ბეგქონდარა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                               ბეგქონდარა

ბეგქონდარა (ლათ. Thymus) — მცენარეთა გვარი ტუჩოსანთა ოჯახისა. 5–50 სმ სიმაღლის ბუჩქბალახებია, იშვიათად — ბუჩქები. აქვს გართხმული ღერო და სწორმდგომი საყვავილე ყლორტები. თეთრი ან ვარდისფერი ყვავილები შეკრებილია თავაკისებრ ან თავთავისებრ ყვავილედად. შეიცავს 400-მდე სახეობას.

გავრცელებულია ევროპაში. საქართველოში 17 სახეობაა გავრცელებული, მათგან 14 კავკასიის ენდემია, 2 კი — საქართველოში (Thymus ladjanuricus, Thymus tiflisiensis); გვხვდება უპირატესად სუბალპურსა და ალპურ, აგრეთვე მთის ქვედა და შუა სარტყელში. იზრდება მშრალ ადგილებში, ღორღიან ფერდობებზე და მინდვრებში, ტყეში დეკას ბუჩქების ახლოს, სილიან, კირიან და კაბჟანიან ნიადაგებზე.

ბეგქონდარას მთიან ადგილებში ნიადაგდაცვითი მნიშვნელობა აქვს — იგი პირველი სახლდება გადარეცხილ ნიადაგსა და მოშიშვლებულ გრუნტზე. სურნელოვანი მცენარეა, შეიცავს ეთეროვან ზეთებს, რომლებსაც იყენებენ პარფიუმერიაში, კვების მრეწველობასა და მედიცინაში. სახეობათა უმრავლესობა დეკორატიულია.

ქიმიური შემადგენლობა

ბექგონდარას ბალახი შეიცავს ეთერზეთს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, ციმოლს და თიმოლს, რომლებიც გამოყოფენ სურნელოვან არომატს.

გამოყენება

ბეგქონდარას იყენებენ როგორც ამოსახველებელ და ხველის დამამშვიდებელ საშუალებას მწვავე და ქრონიკული ბრონქიტისას, განსაკუთრებით თუ ხველამ მიიღო სპაზმოლიტური ხასიათი. ბეგქონდარა ავლენს კარგ დამამშვიდებელ მადეზინფიცირებელ მოქმედებას ჩირქოვანი ბრონქიტისა და ბრონქების გაფართოების დროს, გამოიყენება აგრეთვე ღვინის, საფენების, კომპრესების არომატიზირებისათვის. მცენარე ფართოდ გამოიყენება ხალხურ მედიცინაში, ხშირად სხვა სამკურნალო ბალახებთან.

იხ. ვიდეო - 12 Things About Thyme and Its Unique Uses

                      მხოხავი ბეგქონდარა

(ლათ. Thymus serpyllum) — მრავალწლოვანი მცენარე ტუჩოსანთა ოჯახისა. ნახევრად ბუჩქებია. სიმაღლე 15 სმ-მდე.

გავრცელებულია ევრაზიის ზომიერ სარტყელში, სკანდინავიის ნახევარკუნძულიდან დაწყებული ხმელთაშუაზღვისპირეთამდე დამთავრებული და ბრიტანეთის კუნძულებიდან აღმოსავლეთ ციმბირამდე. ჩვეულებრივ, იზრდება ღია ქვიშიან ადგილებში, სტეპურ მდელოებზე. ფოთლების სიგრძე 5-10 მმ აღწევს.

გვირგვინი მოვარდისფრო-ლილისფერია, კაშკაშა, სიგრძე 6-8 მმ. ნაყოფი წვრილია. კულინარიაში ფართოდ გამოიყენება როგორც სანელებელი. სამკურნალო მცენარეა.

მედიცინაში

მეცნიერულ მედიცინაში სამკურნალო ნედლეულად იყენებენ მცოცავ თივის ბალახს (ლათ. Herba Serpylli), რომელსაც აგროვებენ ყვავილობის პერიოდში, აწნავენ და აშრობენ ღია ცის ქვეშ ჩრდილში ან საშრობებში 35-40°C ტემპერატურაზე. ნედლეულის შენახვის ვადა 2 წელია. განაცხადი იგივეა, რაც ჩვეულებრივი თივის ბალახების. ინფუზიები, დეკორქცია და თივის ექსტრაქტი ინიშნება მწვავე და ქრონიკული რესპირატორული დაავადებების, ბრონქული ასთმისა და ტუბერკულოზის დროს. ფოთლებიდან თხევადი ექსტრაქტი არის პრეპარატი "პერტუსინის" ნაწილი, რომელიც გამოიყენება ბრონქიტისა და ყივანახველისთვის. მცოცავ თიმს აქვს ბაქტერიციდული, დამამშვიდებელი, ტკივილგამაყუჩებელი, ჭრილობების შეხორცება და ანტიჰელმინთური ეფექტი. მცენარის საჰაერო ნაწილი არის ამოსახველებელი კოლექციების, შემკვრელი და ქოლეტური კოლექციების ნაწილი და სახსრების ანთებითი აბაზანების კოლექცია.

ხალხურ მედიცინაში ხახვი გამოიყენება ნევრალგიის, სხვადასხვა ნევროზის დროს, როგორც დიაფორეზული, შარდმდენი, კრუნჩხვის საწინააღმდეგო, დამამშვიდებელი და ანტიჰიპერტენზიული საშუალება. გარეგნულად გამოიყენება აბაზანების, კომპრესების და ლოსიონების სახით სახსრებისა და კუნთების ტკივილისთვის. მალამოების და ლოსიონების სახით თმიანს იყენებდნენ რევმატიზმის დროს, როგორც კანის დაავადებების ჭრილობების სამკურნალო საშუალება. ხაკასები იყენებენ ბოგოროდსკის ბალახს სამწუხარო რიტუალში - კვამლით ასუფთავებენ შენობებს, პირუტყვს და სხვა ქონებას დეზინფექციისთვის და ბოროტი სულების დასაშინებლად.

იხ. ვიდეო - Про Чабрец (Тимьян ползучий). Выращивание, сбор, рецепт

ბეგქონტარას აქვს ანტინაქტერიული, ამნთების საწინაამღდეგო, ტკივილგამაყუჩებელი და ჭრილობების სწრაფდ შემხოცებელი თვისებები. მისი ნახარში დფა ნაყენი შველის გაციებას, გრიპსა და ყელის ტკივილს.