ბალკანეთის ომები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       ბალკანეთის ომები

ბულგარელები  იღებენ თურქული პოზიციები

ორი კონფლიქტი ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე, რომლებსაც ადგილი ჰქონდა 1912-1913 წლებში. პირველ ომში ოთხმა ბალკანურმა სამეფომ დაამარცხა ოსმალეთის იმპერია, ხოლო მეორე ომი ამ ოთხიდან ერთ-ერთი ბულგარეთის წინააღმდეგ მიმდინარეობდა. ოსმალეთის იმპერიამ დაკარგა თითქმის მისი ყველა სამფლობელო ევროპაში. ამ ომების შემდეგ ასევე დასუსტდა ავსტრო-უნგრეთის იმპერია და გაძლიერდა სერბეთი. ამან გამოიწვია ბალკანეთის კრიზისი 1914 წელს, რაც იყო პირველი მსოფლიო ომის პრელუდია.

XX საუკუნის დასაწყისში საბერძნეთმა, ბულგარეთმა, მონტენეგრომ და სერბეთმა ოსმალეთის იმპერიისგან დამოუკიდებლობა მოიპოვეს, თუმცა მათი ეთნიკური მოსახლეობის დიდი ნაწილი რჩებოდა ოსმალთა ბატონობის ქვეშ. 1912 წელს ამ ქვეყნებმა ჩამოაყალიბეს ბალკანეთის კავშირი. პირველი ბალკანური ომის დროს თურქეთი იყო საკმაოდ ჩამორჩენილი, არა რეფორმირებული ქვეყანა და მან ვერ შეძლო გაეწია წინააღმდეგობა ოთხი ბალკანური სახელმწიფოსთვის. თურქეთმა მდინარე მარიცას დასავლეთით დაკარგა თითქმის ყველა ტერიტორია. დაკარგული ტერიტორიების შედეგად თურქეთში ყოფილი ბალკანეთის მიწებიდან გადმოვიდა დაახლოებით 2,5 მილიონი ლტოლვილი. მარცხმა დიდი გავლენა მოახდინა თურქებზე და გამოიწვია იმპერიის შემდგომ ხუთ წელიწადში დაშლა. ნაზიმ ფაშა რომელიც იყო ამ ომში თურქეთის ჯარის ხელმძღვანელი მოძრაობა ახალგაზრდა თურქების წევრებმა მოკლეს. ბალკანეთის პირველი ომი 7 თვეში ლონდონის საზავო ხელშეკრულებით დასრულდა.

მეორე ბალკანური ომი დაიწყო 1913 წლის 16 ივნისს. ბულგარეთი უკმაყოფილო იყო ყოფილი მოკავშირეების საბერძნეთისა და სერბეთის მიერ მაკედონიის რეგიონის საიდუმლო გაყოფით და მათ წინააღმდეგ ომი წამოიწყო. ბერძნებმა და სერბებმა მოიგერიეს ბულგარელების შეტევა და კონტრ-შეტევაზე გადავიდნენ. ამ დროს თურქეთმა და რუმინეთმაც შეუტიეს ბულგარეთს და გარკვეული ტერიტორიები მიიღეს. შედეგად, ბუქარესტის საზავო ხელშეკრულებით ბულგარეთმა დაკარგა პირველი ბალკანური ომის დროს მოპოვებული ტერიტორიის უმეტესი ნაწილი.

იხ. ვიდეო - Балканские войны

მემკვიდრეობა

თურქეთის მოქალაქეები მიიჩნევენ ბალკანეთის ომებს, როგორც მთავარ კატასტროფას (Balkan harbi faciası) ქვეყნის ისტორიაში. ოსმალეთის იმპერიამ დაკარგა მთელი თავისი ევროპული ტერიტორია მდინარე მარიცას დასავლეთით ორი ბალკანური ომის შედეგად, რამაც ამგვარად გამოიკვეთა დღევანდელი თურქეთის დასავლეთ საზღვარი. 1923 წლისთვის 1912 წლის მუსლიმური მოსახლეობის მხოლოდ 38% ჯერ კიდევ ცხოვრობდა ბალკანეთში და ბალკანეთის თურქების უმრავლესობა მოკლეს ან განდევნილი იყო. მოულოდნელმა დაცემამ და თურქების მიერ გაბატონებული ევროპული ტერიტორიების უეცარმა დათმობამ შექმნა ტრავმული მოვლენა ბევრ თურქს შორის, რამაც გამოიწვია თვით იმპერიის საბოლოო დაშლა ხუთ წელიწადში. პოლ მოჟესმა ბალკანეთის ომებს "არაღიარებული გენოციდი" უწოდა.

მარცხისთვის პასუხისმგებელი იყო ნაზიმ ფაშა, ოსმალეთის არმიის შტაბის უფროსი და მოკლეს 1913 წლის 23 იანვარს 1913 წლის ოსმალეთის სახელმწიფო გადატრიალების დროს.

ბერძნების უმეტესობა ბალკანეთის ომებს ეპიკური მიღწევების პერიოდად მიიჩნევს. მათ მოახერხეს გაათავისუფლეს და მოეპოვებინათ ტერიტორიები, რომლებიც უძველესი დროიდან იყო დასახლებული ბერძნებით და გააორმაგეს ბერძნული სამეფოს ზომა, აიღეს ისეთი დიდი ქალაქები, როგორიცაა თესალონიკი და იოანინა, რომლებიც თითქმის ნახევარი ათასწლეულის განმავლობაში იმყოფებოდნენ ოსმალეთის მმართველობის ქვეშ. ბერძნულმა არმიამ, მცირე და ცუდად აღჭურვილმა ოსმალეთის უმაღლეს, ასევე ბულგარულ და სერბეთის არმიებთან შედარებით, მოიგო ძალიან მნიშვნელოვანი ბრძოლები. ამან საბერძნეთი სიცოცხლისუნარიანი პაიკი გახადა დიდი ძალების ჭადრაკში. საბერძნეთის პოლიტიკურ ასპარეზზე ორი დიდი პიროვნება წამოვიდა, პრემიერ მინისტრი ელეფთერიოს ვენიზელოსი, საბერძნეთის საგარეო პოლიტიკის წამყვანი გონება, და გვირგვინის პრინცი, მოგვიანებით კი მეფე კონსტანტინოს I, ბერძნული არმიის გენერალ-მაიორი.

იხ. ვიდეო - The Balkan Wars: Every Day