედრო კონფლიქტი, გამოირჩეოდა დიდი მასშტაბურობით, ვინაიდან მასში ჩამბული იყო იმ დროის ზესახელმწიფოთა უმეტესობა. შვიდწლიანი ომი მიმდინარეობდა როგორც ევროპაში, ასევე ჩრდილოეთ ამერიკაში, კარიბის აუზში, ინდოეთში, ფილიპინებში.

წინაპირობები

XVIII საუკუნის 50-იან წლებში ევროპული სახელმწიფოების წინააღმდეგობამ მათი ორ მტრულ კოალიციად დაჯგუფება განაპირობა. ავსტრია, რუსეთი, საფრანგეთი და საქსონია ინგლისსა და პრუსიას დაუპირისპირდა. 1756 წელს მათ შორის ე.წ. შვიდწლიანი ომი (1756–1763) დაიწყო. საბრძოლო მოქმედებები სამ კონტინენტზე – ევროპაში, აზიასა და ამერიკაში გაიშალა.

იხ. ვიდეო - შვიდწლიანი ომი ევროპაში

მიმდინარეობა

მოწინააღმდეგეთათვის გაერთიანების საშუალება რომ არ მიეცა, პრუსიის მეფე ფრიდრიხ II-მ ყველას დაასწრო და 1756 წლის 29 აგვისტოს საქსონიას დაესხა თავს. საქსონიის კურფიურსტი პოლონეთში გაიქცა, ფრიდრიხმა საქსონია დაიპყრო.

შვიდწლიან ომში სრულად გამოვლინდა ფრიდრიხ II-ის სამხედრო ნიჭი. სწრაფი მანევრებით ის ასწრებდა ყოველი მხრიდან მოძალებული მტრისგან საზღვრების დაცვას და, ამავე დროს, რამდენიმე ბრწყინვალე გამარჯვებაც მოიპოვა. მაგრამ პრუსია მოწინააღმდეგეებთან შედარებით პატარა სახელმწიფო იყო და უთანასწორო ბრძოლაში მისი ძალები მალე ამოიწურა. 1759 წლის ბრძოლაში რუს–ავსტრიელთა 58–ათასიანმა არმიამ სასტიკად დაამარცხა პრუსიის 40–ათასიანი ჯარი (კუნერსდორფის ბრძოლა). პრუსია მხოლოდ მოკავშირეთა შორის უთანხმოებამ გადაარჩინა. მან ძალების შემოკრება შეძლო, მაგრამ მისი მდგომარეობა მაინც კრიტიკული იყო. რუსებმა აღმოსავლეთ პრუსია, ავსტრიელებმა კი სილეზია დაიკავეს. პრუსია კატასტროფისაგან 1761 წელს რუსეთის იმპერატორ ელისაბედ I-ის გარდაცვალებამ იხსნა. რუსეთში პეტრე III გამეფდა, რომელმაც პრუსიასთან ზავი დადო და რუსეთის ჯარი პრუსიიდან გაიყვანა.ამის შემდეგ რუსეთის მხარდაჭერასმოკლებული ავსტრიაც იძულებული შეიქნა ზავი დაედო პრუსიასთან. ზავის შედეგად პრუსიამ ავსტრიისაგან სილეზია დაიბრუნა.

                                                             

საათის ისრის მიმართულებით ზემოდან მარცხნივ:

პლასესის ბრძოლა (1757 წლის 23 ივნისი) კარილონის ბრძოლა (1758 წლის 6-8 ივლისი) ზორნდორფის ბრძოლა (1758 წლის 25 აგვისტო) კუნერსდორფის ბრძოლა (1759 წლის 12 აგვისტო)

ინგლისსა და საფრანგეთს შორის საომარი მოქმედებები ძირითადად კოლონიებში – ამერიკასა და ინდოეთში გაიშალა. ამერიკაში ინგლისმა დიდ წარმატებას მიაღწია. საფრანგეთზე გამარჯვება აქ მნიშვნელოვანწილად განაპირობა ჩრდილოეთ ამერიკის ინგლისის კოლონიების მხარდაჭერამ, საფრანგეთის სამფლობელო კვებეკი (კანადა) კოლონისტთა შეიარაღებულმა ძალებმა და ინგლისის ჯარმა დაიკავა.

ძალზე მნიშვნელოვანი იყო ის წარმატებებიც, რომლებიც ინგლისელებმა ინდოეთში მოიპოვეს. ენერგიული მოქმედებით მათ ხელთ იგდეს ბომბეი, მადრასი და კალკუტა.

1763 წლის პარიზის ზავით საფრანგეთმა დათმო კანადა და მისისიპის აღმოსავლეთი სანაპიროები. ინდოეთში საფრანგეთმა მთელი სამფლობელოები დაკარგა, ზოგიერთი სავაჭრო დანიშნულების უმნიშვნელო პუნქტის გარდა. ინგლისისა და საფრანგეთის ბრძოლა კოლონიებისათვის საფრანგეთის სრული მარცხით დამთავრდა.

ბრიტანეთის კოლონიები ჩრდილოეთ ამერიკაში შვიდწლიანი ომის შემდეგ

რუსეთის შემდეგ 1762 წლის 22 მაისს დაიდო წინასწარი სამშვიდობო ხელშეკრულება პრუსიასა და საფრანგეთს შორის, ხოლო 24 ნოემბერს ზავი პრუსიასა და ავსტრიას შორის. 1763 წლის დასაწყისში შვიდწლიანი ომი დასრულდა მეომარი მხარეების სრული ამოწურვის შედეგად.

10 თებერვალს ბრიტანეთსა და საფრანგეთს შორის ხელი მოეწერა პარიზის ხელშეკრულებას. საფრანგეთმა დაუთმო ინგლისს კანადა, აღმოსავლეთ ლუიზიანა, კარიბის ზღვის ზოგიერთი კუნძული, ისევე როგორც მისი კოლონიების დიდი ნაწილი ინდოეთში. ომმა დაასრულა საფრანგეთის ძალა ამერიკაში, საფრანგეთმა დაკარგა თითქმის მთელი კოლონიური ქონება და დიდმა ბრიტანეთმა მოიპოვა დომინანტი კოლონიური ძალის სტატუსი. საფრანგეთმა დაუთმო დასავლეთ ლუიზიანა ესპანეთს (დაბრუნდა 1800 წელს), ესპანეთმა დაუთმო ფლორიდა ინგლისს (დაკარგული ამერიკის რევოლუციური ომის შედეგად).

1763 წლის 15 თებერვალს პრუსიამ ხელი მოაწერა ჰუბერტუსბურგის სამშვიდობო ხელშეკრულებას ავსტრიასთან და საქსონიასთან, რომელმაც დაადასტურა პრუსიის უფლებები სილეზიაზე და გლაცის საგრაფოზე (ახლანდელი ქალაქი კლოძკო პოლონეთის ქვედა სილეზიის სავოევოდოში).

ომი დასრულდა ანგლო-პრუსიის კოალიციის გამარჯვებით. ომის შედეგად პრუსია საბოლოოდ შედის ევროპის წამყვანი ძალების წრეში. იწყება პროცესი, რომელიც დასრულდა XIX საუკუნის ბოლოს გერმანული მიწების გაერთიანებით პრუსიის მეთაურობით.

სილეზიის ომებმა პრუსიის საგარეო პოლიტიკა დაადგინა ერთი საუკუნის განმავლობაში. პირველი სილეზიის ომის შემდეგ და ნაპოლეონის ომების ხანმოკლე პერიოდის გარდა, იგი მტრულად იყო განწყობილი ავსტრიის მიმართ 1866 წლამდე, ხოლო პრუსიის მეფეები ეძებენ რუსეთის მხარდაჭერას. რუსეთთან დაახლოების გზა ფრედერიკ II-მ შვიდწლიანი ომის (1762 წ.) დასრულებიდან მალევე ჩამოაყალიბა.

რუსეთმა პეტრე III-ის (და ეკატერინე II-ის) წყალობით ვერაფერი მოიპოვა ამ ომში, გარდა ფასდაუდებელი გამოცდილებისა. ეკატერინეს დროის თითქმის ყველა სამხედრო ლიდერმა გაიარა შვიდწლიანი ომის სკოლა, რითაც მოამზადა ეკატერინეს სამხედრო ბრწყინვალე მეფობა.

ომის მეორე შედეგი იყო რუსეთის გავლენის გაძლიერება ევროპულ საქმეებზე, რადგან მაშინ საერთაშორისო ურთიერთობებში უდიდესი სამხედრო ძალის მქონე სახელმწიფოს პოზიციას გადამწყვეტი წონა ჰქონდა. რუსეთის საიმპერატორო არმიის, ანტიპრუსიული კოალიციის ერთადერთი არმიის თვისებებში, რომელსაც პრუსიელებთან ბრძოლების შედეგების მიხედვით დადებითი ბალანსი ჰქონდა, ევროპამ შეძლო ამ დროის განმავლობაში დარწმუნებულიყო.

რუსი მთავარსარდლების ქმედებების შეჯამებით, ს.მ. სოლოვიოვი წერდა:

„ოთხივე გამოირჩეოდა ერთი და იგივე ხასიათით და მოქმედების ერთნაირი წესით. ოთხივემ მიაღწია მნიშვნელოვან სამხედრო წოდებებს ხაზის გასწვრივ, ოთხივეს არ გააჩნდა მთავარსარდლის უნარი; ისინი ნელა დადიოდნენ კონფერენციის ბოჭკოზე, მოძრაობდნენ მითითებულ მიმართულებით: შეხვდებოდნენ მტერს, გაუძლებდნენ მის შემოტევას, უკუაგდებდნენ და ხანდახან ბრძოლის შემდეგ ხედავდნენ, რომ დიდი გამარჯვება მოიპოვეს, მტერს გაანადგურეს. დაჭყლიტეს; მაგრამ ეს ოდნავადაც არ შეცვლის მათ შეხედულებას მათი მოვალეობების შესახებ, არ შეცვლის მათ მოქმედების წესს, არ მისცემს მათ ინიცირების უნარს; ისინი არც ერთ ნაბიჯს არ გადადგამენ გამარჯვებით სარგებლობისთვის, საბოლოოდ დაასრულებენ მტერს, ისინი ჯერ კიდევ ელიან განკარგულებას სამოქმედო დეტალური გეგმით... ამიტომაც ისტორიკოსი, რომელმაც გულდასმით შეისწავლა მთელი კურსი. პრუსიის ომი, არ განმეორდება სანკტ-პეტერბურგში საფრანგეთის საელჩოდან გავრცელებულ ჭორს, რომ გამარჯვების შემდეგ აფრაქსინი უკან დაიხია საზღვრებში, რადგან ბესტუჟევისგან მიიღო ინფორმაცია იმპერატორის ავადმყოფობის შესახებ; და ყველა მისი მემკვიდრე რომელი ასოების მიხედვით აკეთებდნენ იგივეს? სამხედრო ხელოვნების, სამხედრო შესაძლებლობებისა და მოსაზრებების ჩრდილიც კი არ იყო; ომი პრიმიტიულად წარიმართა: ჯარი შევიდა მტრის მიწაზე, შეებრძოლა მტერს, რომელსაც შეხვდა და შემოდგომაზე უკან დაბრუნდა. პეტერბურგში, კონფერენციაზე, მათ ეს კარგად გაიგეს და წერდნენ: „გენერალის უშუალო ხელოვნებაა ისეთი ზომების მიღება, რომ ვერც დრომ, ვერც გარემოებებმა და ვერც მტრის მოძრაობამ აღკვეთა“. მაგრამ ვერც აპრაქსინი, ვერც ფერმორი, ვერც სოლტიკოვი და ვერც ბუტურლინმა ვერ ისწავლეს ეს ხელოვნება მათთვის გაგზავნილი წერილებიდან.

მეომარი ძალაუფლების დანაკარგები - ავსტრია - 400 000 ჯარისკაცი (აქედან 93 000 დაავადებით გარდაიცვალა).

საფრანგეთი - 350 000 ჯარისკაცი[.

პრუსია - 262 500 კაცი. (აქედან 30 ათასი მშვიდობიანი მოქალაქე).

რუსეთი - 60-დან 138 ათასამდე.

ინგლისი - 135 000 (აქედან 60 000 დაავადებით გარდაიცვალა).

ესპანეთი - 34000.

ზოგადად, ომის დროს დაიღუპა 650000-ზე მეტი ჯარისკაცი და 860000-მდე მშვიდობიანი მოქალაქე (თითქმის ყველა მათგანი ავსტრიის ქვეშევრდომი იყო). მთლიანმა ზარალმა 1 510 000 ადამიანი შეადგინა. მიუხედავად იმისა, რომ ეს მონაცემები არაზუსტია - ბევრი ისტორიკოსი (კერძოდ, გერმანელი და ავსტრიელი) თვლის, რომ ომში ზარალი შეიძლება იყოს 2 მილიონზე მეტი ადამიანი.

ომის შედეგები

გაიზარდა საომარი მოქმედებების შედეგად 1756-1763 წწ. თითქმის 2-ჯერ აღემატება დიდი ბრიტანეთის სახელმწიფო ვალს (ზოგიერთი მონაცემებით, 53 მილიონი ფუნტიდან 140 მილიონ ფუნტ სტერლინგამდე; სხვების აზრით, 74 მილიონიდან 133 მილიონ ფუნტ სტერლინგამდე, რაც უფრო სავარაუდოა ) გახდა ამერიკული კოლონიების გაზრდილი ექსპლუატაციის მიზეზი, რამაც გამოიწვია მათი დამოუკიდებლობისთვის ომის დაწყება.

პრუსიის წარმატების მიზეზებზე

ომის შემდეგ ფრედერიკმა შეაჯამა ის მიზეზები, რამაც ხელი შეუშალა მის ოპონენტებს პრუსიის განადგურებაში, თუმცა, მათი უმაღლესი ძალით, მათ შეეძლოთ ამის გაკეთება. მისი თქმით, სამი მიზეზი იყო:

მოკავშირეებს შორის უთანხმოება, ინტერესთა სხვაობა, რაც მათ არ აძლევდა საშუალებას შეთანხმდნენ ერთობლივ სამხედრო ოპერაციებზე;

ვენის სასამართლოს მზაკვრობა, რომელსაც სხვისი სისხლით ბრძოლა ამჯობინა;

ელიზაბეტ პეტროვნას სიკვდილი, რუსების დაშორება კოალიციიდან და პეტრე III-ის მიერ პრუსიასთან დადებული ალიანსი.

1779 წელს, ახლად დანიშნულ ელჩს პეტერბურგში გამგზავრებამდე დავალებით, ფრიდრიხმა, მემუარის თქმით, თქვა: „არასოდეს შევწყვეტ პეტრე III-ის გლოვას. ის ჩემი მეგობარი და მხსნელი იყო. მის გარეშე წაგება მომიწევდა." და ამ სიტყვებზე პრუსიის მეფემ ცრემლი მოადგა.

იხ. ვიდეო - The War Aims of the Great Powers in the Seven Years' War - Between 1756-1763 the Great Powers of Europe engaged in a struggle for the future of the world order.

This video aims to be a short documentary on the specific war aims of the great powers.

კონტრშეტევა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                   რა არსი კონტრშეტევა  

 დაიწყო უკრაინის კონტრშეტევა? რას ამბობენ ამის შესახებ სამხედროები და ექსპერტები

კამბრის ბრძოლის რუკა - გერმანული კონტრშეტევა

სამხედრო ტაქტიკის შესწავლისას, კონტრშეტევა არის სტრატეგიული სამხედრო/ტაქტიკური პასუხი, რომელიც თავდაპირველად კეთდება თავდაცვითი ძალის მიერ, აგრესორის თავდასხმის წინააღმდეგ. ეს გულისხმობს აგრესორების ჩართვას მათი შეტევითი ოპერაციების ჩაშლისა და კონტროლის აღსადგენად. კონტრშეტევის მიზანია მტრის თავდასხმის განეიტრალება.

კონტრშეტევა ხორციელდება მოწინააღმდეგის ფრონტის ჯარების ამოწურვის შემდეგ და მას შემდეგ, რაც მტრის რეზერვები ჩაერთვნენ საბრძოლველად და დადასტურდნენ, რომ არ შეეძლოთ თავდაცვითი დარღვევის უნარი, მაგრამ მანამ, სანამ მტერს ექნება შესაძლებლობა დაეკავებინა ახალი თავდაცვითი პოზიციები. ზოგჯერ კონტრშეტევას შეიძლება ჰქონდეს უფრო შეზღუდული ოპერატიული მანევრული ხასიათი, უფრო შეზღუდული მიზნებით, ვიდრე სტრატეგიული მიზნის მისაღწევად. კონტრშეტევა, როგორც კლაუზევიცმა მიიჩნია, ყველაზე ეფექტურ საშუალებად აიძულებს თავდამსხმელს, მიატოვოს შეტევითი გეგმები.

კონტრშეტევა შეიძლება განხორციელდეს არა მხოლოდ ხმელეთზე, არამედ საზღვაო და საჰაერო ძალების მიერ. სტრატეგიული კონტრშეტევები დაფიქსირდა სამხედრო ისტორიკოსების მიერ სამხედრო ისტორიის მრავალ ომში. თუმცა ყოველთვის ასე არ არის ცნობილი, რადგან მათ ჩვეულებრივ აღწერენ ისტორიკოსები თავდაცვით ფაზასთან ერთად, როგორიცაა მოსკოვის ბრძოლა.

კონტრშეტევა არის კონტრშეტევის ტაქტიკური და ზოგჯერ უფრო მცირე ოპერატიული ექვივალენტი.

დაიწყო უკრაინის კონტრშეტევა? რას ამბობენ ამის შესახებ სამხედროები და                                        ექსპერტები

2023 წლის 5 ივნისი იხ. წყარობმულზე - დონეცკისა და ზაპოროჟიეს რაიონებში უკრაინის ჯარები გაძლიერდნენ. რუსეთის თავდაცვის სამინისტრომ კვირა საღამოს განაცხადა, რომ უკრაინამ სცადა შეტევა სამხრეთ დონეცკის მიმართულებით, რომელიც, სავარაუდოდ, მოიგერიეს. თუმცა, რუსი "სამხედრო კორესპონდენტები" და პრო-სამხედრო მოღვაწეები, რომლებიც არ აკონტროლებენ თავდაცვის სამინისტროს, იუწყებიან უკრაინის შეიარაღებული ძალების მძიმე ბრძოლების და წინსვლის შესახებ დონეცკისა და ზაპოროჟიეს რეგიონების სხვადასხვა რაიონებში. უკრაინული ძალების ადგილობრივ წარმატებებს დამოუკიდებელი წყაროებიც ადასტურებენ.

რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს წარმომადგენლის, გენერალ იგორ კონაშენკოვის დილის მოხსენებაში საუბარია უკრაინის კონტრშეტევის ერთბაშად დაწყებაზე ფრონტის ხუთ სექტორზე. როგორც ამბობენ, ის კვირა დილით დაიწყო და სულ "ექვსი მტრის მექანიზებული და ორი სატანკო ბატალიონი" იყო ჩართული. "მტერმა ვერ მიაღწია თავის მიზნებს. წარმატება არ ყოფილა", - განაცხადა კონაშენკოვმა.

რუსული მხარე ამტკიცებს, რომ თავდასხმის მოგერიების შედეგად უკრაინის შეიარაღებული ძალების დანაკარგებმა შეადგინა 250 ადამიანი, ხოლო გენერალური შტაბის უფროსი ვალერი გერასიმოვი პირადად აკონტროლებდა სამხედროების მოქმედებებს ფრონტის ხაზზე.

უკრაინის შეიარაღებულმა ძალებმა არ დაადასტურეს კონტრშეტევის დაწყება და რუსული დეპარტამენტის ანგარიშებს "ინფორმაციულ-ფსიქოლოგიური ოპერაცია" უწოდეს. „უკრაინელების დემორალიზებისა და საზოგადოების (მათ შორის საკუთარი მოსახლეობის) შეცდომაში შეყვანის მიზნით, რუსი პროპაგანდისტები გაავრცელებენ ცრუ ინფორმაციას კონტრშეტევაზე, მის მიმართულებებზე და უკრაინის არმიის დანაკარგებზე. თუნდაც არ იყოს კონტრშეტევა. ამისათვის ძველი ვიდეოები და მომზადდა ფოტოები, რომლებზეც ნაჩვენებია დაღუპულთა და პატიმრების დაზიანებული აღჭურვილობა, ასევე სხვა ყალბი მასალები“, - ნათქვამია უკრაინის შეიარაღებული ძალების სტრატეგიული კომუნიკაციების დეპარტამენტის განცხადებაში.

თავდასხმები სხვადასხვა მიმართულებით

იმავდროულად, რუსული მხარისთვის საგანგაშო ჩანს საველედან რუსი „სამხედრო კორესპონდენტების“ ცნობები.

”ამჟამად მძიმე ბრძოლები მიმდინარეობს სოფელ ნოვოდონეცკოესთვის, რომელიც მდებარეობს ფრონტის ხაზის გასწვრივ, თითქმის ზუსტად შუა უგლედარსა და ველიკაია ნოვოსელოვკას შორის,” - წერს რუსული მილიტარისტული ტელეგრამის არხი WarGonzo. ”ფაქტობრივად, მტერმა მოახერხა მინიმუმ ორი სოლი. კილომეტრის სიღრმეში იმ ტერიტორიაზე, რომელსაც ადრე ვაკონტროლებდით და სოფლის გარეუბანში ვართ მიბმული“.

იხ.ვიდეო რა ამბობს ამისშესახებ დოჩე ველე - В минобороны РФ сдают нервы или контрнаступление ВСУ уже началось?

„დილიდან აქტიური ბრძოლები მიმდინარეობს ორი მიმართულებით, - ამბობს კიდევ ერთი რუსი პროპაგანდისტი ალექსანდრე კოცი. - გუშინდელი მარცხის შემდეგ, მტერი დიდი ძალებით გადავიდა დასავლეთიდან უგლედარის მიმართულებით. შესაძლოა, იმ მიზნით, რომ მოეფარებინა სამხრეთით, თუმცა კიევმა შეიძლება შეეცადოს ქვევით, ნიკოლსკისა და მანგუშევისკენ და ვოლნოვახასკენ, რათა DPR ორ ნაწილად გაიყოს.

"მტერი ასევე აწარმოებს შეტევითი ოპერაციებს არტემოვსკის რაიონში. სოლედარი საარტილერიო ცეცხლის ქვეშაა ქალაქის ჩრდილოეთით. ბრძოლები მიმდინარეობს ასევე ბახმუტის სამხრეთ-დასავლეთით", - წერს კოცი.

იხ. ვიდეო - WATCH: Ukrainian military publishes promo video for planned counteroffensive, urging 'silence' - The Ukrainian military on Sunday (June 4) renewed its plea for operational silence around a long-awaited counteroffensive against Russian forces, the latest in a stream of messages by Kyiv as it prepares for the assault.

Anticipation has mounted around what is expected to be a broad attack by Ukrainian forces to retake Russian-occupied territory in the east and south.

But Ukrainian officials have repeatedly discouraged public speculation over the operation, saying it could help the enemy.

Authorities in recent days have also cracked down on citizens sharing images or footage of air defense systems shooting down Russian missiles.

"Plans love silence. There will be no announcement of the start," the ministry said in a video posted to official Telegram channels, apparently referring to the counteroffensive.

The sleekly-produced footage featured masked and well-armed front-line troops holding their fingers against their lips, gesturing for silence amid the distant rumble of artillery and gunfire.

It ended with images of soaring F-16 fighter jets - long coveted by Kyiv as it seeks to boost its air defense against Russian missiles and drones.

Reuters was not able to confirm the location of the video or the date it was filmed.

Kyiv's Western allies in recent months have provided weapons, armor and ammunition for the counteroffensive, which military experts have said could prove difficult against dug-in Russian forces.

გადაიქცევა თუ არა ეს ოპერაცია ფართომასშტაბიან შეტევაში?

ოლეგ ჩერნიში, BBC News-ის უკრაინის კორესპონდენტი:

„რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს განცხადებას უკრაინაში კომენტარს არ აკეთებენ ან იმ გაგებით, რომ ეს იყო საინფორმაციო და ფსიქოლოგიური ოპერაცია. იყო შეტყობინება უკრაინის თავდაცვის სამინისტროს სტრატეგიული კომუნიკაციების დეპარტამენტიდან, რომ რუსეთმა მოამზადა სცენა. უკრაინელი სამხედროების განადგურების კადრები, რომლებმაც, სავარაუდოდ, წარუმატებელი კონტრშეტევა წამოიწყეს.

ამავდროულად, დღეს დილით და გუშინ გვიან საღამოს, ზოგიერთმა უკრაინელმა სამხედროებმა, მოხალისეებმა და ფრონტთან დაახლოებულმა ადამიანებმა დაიწყეს ორაზროვანი შეტყობინებების გავრცელება სოციალურ ქსელებში: "დაიწყო!", "ღმერთმა დალოცოს!", "წავიდეთ!" და ასე შემდეგ. ბუნებრივია, შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ საუბარია შეტევაზე. გარდა ამისა, ამ კონტექსტში მნიშვნელოვანია რუსული ე.წ. „სამხედრო კორესპონდენტების“ შეტყობინებები, ისევე როგორც ალექსანდრე ხოდაკოვსკი, აქტიური ფიგურა თვითგამოცხადებული DPR-ის სოციალურ ქსელებში, ყოფილი საველე მეთაური.

მათი მესიჯები არ არის ისეთი ვარდისფერი, როგორც რუსეთის თავდაცვის სამინისტროს. ისინი ადასტურებენ ინფორმაციას, რომ ველიკა ნოვოსელკას მახლობლად (პატარა ქალაქი ზაპოროჟიასა და დონეცკის ოლქების საზღვარზე, ვუჰლედარიდან არც თუ ისე შორს), უკრაინელმა სამხედროებმა დაიწყეს მოძრაობა, დაახლოებით ორი ბრიგადა ან რვა ბატალიონი და ამ მხარეში. მათ, სავარაუდოდ, რამდენიმე კილომეტრის წინსვლა შეძლეს.

ომის შესწავლის ამერიკული ინსტიტუტის თანახმად, წინსვლამ შეადგინა სამი კილომეტრი, რაც, ამ ომის პირობებში, დანაღმული ტერიტორიის გათვალისწინებით, ძალზედ გაჯერებული იარაღით, არის მნიშვნელოვანი მანძილი, იმის გათვალისწინებით, რომ ის რეალურად გადალახულია ერთ ღამეში.

ანუ, ფრონტის ამ სექტორზე მოძრაობაა, მაგრამ ძალები, რომლებსაც უკრაინის შეიარაღებული ძალები, სავარაუდოდ, იყენებენ, არასაკმარისია იმისთვის, რომ მომხდარს დიდი შეტევა უწოდოს. გადაიქცევა თუ არა ეს ოპერაცია ფართომასშტაბიან შეტევაში? შემდგომ განვითარდება? ვნახოთ, რა იქნება შემდეგში“.

რა დაწყო - პროფესორი მაიკლ კლარკი, სამხედრო ანალიტიკოსი, სამეფო გაერთიანებული თავდაცვის კვლევითი ინსტიტუტის (RUSI) ყოფილი ხელმძღვანელი:

„ჩემი აზრით, უკრაინის შეტევა რამდენიმე კვირის წინ დაიწყო - უკანა მხარეს ორმხრივი თავდასხმებით დრონების გამოყენებით, თავდასხმებით სხვადასხვა მიმართულებით, სოლედართან, ვუჰლედართან, ბახმუტთან ახლოს, ნოვოდაროვკას რაიონში ზაპოროჟიეში, სასაზღვრო ინციდენტების შედეგად. ბელგოროდის რაიონში შებეკინოს რაიონში, მართალია ისინი პირდაპირ კავშირში არ არიან კიევის ქმედებებთან, მაგრამ ასევე ამძაფრებენ დაძაბულობას. რაღაც უკვე დაწყებულია, ვნახოთ როგორ განვითარდება. ვფიქრობ, 4 ივნისს უკრაინელებმა დაიწყეს სახმელეთო ოპერაცია. .

ამ შეტევის განვითარების რამდენიმე გზა არსებობს. ჯერ ერთი, შესაძლებელია, რომ დივერსიული მანევრების შემდეგ, უკრაინის შეიარაღებული ძალების მძიმე ტექნიკის მთელი ზემოქმედება ერთი მიმართულებით დაეცეს. კიდევ ერთი ვარიანტია დარტყმების სერია. თითქოს სხვადასხვა კარებს არღვევენ და იმ კარში, რომელიც ყველაზე იოლად იღება, მთელი მასით შემოვარდებიან. და მესამე შესაძლებლობა არის მცირე შეტევების სერია, რომელიც შემდეგ გადაიქცევა უფრო მეტში. ჩვენ არ ვიცით, როგორ განვითარდება ეს, შესაძლოა, მომავალ კვირამდე ან თუნდაც ერთი კვირის შემდეგ“.

კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქება

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის                                     აფეთქება

კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის განადგურება

მთავარი მოვლენა: ბრძოლა სამხრეთ უკრაინაში (2022 წლიდან)

მდინარის გზა დნეპერი კახოვკას კაშხლიდან ქვემოთ

თარიღი 2023 წლის 6 ივნისი

დრო 2:50 (UTC+3) (ვარაუდი)

მდებარეობა კახოვსკაია ჰესი, ხერსონის რაიონი

როგორვც მოგეხსენებათ უკრაინის ომის მსვლელბისას დღეს მოხდა კახოვკის დამბის აფეთქება რ-იც ცივი ომის დროს არიაგ აგებული და უზარმარ და ძლიერ კონსტრუქციას წარმოადგენს.აქამდე თვას იკავებდა პუტინი მისიაფეთქებისას ვინიადან ყირიმს აწვდის წყალს ასევე არის მეორე ფაქტორი რისისაშიროება არისებობს კერძოდ  ზაპაროჟიის ატომურისსადგურის ავარიის საფრთხე შეიძლება გაიზარდოს ვინაიდან ელ. ენერგია კახოვკის ჰესიდან მიეწოდებოდა ატ. სადგურის გამაგრილებელ სისტემს.უკრაინის ატომური საგური ევრიპაში ყველაზე მძლავრი გამომუშავების სადგურია რ-საცასევე რუსუთის სამხედოები აკონტროლობენ. 

ფონი და შესაძლო შედეგები

ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ კახოვკას ჰიდროელექტროსადგური შესაძლოა აფეთქდეს, მედიაში 2022 წლის შემოდგომაზე გამოჩნდა. ორივე მხარე ერთმანეთს ადანაშაულებდა დივერსიის მომზადებაში. 2022 წლის 20 ოქტომბერს უკრაინის პრეზიდენტმა ვოლოდიმირ ზელენსკიმ ევროპულ საბჭოში გამოაცხადა კაშხლისა და დანაყოფების მოპოვება ჰიდროელექტროსადგურზე. ომის შესწავლის ინსტიტუტმა (ISW) იტყობინება, რომ ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქებით რუსულ ჯარებს შეეძლოთ დაეფარათ უკანდახევა დნეპრისა და ხერსონის მარჯვენა სანაპიროდან, შეაფერხონ უკრაინული ჯარების წინსვლა დნეპრის გასწვრივ და ასევე ბრალს უკრაინას. მოგვიანებით, ხერსონიდან რუსული ჯარების უკან დახევის შემდეგ, გავრცელდა ინფორმაცია რუსების მიერ კახოვსკაია ჰესის კაშხლის კაშხალზე გზის და სარკინიგზო ხიდების დაზიანებისა და კახოვსკაია ჰესის დამატებითი საკეტის კარიბჭის გახსნის შესახებ..

ექსპერტები შეთანხმდნენ, რომ კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის განადგურების შემთხვევაში, დნეპრის მარცხენა სანაპირო უმეტესად დაიტბორებოდა. ასევე დაიტბორება ან დაიტბორება 80-მდე დასახლება, რომლებიც მდებარეობს დინების ქვემოთ, მათ შორის, სხვადასხვა წყაროების მიხედვით, სანაპირო ზოლიდან ქალაქ ხერსონის ორ მესამედამდე. გარდა ამისა, გავრცელდა ინფორმაცია, რომ ჰიდროელექტროსადგურის განადგურებამ შეიძლება გამოიწვიოს წყლის დონის შემცირება კახოვკას წყალსაცავში, რაც თავის მხრივ გამოიწვევს ზაპორიჟჟიას ატომური ელექტროსადგურის გაგრილების პრობლემას.

2023 წლის 30 მაისს რუსეთის მთავრობამ მიიღო გადაწყვეტილება დროებით არ ჩაეტარებინა ტექნიკური გამოძიება უკრაინის ოკუპირებულ ტერიტორიებზე ჰიდრავლიკურ სტრუქტურებში მომხდარი უბედური შემთხვევების შესახებ, რომლებიც მოხდა სამხედრო ოპერაციების, დივერსიული და ტერორისტული აქტების შედეგად. ასევე, გაუქმდა ფედერალური კანონის „ჰიდრავლიკური კონსტრუქციების უსაფრთხოების შესახებ“ პუნქტების ნაწილის გამოყენება.

იხ. ვიდეო - Для чего российская армия взорвала Каховскую ГЭС? | Поможет ли это остановить наступление ЗСУ?

მოვლენების მსვლელობა

2023 წლის 6 ივნისს, დილით, უკრაინამ დაადასტურა ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქება და ამაში რუსეთის ჯარები დაადანაშაულა. მედიის ცნობით, კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის განადგურება, სავარაუდოდ, 6 ივნისის ღამეს მოხდა, სავარაუდოდ დილის 2:50 საათზე. ქალაქ ნოვაია კახოვკას საოკუპაციო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა ვალერი ლეონტიევმა, რომელიც თავიდან უარყო ზოგადად ჰიდროელექტროსადგურის რაიმე დაზიანება, მოგვიანებით განაცხადა, რომ „დილის ორ საათზე რამდენიმე დარტყმები განხორციელდა კახოვკის ჰიდროელექტროსადგურზე“, არ დაუზუსტებია ვინ ესროლა სადგურს და დასძინა, თითქოს თავად კაშხალი არ დაზიანდა, დაზიანდა მხოლოდ ჰიდროელექტროსადგურის შენობა.

                                         კახოვკას კაშხალი 2006 წ - The Kakhovka Dam in 2006

BBC-ის ანალიზის მიხედვით, ჩანაწერებზე დაფიქსირებული ზიანი მიუთითებს იმაზე, რომ აფეთქება განხორციელდა ჰიდროელექტროსადგურის სტრუქტურებში, კერძოდ, საავტომობილო ოთახში ჩადგმული დიდი რაოდენობით მძლავრი ფეთქებადი ნივთიერებით. სააგენტო TASS-მა იტყობინება წყალსაგდები კაშხლის 28-დან 14-ის განადგურების შესახებ. მოგვიანებით, უკრაინის სასწრაფო დახმარების სამსახურები და ეროვნული გვარდია მიიღეს გაფრთხილება უკრაინის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიებზე მოსახლეობის ევაკუაციისთვის და პრეზიდენტის ვოლოდიმირ ზელენსკის ბრძანებით, მოწვეული იქნა უკრაინის ეროვნული უსაფრთხოებისა და თავდაცვის საბჭოს (NSDC) საგანგებო სხდომა.. 6 ივნისს ნაშუადღევს, საოკუპაციო ხელისუფლებამ გამოაცხადა საგანგებო მდგომარეობა ნოვაია კახოვკაში, ასევე ევაკუაცია ქალაქებიდან ნოვაია კახოვკადან, გოლაია პრისტანიდან, ალიოშკადან და მიმდებარე დასახლებებიდან.

Ukrhydroenergo-ს ინფორმაციით, კახოვსკაია ჰესი რესტავრაციას არ ექვემდებარება. ამის შესახებ მოგვიანებით განაცხადა ნოვა კახოვკას ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა ლეონტიევმა.

დასახლებების დატბორვა

აფეთქებიდან რამდენიმე საათში ხერსონის სამხარეო სამხედრო ადმინისტრაციის უფროსმა განაცხადა, რომ უკვე დატბორილია 8 დასახლებული პუნქტი. უკრაინულ მედიაში ასევე გამოჩნდა დასახლებების სია, რომლებიც შეიძლება დაიტბოროს: ნიკოლაევკა, ოლგოვკა, ლვოვო, ტიაგინკა, პონიატოვკა, ივანოვკა, ტოკარევკა, პრიდნეპროვსკოე და ქალაქ ხერსონის ოსტროვისა და კორაბელის რაიონები - ასევე მარჯვენა სანაპირო. როგორც ნოვაია კახოვკა, დნეპრიანი, ალიოშკი, კარდაშინკა, კოხანი, შიშველი პიერი, რიბალჩე - მარცხენა სანაპირო. ლეონტიევმა ასევე განაცხადა, რომ დაიტბორა ქალაქი ნოვაია კახოვკა, დაიტბორა დასახლებები კორსუნკა და დნეპრიანი. მოგვიანებით უკრაინის მიერ კონტროლირებად ტერიტორიაზე დატბორილი დასახლებების რაოდენობა 14-მდე გაიზარდა. მარცხენა სანაპიროზე, რომელსაც რუსული არმია აკონტროლებს, შუა დღისთვის ასევე გამოცხადდა 14 დატბორილი დასახლება.

ზაპოროჟიეს ატომური ელექტროსადგური

იხილეთ ასევე: კრიზისი ზაპოროჟიეს ატომურ ელექტროსადგურზე

უკრაინულმა ენერგოტომმა განაცხადა, რომ კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქებას შესაძლოა უარყოფითი შედეგები მოჰყვეს ზაპორიჟჟიას ატომურ ელექტროსადგურზე, მაგრამ სიტუაცია კონტროლს ექვემდებარება. IAEA-მ დაადასტურა, რომ ატომური ელექტროსადგურისთვის უშუალო რისკები არ არსებობს და განაცხადა, რომ ზაპოროჟიეს ატომური ელექტროსადგურის მისი სპეციალისტები ყურადღებით აკვირდებიან სიტუაციას. სახელმწიფო კორპორაცია Rosatom, რომელიც აკონტროლებს ოკუპირებულ ატომურ ელექტროსადგურს, ასევე იტყობინება, რომ ვითარება სტაბილურია.

რეგიონების წყალმომარაგება

BBC-ის რუსულმა სამსახურმა აღნიშნა, რომ ჰიდროელექტროსადგურის განადგურებამ დიდი ალბათობით შეაფერხოს ყირიმის წყალმომარაგება დნეპრიდან ჩრდილოეთ ყირიმის არხის გავლით, რომელიც მთლიანად დაიპყრო რუსეთის ჯარებმა 2022 წელს. თავდაპირველად, საოკუპაციო ხელისუფლებამ განაცხადა, რომ კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის განადგურების შემდეგ შესაძლებელი იყო წყალმომარაგების პრობლემები, მაგრამ მოგვიანებით განაცხადეს, რომ არხის გაუწყლოების საფრთხე არ არსებობს. მიუხედავად ამისა, აფეთქებიდან რამდენიმე საათში დაიწყო ქერჩის წყლის მიწოდება გრაფიკის მიხედვით. მოგვიანებით, სიმფეროპოლში, ქერჩში, ჯანკოიში და ყირიმის ნახევარკუნძულის რამდენიმე რაიონში წყალი ნაწილობრივ გაითიშა. კრივოი როგში ასევე იყო წყალმომარაგების პრობლემა.

ყირიმის გუბერნატორმა სერგეი აქსიონოვმა განაცხადა, რომ ჩრდილოეთ ყირიმის არხში წყლის დონის ვარდნის საფრთხე არსებობს, რომლის მეშვეობითაც მტკნარი წყალი ნახევარკუნძულზე შემოდის. მისი თქმით, განცხადების დროს ყირიმში წყლის საკმარისი მარაგია არსებული საჭიროებების დასაკმაყოფილებლად და საფრთხის დონე უახლოეს დღეებში გახდება ცნობილი.

რეაქცია

უკრაინა

უკრაინის პრეზიდენტის აპარატის ხელმძღვანელმა ანდრიი ერმაკმა განაცხადა, რომ კახოვკას ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქება ეკოციდის აქტია. უკრაინის პრემიერ-მინისტრმა დენის შმიგალმა ეს მოვლენა რუსეთის ტერორისტულ აქტად შეაფასა. უკრაინის პრეზიდენტის აპარატის უფროსის მრჩეველმა მიხაილ პოდოლიაკმა აფეთქებაში დაადანაშაულა რუსეთის შეიარაღებული ძალების 205-ე მოტორიზებული შაშხანა. უკრაინის პროკურატურამ ასევე დაიწყო გამოძიება „ეკოციდის“ და „ომის კანონების დარღვევის“ მუხლებით.

უკრაინის პრეზიდენტმა ვლადიმირ ზელენსკიმ თქვა: „რუსეთმა ააფეთქა გარემოს მასობრივი განადგურების ბომბი. და ეს არის ნამდვილი ეკოციდი! <...> ეს არის ყველაზე ადამიანის მიერ გამოწვეული ეკოლოგიური კატასტროფა ევროპაში ათწლეულების განმავლობაში. და ეს არის ყველაზე საშიში ტერორისტი მსოფლიოში.

რუსეთის ფედერაცია

რუსული სახელმწიფო მედია უკრაინას საბოტაჟში ადანაშაულებს[20], სადაც ნათქვამია, რომ კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგური გასროლილი იქნა Alder MLRS-დან. რუსეთის ფედერაციის პრეზიდენტის პრესმდივანმა დიმიტრი პესკოვმა ოფიციალურად გამოაცხადა რუსეთის მიერ კახოვსკაიას ჰიდროელექტროსადგურის ძირის გამოთიშვაში მონაწილეობის ბრალდებები ოფიციალურად გამოაცხადა, რომ ამ შემთხვევაში საუბარია უკრაინის მიერ განზრახ დაგეგმილ დივერსიაზე. , რომლის მიზანია ყირიმის ნახევარკუნძულის მტკნარი წყლის ჩამორთმევა და ყურადღების გადატანა „გაურკვეველი კონტრშეტევისგან“. რუსეთის საგამოძიებო კომიტეტმა აღძრა სისხლის სამართლის საქმე „ტერორისტული აქტის“ მუხლით.

Საერთაშორისო საზოგადოება

ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა ჯეიმს კლევერლიმ, რომელიც დაბომბვის დროს იმყოფებოდა უკრაინაში, თქვა, რომ „ერთადერთი მიზეზი, რის გამოც ეს საერთოდ პრობლემაა, არის რუსეთის არაპროვოცირებული სრულმასშტაბიანი შემოჭრა“. ნატოს გენერალურმა მდივანმა იენს სტოლტენბერგმა მოვლენას "აღმაშფოთებელი" უწოდა და თქვა, რომ ეს ასახავს "რუსეთის ომის სისასტიკეს უკრაინაში". ევროპის საბჭოს პრეზიდენტმა შარლ მიშელმა ჰიდროელექტროსადგურის აფეთქებას რუსეთის მხრიდან სამხედრო დანაშაული უწოდა. ევროკომისიის სპიკერმა პიტერ სტანომ რუსეთი ძირს უთხრის. გერმანიის კანცლერმა ოლაფ შოლცმა განაცხადა, რომ კაშხლის აფეთქება ემთხვევა რუსეთის პრეზიდენტის ვლადიმერ პუტინის სტრატეგიას სამოქალაქო ობიექტებზე თავდასხმის შესახებ.

იხ. ვიდეო - Kherson dam destroyed triggering flooding for Ukrainian and Russian troops in war zone - A Ukrainian dam has been destroyed in a major blow to the counter-offensive.

The vast Soviet-era dam in the Russian controlled part of southern Ukraine was blown on Tuesday, unleashing a flood of water across the war zone, according to both Ukrainian and Russian forces.

Flooding could prevent further Ukrainian advances in the south and threaten the safety of Europe’s largest nuclear power plant. 

Both sides blamed the other for destroying the dam.

Videos on social media showed a series of intense explosions around the Kakhovka dam. 

Other clips showed water surging through the remains of the dam with bystanders expressing their shock, sometimes in strong language.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                    სალბი

მდელოს სალბი (Salvia pratensis).მცენარის ზოგადი ხედი.

Salvia (/ˈsælviə/) არის მცენარეთა უდიდესი გვარი სალბისებრთა ოჯახისა Lamiaceae, თითქმის 1000 სახეობის ბუჩქნარით, ბალახოვანი მრავალწლიანი ნარგავებითა და ერთწლოვანი მცენარეებით. Lamiaceae-ში, Salvia არის Mentheae ტომის ნაწილი Nepetoideae-ის ქვეოჯახში. რამდენიმე გვარიდან ერთ-ერთი, რომელსაც საყოველთაოდ მოიხსენიებენ როგორც სალბი, ის მოიცავს ორ ფართოდ გამოყენებულ ბალახს, Salvia officinalis (საერთო სალბი, ან უბრალოდ "სალბი") და Salvia rosmarinus (როზმარინი, ადრე Rosmarinus officinalis).

გვარი გავრცელებულია ძველ სამყაროსა და ამერიკაში (900-ზე მეტი სახეობა), მრავალფეროვნების სამი განსხვავებული რეგიონით: ცენტრალური და სამხრეთ ამერიკა (დაახლოებით 600 სახეობა); ცენტრალური აზია და ხმელთაშუა ზღვა (250 სახეობა); აღმოსავლეთ აზია (90 სახეობა).

ეტიმოლოგია

სახელწოდება Salvia მომდინარეობს ლათინურიდან salvia (ბრძენი), salvus (უსაფრთხო, უსაფრთხო, ჯანსაღი), ზედსართავი სახელიდან, რომელიც დაკავშირებულია salūs (ჯანმრთელობა, კეთილდღეობა, კეთილდღეობა ან ხსნა) და salvēre (ჯანმრთელობის გრძნობა, განკურნება). პლინიუს უფროსი იყო პირველი ავტორი, რომელიც ცნობილია რომაელების მიერ მცენარეს სახელად "სალვია", რომელიც, სავარაუდოდ, აღწერდა Salvia გვარის სახეობას, Salvia officinalis.

საერთო თანამედროვე ინგლისური სახელწოდება sage მომდინარეობს შუა ინგლისური sawge-დან, რომელიც ნასესხები იყო ძველი ფრანგული სოუსიდან, ლათინური salvia-დან (ბოტანიკური სახელის წყარო). როდესაც გამოიყენება მოდიფიკატორების გარეშე, სახელწოდება "სალბი" ზოგადად აღნიშნავს Salvia officinalis-ს ("საერთო ბრძენი" ან "კულინარიული ბრძენი"), თუმცა იგი გამოიყენება მოდიფიკატორებთან ერთად გვარის რომელიმე წევრის აღსანიშნავად. ორნამენტულ სახეობებს ჩვეულებრივ მოიხსენიებენ მათი გვარის სახელით Salvia.

იხ. ვიდეო - Специи. Шалфей / ENG SUB

სტომატიტის დროს სალბის ფოთლების ნაყინი დაგეხმარებათ - აიღეთ სალბის ფოთოლი დააქუცმაცეთ, 4 ჩაი კოვზს დაასხით 2 ჩაის ჭიქა მდუღარე წყალი გააჩერეთ 30 წუთი  და გადაწურეთ  გაოივლეთ დღეში რამდნეჯერმე.

სალბის ნაყენებსა და ნახარშებს ძირითადად იყენებენ როგორც ანთების საწინააღმდეგო ბაქტერიოსტატიკური თვისებების, მადეზინფიცირებელ საშუალებას პირის ღრუში და ყელში გამოსავლებად სტომატიტების, ზედა სასუნთქი გზების კატარის დროს.

ხალხურ მედიცინაში სალბის ფოთლები გამოიყენება გასტრიტების, კოლიტის, ღვიძლის, თირკმელების დაავადების, ბრონქიტების დროს, აგრეთვე როგორც ამოსახველებელი, ხველის შემარბილებელი, შარდმდენი საშუალება.მის ნაყენს იყენებენ აგრეთვე როგორც კოსმეტიკურ საშუალებას ფერისმჭამელების სამკურნალოდ. ამისათვის ნაყენს შემდეგნაირად ამზადებენ: 1 ჩაის კოვზ დაქუცმაცებულ ფოთოლს ასხამენ 1 ჩაის ჭიქა მდუღარეს, ადუღებენ არაუმეტეს 5 წუთისა, ხმარობენ თბილი საფენების სახით.

Starship vs. N1

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   კოსმოსმური ტეხნოლოგიები ჩვენ მივისწრაფით კოსმოსიკენ - SPACE TECHNOLOGIES We are headed for space

            Starship vs. N1 - ყველაზე დიდი რაკეტა კაცობრიობის  სიტორიაში -The largest    rocket in the history of mankind 

2023 წლის 20 აპრილს SpaceX-ის Starship-მა და მისმა Super Heavy Booster-მა საბჭოთა კავშირის N1 რაკეტის რეკორდი დაამყარა და გახდა ყველაზე ძლიერი რაკეტა მსოფლიოში. მიუხედავად დროისა და გეოგრაფიის განსხვავებისა, ამ ორ რაკეტას გასაოცარი მსგავსება აქვს. ამ სტატიაში ჩვენ გამოვიკვლევთ პარალელებს N1-სა და Starship-ს შორის, გავაანალიზებთ მათ დიზაინს და განვიხილავთ ძრავის არჩევანის მიზეზებს. გარდა ამისა, ჩვენ განვიხილავთ მათ შესაბამის შესაძლებლობებს და ფილოსოფიებს, რომლებიც ხელმძღვანელობდა მათ განვითარებას. წყარო იხ. ბმულზე

დავიწყოთ N1-ისა და Starship-ის გვერდიგვერდ შედარებით. N1 იყო საბჭოთა კავშირის ამბიციური მცდელობა მთვარის რაკეტაზე, რომელიც მიზნად ისახავდა შეერთებული შტატების Saturn V-ის კონკურენციას. და 105 მეტრის შთამბეჭდავ სიმაღლეზე. როდესაც სრულად იკვებება, ის 2735 მეტრულ ტონას იწონის.

ამის საპირისპიროდ, Starship კიდევ უფრო მაღალია, დგას 120 მეტრზე, ხოლო სიგანე ორივე საფეხურისთვის 9 მეტრია. თუმცა, Starship-ს გამოარჩევს მისი წონა სრულად საწვავით მომარაგებისას, რომელიც აღწევს დაახლოებით 5000 მეტრულ ტონას - თითქმის ორჯერ ვიდრე N1. Starship-ის დიზაინი საშუალებას აძლევს მას გადაიტანოს 150 ტონამდე წონა დედამიწის დაბალ ორბიტაზე, რაც მას ყველაზე ძლიერ რაკეტად აქცევს.

N1 გამოიყენებდა კეროლოქსს, RG-1-ისა და თხევადი ჟანგბადის ერთობლიობას, როგორც მის ძრავას. Starship იყენებს მეტალოქსს - თხევადი მეთანისა და თხევადი ჟანგბადის ნარევს. კიდევ ერთი განსხვავება მდგომარეობს ეტაპების რაოდენობაში, N1-ს აქვს მინიმუმ სამი ეტაპი, მაგრამ მთვარის მისიებისთვის ის გამოიყენებოდა ხუთ ეტაპამდე, Saturn V-ის მსგავსი. ამის საპირისპიროდ, Starship არის ორსაფეხურიანი რაკეტა, რომელიც მოიცავს Super Heavy გამაძლიერებელი ეტაპი და Starship-ის ზედა საფეხური, ორივე შექმნილია სრულად ხელახალი გამოყენებისთვის.

იხ. ვიდეო - Starship vs N1... Is Starship doomed to repeat history?

შესაძლოა N1-სა და Starship-ს შორის ყველაზე გამორჩეული მსგავსება მდგომარეობს მათ მიერ დაყენებული ძრავების რაოდენობაში. N1-ის ბლოკის პირველ ეტაპზე იყო 30 NK-15 ძრავა, ხოლო Starship-ის Super Heavy გამაძლიერებელი ამაყობს 33 Raptor 2 ძრავით. N1-ს ჰქონდა დამატებითი ძრავები შემდგომ ეტაპებზე, ხოლო Starship ეყრდნობა სამი ზღვის დონის Raptors-ის და სამი ვაკუუმად ოპტიმიზებული Raptors-ის კომბინაციას მის ზედა საფეხურზე. თუმცა, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ Starship-ის ძრავის ეს კონფიგურაციები ექვემდებარება ცვლილებას, რადგან რაკეტა ჯერ კიდევ დამუშავების პროცესშია.

NK-15 ძრავები N1 Block A Booster-ზე იყენებდნენ ჟანგბადით მდიდარ დახურულ ციკლს, ტექნოლოგიას, რომელიც საბჭოთაებმა აითვისეს 1960-იანი წლების დასაწყისში. ეს ძრავები აწარმოებდნენ 1526 კნ ბიძგს და ჰქონდათ სპეციფიკური იმპულსი 297 წამი ზღვის დონეზე, მასა დაახლოებით 1250 კგ. Raptor 2-ის ძრავები Starship-ზე აწარმოებენ 2255 kN ბიძგს და აქვთ სპეციფიკური იმპულსი 327 წამი ზღვის დონეზე, ხოლო მასა მხოლოდ 1600 კგ. შესაბამისად, Raptor 2 ძრავას აქვს უმაღლესი ბიძგების თანაფარდობა წონასთან დაახლოებით 144:1 NK-15-ის 122:1 თანაფარდობასთან შედარებით. ეს ნიშნავს, რომ არა მხოლოდ Raptor 2 არის უფრო ეფექტური და აწარმოებს მეტ ბიძგს კილოგრამზე - გადამწყვეტი უპირატესობა.

Starship vs N1, Raptor 2 vs NK-15 სარაკეტო ძრავა

ფილოსოფიები

ხალხის ერთი საერთო კითხვაა, რატომ აქვთ ამ რაკეტებს ამდენი ძრავა. მეტი ძრავა არ ნიშნავს მარცხის მეტ პოტენციურ წერტილს და უფრო რთულ სისტემას? მართალია, უფრო მეტ ძრავას აქვს მეტი მარცხის წერტილის პოტენციალი, ბევრი პატარა ძრავის ქონას რამდენიმე უპირატესობა აქვს.

ერთი უპირატესობა ის არის, რომ ძრავის დაკარგვა ნაკლებ გავლენას ახდენს მთლიანი ბიძგის დონეებზე ბევრი პატარა ძრავით, ვიდრე უფრო დიდი ძრავები. მაგალითად, N1 რაკეტას ჰქონდა 30 ძრავა, რომლებიც გამოიმუშავებდნენ 45 MN ბიძგს, ხოლო Saturn V-ს ჰქონდა 35 MN ბიძგი მხოლოდ მისცეს ძრავებისგან. თუ Saturn V-ზე ერთი ძრავა ჩავარდება, ეს გამოიწვევს ბიძგის 20%-იან დაკარგვას, რაც პოტენციურად საფრთხეს უქმნის მისიას. ამის საპირისპიროდ, N1-ის 30 ძრავიდან ერთი ძრავის დაკარგვა გამოიწვევს ბიძგის მხოლოდ 3%-იან დაკარგვას, რაც მისიის გასაგრძელებლად მისაღები ზღვარშია.

გარდა ამისა, ძრავების უფრო დიდ რაოდენობას შეუძლია უზრუნველყოს მეტი გამძლეობა ძრავის უკმარისობის შემთხვევაში. მიუხედავად იმისა, რომ მეტი ძრავა ზრდის წარუმატებლობის შანსებს, მრავალჯერადი ძრავის არსებობა რაკეტას საშუალებას აძლევს გააგრძელოს მუშაობა მაშინაც კი, თუ ერთი ძრავა მწყობრიდან გამოდის. SpaceX-ის რაკეტამ Falcon 9, რომელიც იყენებს ცხრა პატარა ძრავას, აჩვენა ეს საიმედოობა, ამაღლების დროს ძრავის მხოლოდ ორი გამორთვით, რამაც მისიის ჩავარდნა არ გამოიწვია. უფრო მეტიც, SpaceX-ის Falcon Heavy-მა, რომელიც აღჭურვილია 27 ძრავით, შეინარჩუნა მისიის წარმატების უნაკლო რეკორდი.

საიმედოობის გასაზრდელად, თითოეული ძრავა შეიძლება ჩაიკეტოს აფეთქების შემაკავებელ ფარში, რაც თავიდან აიცილებს კატასტროფულ მარცხს მეზობელ ძრავებზე ზემოქმედებისგან. SpaceX-მა გააუმჯობესა აფეთქების შეკავების ფარები მათი Super Heavy გამაძლიერებლების უსაფრთხოების გასაძლიერებლად.

იხ. ვიდეო - Starship VS N-1 | Everyday Astronaut | Русская озвучка

ოპერაციული უპირატესობების გარდა, ბევრი მცირე ზომის ძრავა გვთავაზობს ხარჯებს და უფრო მარტივ მართვას. მასშტაბის ეკონომია მოქმედებს უფრო დიდი რაოდენობის პატარა ძრავების წარმოებისას, რაც შესაძლებელს გახდის კვლევისა და განვითარების ხარჯების უფრო სწრაფად გაუფასურებას. SpaceX-მა უკვე მიაღწია ხარჯების მნიშვნელოვან შემცირებას ძრავის წარმოებაში, რაპტორ 2-ის ძრავები თითო 1 000 000 დოლარზე ნაკლები ღირს, Saturn V-ის F-1 ძრავთან შედარებით, რომელიც 115 000 000 $ ღირს თითო ძრავზე დღევანდელ ვალუტაში. მცირე ძრავები ასევე ნაკლებად არიან მიდრეკილნი წვის არასტაბილურობის პრობლემებისადმი, რომლებსაც უფრო დიდი ძრავები შეიძლება შეხვდნენ.

გარდა ამისა, ძრავების მცირე ზომა აადვილებს მათ მართვას, ტესტირებას, ინსტალაციას და ტრანსპორტირებას. წარმოების უფრო მაღალი მაჩვენებლები და უფრო ხშირი ტესტირება იძლევა მეტ შესაძლებლობებს ხარვეზების იდენტიფიცირებისა და წარმოებაში გაუმჯობესების მიზნით. რამდენიმე პატარა ძრავით, მეტი ტესტირების დროა ხელმისაწვდომი ძრავის დიზაინის დახვეწისა და საიმედოობის უზრუნველსაყოფად.

მიუხედავად იმისა, რომ Starship-ის თავდაპირველმა ფრენებმა აჩვენა ძრავის რამდენიმე პრობლემა, SpaceX-მა გამოუშვა 300-ზე მეტი Raptor ძრავა და დანერგა უფრო მკაცრი ტესტირების რეჟიმი, რომლის მიზანი იყო შესანიშნავი საიმედოობის მიღწევა. რაკეტის ადრეული ვერსიების ფრენის გადაწყვეტილება, წარმატების დაბალი ალბათობის მიუხედავად, გამოწვეულია სისტემის სწავლისა და გაუმჯობესებით, ისევე როგორც საბჭოთა კავშირის მიდგომა N1-თან მიმართებაში.

საცდელი ფრენით

საბჭოთა კავშირს ჰქონდა შეზღუდული ვარიანტები N1 რაკეტასთან დაკავშირებით, იმის გამო, რომ არ შეეძლო ჩაეტარებინა საფუძვლიანი სტატიკური ცეცხლის ტესტები. მათ ვერც კი შეამოწმეს თითოეული ცალკეული ძრავა, რადგან NK-15 ძრავები იყენებდნენ პიროტექნიკას სარქველების გასახსნელად, რაც მათ ერთჯერადად აქცევდა. სამაგიეროდ, მათ აირჩიეს ყოველი მეექვსე ძრავიდან მხოლოდ ერთის ტესტირება (ონლაინ ბევრ ადგილას ამბობენ ყოველი სამიდან ერთი, რაც არასწორია) წარმოების ზოგადი შეცდომების დასადგენად. შესაბამისად, N1 ფრენებში გამოყენებული ძრავები არ იყო საცდელი გაშვებამდე. ამან აიძულა საბჭოთა კავშირი დაეყრდნოთ გაშვების ტესტებს, როგორც ერთადერთ საშუალებას N1-ის მუშაობის შესაფასებლად.

ანალოგიურად, SpaceX-მა აირჩია განმეორებითი ტესტირების მსგავსი ფილოსოფია Starship-ით, მიუხედავად იმისა, რომ ჩაატარა ძრავის ტესტები და სტატიკური ცეცხლის ტესტები. მათ მიაჩნიათ, რომ ტესტირება, თუნდაც ის წარუმატებელი იყოს, იძლევა ღირებულ მონაცემებსა და შეხედულებებს. იმის მაგივრად, რომ გადაჭრას ფრენის, დაშვებისა და მსოფლიოს უდიდესი რაკეტის ხელახალი გამოყენების სირთულეები ერთი ნაბიჯით, SpaceX იღებს ნაბიჯ-ნაბიჯ მიდგომას, სწავლობს თითოეული ტესტიდან.

Starship-ის პირველი ინტეგრირებული საცდელი ფრენა მიზნად ისახავდა გაშვების ბალიშის გაწმენდას კატასტროფული უკმარისობის გარეშე, თუმცა ამან გამოიწვია ბეტონის ძალადობრივი ამოგდება, რამაც დააზიანა კომპლექსის ნაწილები. მიუხედავად ამისა, ფრენამ დაადასტურა სხვადასხვა ასპექტები, მათ შორის Max Q-ზე გავლა, თბოდამცავი ფილების ტესტირება ძლიერი ქარის მაკრატლის ქვეშ და სისტემებისა და აღჭურვილობის ფუნქციონირების დადასტურება. SpaceX-მა მოიპოვა რეალური გამოცდილება და გამოავლინა გაუმჯობესების სფეროები, როგორიცაა ფრენის შეწყვეტის სისტემა.

ჩნდება კითხვა: რატომ აირჩიეს SpaceX-მა და საბჭოთა კავშირმა ამ განმეორებითი დიზაინის პროცესი, ნაცვლად იმისა, რომ ზედმიწევნით დააპროექტონ და გამოსცადონ თითოეული ნაწილი წარმატების მაღალი მაჩვენებლისთვის პირველ ფრენაზე? პასუხი მდგომარეობს მათ კონტექსტში არსებულ განსხვავებებში. მაგალითად, NASA-ს SLS რაკეტამ გაიარა ვრცელი ტესტირება და ინჟინერია 12 წლის განმავლობაში, მიზნად ისახავდა უნაკლო შესრულებას გაუქმების თავიდან ასაცილებლად. SLS-მა მიაღწია წარმატების მაღალ ხარისხს მისი პირველი გაშვებისას, მაგრამ მნიშვნელოვნად მაღალი ფასით.

მეორე მხრივ, Starship-მა ძრავის განვითარება 2016 წელს დაიწყო და დაახლოებით ამავე დროს გახდა სრულფასოვანი პროექტი SpaceX-ში. შვიდი წელი დასჭირდა პირველი ინტეგრირებული ფრენის ტესტის ჩატარებას და რაკეტა ჯერ კიდევ შორს არის ფუნქციონირებისგან. თუმცა, განმეორებითი პროცესი იძლევა Starship-ის სწრაფ წარმოებას, ევოლუციას და გაუმჯობესებას, რაც მას მომავალში საოპერაციო სტატუსზე აყენებს.

SpaceX მიჰყვება მიდგომას „სწრაფად აშენება, გამოცდა, გატეხვა, გამეორება, ფრენა, აფეთქება, მისგან სწავლა, გამეორება“, რომელიც საბჭოთა კავშირის ფილოსოფიას ჰგავს. მიუხედავად იმისა, რომ N1-ს სხვა ბედი შეექმნა, Starship-ის მომავალი გაურკვეველი რჩება. თუმცა, საოპერაციო შესაძლებლობების, მუდმივი გაუმჯობესებისა და ადაპტირების პოტენციალის გათვალისწინებით, Starship მზად არის გაიჭრას საკუთარი გზა და მიაღწიოს წარმატებას მომავალ წლებში.

ვარსკვლავური ხომალდი იგივე ბედს განიცდის?

N1 რაკეტის წარუმატებლობა მხოლოდ ძრავების რაოდენობას არ შეიძლება მივაწეროთ. მიუხედავად იმისა, რომ ძრავების რაოდენობამ როლი ითამაშა, მარცხის ძირითადი მიზეზი, პირველ რიგში, NK-15 ძრავების ხარისხი იყო. ეს ძრავები შედარებით ახალი იყო, შეუმოწმებელი და მარცხისკენ მიდრეკილი. როგორც ძრავების, ისე სრული პირველი ეტაპის ტესტირების ნაკლებობამ, მრავალრიცხოვანი ძრავების მართვისთვის პრიმიტიული კომპიუტერული სისტემის KORD-ის გამოყენებასთან ერთად, კატასტროფის რეცეპტი შექმნა.

ბიძგის დიფერენციალი, N1-ის მიერ გამოყენებული საჭის რეჟიმი, ასევე გამოწვევებს წარმოადგენდა. ის საჭიროებდა დროსელის ზუსტ ბრძანებებს და შედეგად ატარებდა მეტ დროს ტრანზიტორებში, როცა ძრავები ზევით-ქვევით ცურავდნენ. თუ ძრავა გამორთულია, KORD კომპიუტერს უნდა გამორთო საპირისპირო ძრავა, რომ თანაბარი ბიძგი შეენარჩუნებინა. ეს იმას ნიშნავდა, რომ N1-ს შეეძლო მხოლოდ ორი ძრავის დაკარგვა, რადგან ყოველი გამორთვა საჭიროებდა საპირისპირო ძრავის გამორთვასაც, რაც შეცდომისთვის მცირე ადგილს ტოვებდა.

ამის საპირისპიროდ, Starship-ის Super Heavy გამაძლიერებელი ძირითადად მართავს 13 ცენტრალურ ძრავას, რომლებსაც შეუძლიათ ჯიბეები. გიმბოლი საშუალებას აძლევს ძრავებს მოტრიალდნენ და უზრუნველყონ ტემპის, დახრისა და გადახვევის კონტროლი. Starship-ში გამოყენებული Raptor ძრავებს აქვთ შთამბეჭდავი გიმბალის დიაპაზონი 15 გრადუსი და შეუძლიათ სწრაფი კორექტირების გაკეთება ელექტრომექანიკური სერვო ბიძგების ვექტორის კონტროლის გამოყენებით. ეს ნიშნავს, რომ ძრავის გაუმართაობის შემთხვევაში, Starship-ს შეუძლია შეინარჩუნოს კონტროლი გიმბალის კუთხეების რეგულირებით, დაპირისპირებული ძრავის წყვილების გამორთვის გარეშე.

მიუხედავად N1-ის წინაშე მდგარი გამოწვევებისა, ითვლება, რომ ისინი საბოლოოდ მოაგვარებდნენ პრობლემებს და გააუმჯობესებდნენ რაკეტის მუშაობას. N1-F, N1-ის შემდეგი გამეორება, მოსალოდნელი იყო განახლებული და უფრო საიმედო ძრავებით, NK-33.

Starship სარგებლობს კომპიუტერულ და კოსმოსურ ტექნოლოგიებში 50 წელზე მეტი ხნის წინსვლით. თანამედროვე კომპიუტერები საშუალებას აძლევს ძრავებს აღმოაჩინონ ანომალიები და გამორთონ კატასტროფული უკმარისობამდე. გარდა ამისა, SpaceX-ს აქვს სოლიდური შემოსავლის ნაკადი, რადგან არის წამყვანი გაშვების პროვაიდერი და სწრაფად აფართოებს Starlink ინტერნეტ სერვისს. ისინი ინვესტირებას ახდენენ მნიშვნელოვან რესურსებს Starship-ში და მიზნად აქვთ რაკეტების მასობრივი წარმოება. SpaceX-ის ოდესღაც შეუძლებელი მიღწევების მიღწევის გამოცდილება და ინოვაციებისადმი მისი ერთგულება ხდის მათ ნაკლებად მიდრეკილს სახსრების ამოწურვის ან დროული წარუმატებლობის წინაშე.

SpaceX უკვე ავითარებს მრავალ ობიექტს Starship-ის წარმოების გასაფართოებლად და არის რამდენიმე მანქანა დასასრულს. მიუხედავად იმისა, რომ მათ ამჟამად არ გააჩნიათ სამუშაო გაშვების ბალიშები, გონივრულია დავიჯეროთ, რომ SpaceX იპოვის გამოსავალს. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ეს შეფასებები არ არის მიკერძოებული, მაგრამ ეფუძნება SpaceX-ის დემონსტრირებულ უნარს, გადალახოს გამოწვევები და მიაღწიოს ღირსშესანიშნავ მიღწევებს შედარებით მოკლე პერიოდში.

Შემაჯამებელი

მოკლედ, მაშინ, როცა N1-ს მნიშვნელოვანი სირთულეები შეექმნა, Starship-ს აქვს უპირატესობა ტექნოლოგიური მიღწევებით, ფინანსური სტაბილურობით და საზღვრების გადალახვის დადასტურებული გამოცდილება. SpaceX-ის ერთგულება განმეორებადი დიზაინის, მასშტაბის ეკონომიისა და ხელახალი გამოყენებისადმი პოზიციონირებს Starship-ს წარმატებისთვის და კოსმოსური ტრანსპორტის რევოლუციის პოტენციალს.

💗💋იხ ვიდეო მუსიკალური პაუზა მიიღეთ ესთეტიკური სიამუვნება და ერთად შევაბიჯოთ მომავლის ტეხნოლოგიებში💖💋

იტალიის სერია A

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             იტალიის სერია A

სერია A (იტალიური გამოთქმა: [ˈsɛːrje ˈa]), ასევე მოუწოდა Serie A TIM ეროვნული სპონსორობისთვის TIM-თან, [2] არის პროფესიონალური ლიგის შეჯიბრი საფეხბურთო კლუბებისთვის, რომლებიც მდებარეობს იტალიის საფეხბურთო ლიგის სისტემის ზედა ნაწილში და გამარჯვებული დაჯილდოვდება სკუდეტო და Coppa Campioni d'Italia. ის 1929–30 წლების სეზონიდან ოთხმოცდაათ წელზე მეტი ხნის განმავლობაში ფუნქციონირებს როგორც ორმოცდაათი ტურნირი. მისი ორგანიზატორი იყო Direttorio Divisioni Superiori 1943 წლამდე და Lega Calcio 2010 წლამდე, როდესაც შეიქმნა Lega Serie A 2010-11 სეზონისთვის. სერია A განიხილება, როგორც ერთ-ერთი საუკეთესო საფეხბურთო ლიგა მსოფლიოში და ის ხშირად არის გამოსახული, როგორც ყველაზე ტაქტიკური და დაცვით გამართული ეროვნული ლიგა. სერია A იყო მსოფლიოს უძლიერესი ეროვნული ლიგა 2020 წელს IFFHS-ის მიხედვით,  და მეოთხე ადგილზეა ევროპულ ლიგებს შორის უეფას ლიგის კოეფიციენტის მიხედვით – ბუნდესლიგის, ლა ლიგის და პრემიერ ლიგის შემდეგ და ლიგა 1-ის წინ – რომელიც დაფუძნებულია. წინა ხუთი წლის განმავლობაში ჩემპიონთა ლიგასა და ევროპა ლიგაში იტალიური კლუბების გამოსვლაზე. სერია A ხელმძღვანელობდა უეფას რეიტინგს 1986 წლიდან 1988 წლამდე და 1990 წლიდან 1999 წლამდე.

მისი ამჟამინდელი ფორმატით, იტალიის საფეხბურთო ჩემპიონატი გადაკეთდა რეგიონული და რეგიონთაშორისი რაუნდებიდან, ერთსაფეხურიან ლიგაში 1929–30 სეზონიდან მოყოლებული. 1929 წლამდე მოპოვებული ჩემპიონის ტიტულები ოფიციალურად აღიარებულია FIGC-ის მიერ იმავე წონით, როგორც შემდგომში მინიჭებული ტიტულები. ანალოგიურად, 1945–46 წლების სეზონი, როდესაც ორმხრივი მატჩი შეჩერდა და ლიგა ითამაშა ორ გეოგრაფიულ ჯგუფში მეორე მსოფლიო ომის განადგურების გამო, სტატისტიკურად არ განიხილება, თუნდაც მისი სათაური სრულად ოფიციალური იყოს.

ლიგა მასპინძლობს მსოფლიოს სამ ყველაზე ცნობილ კლუბს, როგორიცაა იუვენტუსი, მილანი და მილანის ინტერი, ყველა დამფუძნებელი წევრი G-14, ჯგუფი, რომელიც წარმოადგენდა უმსხვილეს და პრესტიჟულ ევროპულ საფეხბურთო კლუბებს 2000 წლიდან 2008 წლამდე,  პირველი ორი ასევე არის მისი თანმიმდევრული ორგანიზაციის, ევროპის კლუბების ასოციაციის (ECA) დამფუძნებელი წევრი. უფრო მეტმა მოთამაშემ მოიგო ოქროს ბურთი სერია A-ს კლუბში თამაშისას, ვიდრე ესპანეთის ლა ლიგის გარდა მსოფლიოს ნებისმიერ ლიგას,  თუმცა ლა ლიგას აქვს ოქროს ბურთის მფლობელის ყველაზე მეტი რაოდენობა. იუვენტუსი, იტალიის ყველაზე წარმატებული კლუბი მე-20 საუკუნის და ყველაზე გამარჯვებული იტალიური გუნდი,  მეექვსეა ევროპაში და მეთორმეტე მსოფლიოში ყველაზე ოფიციალური საერთაშორისო ტიტულებით თერთმეტით. ევროპის კონფერენციის ლიგის პირველ ფინალამდე 2022 წელს, ის ასევე იყო მსოფლიოში ერთადერთი, რომელმაც მოიგო ისტორიული ხუთივე ოფიციალური კონფედერაციის შეჯიბრი, მიღწევა, რომელიც მიღწეულია 1985 წლის საკონტინენტთაშორისო თასზე ტრიუმფის შემდეგ და მეექვსე ტურნირის მოგების შემდეგ. უეფას ინტერტოტოს თასი, თოთხმეტი წლის შემდეგ. მილანი საერთო ჯამში მესამე კლუბია ოფიციალური საერთაშორისო ტიტულით მოპოვებული თვრამეტით. ინტერი, 2009-10 წლების სეზონში მიღწეული მიღწევების შემდეგ, გახდა პირველი იტალიური გუნდი, რომელმაც მიაღწია სეზონურ ტრიპლეტს. ეს არის ასევე გუნდი, რომელმაც უწყვეტად იასპარეზა იტალიური ფეხბურთის უმაღლეს ჩემპიონატში, დებიუტი 1909 წელს. ყველა ეს კლუბი, ლაციოსთან, ფიორენტინასთან, რომასთან და ნაპოლისთან ერთად, ცნობილია როგორც იტალიური ფეხბურთის "შვიდი დები" (sette sorelle).

სერია A არის ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი საფეხბურთო ლიგა მსოფლიოში. 2017 წელს ჟურნალის FourFourTwo-ს მიერ არჩეული ისტორიის 100 საუკეთესო ფეხბურთელიდან 42-მა მოთამაშემ ითამაშა სერია A-ში, ვიდრე მსოფლიოს ნებისმიერ ლიგაში. იუვენტუსი არის გუნდი, რომელმაც გამოუშვა ყველაზე მეტი მსოფლიო ჩემპიონატის ჩემპიონი (27), ინტერი (20), რომა (16) და მილანი (10), ამ რეიტინგში შესაბამისად მესამე, მეოთხე და მეცხრეა.

ისტორია

სერია A, როგორც დღეს არის სტრუქტურირებული, დაიწყო 1929-30 წლების სეზონში. 1898 წლიდან 1922 წლამდე კონკურსი მოეწყო რეგიონულ ჯგუფებად. იმის გამო, რომ მუდმივად მზარდი გუნდები ესწრებიან რეგიონულ ჩემპიონატებს, იტალიის ფეხბურთის ფედერაციამ (FIGC) 1921 წელს გაყო CCI (იტალიის ფეხბურთის კონფედერაცია), რომელმაც დააარსა მილანში Lega Nord (ჩრდილოეთ საფეხბურთო ლიგა), დღევანდელი Lega Serie A-ს წინაპარი. CCI გუნდები ხელახლა შეუერთდნენ FIGC-ს, შექმნეს ორი რეგიონთაშორისი დივიზიონი, რომლებმაც დაარქვა კატეგორიები დივიზიონებად და დაყო FIGC სექციები ორ ჩრდილოეთ-სამხრეთის ლიგად. 1926 წელს, შიდა კრიზისებისა და ფაშისტური ზეწოლის გამო, FIGC-მ შეცვალა შიდა პარამეტრები, დაამატა სამხრეთის გუნდები ეროვნულ დივიზიონში, რაც საბოლოოდ 1929-30 წლების საბოლოო დასკვნამდე მიიყვანა. ტურინო გამოცხადდა ჩემპიონად 1948–49 წლების სეზონში ავიაკატასტროფის შემდეგ სეზონის ბოლოს, რომელშიც მთელი გუნდი დაიღუპა.

სერია A-ს ჩემპიონატის ტიტულს ხშირად მოიხსენიებენ, როგორც სკუდეტოს ("პატარა ფარი"), რადგან 1923-24 წლების სეზონიდან გამარჯვებული გუნდი მომდევნო სეზონში ატარებს პატარა გერბს იტალიის სამფერთან ერთად. ყველაზე წარმატებული კლუბი იუვენტუსია 36 ჩემპიონობით, შემდეგ მოდის მილანის ინტერი და ამილანი 19 ჩემპიონობით. 2004-05 წლების სეზონიდან მოყოლებული, ჩემპიონატის ბოლო შემობრუნების შემდეგ კლუბს მოედანზე ნამდვილი თასი გადაეცა. თასი, სახელად Coppa Campioni d'Italia, ოფიციალურად გამოიყენებოდა 1960-61 წლების სეზონიდან, მაგრამ 1961-2004 წლებში გამარჯვებულ კლუბებს გადაეცათ Lega Nazionale Professionisti-ის სათაო ოფისში.

2009 წლის აპრილში სერია A-მ გამოაცხადა სერია B-დან გაყოფა. ოცი კლუბიდან ცხრამეტმა ხმა მისცა ამ ნაბიჯის სასარგებლოდ სატელევიზიო უფლებების გამო კამათში; დაქვეითებით საფრთხის ქვეშ მყოფმა ლეჩემ გადაწყვეტილებას წინააღმდეგ მისცა ხმა. მაურიციო ბერეტა, იტალიის დამსაქმებელთა ასოციაციის ყოფილი ხელმძღვანელი, გახდა ახალი ლიგის პრეზიდენტი.

2016 წლის აპრილში გამოცხადდა, რომ სერია A აირჩია საერთაშორისო ფეხბურთის ასოციაციის საბჭომ ვიდეოს გამეორების შესამოწმებლად, რომელიც თავდაპირველად პირადი იყო 2016-17 წლების სეზონისთვის, რაც მათ საშუალებას აძლევდა გამხდარიყვნენ ცოცხალი საპილოტე ფაზა, განმეორებითი დახმარების დახმარებით, რომელიც განხორციელდა 2017 წელს. -18 სეზონი. გადაწყვეტილების შესახებ FIGC-ის პრეზიდენტმა კარლო ტავეკიომ თქვა: „ჩვენ ვიყავით მოედანზე ტექნოლოგიის გამოყენების პირველ მხარდამჭერთა შორის და გვჯერა, რომ გვაქვს ყველაფერი საჭირო იმისათვის, რომ შემოგთავაზოთ ჩვენი წვლილი ამ მნიშვნელოვან ექსპერიმენტში“.

ფორმატი

სერია A-ს ისტორიის უმეტესობის განმავლობაში 16 ან 18 კლუბი ასპარეზობდა უმაღლეს დონეზე. თუმცა, 2004–05 წლების შემდეგ, სულ 20 კლუბი იყო. ერთი სეზონი (1947–48) ითამაშა 21 გუნდში პოლიტიკური მიზეზების გამო, იუგოსლავიასთან ომის შემდგომი დაძაბულობის შემდეგ. ქვემოთ მოცემულია სრული ჩანაწერი იმის შესახებ, თუ რამდენი გუნდი თამაშობდა თითოეულ სეზონში ლიგის ისტორიის განმავლობაში;

18 კლუბი: 1929–1934 წწ

16 კლუბი: 1934–1943 წწ

20 კლუბი: 1946–1947 წწ

21 კლუბი: 1947–1948 წწ

20 კლუბი: 1948–1952 წწ

18 კლუბი: 1952–1967 წწ

16 კლუბი: 1967–1988 წწ

18 კლუბი: 1988–2004 წწ

20 კლუბი: 2004–დღემდე

სკუდეტოს პაჩი

სეზონის განმავლობაში, რომელიც გრძელდება აგვისტოდან მაისამდე, თითოეული კლუბი თამაშობს თითოეულ სხვა გუნდს ორჯერ; ერთხელ სახლში და ერთხელ სტუმრად, სეზონის ბოლომდე თითოეული გუნდისთვის სულ 38 თამაში. ამგვარად, იტალიურ ფეხბურთში გამოიყენება ნამდვილი მრგვალი ფორმატი. სეზონის პირველ ნახევარში, რომელსაც ანდატა ეწოდება, თითოეული გუნდი თამაშობს ერთხელ ლიგის თითოეულ მოწინააღმდეგეს, სულ 19 მატჩში. სეზონის მეორე ნახევარში, რომელსაც რიტორნო ეძახიან, გუნდები ითამაშებენ კიდევ 19 თამაშს, კიდევ ერთხელ ყოველი მეტოქის წინააღმდეგ, რომელშიც საშინაო და გასვლითი მატჩები შებრუნებულია. სეზონის ორ ტაიმში მატჩების ზუსტად ერთნაირი თანმიმდევრობა იყო 2021–22 წლების სეზონამდე, როდესაც შემოღებულ იქნა ასიმეტრიული კალენდარი, ინგლისის, ესპანური და საფრანგეთის ლიგის ფორმატის მიხედვით.[29] 1994–1995 წლების სეზონიდან მოყოლებული, გუნდებს ენიჭებათ სამი ქულა გამარჯვებისთვის, ერთი ქულა ფრესთვის და არ ქულა წაგებისთვის. მანამდე გუნდებს აძლევდნენ ორ ქულას გამარჯვებისთვის, ერთი ფრესთვის და არც ერთი წაგებისთვის. სამი ყველაზე დაბალი ადგილი სეზონის ბოლოს დაქვეითდება სერია B-ში და სამი გუნდი დაწინაურდა, რათა მათ შეცვალოს მომდევნო სეზონში.

ევროპული კვალიფიკაცია

2022 წლის მონაცემებით, სერია A არის მეოთხე საუკეთესო ლიგა უეფა-ს კოეფიციენტით, ამიტომ სერია A-ს ოთხი საუკეთესო გუნდი კვალიფიცირდება პირდაპირ უეფას ჩემპიონთა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე. გუნდი, რომელიც მეხუთე ადგილს იკავებს, იტალიის თასის გამარჯვებულთან ერთად (თუ კოპა იტალიის გამარჯვებული ხუთეულს მიღმა გავიდა) ან მეექვსე ადგილზე გასული გუნდი (თუ იტალიის თასის გამარჯვებული ხუთეულში მოხვდა), კვალიფიცირდება უეფას ევროპა ლიგის ჯგუფურ ეტაპზე. მეექვსე ან მეშვიდე რეიტინგული კლუბი, კოპა იტალიის გამარჯვებულის ლიგის შედეგიდან გამომდინარე, უერთდება უეფას ევროპის საკონფერენციო ლიგის ბოლო საკვალიფიკაციო რაუნდს.

ტაიბრეიკი

თუ 38-ვე თამაშის შემდეგ ორი გუნდი ერთობიან ქულებს პირველ ადგილზე ან მე-17 ადგილზე, ბოლო უსაფრთხო ადგილი, გუნდი, რომელიც მოიგებს სკუდეტოს ან დარჩება მე-17 ადგილზე, გადაწყდება პლეი-ოფში ერთი ფეხით 90 წუთიანი თამაშით. პენალტები (დამატებითი დროის გარეშე), ჩატარდება ნეიტრალურ მოედანზე. თუ მინიმუმ სამი გუნდი თანაბარია ერთ-ერთ ამ ადგილზე, მაშინ მატჩში მონაწილე ორი გუნდი წყდება მინი ცხრილით მონაწილე გუნდებს შორის ქვემოთ მოცემული ტაიბრეიკერების გამოყენებით. ნებისმიერ სხვა პოზიციაზე ფრესთვის გადამწყვეტი ტაი-ბრეიკერები შემდეგია:

თავ-თავის წერტილები

თავდაპირველი თამაშების გოლების სხვაობა

გოლების სხვაობა მთლიანობაში

გატანილი გოლების მეტი რაოდენობა

პლეი-ოფის თამაში ნეიტრალურ ადგილზე, თუ ეს აუცილებელია ევროპის კვალიფიკაციის ან დაქვეითების გადასაწყვეტად; წინააღმდეგ შემთხვევაში მონეტის გადაბრუნებით

2006–07 და 2021–22 წლებში, ტაიბრეიკერები ამჟამად იყენებდნენ ყველა ადგილს, რათა გადაეწყვიტათ სკუდეტოს გამარჯვებული საჭიროების შემთხვევაში, თუმცა ეს არასდროს ყოფილა საჭირო. 2005-06 წლების სეზონამდე, პლეი-ოფი მაშინვე გამოიყენებოდა, თუ გუნდები პირველ ადგილზე, ევროპის საკვალიფიკაციო ადგილებზე ან დაქვეითებას იკავებდნენ. ზოგიერთ გასულ წლებში, პლეი ოფი იყო ერთი თამაში ნეიტრალურ ადგილზე, ხოლო ზოგიერთში ეს იყო ორფეხა ფრე, რომელიც გადაწყვეტილი იყო საერთო ანგარიშით. პლეი ოფის თამაში არასდროს ყოფილა საჭირო მას შემდეგ, რაც ტაიბრეიკის ფორმატი შეიცვალა.

ერთადერთი შემთხვევა, როდესაც პლეიოფი გამოიყენეს ჩემპიონის გადასაწყვეტად, მოხდა 1963-64 წლების სეზონში, როდესაც ბოლონიამ და ინტერმა ორივე 54 ქულით დაასრულეს. ბოლონიამ მოიგო პლეი-ოფი 2–0 რომის სტადიონ ოლიმპიკოზე სკუდეტოს მოსაგებად. პლეი-ოფის თამაშები არაერთხელ გამოიყენებოდა ევროპული შეჯიბრებების კვალიფიკაციის გადასაწყვეტად (ბოლოს 1999-2000 წლებში) და დაქვეითებას (ბოლოს 2004-05 წლებში).

იხ.ვიდეო - კვარას ინტერვიუ / ნანატრი სკუდეტო და მარადონას გზა