ფინეთის თავდაცვის ძალები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

           ფინეთის თავდაცვის ძალები

ფინეთის თავდაცვის ძალების ემბლემა

დროშა გამოიყენება ფინეთის თავდაცვის ძალების მიერ

დაფუძნდა - ქვედანაყოფები Suomen Maavoimien tunnus.svg სახმელეთო ძალები

Suomen Ilmavoimien tunnus.svg საჰაერო ძალები

Suomen Merivoimien tunnus.svg საზღვაო

სამხედრო ძალები

ჯარში დასაქმებულია 12000 პროფესიონალი ჯარისკაცი და სამოქალაქო პირი

ყოველწლიურად 22 000 გაწვრთნილი წვევამდელი

280000 მებრძოლი (ომის დროს ძალა)

900 000 რეზერვისტი

ფინანსები

ბიუჯეტი $4,11 მილიარდი

მშპ-ის პროცენტი 1.5%

აპლიკაციები

ამბავი

ფინეთის სამოქალაქო ომი

პირველი საბჭოთა-ფინეთის ომი

საბჭოთა-ფინეთის ომი (1939-1940 წწ.)

საბჭოთა-ფინეთის ომი (1941-1944 წწ.)

ლაპლანდიის ომი

ომი ავღანეთში (2002 - 2021 წწ.)

ერაყის ომი

სამშვიდობო ოპერაციები:

UNIFIL

საიტი pulustusvoimat.fi

(ფინ. Puolustusvoimat, შვედ. Försvarsmakten) ― ფინეთის ოფიციალური რეგულარული სამხედრო ძალა. ფინეთის თავდაცვის ძალები შედგება ფინეთის არმიის, ფინეთის საზღვაო ძალების და ფინეთის საჰაერო ძალებისგან. ფინეთის საზღვრის დაცვის სამსახური, რომელიც მშვიდობიანობის პერიოდში დამოუკიდებელი სამხედრო უწყებაა, ომიანობის დროს ფინეთის თავდაცვის ძალების დაქვემდებარებაში გადადის.

ფინეთში მოქმედებს საყოველთაო გაწვევა მამაკაცებისათვის 18-დან 29 წლის ასაკამდე, რომელიც გულისხმობს 165, 255 ან 347 დღიან სავალდებულო სამხედრო სამსახურს. არსებობს ალტერნატიული, არასამხედრო სავალდებულო სამსახური მამაკაცთათვის და მოხალისეობრივი სამსახური ქალებისათვის.

ფინეთი ევროკავშირის წევრი და ნატოს არაწევრი ერთადერთი ქვეყანაა, რომელიც რუსეთს ესაზღვრება. ფინეთის ოფიციალური პოლიტიკის მიხედვით, 280 000-იანი.  სამხედრო ძალა საკმარისია მტრის შესაკავებლად. თავდაცვის ძალები შედგება მაღალი მობილობის საველე ქვედანაყოფებისგან, რომელსაც ზურგს უმაგრებს ტერიტორიული თავდაცვითი შენაერთები. იგი იცავს ეროვნულ ტერიტორიას და მისი სამხედრო სტრატეგია გულისხმობს ფინეთის ტყიანი რელიეფისა და მრავალრიცხოვანი ტბების გამოყენებას აგრესორის გამოფიტვისა და დასუსტების მიზნით, ნაცვლად მისი შეკავების მცდელობისა საზღვარზე.

2022 წლისთვის ფინეთის სამხედრო ბიუჯეტი დაახლოებით 5.8 მილიარდი ევრო იყო. პოპულარულია მოხალისეობრივი სამსახური საზღვარგარეთ, რის შედეგადაც ფინელი სამხედრო მოსამსახურეები ხშირად მსახურობენ გაეროს, ნატოს და ევროკავშირის საერთაშორისო მისიებში. ფინეთის არსენალშია 700 ჰაუბიცა, 700 მძიმე ნაღმსატყორცნი და 100 ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა, რაც მას დასავლეთ ევროპაში ყველაზე მძლავრ საარტილერიო შესაძლებლობებს აძლევს. უპირატესი მოწინააღმდეგის წინააღმდეგ სამშობლოს დაცვის სურვილი მოსახლეობაში 76%-ს აღწევს, რაც ევროპაში ერთ-ერთი უმაღლესი მაჩვენებელია.

იხ.ვიდეო - ფინეთის თავდაცვის ძალების მეთაურის ლექცია DIB-ში - 208 просмотров  30 авг. 2016 г.

საქართველოში ოფიციალური ვიზიტის ფარგლებში, ფინეთის თავდაცვის ძალების მეთაური, გენერალ-ლეიტენანტი იარმო ლინდბერგი თავდაცვის ინსტიტუციური აღმშენებლობის სკოლას (DIB) ესტუმრა. 

საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსმა, გენერალ-მაიორმა ვახტანგ კაპანაძემ და DIB-ის დირექტორმა თეა ნიკოლაშვილმა ფინელ სტუმარს სკოლის მნიშვნელობა და მისია გააცნეს.

თავდაცვის ინსტიტუციური აღმშენებლობის სკოლაში გენერალ-ლეიტენანტი იარმო ლინდბერგი  თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორის წარმომადგენლებს შეხვდა. ფინეთის თავდაცვის ძალების მეთაურმა წაიკითხა ლექცია ფინეთის შეიარაღებულ ძალებთან დაკავშირებით. ფინელმა გენერალმა ყურადღება რეგიონული უსაფრთხოების საკითხებზეც გაამახვილა. მან აუდიტორიას ფინეთის შეიარაღებული ძალების პრიორიტეტებიც გააცნო. 

„ძალიან მნიშვნელოვანია ჩვენს ფინელ პარტნიორებთან შეხვედრა, მათი გამოცდილების გაზიარება; ვინაიდან, მათ გააჩნიათ მსგავს მეზობელთან ურთიერთობის გამოცდილება, შესაბამისად, მათ აქვთ საკმაოდ კარგი და საინტერესო მოდელი შემუშავებული თავდაცვისთვის, რაც, ასევე, მნიშვნელოვანია და საინტერესოა ჩვენთვის. ძალიან ცუდი იქნება ჩვენთვის თუ კოპირებას მოვახდენთ, ვინაიდან საქართველოს აქვს განსხვავებული გარემო, რესურსები და შესაძლებლობა. რა თქმა უნდა, ჩვენ უნდა გამოვიყენოთ ყველაფერი კარგი, მაგრამ უნდა მოვახდინოთ მისი ადაპტირება საქართველოს რეალობაში. ეს ესმით ჩვენს პარტნიორებსაც, ამიტომ ისინი გვაცნობენ თავისი თავდაცვის ძლიერ და სუსტ მხარეებს. ეს საშუალებას მოგვცემს მოვძებნოთ უფრო კარგი გზები, საქართველოს რესურსების გამოყენებით, ქვეყნის თავდაცვის გაუმჯობესებისათვის“ - განაცხადა გენერალ-მაიორმა ვახტანგ კაპანაძემ.

შეხვედრა კითხვა-პასუხის რეჟიმში წარიმართა. თავდაცვისა და უსაფრთხოების სექტორის წარმომადგენლები ფინეთის რეზერვის სისტემით, სავალდებულო სამხედრო გაწვევის ფინური მოდელითა და სხვა საკითხებით დაინტერესდნენ.

შეხვედრას შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსის მოადგილე, ბრიგადის გენერალი გიორგი სურმავა, ფინეთის რესპუბლიკაში საქართველოს თავდაცვის ატაშე, ასევე, საქართველოში ფინეთის რესპუბლიკის თავდაცვის ატაშე და დელეგაციის წევრები დაესწრნენ.

ისტორია

 ფინეთი ისტორია.

სამოქალაქო ომი

ბრძანება ფინეთის თავდაცვის ძალების პირველი შტაბის დაარსების შესახებ, 1918 წლის 2 თებერვალი

1917 წლის 6 დეკემბერს ფინეთმა დამოუკიდებლობა გამოაცხადა, რის შემდეგაც, 1918 წლის 25 იანვარს ფინეთის სამოქალაქო გვარდია („თეთრი გვარდია“) სამთავრობო სამხედრო ძალად გამოცხადდა და მის მეთაურად ბარონი კარლ გუსტავ ემილ მანერჰაიმი დაინიშნა. ამ ფაქტამდე დაახლოებით ერთი კვირით ადრე თეთრ გვარდიასა და მუშათა გასამხედროებულ ორგანიზაციას, ე.წ. „წითელ გვარდიას“ შორის ვიიპურიში უკვე მომხდარი იყო შეტაკებები, რითიც დაიწყო ფინეთის სამოქალაქო ომი.

ომი თეთრების გამარჯვებით დასრულდა, რაც, დიდწილად გენერალი მანერჰაიმის ხელმძღვანელობის და 1 800 ფინელი ეგერის სამაგალითო, შემტევი მოქმედებების დამსახურება იყო. ეგერები გერმანიაში იყვნენ გაწვრთნილი და თან ჩამოიტანეს გერმანული ტაქტიკური დოქტრინა და სამხედრო კულტურა. ომისშემდგომი წლები ხასიათდებოდა მოხალისეობრივი კამპანიებით, რომლებიც დასრულდა 1920 წელს ტარტუს შეთანხმებით, რომლითაც დასრულდა ომი ფინეთსა და საბჭოთა კავშირს შორის და განისაზღვრა ფინეთის საერთაშორისოდ აღიარებული საზღვრები.

ომთაშორისი წლები

სამოქალაქო ომის მოგების შემდეგ ფინეთის არმია პროფესიონალი გერმანელი ოფიცრების მიერ სამ დივიზიად და ერთ ბრიგადად გადანაწილდა. ეს ფინეთის არმიის საბაზისო სტრუქტურა იყო მომდევნო 20 წლის განმავლობაში. სანაპირო ზოლს იცავდა ცარიზმის დროინდელი ფორტიფიკაციები და ომის დროს ალაფის სახით მოპოვებული გემები. ფინეთის საჰაერო ძალები ჯერ კიდევ 1918 წლის მარტში იყო ჩამოყალიბებული, თუმცა, არმიის ნაწილს წარმოადგენდა და დამოუკიდებელი სამხედრო ძალის სტატუსი 1928 წლამდე არ ჰქონია.

სამოქალაქო ომის შემდეგ ახალმა მთავრობამ შემოიღო სავალდებულო გაწვევა, მობილიზაციის ახალი სისტემა და რეგულარული სავალდებულო კურსები რეზერვისტებისათვის. 1919 წელს დაარსდა ოფიცერთა საწყისი მომზადების აკადემია (Kadettikoulu), რასაც მოჰყვა გენერალური შტაბის კოლეჯის (Sotakorkeakoulu) დარსება 1924 წელს და ტაქტიკური მომზადების სკოლის (Taistelukoulu) დაარსება 1927 წელს, რომელსაც ასეულის და უმცროსი ოფიცრები, ასევე, კაპრალ-სერჟანტები უნდა მოემზადებინა. ერთწლიანი სავალდებულო სამსახური ბევრად ხანგრძლივი იყო, ვიდრე სხვა სკანდინავიური ქვეყნებისა 1920-იან და 30-იან წლებში, თუმცა, პოლიტიკური ოპოზიციის წინააღმდეგობა თავდაცვითი ხარჯების ზრდის მიმართ არმიას სათანადო აღჭურვილობის გარეშე ტოვებდა საბჭოთა კავშირის წინააღმდეგ, რომელიც ფინელების აზრით, ერთადერთ შესაძლო აგრესორს წარმოადგენდა.

II მსოფლიო ომი

ფინელი ჯარისკაცი Lahti-Saloranta M-26 ტიპის მსუბუქი ტყვიამფრქვევით, ზამთრის ომი.

1939 წლის ნოემბერში ფინეთში საბჭოთა კავშირი შეიჭრა. წითელი არმიის დამარცხება ფინელებმა მარშალი მანერჰაიმის ხელმძღვანელობით არაერთხელ შეძლეს, მათ შორის, სუომუსალმის უმნიშვნელოვანეს ბრძოლაში. ამ წარმატებათა ერთ-ერთი მიზეზი ე.წ. „მოტის ტაქტიკის“ გამოყენება იყო, რაც მოწინააღმდეგის მცირე დაჯგუფებების სრულ გარშემორტყმას გულისხმობს. ფინეთმა წარმატებით შეძლო დამოუკიდებლობის დაცვა, თუმცა, მოსკოვის სამშვიდობო შეთანხმების ძალით, ტერიტორიის 9%-ის დათმობა მოუხდა. ომში ფინეთის ცოცხალი ძალის დანაკარგი 25,904 იყო, ხოლო საბჭოთა კავშირისა – 167,976.

გერმანული „პანცერფაუსტით“ აღჭურვილი ფინელი ჯარისკაცები განდგურებული საბჭოთა T-34 ტანკის ფონზე, ტალი-იჰანტალას ბრძოლის დროს. წინ მიმავალი ჯარისკაცი, ასევე, აღჭურვილია Suomi KP/-31 მსუბუქი ტყვიამფრქვევით.

1941-1944 წლებში საბჭოთა კავშრის წინააღმდეგ მეორე ომის დროს ფინეთი ნაცისტურ გერმანიასთან ერთად იბრძოდა. გერმანელების დახმარებით ფინური არმია, ამჯერად, ბევრად უკეთ იყო აღჭურვილი. სავალდებულო გაწვევის ვადა ორ წლამდე იყო გაზრდილი, რამაც შესაძლებელი გახადა 16 ქვეითი დივიზიონის ჩამოყალიბება. თავდაპირველად ფინეთის მოქმედებები თავდაცვითი ხასიათისა იყო, თუმცა, მოგვიანებით, მათ ისარგებლეს საბჭოთა კავშირის დასუსტებით ოპერაცია „ბარბაროსას“ შედეგად, სწრაფად დაიბრუნეს დაკარგული ტერიტორიები და შეიჭრნენ საბჭოთა კავშირის ტერიტორიაზე, კერძოდ, კარელიაში, 1941 წლის დეკემბრიდან კი კვლავ თავდაცვით ბრძოლაზე გადავიდნენ. 1944 წელს საბჭოთა არმიის შეტევამ მათი უკანდახევა გამოიწვია. ამჯერად, საბჭოთა კავშირის მიზანი ფინეთის არმიის განადგურება და ქვეყნის უპირობო დანებება იყო, რაც მიუღწეველი აღმოჩნდა, მიუხედვად ამისა, მოსკოვის ზავით, ფინეთი ომს გამოეთიშა. ქვეყანამ დამოუკიდებლობის შენარჩუნება რამდენიმე თავდაცვითი გამარჯვებით შეძლო, რომელთაგანაც უმნიშვნელოვანესი იყო ტალი-იჰანტალას ბრძოლა.

ამ კონფლიქტებმა მნიშვნელოვანი გავლენა იქონია ფინეთის თავდაცვის პოლიტიკაზე. ევროპის ქვეყნების უმეტესობამ სამხედრო ძალები შეამცირა, ხოლო ფინეთმა დიდი, გაწვევაზე დაფუძნებული სარეზერვო არმია შეინარჩუნა. შვედეთში გამოქვეყნებული კვლევის მიხედვით, „მიზეზი, რის გამოც ფინეთის თავდაცვის ძალებმა ამ მოდელის შენარჩუნება არჩია მაშინ, როცა მისი მეზობლები საწინააღმდეგოდ მოიქცნენ, რთული დასანახი არაა. ფინეთს რუსეთთან 1 340 კილომეტრიანი საზღვარი აქვს, რაც დიდი სახმელეთო ძალების საჭიროებას კარგად ხსნის. გარდა ამისა, მოგონებები II მსოფლიო ომზე, რომლის დროსაც საბჭოთა კავშირთან ორმა ბრუტალურმა ომმა ფინეთის მოსახლეობის 2%-ზე მეტი შეიწირა, ფინელებში კვლავ ცოცხლობს“. საომარი გამოცდილებით ჩამოყალიბებული მენტალობა COVID-19-ის პანდემიასთან ბრძოლის დროსაც გამოჩნდა, როცა „ყველას გასაოცრად, ფინეთს აღმოაჩნდა და ძალიან გამოადგა ცივი ომის დროს დაგროვებული სამედიცინო მარაგები“. ამ გამოცდილებამ უფრო დიდი მნიშვნელობა შეიძინა რუსეთის უკრაინაში შეჭრის და ფინეთის გადაწყვეტილების შემდეგ, შეუერთდეს ნატოს: „II მსოფლიო ომის დროს, 1939-40 წლების ზამთრის ომის დროს ფინეთმა მოიგერია მძლავრი წითელი არმია და დაიკავა ტერიტორიები, რომლებიც, საბოლოოდ, მაინც საბჭოთა ხელში აღმოჩნდა. ომის შემდეგ ფინეთი იძულებული იყო დათანხმებოდა მოსკოვის მიერ თავსმოხვეულ ნეიტრალიტეტს. თუმცა, ყველას გასაოცრად, ფინეთმა ამ დამამცირებელ დავალებასაც ღირსეულად გაართვა თავი და ააშენა მაღალი შესაძლებლობების მქონე შეიარაღებული ძალები, რომელიც სამოქალაქო საზოგადოების ენერგიული მხარდაჭერითაც სარგებლობს და ამავე დროს, შეძლო, შეენარჩუნებინა დიალოგი მოსკოვთან“. „ფინეთს კვლავ სავალდებულო სამხედრო სამსახური აქვს. საჭიროების შემთხვევაში, მას 280 ათასიანი არმიის მობილიზება შეუძლია, რაც, თანამედროვე ევროპაში, დიდი ძალაა.“ ფინეთის სამხედრო შესაძლებლობები, იმ ფონზე, როცა რუსეთ-უკრაინის ომის პირობებში ევროპის სხვა ქვეყნებს საკუთარი სამხედრო პოლიტიკის გადახედვა უხდებათ, საერთაშორისო ყურადღების საგანი გახდა.

ცივი ომი

1944 წელს სამოკავშირეო საკონტროლო კომისიის ზედამხედველობით, რომელშიც საბჭოთა კავშირი დომინირებდა, განხორციელდა ფინეთის თავდაცვის ძალების დემობილიზაცია და გადაჯგუფება. 1947 წლის პარიზის სამშვიდობო შეთანხმების შემდეგ, რომელიც ფინეთის შეიარაღებული ძალების ზომასა და აღჭურვილობაზე შეზღუდვებს აწესებდა და სამოქალაქო გვარდიის (ე.წ. „თეთრი გვარდიის“) დაშლას ითვალისწინებდა, ფინეთს თავდაცვის ძალების რეორგანიზაცია მოუხდა. ის ფაქტი, რომ სამშვიდობო შეთანხმება არ ითვალისწინებდა შეზღუდვებს რეზერვსა და მობილიზაციაზე, გამოყენებული იქნა შეზღუდვების პირობებში ადეკვატური თავდაცვის ჩამოყალიბებისთვის. რეორგანიზაციის შედეგად სტანდარტული ქვედანაყოფის სახით დივიზია ბრიგადამ ჩაანაცვლა.

II მსოფიო ომის შემდეგი ორი ათწლეულის განმავლობაში ფინეთის თავდაცვის ძალები მოძველებული, ომისდროინდელი იარაღით იყო აღჭურვილი. თავდაცვის ხარჯები 1960-იან წლებამდე მინიმალური იყო. ცივი ომის კულმინციურ წლებში ფინეთის მთავრობამ პირველი ნაბიჯები გადადგა თავდაცვითი შესაძლებლობების გაზრდის კუთხით. ამის შედეგი იყო რამდენიმე ახალი შეიარაღების სისტემის შეკვეთა და ფინეთის ლაპლანდიაში თავდაცვითი შესაძლებლობების გაძლიერება რეგიონში ახალი სამხედრო ნაწილების ჩამოყალიბებით. 1968 წლიდან ფინეთის მთავრობამ ტერიტორიული თავდაცვის დოქტრინა მიიღო, რომელიც ითვალისწინებს დიდი სახმელეთო ტერიტორიების გამოყენაბას პოტენციური აგრესორის შეყოვნებისა და დაღლის მიზნით. დოქტრინის განხორციელებას ხელს უწყობს ტოტალური თავდაცვის კონცეფცია, რომელიც მოითხოვს საზოგადოების ყველა რესურსის გამოყენებას ეროვნული თავდაცვისათვის კრიზისის პერიოდში. 1960-იანი წლების შუა პერიოდიდან მოყოლებული ფინეთის თავდაცვის ძალებმა დაიწყეს მომზადება სტრატეგიული თავდასხმის მოგერიებისთვის, რომლის მსგავსიც საბჭოთა კავშირმა 1968 წელს ჩეხოსლოვაკიის მთავრობის ჩამოგდებისთვის გამოიყენა. ორ ძირითად ბლოკს შორის ღია ომის დაწყების შემთხვევაში, ფინეთის მიზანი იქნებოდა ნებისმიერი სახის სამხედრო შემოჭრის აღკვეთა და ქვეყნის საომარ მოქმედებებში ჩართვის არდაშვება.

იხ. ვიდეო - ფინეთის თავდაცვის ძალების უფროსის ვიზიტი - 113 просмотров  30 авг. 2016 г.

საქართველოს ოფიციალური ვიზიტით ფინეთის რესპუბლიკის თავდაცვის ძალების ხელმძღვანელი, გენერალი იარმო ლინდბერგი ესტუმრა. ფინელ კოლეგას საქართველოს შეიარაღებული ძალების გენერალური შტაბის უფროსმა, გენერალ-მაიორმა ვახტანგ კაპანაძემ უმასპინძლა. 

დახვედრის ოფიციალური ცერემონიალი დღეს გენერალურ შტაბში გაიმართა. ეროვნული გვარდიის სამხედრ-საჩვენებელმა ორკესტრმა საქართველოს და ფინეთის სახელმწიფო ჰიმნები შეასრულა. მიღების ოფიციალური ნაწილის დასრულების შემდეგ, ფინეთის რესპუბლიკის პირველმა სამხედრო პირმა სამახსოვრო წიგნში ჩანაწერი გააკეთა.

ფინეთის და საქართველოს თავდაცვის ძალების ხელმძღვანელი პირების გაფართოებული შეხვედრა გენერალურ შტაბში გამართა. შეხვედრაზე, ქართულმა მხარემ ფინეთს საქართველოს დამოუკიდებლობის, სუვერენიტეტის და ევრო-ატლანტიკურ სტრუქტურებში ინტეგრაციის პროცესში მხარდაჭერისთვის მადლობა გადაუხადა. გენერალმა იარმო ლინდბერგმა ხაზი გაუსვა და დადებითად შეაფასა ქართველი სამხედროების ჩართულობა საერთაშორისო სამხედრო ოპერაციებში. შეხვედრაზე მხარეებმა ასევე მიმოიხილეს საქართველოში და მთლიანად რეგიონში არსებული უსაფრთხოების გარემო. 

„ძალიან მნიშვნელოვანი დელეგაციაა ჩამოსული საქართველოში. ფინეთის გენერალური შტაბის უფროსი პირველად იმყოფება საქართველოში. ეს ძალიან ნიშანდობლივია. კიდევ ერთხელ ხაზს ვუსვამ იმ გარემოს, რომ დღეს არ არსებობს რეგიონალური პრობლემა ან სხვისი ჭირი. პროგრესული მსოფლიო უნდა დადგეს ერთად. შესაბამისად ჩვენ ვეძებთ გზებს, რომ მაქსიმალურად გავაძლიეროთ ჩვენი ურთიერთობები,“ - განაცხადა გენერალ-მაიორმა ვახტანგ კაპანაძემ.   

გენერალურ შტაბში გამართული შეხვედრის შემდეგ, ფინეთის რესპუბლიკის თავდაცვის ძალების ხელმძღვანელი საქართველოს თავდაცვის მინისტრის პირველ მოადგილეს ლელა ჩიქოვანს შეხვდა. 

დღესვე, გენერალმა ლინდბერგმა გმირთა მოედანზე საქართველოს ერთიანობისთვის დაღუპულ გმირთა მემორიალი გვირგვინით შეამკო. 

ასევე დაგეგმილია, ფინელი გენერლის სტუმრობა თავდაცვის ინსტიტუციური აღმშენებლობის სკოლაში, სადაც ის ფინეთის თავდაცვის მოდელის შესახებ ლექციას წაიკითხავს. 

ფინეთის რესპუბლიკის თავდაცვის ძალების უფროსის ოფიციალური ვიზიტი საქართველოში ხვალ დასრულდება.

უახლესი ისტორია

1991 წელს დაიშალა საბჭოთა კავშირი, თუმცა, ფინეთისთვის შესაძლო საფრთხე ამით არ გამქრალა, უბრალოდ, შეიცვალა საფრთხის ბუნება. ტოტალური და ტერიტორიული თავდაცვის კონცეფციები ძალაში დარჩა, ხოლო სამხედრო დაგეგმარების მიზანი გახდა ქვეყნის მნიშვნელოვან რეგიონებზე სტრატეგიული თავდასხმის აღკვეთისა და განეიტრალებისთვის საჭირო შესაძლებლობების შექმნა.

ცივი ომის დასრულებამ, აგრეთვე, წარმოშვა ახალი შესაძლებლობები ისეთი ნაბიჯების გადასადგმელად, რაც მანამდე ფინეთის ნეიტრალიტეტის დარღვევად შეიძლებოდა აღქმულიყო. ამის მაგალითია ფინეთის მონაწილეობა ავღანეთის ომში და ნორდიკულ საბრძოლო დაჯგუფებაში.

2022 წელს რუსეთის მიერ უკრაინაში შეჭრამ ევროპის უსაფრთხოების გარემო სრულიად შეცვალა, რის შემდეგაც ფინეთის მთავრობის წარმომადგენლებმა აქტიურად დაიწყეს საუბარი ქვეყნის ნატოში გაწევრიანების აუცილებლობაზე ახლო მომავალში. პოლიტიკის ეს ცვლილება განპირობებული იყო მრავალრიცხოვანი საზოგადოებრივი კვლევებითაც, რომლებიც აჩვენებს ფინეთის მოქალაქეთა სულ უფრო მზარდ მხარდაჭერას ალიანსში გაწევრიანების მიმართ. 2022 წლის აპრილში გენერალურმა მიდივანმა იენს სტოლტენბერგმა გამოთქვა მხარდაჭერა ფინეთის ევროატლანტიკურ ალიანსში მიღებასთან დაკავშირებით და განაცხადა, რომ ალიანსის წევრი ქვეყნები ამას, სავარაუდოდ, ენთუზიაზმით შეხვდებოდნენ.

2022 წლის 11 მაისს დიდი ბრიტანეთის პრემიერ-მინისტრმა ბორის ჯონსონმა და ფინეთის პრეზიდენტმა საული ნიინისტემ ხელი მოაწერეს ორმხრივ თავდაცვით შეთანხმებას, რომლის მიზანია „მათი უსაფრთოების გაძლიერება და ჩრდილოეთ ევროპის თავდაცვის გამყარება განახლებული საფრთხეების ფონზე“. ეს იყო პასუხი ფინეთის შიგნით არსებულ შეშფოთებაზე, რომელიც უკავშირდება რუსეთის შესაძლო თავდასხმას ნატოში განაცხადის შეტანასა და მის დადასტურებას შორის პერიოდში, რა დროსაც ფინეთს ჯერ კიდევ არ ექნება მე-5 მუხლის გამოყენების შესძლებლობა.

2022 წლის 12 მაისს პრეზიდენტმა ნიინისტემ და პრემიერ-მინისტრმა სანნა მარინმა გააკეთეს ერთობლივი განცხადება, რომელიც გამოხატავდა მხარდაჭერას ფინეთის მხრიდან ნატოში გაწევრიანებაზე განაცხადის შეტანასთან დაკავშირებით: „როგორც ნატოს წევრი, ფინეთი გააძლიერებს მთელ თავდაცვით ალიანსს. ფინეთმა დაუყოვნებლივ უნდა შეიტანოს განაცხადი ნატოში გაწევრიანების შესახებ“. 2022 წლის 17 მაისს ფინეთის პარლამენტმა დიდი უმრავლესობით (188 ხმა 8 ხმის წინააღმდეგ) მხარი დაუჭირა ნატოში განაცხადის შეტანას. მეორე დილით ფინეთის ელჩმა ნატოში, კლაუს კორჰონენმა განაცხადი ოფიციალურად გადასცა გენერალურ მდივან სტოლტენბერგს. იმავე ცერემონიაზე მოხდა განაცხადის ჩაბარება შვედეთის მხრიდანაც.

იხ. ვიდეო - Как Финляндия готова оказывать МАКСИМАЛЬНОЕ сопротивление России в случае нападение — ICTV მართალია ეხლაშევიდა ნატოში ფინეთი მაგრამსაინტერესოა ის მომენტები როგორ მიმდინარეობდა

მომავალი

ფინეთის თავდაცვის ძალების სამივე მიმართულებისთვის ამჟამად აღჭურვილობის შეძენის და განახლების აქტიური პროცესი მიმდინარეობს. საზღვაო ძალები ემზადება ვეინემოინენის კლასის ხომალდების შემდეგ ყველაზე დიდი, 100 მეტრზე მეტი სიგრძის პოჰიანმას კლასის კორვეტების მისაღებად. საჰაერო ძალებში უკვე დაწყებულია Lockheed Martin F-35A მრავალფუნქციური საბრძოლო თვითმფრინავების მიღება, რომელმაც McDonnell Douglas F/A-18 Hornet გამანადგურებლები უნდა ჩაანაცვლოს. შესყიდვების საერთო ღირებულება 10 მილიარდი ევროა. გარდა ამისა, არმია ემზადება სამამულო წარმოების Patria Pasi-ს ტიპის ჯავშანმანქანების ჩასანაცვლებლად ახალი, Patria 6×6 ჯავშანმანქანებით. მიმდინარეობს სტანდარტული საიერიშო შაშხანის, RK 62-ის ახალი ვარიანტების შექმნაც.

ორგანიზაცია

ფინელი ჯარისკაცები სამხედრო ფიცის მიღების დროს

ფინეთის თავდაცვის ძალებს ხელმძღვანელობს თავდაცვის ძალების მეთაური, რომელიც პირდაპირ ემორჩილება ფინეთის პრეზიდენტს. სამხედრო ხასიათის გადაწვეტილებებს იღებს პრეზიდენტი პრემიერ-მინისტრთან და თავდაცვის მინისტრთან კონსულტაციით.

გარდა თავდაცვის სარდლობისა (ფინ. Pääesikunta, შვედ. Huvudstaben), ფინეთის თავდაცვის ძალები შედგება ფინეთის არმიის (ფინ. Maavoimat, შვედ. Armén), ფინეთის საზღვაო ძალების (ფინ. Merivoimat, შვედ. Marinen) და ფინეთის საჰაერო ძალებისგან (ფინ. Ilmavoimat, შვედ. Flygvapnet). ფინეთის სასაზღვრო ძალები (ფინ. Rajavartiolaitos, შვედ. Gränsbevakningsväsendet), რომელშიც სანაპირო დაცვაც შედის, შინაგან საქმეთა სამინისტროს ექვემდებარება, თუმცა, საბრძოლო მზადყოფნის საჭიროებებიდან გამომდინარე შეიძლება სრულად ან ნაწილობრივ გადავიდეს თავდაცვის ძალების კონტროლის ქვეშ. თავდაცვის ძალების ლოგისტიკურ უზრუნველყოფას მთლიანად ახორციელებს თავდაცვის ძალების ლოგისტიკის სარდლობა (ფინ. Puolustusvoimien logistiikkalaitos), რომელსაც ყველა სამხედრო პროვინციაში სამი ლოგისტიკის პოლკი ჰყავს განლაგებული.

არმია დაყოფილია 8 ბრიგადის ზომის ქვედანაყოფად (ფინ. joukko-osasto). თითოეული ბრიგადის დაქვემდებარებაში იყო 12 სამხედრო რაიონი (ფინ. aluetoimisto), რომელიც ახორციელებდა გაწვევის, წვრთნისა და კრიზისის დროს რეზერვის აქტივაციის პროცესებს, ასევე, გეგმავდა და ახორციელებდა ტერიტორიულ თავდაცვას საკუთარი პასუხისმგებლობის რაიონში. 2014 წელს, 800 მილიონი ევროს დაზოგვის მიზნით, სამხედრო რაიონები დაიშალა. ამჟამად, იგივე ფუნქციების განხორციელების მიზნით, რვიდან 6 ბრიგადას გააჩნია ერთი ან მეტი რეგიონალური ოფისი, რომელსაც ბრიგადის მეთაურის მოადგილე ხელმძღვანელობს.

საზღვაო ძალები შედგება შტაბისა და ოთხი ბრიგადის დონის ქვედანაყოფისგან: სანაპირო ფლოტი (ფინ. Rannikkolaivasto), სანაპირო ბრიგადა (ფინ. Rannikkoprikaati), ნიულანდის ბრიგადა (ფინ. Uudenmaan Prikaati, შვედ. Nylands Brigad) და საზღვაო აკადემია (ფინ. Merisotakoulu). ყველა საზღვაო-საბრძოლო ქვედანაყოფი სანაპირო ფლოტის შემადგენლობაშია, ხოლო სანაპირო ბრიგადა და ნიულანდის ბრიგადა სანაპირო დაცვის სახმელეთო ძალებს წვრთნიან.

საჰაერო ძალები შედგება შტაბისა და ოთხი ბრიგადის ზომის ქვედანაყოფისგან: სატაკუნტას, ლაპლანდიის და კარელიის საჰაერო სარდლობები (ფინ. lennosto) და საჰაერო ძალების აკადემია (ფინ. Ilmasotakoulu). მათი პასუხისმგებლობაა მშვიდობიანობის დროს ფინეთის საჰაერო სივრცის მთლიანობის დაცვა, ხოლო კრიზისის დროს საჰაერო საბრძოლო ამოცანების დამოუკიდებლად შესრულება. 

რეზერვისტების საბრძოლო მომზადება, პირველ რიგში, თავდაცვის ძალების მოვალეობაა, თუმცა, მას ამაში ეხმარება ფინეთის თავდაცვითი მომზადების ეროვნული ასოციაცია (ფინ. Maanpuolustuskoulutusyhdistys). ასოციაცია ახორციელებს რეზერვისტების წვრთნას ინდივიდუალურ, ათეულის, ოცეულის და ასეულის დონეზე.^:§17 ასოციაციის 2 000-ზე მეტი ინსტრუქტორიდან უმეტესობა თავდაცვის ძალების მიერ სერტიფიცირებული მოხალისეა, თუმცა, როცა წვრთნა ან სწავლება თავდაცვის ძალების კუთვნილი აღჭურვილობის გამოყენებით მიმდინარეობს, მას ყოველთვის ზედამხედველობს პროფესიონალი სამხედრო პირი.^:§20 ყოველწლიურად, თავდაცვის ძალების მოთხოვნით, ასოციაცია ატარებს სპეციალიზებულ წვრთნებს დაახლოებით 8 500 რეზერვისტისთვის, რომლებიც თავდაცვის ძალების სარეზერვო ქვედანაყოფებში ირიცხებიან. გარდა ამისა, ყოველწლიურ თავდაცვის კურსებში მონაწილეობს დაახლოებით 16 500 რეზერვისტი, რომელიც უშუალოდ თავდაცვის ძალების რეზერვში არაა დანიშნული. ასოციაციასთან დაკავშირებული კანონმდებლობა მოითხოვს, რომ მისი სამეთვალყურეო საბჭოს უმრავლესობა მთავრობამ შეარჩიოს. სხვა წევრებს ირჩევენ ეროვნული თავდაცვის სფეროში მომუშავე არასამთავრობო ორგანიზაციები.^§9

სამხედრო სამსახური

ფინეთის თავდაცვის ძალები ეფუძნება მამრობითი სქესის მოქალაქეთა საყოველთაო სავალდებულო გაწვევას. გაწვევას ექვემდებარება ყველა მამაკაცი 18 წლის ასაკის ზემოთ. სამსხურის პერიოდია 6, 9 ან 12 თვე. ყოველწლიურად წვრთნას გადის დაახლოებით 27 000 წვევამდელი. სავალდებულო სამხედრო სამსახური გავლილი აქვს ფინელი მამაკაცების დაახლოებით 80%-ს. თავდაპირველად, წვევამდელები გადიან საწყის მომზადებას, რომლის შემდეგაც ინიშნებიან სხვადასხვა ქვედანაყოფში სპეციალიზაციის გასავლელად. რიგითები, რომლებიც ემზადებიან ისეთი დავალებებისთვის, რომელიც არ ითხოვს განსაკუთრებულ უნარებს, მსახურობენ 6 თვით. ისეთი სპეციალობებისთვის, რომლებიც განსაკუთრებულ ტექნიკურ ან სხვა სახის უნარებს ითხოვს, მომზადება გრძელდება 9, ხოლო ზოგიერთ შემთხვევაში, 12 თვე. სერჟანტების ან ოფიცრების კანდიდატებად შერჩეული წვევამდელებიც 12-თვიან მომზადებას გადიან. სამსახურის დასრულებისას წვევამდელებს ეძლევათ რიგითის, კაპრალის, სერჟანტის ან უმცროსი ლეიტენანტის წოდებები, მათ მიერ გავლილი მომზადების მიხედვით. ამის შემდეგ წვევამდელები ირიცხებიან რეზერვში 50 ან 60 წლის ასაკამდე, წოდების მიხედვით. რეზერვში ყოფნის პერიოდში ისინი ვალდებულნი არიან მონაწილეობა მიიღონ სამხედრო სწავლებებში გადამეორების და განმტკიცების მიზნით, რომლებიც, წოდების მიხედვით, წელიწადში 40, 75 ან 100 დღეს მოიცავს. გარდა ამისა, ყველა რეზერვისტი ექვემდებარება აქტივაციას (გამოძახებას) ისეთ სიტუაციებში, როცა ფინეთის წინააღმდეგ გაზრდილია სამხედრო საფრთხე, გამოცხადებულია სრული ან ნაწილობრივი მობილიზაცია ან ადგილი აქვს მასშტაბურ კატასტროფას ან ეპიდემიას. მამაკაცები, რომლებიც არ ირიცხებიან რეზერვში, აქტიურდებიან მხოლოდ სრული მობილიზაციის დროს, ხოლო 50 წელს მიღწეული პირადი შემადგენლობის გასააქტიურებლად საჭიროა პარლამენტის დადგენილება.

სამხედრო სამსახურის დაწყება შესაძლებელია 18 წლის შესრულებისთანავე. შესაძლებელია მისი გადავადება სწავლის, სამსახურის ან პირადი მიზეზების გამო 28 წლის ასაკის შესრულებამდე, თუმცა, ეს მიზეზები სამსახურისგან არ ათავისუფლებს. საცხოვრებლის, საკვების, ტანსაცმლის და ჯანმრთელობის დაცვის გარდა სამსახურის პერიოდის მიხედვით, წვევამდელებს ეძლევათ ზრდადი ყოველდღიური ანაზღაურება: 5.20 ევრო (1-165 დღე), 8.70 ევრო (166–255 დღ) დ 12.10 ევრო (256–347 დღე). სახელმწიფო, ასევე, ანაზღაურებს ყველა საცხოვრებელ და კომუნალურ ხარჯებს, რომელიც წვევამდელს სამსახურის პერიოდში ექნება. დამატებითი ბენეფიტები განსაზღვრულია დაოჯახებული წვევამდელების ოჯახის წევრებისთვისაც. დასაქმებულის სამსახურიდან გათავისუფლება სამხედრო სამსახურის ან რეზერვისტის ყოველწლიური წვრთნების, ასევე, აქტივაციის გამო გამოუცხადებლობის მიზეზით უკანონოა. სამხედრო სამსახურში მოხალისეობრივად ჩარიცხული ქალებისთვის განსაზღვრულია დამატებითი ფინანსური ანაზღაურება პირადი მოხმარების ნივთების შესაძენად.

სამხედრო სამსახური მოიცავს საკლასო მეცადინეობებს, პრაქტიკულ წვრთნებს, დასუფთავებასთან და აღჭურვილობის ან ტექნიკის მოვლასთან დაკავშირებულ სხვადასხვა მოვალეობებს და საველე სწავლებებს. როგორც წესი, წვევამდელებს შეუძლიათ დატოვონ სამხედრო ნაწილი პარასკევს და დაბრუნდნენ კვირას შუაღამემდე. შაბათ-კვირას სამხედრო ნაწილებში რჩება წვევამდელთა მცირე რაოდენობა გადაუდებელ სიტუაციებში გამოყენების, სამხედრო ნაწილების დაცვის და მოულოდნელი სამხედრო ვითარების შემთხვევაში პირველადი რეაგირების მიზნით. საველე სწავლებები შაბათ-კვირას და დასვენების დღეებშიც გრძელდება.

წვევამდელთა მომზადების მიზანი არის მათი შემდგომი გამოყენება საბრძოლო ქვედანაყოფებში (ფინ. joukkotuotanto). ამ სისტემით, წვევამდელთა 80% საბრძოლო ქვედანაყოფებში კონკრეტულ თანამდებობებზე ინიშნება. თითოეული ბრიგადა პასუხისმგებელია კონკრეტული სარეზერვო ქვედანაყოფების შევსებაზე და მომზადებაზე იმ წვევამდელებისგან, რომლებიც მას მიაკუთვნეს. სავალდებულო სამსახურის დასრულების და რეზერვში ჩარიცხვისთანავე წვევამდელები ინიშნებიან იმ ქვედანაყოფში, რომელმაც ისინი მოამზადა. წვევამდელთა ასაკის მატებასთან ერთად მათი ქვედანაყოფის ფუნქციები და აღჭურვილობა იცვლება. როგორც წესი, პირველი ხუთი წლის განმავლობაში რეზერვისტები პირველი ხაზის ქვედანაყოფებში ირიცხებიან, შემდეგ კი გადაინიშნებიან ისეთ დანაყოფებში, რომლებსაც ნაკლებად რთული დავალებების შესრულება უწევს. ის რეზერვისტები, რომლებსაც ქვედანაყოფში სამსახურის გაგრძელება არ შეუძლიათ, ჩანაცვლებიან იმ რეზერვისტებით, რომლებიც არ არიან დანიშნული კონკრეტულ ქვედანაყოფში. ყოველწლიური გადამზადების სწავლებებზე ქვედანაყოფი, რომლის ფუნქციებიც შეიცვალა, ახალ სწავლებას გადის, თუ ამის საშუალებას თავდაცვის ბიუჯეტი იძლევა.

დემილიტარიზებული ოლანდის არქიპელაგის მაცხოვრებლები სავალდებულო სამხედრო სამსახურისგან გათავისუფლებული არიან, თუმცა, ევალებათ არასამხედრო სამსახური ადგილობრივ ინსტიტუციებში, მაგალითად, სანაპირო დაცვის სამსახურში. მიუხედავად ამისა, მსგავსი არასამხედრო სამსახურის საჭიროება კუნძულებზე არასდროს ყოფილა და არც მისი შემოღების გეგმა არსებობს. არქიპელაგის მაცხოვრებლებს შეუძლიათ შევიდნენ ფინეთის სამხედრო სამსახურში მოხალისეების სახით. 2019 წლის თებერვლამდე სავალდებულო სამსახურისგან თავისუფალი იყვნენ იეჰოვას მოწმეები. შესაძლებელია სავალდებულო სამხედრო სამსახურის გავლა იარაღის გარეშე 270 ან 362 დღის განმავლობაში, ან 12-თვიანი არასამხედრო სამსახურის გავლა. ფინეთის კანონმდებლობით ყველა სახის სამხედრო სამსახურზე უარის შემთხვევაში მამაკაცებისათვის განსაზღვრულია პატიმრობა 197 დღით.

1995 წლიდან მოყოლებული ქალებს უფლება აქვთ გაიარონ სამხედრო სამსახური მოხალისეობრივ საფუძველზე და სურვილის შემთხვევაში, შეუძლიათ გახდნენ ოფიცრებიც. სავალდებულო სამხედრო სამსახურის პირველი 6 კვირის განმავლობაში ქალებს შეუძლიათ სამსახურის შეწყვეტა ყოველგვარი მიზეზის გარეშე, ხოლო ამ ვადის გასვლის შემდეგ მათზე ვრცელდება იგივე შეზღუდვები და კანონები, რაც მამაკაცებზე. ბევრი სხვა ქვეყნისგან განსხვავებით, ფინეთში ქალებს საბრძოლო, ქვეით და სპეციალური დანიშნულების ქვედანაყოფებშიც შეუძლიათ სამსახური.

სამხედრო წოდებები

უმცროსი სერჟანტის (ფინ. Alikersantti, შვედ. Undersergeant) ინსიგნია

ფინეთის სამხედრო წოდებათა სისტემა აერთიანებს შვედური, გერმანული და რუსული მოდელების ელემენტებს. გარდა ამისა, გააჩნია ფინეთის თავდაცვის ძალებისთვის დამახასიათებელი თავისებურებებიც. წოდებებს აქვს ფინური და შვედური დასახელებები, ასევე, ოფიციალური ინგლისური თარგმანიც. შვედური დასახელებები გამოიყენება ფინეთის შვედურად მოლაპარაკე რეგიონებში და სამხედრო ნაწილებში. თავად შვედეთის სისტემა ფინურისგან მცირედით განსხვავებულია.

ფინეთის თავდაცვის ძალების უდიდეს ნაწილს სავალდებულო რეზერვი წარმოადგენს, ხოლო კონტრაქტზე მყოფი პირადი შემადგენლობა საბრძოლო მზადყოფნის შენარჩუნებას და წვევამდელთა წვრთნას უზრუნველყოფს. დაბალი წოდებების მქონეთა უმეტესობა წვევამდელია, რომლებიც სამსახურს რიგითის (ფინ. sotamies) ან კაპრალის (ფინ. korpraali) წოდებით ამთავრებენ. უმცროსი სამეთაურო რგოლი, რაც წვევამდელთა 20%-ს შეადგენს, 12 თვიანი სამსახურის შემეგ უმცროსი სერჟანტის (ფინ. alikersantti) ან სერჟანტის (ფინ. kersantti) წოდებას იღებს. წვევამდელთა 10% გადის რეზერვის ოფიცრის მომზადებას, რის შემდეგაც იღებს უმცროსი ლეიტენანტის (ფინ. vänrikki) ან მასთან გათანაბრებულ წოდებას. რეზერვის და აქტიურ წოდებებს შორის პრინციპული განსხვავება არაა და ვიცე-პოლკოვნიკამდე (ფინ. everstiluutnantti) ყველა წოდების მიღება რეზერვშიცაა შესაძლებელი. მშვიდობიანობის დროს რეზერვი არ იღებს ხელფასს და არ მონაწილეობს სამეთაურო ჯაჭვში.

კაპრალ-სერჟანტთათვის მასტერ-სერჟანტამდე წოდების მინიჭება შეუძლია ბრიგადის ან გათანაბრებული ქვედანაყოფის მეთაურს, მასტერ-სერჟანტის (ფინ. ylivääpeli) წოდებას ანიჭებს სამსახურის (არმია, საზღვაო ძალები, საჰაერო ძალები) მეთაური, ხოლო მთავარი სერჟანტის (ფინ. sotilasmestari) წოდებას თავდაცვის სარდლობის შტაბის უფროსი. ყველა ოფიცერი უმცროსი ლეიტანტიდან ზემოთ წოდებას იღებს და თანამდებობაზე ინიშნება ფინეთის პრეზიდენტის ბრძანებით. პროფესიონალი ოფიცრები განათლებას იღებენ ფინეთის თავდაცვის ეროვნულ უნივერსიტეტში. მისი დამთავრებისას იღებენ სამხედრო მეცნიერებათა ბაკალავრის ხარისხს (ფინ. sotatieteen kandidaatti) და ავტომატურად იღებენ ლეიტენანტის (ფინ. luutnantti) წოდებას (უმცროსი ლეიტანტის წოდება მხოლოდ რეზერვში არსებობს), შემდეგი 3–4 წლის განმავლობაში ლეიტენანტები დროებით თანამდებობებზე მუშაობენ, რის შემდეგაც სწავლას აგრძელებენ სამხედრო მეცნიერებათა მაგისტრის (ფინ. sotatieteen maisteri) ხარისხის მისაღებად, რა დროსაც ენიჭებათ უფროსი ლეიტენანტის (ფინ. yliluutnantti) წოდება. მაგისტრის ხარისხის მიღების შემდეგ ენიჭებათ კაპიტნის (ფინ. kapteeni) წოდება და ინიშნებიან მუდმივ თანამდებობაზე.

შეიარაღება და აღჭურვილობა

ფინეთის Leopard 2A4 საბრძოლო ტანკი აღლუმზე, რიიჰიმეკი, ფინეთი

ფინეთის საჰაერო ძალების F-18C Hornet.

აღჭურვილობა	რაოდენობა
ძირითადი საბრძოლო ტანკი	239
ქვეითთა საბრძოლო მანქანა	212
ჯავშანტრანსპორტიორი	860
შეჯავშნული ხიდგამდები	18
მძიმე გამნაღმველი	6
მობილური ხმელეთი-ჰაერი რაკეტის გამშვები	60
გადასატანი ჰაერსაწინააღმდეგო თავდაცვის სისტემა (MANPAD)	286
ჰაერსაწინააღმდეგო არტილერია	+1,068
ტანკსაწინააღმდეგო მართვადი რაკეტის გამშვები	2,685
უუკუგორებო ქვემეხი	71,000
არტილერია	740
თვითმავალი არტილერია	72 +(48)
ნაღმსატყორცნი	+1,248
ზალპური ცეცხლის რეაქტიული სისტემა	56
საიერიშო შაშხანა	350,000 Rk 62, 40,000 Rk 95 Tp და უცნობი რაოდენობის Rk 56 Tp და Rk 72
გამანადგურებელი თვითმფრინავი	62
საბრძოლო-სასწავლო თვითმფრინავი	65
შვეულმფრენი	25 + 14 (საზღვრის დაცვის სამსახური)
უპილოტო საფრენი აპარატი	215
სატრანსპორტო თვითმფრინავი	13

ფინეთს არ ჰყავს დამრტყმელი შვეულმფრენი, წყალქვეშა ნავი და შორ მანძილზე მოქმედი ბალისტიკური რაკეტები (თუმცა, ფინეთის M270 ზალპური ცეცხლის სისტემებს შეუძლია საარმიო ტაქტიკური რაკეტების (ATACMS) გაშვება). ბირთვული შეიარაღება კანონმდებლობით სრულიად აკრძალულია.

სამშვიდობო ოპერაციები

ფინელი ჯარისკაცები საარჩევნო უბანთან კონგოში, ოპერაცია EUFOR RD Congo, 2006.

ფინეთი სამშვიდობო ოპერაციებში 1956 წლიდან მონაწილეობს და ამ დროის განმავლობაში სხვადასხვა ოპერაციაში მონაწილეობა 43 ათასამდე ფინელმა მშვიდობისმყოფელმა მიიღო. 2003 წელს სხვადასხვა, მათ შორის, გაეროს და ნატოს სამშვიდობო ოპერაციებში მონაწილე ფინელი სამხედროების რიცხვი ათასს აღემატებოდა. ერთდროულად სამშვიდობო მისიებში მონაწილეთა რიცხოვნობა კანონითაა განსაზღვრული და 2 000 სამხედრო მოსამსახურეს შეადგენს.

1956 წლის შემდეგ სამშვიდობო ოპერაციებში 39 ფინელი ჯარისკაცია დაღუპული.

1996 წლიდან პორის ბრიგადა წვრთნის ფინეთის სწრაფი რეაგირების ძალებს (FRDF), რომელსაც შეუძლია ჩაერთოს საერთაშორისო კრიზისების მართვის და სამშვიდობო ოპერაციებში. უკანასკნელ წლებში ნიულანდის/უუსიმაას ბრიგადამ დაიწყო შვედურ-ფინური ამფიბიური ტაქტიკური დაჯგუფების მომზადება.

2006 წლის შემდეგ ფინეთი მონაწილეობს ევროკავშირის საბრძოლო დაჯგუფებების ჩამოყალიბებაში. 2011 წლისთვის ფინეთი ორ ასეთ დაჯგუფებაში იყო წარმოდგენილი.

ფინელი ჯარისკაცები ბოსნია და ჰერცეგოვინაში მიმდინარე IFOR მისიის დროს სამამულო წარმოების Sisu XA-180 ჯავშანტრანსპორტიორით.

საერთაშორისო ოპერაციები, რომლებშიც ფინეთის საბრძოლო ქვედანაყოფები მონაწილეობენ (ფრჩხილებში მოცემულია პირადი შემადგენლობის რაოდენობა):

• ოპერაცია Inherent Resolve, ერაყის ქურთისტანი (50)
• გაეროს გარდამავალი ძალები ლიბიაში (UNIFIL) (350)

სხვა საერთაშორისო ოპერაციები, რომლებშიც მონაწილეობენ ფინელი შტაბის სამხედროები, სამხედრო დამკვირვებლები და სხვა (ფრჩხილებში მოცემულია პირადი შემადგენლობის რაოდენობა):

• ოპერაცია Althea, ბოსნია და ჰერცეგოვინა (8)
• ევროკავშირის საზღვაო ძალები/ოპერაცია ATALANTA სომალიში, ადენის ყურე, სომალი (6)
• ევროკაშირის წვრთნის მისია სომალიში (6)
• ევროკაშირის წვრთნის მისია მალიში (11)
• ოპერაცია SOPHIA, ხმელთაშუა ზღვა (8)
• სამშვიდობო მისია (KFOR) კოსოვოში (20)
• გაეროს ზავების ზედამხედველობის ორგანიზაცია (19)
• გაეროს სამხედრო დამკვირვებელთა ჯგუფი ინდოეთსა და პაკისტანში (6)
• გაეროს მრავალგანზომილებიანი ინტეგრირებული სტაბილიზაციის მისია მალიში (5)

ტოტალური თავდაცვა

ფინეთის სამხედრო დოქტრინა ტოტალური თავდაცვის კონცეფციას ეფუძნება. ტერმინი „ტოტალური“ გულისხმობს, რომ მთავრობისა და ეკონომიკის ყველა სექტორი ჩართულია თავდაცვის დაგეგმარებაში. ყველა სამინისტროს გააჩნია პასუხისმგებლობა, გააჩნდეს კრიზისულ ვითარებაში მოქმედების გეგმა. არ არსებობს საგანგებო სიტუაციების მართვის რაიმე სამსახური, როგორიცაა, მაგალითად აშშ-ის საგანგებო სიტუაციების მართვის ფედერალური სააგენტო ან რუსეთის საგანგებო სიტუაციების სამინისტრო. ნაცვლად ამისა, ყველა სახელისუფლებო ორგანო რეგულარულად ემზადება კრიზისებისათვის და მინიჭებული აქვს ყოველდღიური და საგანგებო უფლებების კომბინაცია იმისთვის, რომ განახორციელოს საქმიანობა ნებისმიერ ვითარებაში. ომის დროს საზოგადოების ყველა რესურსი, შესაძლოა, გამოყენებული იქნას ერის გადარჩენისთვის. მსგავსი ზომების საკანონმდებლო საფუძველს წარმოადგენს მზადყოფნის აქტი და თავდაცვითი მდგომარეობის აქტი, რომლებიც ძალაში შედის პრეზიდენტის გადაწყვეტილებით, რომელსაც პარლამენტი ამტკიცებს.

დოქტრინის მთავარი ამოცანაა, ჩამოაყალიბოს და შეინარჩუნოს სამხედრო ძალა, რომელსაც შეეძლება ნებისმიერი პოტენციური აგრესორის მხრიდან ფინეთის ტერიტორიის გამოყენების ან ფინეთზე სამხედრო ზეწოლის განხორციელების აღკვეთა. ამის მისაღწევად ორგანიზებულია ტერიტორიული თავდაცვა, რომლის მთავარი პრინციპებია:

• ქვეყნის სამხედრო მიუმხრობლობა (2022 წლის მაისამდე),
• ტერიტორიული თავდაცვა ,
• საყოველთაო გაწვევა,
• ახალწვეულთა მომზადება საბრძოლო ქვედანაყოფებისათვის,
• დეცენტრალიზებული მობილიზაცია და
• მოქნილი მზადყოფნა სხვადასხვა ხარისხის სამხედრო საფრთხეებზე რეაგირებისათვის.

თავდაცვითი დაგეგმარება პასუხობს სამი სახის სახიფათო სიტუაციას:

• რეგიონული კრიზისი, რომელმაც შეიძლება გავლენა იქონიოს ფინეთზე.
• პოლიტიკური, ეკონომიკური და სამხედრო ზეწოლა, რომელიც, შეიძლება, მოიცავდეს სამხედრო ძალის გამოყენების საფრთხეს ან მის შეზღუდულ გამოყენებას.
• სამხედრო ძალის გამოყენება სტრატეგიული თავდასხმის სახით ან თავდასხმა, რომელიც იწყება სტრატეგიული იერიშით და მისი მიზანია ტერიტორიის დაკავება.

ტერიტორიული თავდაცვის პრინციპის ილუსტრაცია. საზღვრიდან მოყოლებული მიმდინარეობს მოწინააღმდეგის დაღლა, რის შედეგადაც შემოჭრილი ძალა შეჩერებულია მანამ, ვიდრე სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი რაიონების დაკავებას შეძლებს. საზღვაო საზღვარზე შეტევა უნდა შეჩერდეს სანაპიროსთან. აგრესორის წინააღმდეგ ერთობლივად მოქმედებს ყველა მიმართულება.

ყველა შემთხვევაში, ეროვნული ამოცანაა, რომ სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანი ტერიტორიები, განსაკუთრებით კი, დედაქალაქი და მისი ოლქი შენარჩუნდეს ფინეთის კონტროლის ქვეშ. სხვა რაიონებში ქვეყნის ზომა გამოიყენება მოწინააღმდეგის დაღლისა და შეყოვნებისთვის, ვიდრე შესაძლებელი არ გახდება მისი დამარცხება ფინეთის მიერ არჩეულ ტერიტორიაზე. ამის ძირითადი პასუხისმგებლობა ეკისრება არმიას.

საზღვაო ძალების ფუნქციაა მოიგერიოს ფინეთის სანაპიროზე მომართული ნებისმიერი თავდასხმა და დაიცვას ტერიტორიული მთლიანობა მშვიდობის დროს და კონფლიქტის არასაომარ ფაზაში. საზღვაო თავდაცვა მიმართავს სანაპირო არტილერიის, სარაკეტო სისტემების და საზღვაო ნაღმების კომბინირებულ გამოყენებას მოწინააღმდეგის მოგერიების და დასუსტების მიზნით. საჰაერო ძალების მოვალეობაა არ დაუშვას მოწინააღმდეგის მხრიდან საჰაერო უპირატესობის ხელში ჩაგდება, დაიცვას მნიშვნელოვანი ქვედანაყოფები და ეროვნული მნიშვნელობის ობიექტები სახმელეთო ბაზირების საჰაერო თავდაცვის სისტემებთან ერთად. საზღვაო და საჰაერო ძალების მზადყოფნა მშვიდობიანობის დროსაც მაღალია და საკონტრაქტო პირად შემადგენლობას ამ ქვედანაყოფებში უფრო მნიშვნელოვანი როლი ენიჭება, ვიდრე არმიაში.

საზღვრის დაცვის სამსახურს ევალება ქვეყნის სახმელეთო საზღვრების დაცვა ნებისმიერ ვითარებაში. ომის დროს მას შეუძლია 11 600-მდე პირადი შემადგენლობის მობილიზება, რომელიც მთლიანად ან ნაწილობრივ შეიძლება გადავიდეს თავდაცვის ძალების კონტროლის ქვეშ. სასაზღვრო ძალების გამოყენების ერთ-ერთი სცენარია პარტიზანული მოქმედებები მტრის მიერ დროებით ოკუპირებულ ტერიტორიებზე.

ძირითადი საბრძოლო ქვედანაყოფები

არმია

ტერიტორიული და რეგიონული ქვედანაყოფების მთლიანი რიცხვი ცნობილი არაა. არმიის ქვედანაყოფები მეტწილად რეზერვისტებისგან შედგება, ხოლო საკონტრაქტო სამხედრო მოსამსახურეები სამეთაურო და სპეციალიზებულ თანამდებობებს იკავებენ.

• 3 სწრაფი რეაგირების ბრიგადა (1 ჯავშანსატანკო ბრიგადა)
• 2 ეგერთა ბრიგადა
• 2 მექანიზებული საბრძოლო დაჯგუფება
• 1 შვეულმფრენების ბატალიონი
• 1 ეგერთა სპეცდანიშნულების ბატალიონი
• 1 ჰაერსაწინააღმდეგო ქვედანაყოფი

ტერიტორიული ძალები:

• 6 ქვეითი ბრიგადა
• 14 ცალკეული ბატალიონი
• 28 ცალკეული ასეული

საზღვაო ძალები

• 2 საბრძოლო დაჯგუფება (ფლოტი)
• 3 საბრძოლო დაჯგუფება (სანაპირო)
• 1 საბრძოლო დაჯგუფება (სანაპიროს ეგერები)

საჰაერო ძალები

• 3 საბრძოლო ესკადრილია
• 4 ძირითადი ოპერატიული ბაზა

იხ.ვიდეო - Finland's military strength explained - What do Finland's Armed Forces look like, and how would they contribute to NATO's overall strength?

გალერეა

• 

  Pori, ჰამინას კლასის სარაკეტო გემი

 
• 

  ფინეთის 81 KRH 71 Y ნამღმმტყორცნელთა ათეული, აღჭურვილი Rk 95 Tp საიერიშო შაშხანებით

 
• 

  ფინური NH90 მოქმედებაში

 
• 

  ფინური საარტილერიო გათვლა 130მმ M-46 საველე ქვემეხის გასროლისას.

 
• 

  ფინეთის BMP-2 აღლუმზე.

 
• 

  ფინური ქვეითთა საბრძოლო მანქანა CV9030FIN.

 
• 

  ფინელი სამხედროები Maxim M/32-33 ტყვიამფრქვევის პოზიციაზე, ზამთრის ომი.

 
• 

  ფინეთის Sturmgeschütz III შეტევითი ქვემეხი ფინეთ-საბჭოთა კავშირის მეორე ომის დროს.

 
• 

  ფინელი ჯარისკაცები ტანსაწინააღმდეგო ქვემეხთან ფინეთ-საბჭოთა კავშირის მეორე ომის დროს.

 
• 

  ფინური ნამღმსარტყორცნის გათვლა ფინეთ-საბჭოთა კავშირის მეორე ომის დროს.

 
• 

  სნაიპერის ჯგუფის მეთვალთვალე.

• 
  

ესპერანტო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                                             ესპერანტო

ესპერანტოს დროშა

ყველაზე გავრცელებული დაგეგმილი ენა, რომელიც შექმნა ვარშაველმა ლინგვისტმა და ოკულისტმა ლაზარ (ლუდვიკ) მარკოვიჩ ზამენჰოფმა 1887 წელს, ათწლიანი მუშაობის შემდეგ. 1878 წლისთვის მისი Lingwe uniwersala პროექტი თითქმის დასრულებულია. 17 დეკემბერს ზამენჰოფმა და მისმა საშუალო სკოლის მეგობრებმა აღნიშნეს ენის შექმნა. თუმცა, ზამენჰოფი იმ დროს ძალიან ახალგაზრდა იყო თავისი ნამუშევრების გამოსაქვეყნებლად.

პირველ გამოქვეყნებულ წიგნს ესპერანტოზე ეწოდა Lingvo internacia. Antaŭparolo kaj plena lernolibro“ („საერთაშორისო ენა. წინასიტყვაობა და სრული სახელმძღვანელო“). ზამენჰოფის ფსევდონიმი - ესპერანტო (ლიტ. - "იმედიანი") - ძალიან მალე გახდა თავად ენის სახელი. ესპერანტო ენის ყველაზე მნიშვნელოვანი განმასხვავებელი ნიშნები, ისევე როგორც მრავალი სხვა დაგეგმილი ენა, არის:

სწავლის სიმარტივე, განსაკუთრებით საწყის ეტაპზე, მარტივი გრამატიკისა და გამონაკლისების არარსებობის გამო;

ნეიტრალიტეტი (არაეთნიკური), ანუ ესპერანტო არ ასოცირდება არცერთ სახელმწიფოსთან ან ერთან.

ესპერანტია („ესპერანტოს ქვეყანა“, მსოფლიოს 120 ქვეყანა) არის ტერმინი, რომელსაც იყენებენ ესპერანტო მოლაპარაკეები ესპერანტო საზოგადოებისა და მათი კულტურის აღსანიშნავად, იმ ადგილებსა და ინსტიტუტებზე, სადაც ენა გამოიყენება, თითქოს ეს იყოს. ქვეყანა. ადამიანებს, რომლებიც იყენებენ ესპერანტოს, უწოდებენ ესპერანტისტებს ან ესპერანტებს (უფრო იშვიათად, ესპერანტოფონებს). ახლა მსოფლიოში, სხვადასხვა შეფასებით, ასი ათასიდან ორ მილიონამდე ადამიანია ესპერანტო, და დაახლოებით ორი ათასი ადამიანისთვის ესპერანტო მშობლიურია.

იხ. ვიდეო - 200 ფრაზა - ესპერანტო ენა - ქართული

ისტორია - ბავშვობაში ზამენჰოფი ოცნებობდა შეექმნა საერთაშორისო დამხმარე ენა სხვადასხვა ერების წარმომადგენლებს შორის კომუნიკაციისთვის. თავიდან მას სურდა გაცოცხლებულიყო ლათინური ან ძველი ბერძნული გამარტივებული ვერსიებით, მაგრამ დროთა განმავლობაში მან გადაწყვიტა, რომ მისი მიზანი უფრო შეესაბამებოდა ახალი ენის შექმნას. თინეიჯერობისას ზამენჰოფი მუშაობდა ასეთ პროექტზე, სანამ არ ჩათვალა, რომ ის მზად იყო გამოსაცემად. 1878 წლის 17 დეკემბერს (ანუ დაახლოებით ერთი წლით ადრე Volapük პროექტის გამოქვეყნებამდე) მან პროექტი წარუდგინა მეგობრებს, რომლებსაც ენა მოსწონთ. მომდევნო წლების განმავლობაში ზამენჰოფმა გააუმჯობესა ენა და 1887 წელს გამოსცა რუსულენოვანი ბროშურა „საერთაშორისო ენა“. წინასიტყვაობა და სრული სახელმძღვანელო, მასზე ხელმოწერა ფსევდონიმით Dr. Esperanto (რაც ახალ ენაზე ნიშნავდა "დოქტორი იმედოვნებს"). ზამენჰოფმა ბროშურის ასლები გაუგზავნა სამეცნიერო საზოგადოებებს, პერიოდული გამოცემების რედაქციას, აგრეთვე მისთვის ცნობილი მეცნიერების, მწერლების, მასწავლებლების, იურისტების და სხვა ინტელექტუალების მისამართებს. ასე ჩაეყარა საფუძველი მომავალ ესპერანტო მოძრაობას - წიგნის მიმღებთაგან ზოგიერთი დაინტერესდა პროექტით და ზამენჰოფის წინადადებას უამრავი წერილით უპასუხა.

დოქტორი ესპერანტო, საერთაშორისო ენა. წინასიტყვაობა და სრული სახელმძღვანელო "(1887)

ბავშვობაში ზამენჰოფი ოცნებობდა შეექმნა საერთაშორისო დამხმარე ენა სხვადასხვა ერების წარმომადგენლებს შორის კომუნიკაციისთვის. თავიდან მას სურდა გაცოცხლებულიყო ლათინური ან ძველი ბერძნული გამარტივებული ვერსიებით, მაგრამ დროთა განმავლობაში მან გადაწყვიტა, რომ მისი მიზანი უფრო შეესაბამებოდა ახალი ენის შექმნას. თინეიჯერობისას ზამენჰოფი მუშაობდა ასეთ პროექტზე, სანამ არ ჩათვალა, რომ ის მზად იყო გამოსაცემად. 1878 წლის 17 დეკემბერს (ანუ დაახლოებით ერთი წლით ადრე Volapük პროექტის გამოქვეყნებამდე) მან პროექტი წარუდგინა მეგობრებს, რომლებსაც ენა მოსწონთ. მომდევნო წლების განმავლობაში ზამენჰოფმა გააუმჯობესა ენა და 1887 წელს გამოსცა რუსულენოვანი ბროშურა „საერთაშორისო ენა“. წინასიტყვაობა და სრული სახელმძღვანელო, მასზე ხელმოწერა ფსევდონიმით Dr. Esperanto (რაც ახალ ენაზე ნიშნავდა "დოქტორი იმედოვნებს"). ზამენჰოფმა ბროშურის ასლები გაუგზავნა სამეცნიერო საზოგადოებებს, პერიოდული გამოცემების რედაქციას, აგრეთვე მისთვის ცნობილი მეცნიერების, მწერლების, მასწავლებლების, იურისტების და სხვა ინტელექტუალების მისამართებს. ასე ჩაეყარა საფუძველი მომავალ ესპერანტო მოძრაობას - წიგნის მიმღებთაგან ზოგიერთი დაინტერესდა პროექტით და ზამენჰოფის წინადადებას უამრავი წერილით უპასუხა.

ესპერანტო ჯგუფების გავრცელების რუკა ევროპაში (1905 წ.)
თავდაპირველად ესპერანტო მოძრაობა ძირითადად არსებობდა რუსეთის იმპერიასა და აღმოსავლეთ ევროპაში, მაგრამ მალევე გავრცელდა დასავლეთ ევროპაში და მის ფარგლებს გარეთ: არგენტინაში 1889 წელს; 1901 წელს კანადაში; ალჟირში, ჩილეში, იაპონიაში, მექსიკასა და პერუსში 1903 წელს; ტუნისში 1904 წელს; ავსტრალიაში, აშშ-ში, გვინეაში, ინდოჩინაში, ახალ ზელანდიაში, ტონკინსა და ურუგვაიში 1905 წელს.

მისი არსებობის პირველ წლებში ენა ძირითადად გამოიყენებოდა ზამენჰოფისა და ისეთი ენთუზიასტების პუბლიკაციებისთვის, როგორიცაა ანტონ გრაბოვსკი, ვრცელ მიმოწერაში (ახლა თითქმის დაკარგული), ისევე როგორც ჟურნალში La Esperantisto, რომელიც გამოქვეყნდა 1889 წლიდან 1895 წლამდე და მხოლოდ. ზოგჯერ პირად შეხვედრებზე..

1904 წელს ჩატარდა მცირე საერთაშორისო კონფერენცია, რომელმაც გამოიწვია პირველი მსოფლიო კონგრესი 1905 წლის აგვისტოში ბულონ-სურ-მერში (საფრანგეთი). კონგრესს ესწრებოდა 688 მონაწილე 20 ქვეყნიდან. ამ კონგრესზე ზამენჰოფმა ოფიციალურად დატოვა ესპერანტო მოძრაობის ხელმძღვანელობა, რადგან არ სურდა მის მიმართ პირადი ცრურწმენა (ანტისემიტიზმი ) ენის განვითარებაში შეფერხება. მან შესთავაზა ესპერანტო მოძრაობის ფუნდამენტური პრინციპების დეკლარაცია, რომელიც მიიღეს კონგრესის მონაწილეებმა.

ესპერანტოს პოზიციაზე საზოგადოებაში დიდი გავლენა იქონია მე-20 საუკუნის პოლიტიკურმა აჯანყებამ, უპირველეს ყოვლისა, სსრკ-სა და აღმოსავლეთ ევროპაში კომუნისტური რეჟიმების შექმნამ, განვითარებამ და შემდგომმა დაშლამ, გერმანიაში ნაცისტური რეჟიმის დამყარებამ და მსოფლიო მოვლენებმა. მეორე ომი.

იხ. ვიდეო - The Sound of the Esperanto language (Numbers, Greetings & Story)

პრაქტიკული გამოყენება

ყოველწლიურად გამოიცემა ასობით ახალი თარგმნილი და ორიგინალური წიგნი ესპერანტო ენაზე. ესპერანტო გამომცემლები არსებობს რუსეთში, ჩეხეთში, იტალიაში, აშშ-ში, ბელგიაში, ნიდერლანდებში და სხვა ქვეყნებში. რუსეთში, ამჟამად, გამომცემლობა Impeto (მოსკოვი) და Sezonoj (კალინინგრადი) სპეციალიზირებულია ლიტერატურის გამოცემაში ესპერანტოზე და მის შესახებ; ლიტერატურა პერიოდულად გამოიცემა არასპეციალიზებული გამომცემლობების მიერ. გამოდის რუსეთის ესპერანტისტთა კავშირის ორგანო "Rusia Esperanto-Gazeto" (რუსული ესპერანტო გაზეთი), ყოველთვიური დამოუკიდებელი ჟურნალი "La Ondo de Esperanto" (ესპერანტო ტალღა) და რამდენიმე ნაკლებად მნიშვნელოვანი პუბლიკაცია. ონლაინ წიგნის მაღაზიებს შორის ყველაზე პოპულარულია მსოფლიო ესპერანტო ორგანიზაციის ვებგვერდი, რომლის კატალოგში 2013 წელს წარმოდგენილი იყო 7145 სხვადასხვა პროდუქტი, მათ შორის 6396 წიგნის პუბლიკაციის დასახელება (2283 მეორადი პუბლიკაციის გარეშე).

ცნობილი სამეცნიერო ფანტასტიკის მწერალი ჰარი ჰარისონი თავად საუბრობდა ესპერანტოში და აქტიურად ავრცელებდა მას თავის ნამუშევრებში. მაგალითად, აღწერილ მომავალ სამყაროში ფოლადის ვირთხისა და სიკვდილის სამყაროს ციკლებში, გალაქტიკის მკვიდრნი ძირითადად ესპერანტოზე საუბრობენ.

ასევე, დაახლოებით 250 გაზეთი და ჟურნალი გამოდის ესპერანტოზე, ბევრი ადრე გამოქვეყნებული ნომერი შეიძლება უფასოდ ჩამოტვირთოთ სპეციალიზებულ ვებსაიტზე. პუბლიკაციების უმეტესობა ეძღვნება ესპერანტო ორგანიზაციების საქმიანობას, რომლებიც მათ გამოსცემენ (მათ შორის განსაკუთრებული - ბუნების მოყვარულები, რკინიგზის მუშები, ნუდისტები, კათოლიკეები და ა.შ.). თუმცა არის სოციალურ-პოლიტიკური გამოცემებიც (Monato, Sennaciulo და სხვ.), ლიტერატურული (Beletra almanako, Literatura Foiro და სხვ.).

არის ინტერნეტ ტელევიზია ესპერანტოზე. ზოგიერთ შემთხვევაში, ეს არის უწყვეტი გადაცემა, ზოგ შემთხვევაში ეს არის ვიდეოების სერია, რომელიც მომხმარებელს შეუძლია აირჩიოს და უყუროს. ესპერანტო ჯგუფი რეგულარულად აქვეყნებს ახალ ვიდეოებს YouTube-ზე. 1950-იანი წლებიდან მხატვრული და დოკუმენტური ფილმები გამოჩნდა ესპერანტოზე[60], ისევე როგორც სუბტიტრები ესპერანტოზე მრავალი ფილმის ეროვნულ ენებზე. ბრაზილიურმა სტუდიამ Imagu-Filmo-მ უკვე გამოუშვა ორი მხატვრული ფილმი ესპერანტო ენაზე Gerda malaperis და La Patro.

რამდენიმე რადიოსადგური მაუწყებლობს ესპერანტოზე[63]: China Radio International (CRI)[64], Radio Havano Kubo, Vatican Radio[66], Parolu, mondo! (ბრაზილია)[67] და პოლონური რადიო[68] (2009 წლიდან - როგორც ინტერნეტ პოდკასტი), 3ZZZ (ავსტრალია).

ესპერანტოზე შეგიძლიათ წაიკითხოთ ახალი ამბები, შეამოწმოთ ამინდი მთელს მსოფლიოში, გაეცნოთ უახლეს ინფორმაციას კომპიუტერული ტექნოლოგიების სფეროში, დაგეგმოთ დამოუკიდებელი მოგზაურობა მსოფლიოს სხვადასხვა ქვეყანაში , აირჩიეთ სასტუმრო როტერდამში ინტერნეტით, რიმინში, ბიალისტოკში და სხვა ქალაქებში, ისწავლეთ პოკერის თამაში. სან-მარინოს მეცნიერებათა საერთაშორისო აკადემია იყენებს ესპერანტოს, როგორც ერთ-ერთ სამუშაო ენას და შესაძლებელია მაგისტრის ან ბაკალავრის ხარისხის მიღება ესპერანტოს გამოყენებით. პოლონეთის ქალაქ ბიდგოშჩში 1996 წლიდან ფუნქციონირებს საგანმანათლებლო დაწესებულება, რომელიც ამზადებს სპეციალისტებს კულტურისა და ტურიზმის სფეროში, სწავლება კი ესპერანტო ენაზე მიმდინარეობს.

ესპერანტოს პოტენციალი ასევე გამოიყენება საერთაშორისო ბიზნეს მიზნებისთვის, რაც მნიშვნელოვნად უწყობს ხელს მის მონაწილეებს შორის კომუნიკაციას. ამის მაგალითებია იტალიური ყავის მიმწოდებელი და რიგი სხვა კომპანიები. 1985 წლიდან საერთაშორისო კომერციული და ეკონომიკური ჯგუფი ფუნქციონირებს მსოფლიო ესპერანტო ორგანიზაციის ქვეშ

ახალი ინტერნეტ ტექნოლოგიების მოსვლასთან ერთად, როგორიცაა პოდკასტი, ბევრმა ესპერანტო მოლაპარაკემ შეძლო საკუთარი თავის გადაცემა ინტერნეტში. ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული ესპერანტო პოდკასტი არის რადიო ვერდა (მწვანე რადიო), რომელიც რეგულარულად მაუწყებლობს 1998 წლიდან. Muzaiko-ს პოპულარობა, პირველი ესპერანტო პოდკასტი 24-საათიანი მაუწყებლობით, იზრდება. კიდევ ერთი პოპულარული პოდკასტი, რადიო ესპერანტო, ჩაწერილია კალინინგრადში (წელიწადში 19 ეპიზოდი, საშუალოდ 907 თამაშში თითო ეპიზოდში). პოპულარულია ესპერანტო პოდკასტი სხვა ქვეყნებიდან: Varsovia Vento პოლონეთიდან, La NASKa Podkasto აშშ-დან, Radio Aktiva ურუგვაიდან.

ბევრი სიმღერა იქმნება ესპერანტოზე, არის მუსიკალური ჯგუფები, რომლებიც მღერიან ესპერანტოზე (მაგალითად, ფინური როკ ჯგუფი Dolchamar). 1990 წლიდან მუშაობს კომპანია Vinilkosmo, რომელიც უშვებს მუსიკალურ ალბომებს ესპერანტოზე სხვადასხვა სტილში: პოპ-მუსიკიდან მძიმე როკამდე და რეპამდე. ონლაინ პროექტს Vikio-kantaro 2010 წლის დასაწყისში 1000-ზე მეტი ტექსტი ჰქონდა და აგრძელებდა ზრდას. ესპერანტო შემსრულებლების ათობით ვიდეო კლიპია გადაღებული.

არსებობს არაერთი კომპიუტერული პროგრამა, რომელიც სპეციალურად არის დაწერილი ესპერანტო მოსაუბრეებისთვის. ბევრ ცნობილ პროგრამას აქვს ვერსიები ესპერანტოზე, როგორიცაა OpenOffice.org საოფისე აპლიკაცია, Mozilla Firefox ბრაუზერი, SeaMonkey პროგრამული კომპლექტი და სხვა. პოპულარულ საძიებო სისტემა Google-ს ასევე აქვს ესპერანტო ვერსია, რომელიც საშუალებას გაძლევთ მოძებნოთ ინფორმაცია როგორც ესპერანტო, ისე სხვა ენებზე. 2012 წლის 22 თებერვლიდან Espera 

ის გახდა 64-ე ენა, რომელსაც მხარს უჭერს Google Translate[96]. 2012 წლის აგვისტოდან ესპერანტო კლავიატურა ხელმისაწვდომია Android ტელეფონებისთვის. 2016 წლის 25 ივლისიდან ესპერანტო მხარდაჭერილია Yandex.Translate-ში.

ესპერანტიტები ღიაა საერთაშორისო და ინტერკულტურული კონტაქტებისთვის. ბევრი მათგანი მიემგზავრება კონვენციებსა და ფესტივალებზე დასასწრებად, სადაც ესპერანტო მომხსენებლები ხვდებიან ძველ მეგობრებს და ახლებს ქმნიან. ბევრ ესპერანტისტს ჰყავს კორესპონდენტები მთელს მსოფლიოში და ხშირად მზად არიან რამდენიმე დღით უმასპინძლონ მოგზაურ ესპერანტისტს[99]. გერმანიის ქალაქ ჰერცბერგს (ჰარცი) 2006 წლიდან აქვს სახელწოდების ოფიციალური პრეფიქსი - „ქალაქი ესპერანტო“. ბევრი აბრა, აბრა და საინფორმაციო სტენდები აქ ორენოვანია - გერმანული და ესპერანტო. ესპერანტო ბლოგი არსებობს ბევრ ცნობილ სერვისში, განსაკუთრებით ბევრში (2000-ზე მეტი) Ipernity-ზე. ცნობილ ინტერნეტ თამაშს Second Life აქვს ესპერანტო საზოგადოება, რომელიც რეგულარულად იკრიბება ესპერანტო-ლანდოსა და ვერდა ბაბილეჯოს საიტებზე. აქ გამოდიან ესპერანტო მწერლები და აქტივისტები და არის ლინგვისტური კურსები. იზრდება სპეციალიზებული ვებსაიტების პოპულარობა, რომლებიც ეხმარებიან ესპერანტო მოსაუბრეებს იპოვონ: ცხოვრების პარტნიორი, მეგობრები, სამუშაო.

ესპერანტო ყველაზე წარმატებულია ყველა ხელოვნურ ენას შორის გავრცელების და მომხმარებელთა რაოდენობის თვალსაზრისით. 2014 წელს Universala Esperanto-Asocio-ს (მსოფლიო ესპერანტო ასოციაცია, UEA) წევრები შედგებოდნენ ესპერანტისტებისგან მსოფლიოს 120 ქვეყნიდან[9] და ესპერანტისტთა ყოველწლიური Universala Kongreso (მსოფლიო კონგრესი) ჩვეულებრივ იკრიბება ერთი და ნახევარიდან ხუთამდე. ათასი მონაწილე (2209 ფლორენციაში 2006 წელს, 1901 წელს იოკოჰამაში 2007 წელს, დაახლოებით 2000 წელს ბიალისტოკში 2009 წელს)

პოლიომელიტი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           პოლიომელიტი

                                      

                                         პოლიომიელიტის ვირუსის ელექტრონული მიკროგრაფი

(ჰაინეს დაავადება - მედინა, ინფანტილური ზურგის დამბლა, ინფანტილური ზურგის დამბლა; სხვა ბერძნულიდან πολιός - ნაცრისფერი და μυελός - ზურგის ტვინი) არის მწვავე უაღრესად გადამდები ვირუსული ინფექციური დაავადება, რომელიც გამოწვეულია პოლიოვირუსით ზურგის ტვინის ნაცრისფერი ნივთიერების დაზიანებით და ხასიათდება ძირითადად. ნერვული სისტემის პათოლოგიით. ძირითადად ვლინდება ასიმპტომური ან წაშლილი ფორმით. ზოგჯერ ისეც ხდება, რომ პოლიოვირუსი აღწევს ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში, მრავლდება მოტორულ ნეირონებში, რაც იწვევს მათ სიკვდილს, შეუქცევად პარეზის ან მათ მიერ ინერვირებული კუნთების დამბლას.

ვაქცინაციის წინა პერიოდში პოლიომიელიტის გავრცელება ფართოდ იყო გავრცელებული და გამოხატული ეპიდემიურად . შემთხვევების სეზონური მატება დაფიქსირდა ზაფხულ-შემოდგომის პერიოდში, რაც დამახასიათებელია ნაწლავური ინფექციებისთვის. ტროპიკულ ქვეყნებში პოლიომიელიტის შემთხვევები დაფიქსირდა მთელი წლის განმავლობაში. 6 თვიდან 5 წლამდე ბავშვები დაავადებულთა ძირითადი ასაკობრივი ჯგუფია.

არსებობს საფუძველი იმის დასაჯერებლად, რომ პოლიომიელიტი უკვე არსებობდა ძველ ეგვიპტესა და ძველ საბერძნეთში ნაყოფიერების ქალღმერთის ასტარტეს ტაძარში მემფისში აღმოაჩინეს სტელა მე-18 დინასტიიდან (ძვ. წ. 1403-1365 წწ.), სადაც გამოსახულია მღვდელი პოლიომიელიტისთვის დამახასიათებელი ქვედა კიდურის დაზიანებით. ნაპოვნი იქნა მუმიები პოლიომიელიტისთვის დამახასიათებელი ძვლის დეფორმაციებით. ჰიპოკრატემ დატოვა დაავადების სიმპტომების აღწერა, რომლის დროსაც ფეხები მშრალია, კუნთების მოცულობა მცირდება და კიდურების დამბლა ხდება [6].

მე-19 საუკუნის შუა ხანებში ექიმებმა პოლიომიელიტი გამოიტანეს სანიტარული გარემოს ზოგადი ცუდი მდგომარეობიდან. თუმცა, მე-19 საუკუნის ბოლოს, დასავლეთში სანიტარული პირობების გაუმჯობესებამ ეს გადაწყვეტილებები არადამაკმაყოფილებელი გახადა. ამრიგად, „ჩვილ ბავშვთა დამბლის“ პირველი მასობრივი შემთხვევები დაფიქსირდა სკანდინავიის ქვეყნებში და სხვა განვითარებულ ქვეყნებში; ანუ იქ, სადაც სანიტარული პირობები შედარებით კარგი იყო. მცირეწლოვანი ბავშვები ყოველთვის ავად იყვნენ და დაავადების შემთხვევები დაფიქსირდა ზაფხულში. პოლიომიელიტის პირველი შემთხვევა შეერთებულ შტატებში დაფიქსირდა 1841 წელს ლუიზიანაში (10 შემთხვევა, სიკვდილი არ არის) .

პოლიომიელიტის შესახებ მეცნიერული კვლევა თარიღდება გერმანელი ორთოპედის იაკობ ჰაინეს (1840), რუსი ნევროპათოლოგი ა. ია. . 1865 წელს ჟან-ლუი პრევოსტმა და ალფრედ ვულპიანმა დეტალურად აღწერეს პოლიომიელიტით გამოწვეული პათოლოგიური ცვლილებები.

1881 წელს, შვედეთის ქალაქ უმეოში, ამ დაავადებამ 20 ბავშვი პარალიზა; პროვინციელმა ექიმმა ბერგენჰოლცმა (დოქტორი N. A. Bergenholtz) დააკვირდა ეპიდემიას. 1887 წელს სტოკჰოლმში ეპიდემია გაჩნდა, სადაც ივლისიდან ნოემბრამდე 44 ბავშვი დაავადდა. 1905 წელს შვედეთში გაჩნდა პირველი დიდი ეპიდემია, რომელიც აკვირდებოდა მის შედეგებს, ექიმმა ივარ ვიკმანმა [en] დაავადებას ჰაინე-მედინას დაავადება უწოდა და მივიდა დასკვნამდე, რომ ეგრეთ წოდებული "ჩვილთა დამბლა" ინფექციური დაავადებაა გადამდები სპეციალური მიკრობული აგენტით, რომელიც გავლენას ახდენს ბავშვის ცენტრალურ ნერვულ სისტემაზე. თუმცა, იმ დროს ამ დასკვნის დადასტურება ადვილი არ იყო, რადგან პოლიომიელიტის ვირუსი ჯერ კიდევ არ იყო ნაპოვნი . ვიკმანმა დაადგინა, რომ დაავადებას აქვს თვითგანკურნების ტენდენცია და აღიარა, რომ არ არსებობს დარწმუნებული საშუალება, რომელიც ამა თუ იმ გზით დადებითად იმოქმედებს დაავადების შედეგზე.

1909 წელს კარლ ლანდშტეინერმა ერვინ პოპერთან ერთად დაამტკიცა პოლიომიელიტის ინფექციური ბუნება. მათ პირველად მაიმუნში გამოიწვიეს ტიპიური დაავადება იმით, რომ მუცლის ღრუში შეიყვანეს ქსოვილის ნაჭერი ბავშვის ზურგის ტვინისგან, რომელიც პოლიომიელიტით გარდაიცვალა. 1913 წელს, კონსტანტინე ლევადიტმა, ი.ი. მეჩნიკოვის და ფურნიეს ინსტიტუტის ლაბორატორიის თანამშრომელმა, მიიღო ბავშვთა დამბლის ვირუსის კულტურა სხეულის გარეთ არსებულ უჯრედში. ის იყო ერთ-ერთი პირველი მკვლევარი, რომელმაც გააშენა ვირუსები ცოცხალ უჯრედებზე, და პირველი ექსპერიმენტატორი მსოფლიოში, რომელმაც მოახერხა პოლიომიელიტის ვირუსის გაზრდა სინჯარაში მაიმუნის ხერხემლის განგლიურ უჯრედებზე. აღმოჩნდა, რომ გამოჯანმრთელებული ბავშვებისა და მაიმუნების სისხლის შრატს, რომელიც შერეულია შუშის ჭურჭელში პარალიზური პათოგენების კულტურასთან ერთად, აქვს ამ პათოგენების ინაქტივაციის უნარი (თუ ასეთი ნარევი შეჰყავთ ჯანმრთელი მაიმუნის ტვინში, ეს უკანასკნელი აკეთებს არ დაავადდეს) .

1907 წელს ნიუ-იორკში დაახლოებით ათასი ბავშვი დაავადდა ამ დაავადებით. 1916 წელს მხოლოდ ნიუ-იორკში 2000 ბავშვი დაიღუპა. მოსახლეობაში გავრცელდა მოსაზრება, რომ დაავადების წყარო ევროპიდან ჩამოსული ღარიბი იმიგრანტი ოჯახების ბავშვები არიან. პოლიტიკოსებმა და საზოგადოების მდიდარი წრეების წარმომადგენლებმა დაიწყეს ემიგრანტებისა და მათი შვილების იზოლაციის მოთხოვნა და დაავადების წინააღმდეგ ბრძოლის ზომებს შორის, მათ შესთავაზეს ემიგრანტებისთვის სპეციალური საბავშვო ბანაკის შექმნაც კი. შეერთებულ შტატებში 1921 წლის ეპიდემიით დაზარალებულთა შორის იყო აშშ-ის მომავალი პრეზიდენტი ფრანკლინ რუზველტი, რომელმაც დააარსა ბავშვთა დამბლის ეროვნული ფონდი 1938 წელს. ფონდმა შეაგროვა შემოწირულობები და მიმართა პაციენტებისთვის მექანიკური საწოლების დამზადებას, ასევე ვაქცინის ძიებას.

მე-20 საუკუნის პირველ მესამედში პოლიომიელიტის მკურნალობის ფუნდამენტურად ახალი მიდგომა შეიმუშავა „ბუჩქის მედდამ“ და თვითნასწავლმა ელიზაბეტ კენიმ.

პირველი ადამიანი, რომელმაც შექმნა პოლიომიელიტის ვაქცინა, იყო ჰილარი კოპროვსკი, იმუნოლოგი შეერთებული შტატებიდან. 1948 წელს მან საკუთარ თავზე გამოსცადა ვაქცინა. ის ასევე გამოცდილია ზაზუნებზე და მაიმუნებზე. 1950 წელს ის ასევე ჩაუტარდა 20 ბავშვს ფსიქიატრიული საავადმყოფოდან, რადგან ხელისუფლება მასში ეპიდემიის დაწყების ეშინოდა. 17 ბავშვს განუვითარდა ანტისხეულები, სამს უკვე ჰქონდა. გვერდითი მოვლენები არ მომხდარა. თუმცა, იმ დროს ეს იყო ფრთხილი ექსპერიმენტული ნაბიჯი, ვინაიდან მასობრივი ვაქცინაციის გამოცდილება ჯერ არ არსებობდა. მასობრივი ვაქცინა დაინერგა მხოლოდ 1957 წელს, როდესაც დაახლოებით 1 მილიონი ადამიანი DRC-დან იქნა აცრილი.

იხ.ვიდეო - Полиомиелит. Эпидемия

1950 წელს ჯონას სალკმა შექმნა ინაქტივირებული პოლიომიელიტის ვაქცინა (IPV). 1955 წელს ეს ვაქცინა ლიცენზირებული იქნა აშშ-ში, მაგრამ ტრაგედია დატრიალდა 2 კვირის შემდეგ. პოლიომიელიტის ვაქცინის ერთ-ერთმა მწარმოებელმა არ გაააქტიურა ვირუსი 100 000-ზე მეტი დოზით, რამაც გამოიწვია დაახლოებით 40 000 ადამიანის პოლიომიელიტის განვითარება, 250 პარალიზებული და 10 სიკვდილი. თუმცა, აშშ-ს ჯანდაცვის დეპარტამენტმა დაარწმუნა ელვის პრესლი 1956 წლის 28 ოქტომბერს, აცრა გაეკეთებინა პირდაპირ ეთერში, რამაც თავიდან აიცილა ვაქცინაციის კამპანიის სრული კრახი ტრაგედიის გამო. "Cutter Incident"-მა გამოიწვია ალბერტ საბინის ცოცხალი ორალური პოლიო ვაქცინის (OPV) უარის თქმა შეერთებულ შტატებში 1961 წლამდე. 1956 წელს საბჭოთა მეცნიერი მ.პ.ჩუმაკოვი კოლეგებთან ერთად გაემგზავრა აშშ-ში. ალბერტ სეიბინმა თავისი ცოცხალი ვაქცინის შტამები უფასოდ გადასცა ჩუმაკოვს და ა.ა. სმოროდინცევს. OPV-ს გზა სსრკ-ში: ტესტები ტარდება 1958 წლიდან, 1960 წელს იგი მიიღეს სავალდებულოდ. 1961 წელს სსრკ-ში პოლიომიელიტის ეპიდემია OPV-ის წყალობით შეჩერდა. საბინის შტამებიდან OPV-ს წარმატებულმა ცდამ განაპირობა მისი მიღება, როგორც მთავარი ჯანმო-ს და მსოფლიოს ყველა ქვეყნის მიერ . სსრკ-მ, OPV-ის წარმატებული დანერგვის შემდეგ, განახორციელა ვაქცინების კომერციული ექსპორტი იაპონიასა და ეგვიპტეში, რაც გააკრიტიკა სეიბინმა ჩუმაკოვთან საუბრისას.

2002 წელს ნიუ-იორკის უნივერსიტეტში შეიქმნა პირველი სინთეზური პოლიომიელიტის ვირუსი.

პოლიომიელიტის პროფილაქტიკისთვის ვაქცინების დანერგვამ გამოიწვია სიხშირის სწრაფი შემცირება და ბევრ სფეროში მისი თითქმის სრული აღმოფხვრა . პოლიომიელიტის მდგომარეობა 21-ე საუკუნეში აღწერილია ეპიდემიოლოგიის განყოფილებაში.

2022 წლის თებერვლიდან მაისამდე, პირველად თითქმის 40 წლის განმავლობაში, დიდი ბრიტანეთის ჯანდაცვის ოფიციალურმა წარმომადგენლებმა დაადგინეს პოლიომიელიტის შესაძლო გავრცელება ლონდონში, აღმოაჩინეს ვირუსის მრავალი ვერსია კანალიზაციაში და არ ჰქონდათ პოლიომიელიტის არც ერთი დაფიქსირებული შემთხვევა. ვირუსების გენეტიკური თანმიმდევრობა ვარაუდობს, რომ „განხორციელდა გარკვეული გავრცელება ჩრდილოეთ და აღმოსავლეთ ლონდონში მჭიდროდ დაკავშირებულ პირებს შორის“.

ეტიოლოგია

მთავარი სტატია: პოლიოვირუსი

დამატებითი ინფორმაცია: ეტიოლოგია

გამომწვევი აგენტი (Poliovirus hominis) ეკუთვნის პიკორნავირუსების ოჯახს, ენტეროვირუსების ჯგუფს (ნაწლავის ვირუსები), რომელიც ასევე მოიცავს Coxsackie და ECHO ვირუსებს და გვხვდება 3 დამოუკიდებელი ტიპის სახით (I, II და III). ახლა ბუნებაში მხოლოდ ტიპი 1 გვხვდება და აქტიურია. 27-30 ნმ ზომის ვირუსი შეიცავს დადებითი პოლარობის ერთჯაჭვიან რნმ-ს (ss (+) რნმ). ვირუსი სტაბილურია გარე გარემოში (წყალში ნარჩუნდება 100 დღემდე, განავალში 6 თვემდე), კარგად მოითმენს გაყინვას. არ ნადგურდება საჭმლის მომნელებელი წვენებით. იშლება 30 წუთის განმავლობაში 50 გრადუს ცელსიუსზე გაცხელებისას. სწრაფად კვდება მოხარშვისას, ულტრაიისფერი გამოსხივების ზემოქმედებით და გაშრობისას. ქლორის დაბალი კონცენტრაციაც კი ააქტიურებს ვირუსს.

კულტივირებულია უჯრედულ კულტურებში, აქვს ციტოპათოგენური ეფექტი. ინფექციის წყაროა ადამიანი (ავადმყოფი ან უსიმპტომო); პათოგენი გამოიყოფა პირის ღრუს მეშვეობით (რამდენიმე დღე), შემდეგ კი განავლით (რამდენიმე კვირა და ზოგჯერ თვე). ინფექცია შეიძლება მოხდეს ჰაერის წვეთებით, მაგრამ უფრო ხშირად - აქტიური ვირუსის მოხვედრისას პირში (დაბინძურებული ხელებით, საკვებით). ბუზები შეიძლება იყვნენ ვირუსის მექანიკური გადამტანი.

ორგანიზმში მოხვედრის შემდეგ ვირუსი მრავლდება ლიმფურ ფარინგეალურ რგოლში (ტონზილები), ნაწლავებში, რეგიონულ ლიმფურ კვანძებში, აღწევს სისხლში და ზოგიერთ შემთხვევაში ცენტრალურ ნერვულ სისტემაში, რაც აზიანებს მას (განსაკუთრებით წინა საავტომობილო უჯრედებს). ზურგის ტვინის რქები და კრანიალური ნერვების ბირთვები). უმეტეს შემთხვევაში, პოლიომიელიტი ასიმპტომურია და ინფექციის გამოვლენა შესაძლებელია მხოლოდ ლაბორატორიული გამოკვლევით. სხვა შემთხვევებში, ინკუბაციური პერიოდის შემდეგ (3-35, უფრო ხშირად 9-11 დღე) დაავადების ნიშნები ჩნდება.

სიმპტომები

აბორტული ფორმა მიმდინარეობს ზოგადი არასპეციფიკური სიმპტომებით (კატარალური მოვლენები, კუჭ-ნაწლავის დარღვევები, ზოგადი სისუსტე, ცხელება და ა.შ.); ეს შემთხვევები ყველაზე საშიშია ეპიდემიოლოგიური თვალსაზრისით.

მენინგეალური ფორმა ვლინდება სეროზული მენინგიტის სახით.

პოლიომიელიტის პარალიზური ფორმებიდან ყველაზე გავრცელებულ - სპინალურ - ზოგადი ინფექციური სიმპტომების შემდეგ ვლინდება ზურგის ტვინის მოტორული უჯრედებით ინერვაციული კუნთების ჯგუფების დამბლა; ყველაზე ხშირად ზიანდება ფეხებზე: ოთხთავიანი კუნთი, მადუქტორები, მომხრეები და ფეხის ექსტენსორები; ხელებზე: დელტოიდი, ტრიცეფსი და წინამხრის თაღოვანი საყრდენი. განსაკუთრებით საშიშია დიაფრაგმის დამბლა, რაც იწვევს მძიმე სუნთქვის უკმარისობას.

ბოლქვის ფორმა განპირობებულია მედულას წაგრძელებული ნაწილის დაზიანებით, ხოლო პონტინის ფორმა სახის ნერვის ბირთვის დაზიანებით.

არაპარალიტიკური ფორმებით დაავადება ჩვეულებრივ სრულდება სრული გამოჯანმრთელებით, პარალიზური ფორმებით, ზოგიერთ შემთხვევაში დაზიანებული კუნთების ფუნქციები სრულად არ აღდგება, დეფექტი გრძელდება დიდი ხნის განმავლობაში, ზოგჯერ სიცოცხლისთვის. ყველაზე მძიმე შემთხვევებმა, განსაკუთრებით მედულას მოგრძო რესპირატორული ცენტრების დაზიანებით, შეიძლება გამოიწვიოს სიკვდილი. პოლიომიელიტის დიაგნოზი დგება კლინიკური, ეპიდემიოლოგიური და ლაბორატორიული მონაცემების საფუძველზე.

                                                                    

ბავშვი, რომელიც გადაურჩა პარალიზებულ პოლიომიელიტს. ნიგერია, 2014 წელი

ინფექციის წყარო არის ინფიცირებული ადამიანი. პოლიოვირუსი ნაზოფარინქსის გამონადენში ჩნდება 36 საათის შემდეგ, ხოლო განავალში - დაინფიცირებიდან 72 საათის შემდეგ და აგრძელებს გამოვლენას ნაზოფარინქსში ერთი, ხოლო განავალში - 3-6 კვირის განმავლობაში. ვირუსის ყველაზე დიდი გამოყოფა ხდება დაავადების პირველ კვირას . პოლიოვირუსის უსიმპტომო გადატანის 100-დან 1000-მდე შემთხვევაა თითო მანიფესტურ შემთხვევაზე. ამიტომ, ეპიდემიოლოგიური მნიშვნელობის თვალსაზრისით, უსიმპტომო გადაზიდვის შემთხვევები (ასიმპტომური ინფექცია) დიდი საფრთხის შემცველია. ინფექცია გადადის ფეკალურ-ორალური (ბინძური ხელები, სათამაშოები, დაბინძურებული საკვები) და ჰაერწვეთოვანი წვეთებით. პოლიომიელიტის ვირუსისადმი მგრძნობელობა უნივერსალურია, მაგრამ ყველაზე მგრძნობიარეა 5  წლამდე ბავშვები. ამავდროულად, პარალიზური ფორმა გვხვდება შემთხვევების არაუმეტეს 1% -ში, ხოლო წაშლილი, უხილავი და აბორტული ფორმები დიაგნოზირებულია მხოლოდ ინფექციის ფოკუსში პოლიომიელიტის მქონე პაციენტებთან კონტაქტში მყოფი პირების ლაბორატორიული გამოკვლევის დროს. სიცოცხლის პირველი 2-3 თვის ბავშვები, დედისგან ტრანსპლაცენტურად მიღებული იმუნიტეტის წყალობით, პრაქტიკულად არ ავადდებიან პოლიომიელიტით. პოსტინფექციური იმუნიტეტი არის ტიპი-სპეციფიკური, მთელი სიცოცხლის მანძილზე დაავადების გამომწვევი ვირუსისთვის, შესაბამისად, პირები, რომლებსაც ჰქონდათ დაავადება, არ არიან გათავისუფლებული პროფილაქტიკური ვაქცინაციისგან.

1950-იანი წლების შუა პერიოდში პოლიომიელიტის ვაქცინის ფართო გამოყენების შემდეგ, მრავალ ქვეყანაში პოლიომიელიტის შემთხვევები მკვეთრად შემცირდა. და 1988 წელს დაიწყო გლობალური ძალისხმევა პოლიომიელიტის აღმოსაფხვრელად ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის, UNICEF-ისა და Rotary International-ის ხელმძღვანელობით. ამ ძალისხმევამ გამოიწვია ყოველწლიური დიაგნოზირებული შემთხვევების 99%-ით შემცირება. შემთხვევების რაოდენობა, სავარაუდოდ, შემცირდა 350,000-დან 1988 წელს 483 შემთხვევამდე 2001 წელს, რის შემდეგაც იგი დარჩა დაახლოებით 1,000 შემთხვევაზე წელიწადში (1,604 2009 წელს). ამჟამად, პოლიომიელიტი ერთ-ერთია იმ ორ დაავადებათაგან, რომელიც მიზნად ისახავს გლობალური ერადიკაციის პროგრამას, მეორე კი გვინეას ჭია. ჯერჯერობით, ერთადერთი დაავადება, რომლის სრულად აღმოფხვრაც კაცობრიობამ მოახერხა, არის ჩუტყვავილა (1979 წელს) და 2010 წელს ქერტლის მავნებლობა.

პოლიომიელიტის აღმოფხვრის გლობალური ინიციატივის მეშვეობით, ჯანმო-მ მოახდინა შემდეგი რეგიონების სერტიფიცირება, როგორც პოლიომიელიტისგან თავისუფალი: 1994 წელი ამერიკის რეგიონი; 2000 - დასავლეთ წყნარი ოკეანის 36 ქვეყანა, ჩინეთისა და ავსტრალიის ჩათვლით; 2002 WHO ევროპის რეგიონი; 2014 წელი - სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიის მთელი რეგიონი; 2020 - აფრიკა. მსოფლიოს მოსახლეობის 80%-ზე მეტი ახლა ცხოვრობს პოლიომიელიტის სერტიფიცირებულ რეგიონებში. ჩამდინარე წყლებში ვირუსის პროაქტიული გამოვლენის მიღწევებმა განაპირობა ჯანმო-ს რეკომენდაციების შემუშავება ვირუსის გავრცელების რუტინული მონიტორინგისთვის. რეკომენდაციები გამოქვეყნდა 2003 წელს, როგორც ჯანმო-ს სპეციალური დოკუმენტი და გამოიყენება მსოფლიოს უმეტეს ქვეყანაში სამთავრობო პროგრამების დონეზე. ჯანდაცვის მუშაკების, ეროვნული მთავრობების, დონორებისა და პარტნიორების ერთგული ძალისხმევის წყალობით, ველური პოლიოვირუსი თითქმის ყველგან იქნა აღმოფხვრილი, გარდა ორი ქვეყნის, პაკისტანისა და ავღანეთისა.

პოლიომიელიტი კვლავ იწვევს ეპიდემიებს სხვა მეზობელ ქვეყნებში ლატენტური ან ხელახალი გადაცემის გამო. მაგალითად, ათი წლის განმავლობაში აღმოფხვრის მიუხედავად, 2011 წლის სექტემბერში ჩინეთში დაფიქსირდა პოლიომიელიტის ეპიდემია, რომელიც მოიცავდა მეზობელ პაკისტანში გავრცელებულ შტამს. რუსეთში პოლიომიელიტის ბოლო შემთხვევა, რომელიც აღმოჩნდა ტაჯიკეთიდან შემოტანილი, დაფიქსირდა 2010 წლის მაის-სექტემბერში: 14 შემთხვევა ძირითადად დაღესტანში, ჩეჩნეთში. წინა აფეთქება იყო 1997 წელს ჩეჩნეთში.

ტიპი 1

2019 წლიდან მოყოლებული, სამი ველური პოლიოვირუსიდან მხოლოდ პირველი ტიპი არ იქნა აღმოფხვრილი ბუნებიდან.

ნიგერიაში, ველური ტიპის 1 პოლიოვირუსისგან დამბლის ბოლო შემთხვევა დაფიქსირდა ბორნოს შტატში 2016 წლის 21 აგვისტოს, ხოლო ვირუსის აღმოჩენის ბოლო შემთხვევა გარე გარემოში იყო 2016 წლის 27 სექტემბერს.

ავღანეთი და პაკისტანი აგრძელებენ გარემოსდაცვითი ნიმუშების ფართო გეოგრაფიულ განაწილებას, რომლებიც დადებითად გამოსცადეს, რაც მიუთითებს იმაზე, რომ არსებობს გადაცემის მრავალი სფერო და მიუწვდომელი პოპულაციები, რომლებიც მგრძნობიარეა ვირუსის მიმართ. პაკისტანში ისინი უფრთხილდებიან ვაქცინაციას CIA-ს ოპერაციის შემდეგ ყალბი პოლიომიელიტის ვაქცინაციებით.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაცია რეგულარულად აქვეყნებს სიახლეებს ავადმყოფობის შემთხვევებისა და გარემოს ნიმუშებში პოლიოვირუსების გამოვლენის შესახებ.

2016 წელს პლანეტაზე დაფიქსირდა ველური პოლიომიელიტის 37 შემთხვევა (პაკისტანი 20, ავღანეთი 13, ნიგერია 4)

2017 წელს 22 შემთხვევა (ავღანეთი 14, პაკისტანი 8).

2018 წელს 33 შემთხვევა (ავღანეთი 21, პაკისტანი 12).

2019 წელს 176 შემთხვევა (ავღანეთი 29, პაკისტანი 147).

2020 წელს 140 შემთხვევა (ავღანეთი 56, პაკისტანი 84).

2021 წელს 6 შემთხვევა

(ავღანეთი 4, პაკისტანი 1, მალავი 1).

2022 წელს 30 შემთხვევა (ავღანეთი 2, პაკისტანი 20, მოზამბიკი 8).

პოლიომიელიტის 1 დაფიქსირებული კლინიკური შემთხვევისთვის არის 100-დან 1000-მდე პოლიომიელიტის ასიმპტომური შემთხვევების დაუფიქსირებელი შემთხვევა.

ტიპი 2

2015 წლის სექტემბერში, ტიპი 2 პოლიოვირუსი გამოცხადდა, რომ აღმოიფხვრა პლანეტიდან. ბოლო ვირუსი აღმოაჩინეს ალიგარის რაიონში ჩრდილოეთ ინდოეთში 1999 წელს.

ტიპი 3

2012 წლის 10 ნოემბერს, 11 თვის ბიჭი იობეს შტატიდან ჩრდილოეთ ნიგერიაში, გახდა ბოლო ბავშვი, რომელიც პარალიზებული იყო ველური პოლიომიელიტის ვირუსის ტიპი 3 (WPV3). ამ ინციდენტის შემდეგ, 3 ტიპის პოლიოვირუსი აღარ გამოვლენილა არცერთ ნიმუშში მთელ მსოფლიოში. რამდენიმე წლის განმავლობაში იგი არ იყო გამოცხადებული განადგურებულად მსოფლიო მასშტაბით, რადგან არ იყო გამორიცხული მისი ფარული მიმოქცევა. 2019 წლის 24 ოქტომბერს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტთა ჯგუფმა განაცხადა, რომ ველური პოლიოვირუსის ტიპი 3 (WPV3) იყო აღმოფხვრილი მთელ მსოფლიოში.

იხ. ვიდეო- What you need to know about polio - The inactivated polio vaccine is administered by injection and is 99% effective in children, according to the CDC.

ცირკულირებადი ვაქცინით მიღებული პოლიოვირუსი (cVDPV)

ორალური პოლიომიელიტის ვაქცინა (OPV) შეიცავს დასუსტებულ (დასუსტებულ) ვაქცინის ვირუსს, რომელიც ააქტიურებს ორგანიზმის იმუნურ პასუხს. მას შემდეგ, რაც ბავშვს მიეცემა OPV, დასუსტებული ვაქცინის ვირუსი მრავლდება ბავშვის ნაწლავებში გარკვეული პერიოდის განმავლობაში, რაც ხელს უწყობს იმუნიტეტის განვითარებას ანტისხეულების წარმოქმნით. ამ დროის განმავლობაში ვაქცინის ვირუსი გამოიყოფა ორგანიზმიდან. არაადეკვატური სანიტარული პირობების მქონე ადგილებში, ასეთი ვაქცინის ვირუსი, რომელიც აღმოიფხვრა სხეულიდან, შეიძლება გავრცელდეს უშუალო საზოგადოებაში, სანამ ის სამუდამოდ აღმოიფხვრება (და ამან შეიძლება უზრუნველყოს სხვა ბავშვების დაცვა "პასიური" იმუნიზაციის გზით). იშვიათ შემთხვევებში, როდესაც მოსახლეობის იმუნიზაციის დონე უკიდურესად დაბალია, ორგანიზმიდან გამოდევნილი ვაქცინის ვირუსი შეიძლება გაგრძელდეს ცირკულირება დიდი ხნის განმავლობაში. რაც უფრო დიდხანს ცოცხლობს ვირუსი, მით მეტი გენეტიკური ცვლილებები ხდება მასში. ძალიან იშვიათ შემთხვევებში, ვაქცინის ვირუსი შეიძლება გენეტიკურად მოდიფიცირდეს ისეთ ფორმაში, რომელიც შეიძლება გამოიწვიოს დამბლა. ეს ფორმა ცნობილია, როგორც მოცირკულირე ვაქცინით მიღებული პოლიოვირუსი (cVDPV). cVDPV წარმოქმნას დიდი დრო სჭირდება. როგორც ზოგადი წესი, შტამი უნდა ცირკულირებოდეს არაიმუნიზირებულ ან არაიმუნიზირებულ პოპულაციაში მინიმუმ 12 თვის განმავლობაში. მოცირკულირე VDPV ხდება მაშინ, როდესაც რუტინული იმუნიზაცია ან დამატებითი იმუნიზაციის აქტივობები (SIAs) სათანადოდ არ ტარდება და მოსახლეობა რჩება მგრძნობიარე ვაქცინით მიღებული პოლიოვირუსის ან ველური პოლიოვირუსის მიმართ. აქედან გამომდინარე, პრობლემა მხოლოდ ვაქცინა არ არის, არამედ ვაქცინაციის დაბალი მოცულობაც. თუ მოსახლეობა სრულად იქნება იმუნიზირებული, ადამიანები დაცულნი იქნებიან როგორც ვაქცინისგან მიღებული ვირუსებისგან, ასევე ველური პოლიოვირუსებისგან.

cVDPV-ის რისკი უკიდურესად მცირეა OPV-ის საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის უზარმაზარ სარგებელთან შედარებით. ყოველწლიურად ხდება ველური პოლიოვირუსით გამოწვეული დაავადების ასობით ათასი შემთხვევის პრევენცია. მას შემდეგ, რაც 20 წლის წინ ფართომასშტაბიანი OPV შემოვიდა, ათ მილიონზე მეტი შემთხვევა იქნა აცილებული. წარსულში, მოცირკულირე VDPV-ების გადაცემა შეიძლება სწრაფად შეჩერებულიყო მაღალი ხარისხის იმუნიზაციის კამპანიის 2-3 რაუნდით. პოლიომიელიტის ყველა ეპიდემიასთან გამკლავების ერთადერთი გზა არის ყველა ბავშვის განმეორებითი იმუნიზაცია ორალური ვაქცინით, რათა შეაჩეროს პოლიომიელიტის გადაცემა, მიუხედავად ვირუსის წარმოშობისა.

cVDPV ეპიდემიების შესახებ ყოველწლიურად წერია. ეპიდემიის ერთ-ერთი მიზეზი ვაქცინაციაზე უარია, დაავადების ასეთი შემთხვევები დაფიქსირდა უკრაინის ტერიტორიაზე 2022 წელს და 2015 წელს დამბლის ორი შემთხვევით.

2020 წელს ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის ექსპერტებმა გამოაქვეყნეს კვლევა ჟურნალში Science, რომლის მიხედვითაც, ვაქცინით მიღებული პოლიოვირუსის ტიპის 2 (OPV2) მუტაციები გამოიწვევს პოლიომიელიტის ვაქცინის ეფექტურობის დაკარგვას. პოლიომიელიტის აღმოფხვრის სტრატეგია 2022-2026 წწ ახალი OPV ტიპის 2 (nOPV2) დაინერგება მე-2 მიზნის უზრუნველსაყოფად, რომელიც არის cVDPV2-ის გადაცემის შეჩერება