დოგენი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 დოგენი

(იაპონური 道元 do: gen, Eihei Dogen, 1200 წლის 19 იანვარი - 1253 წლის 22 სექტემბერი) - იაპონელი მოაზროვნე, ზენის პატრიარქი, იაპონური სოტოს სკოლის დამაარსებელი.

ბიოგრაფია

არისტოკრატულ ოჯახში დაბადებულმა და ადრეულ ასაკში ობოლი დოგენმა 1213 წელს დადო სამონასტრო აღთქმა და გახდა დაბალი რანგის ბერი ჰიეის მთაზე, ტენდაის ბუდიზმის სკოლის მთავარ მონასტერში. კენზეიკის (建撕記) თანახმად, მან ერთი შეკითხვა დაუსვა ტენდაის დოქტრინას:

"მე ვსწავლობ როგორც ეგზოტერულ, ასევე ეზოთერულ ბუდიზმს, ორივე სკოლა გვასწავლის, რომ ადამიანი დაბადებიდანვე არის დაჯილდოვებული ბუდას ბუნებით. მაშინ რატომ ეძებენ განმანათლებლობას და ასრულებენ სულიერ ვარჯიშებს ყველა ასაკის ბუდაები, რომლებმაც უდავოდ უკვე მიაღწიეს განმანათლებლობას?"

ეს კითხვა ძირითადად გამოწვეული იყო ტენდაის სკოლის კონცეფციით პირველყოფილი განმანათლებლობის შესახებ (本覚 hongaku), რომელიც ამტკიცებს, რომ ყველა ადამიანი განათლებულია ბუნებით და, შესაბამისად, სულიერი ვარჯიშის გზით განმანათლებლობის ნებისმიერი იდეა ფუნდამენტურად მცდარია.

კენზეკი ასევე აღნიშნავს, რომ დოგენმა ვერ იპოვა პასუხი თავის კითხვაზე ჰიეის მთაზე და რომ იგი იმედგაცრუებული იყო ამ ადგილით შინაგანი ინტრიგებისა და წინსვლისთვის ბრძოლის გამო. ასე რომ, დოგენი წავიდა პასუხის საძიებლად სხვა ბუდისტი ოსტატებისგან. მან მოინახულა ონჯო-ჯი ტაძრის აბატი (園城寺) სახელად კოინი, რომელმაც ურჩია მას წასულიყო ჩინეთში ჩანის შესასწავლად.

1217 წელს დოგენი სწავლობდა კენინ-ჯი ტაძარში (建仁寺) მიოზენის მეთაურობით, ხოლო 1223 წელს ის და მისი მენტორი გაემგზავრნენ ჩინეთში ჯინ-დე-სი მონასტერში სასწავლებლად (ჩინგ-ტე-სუ, 景德寺).

ჯერ დოგენი ეწვია ჩან ბუდიზმის წამყვან მონასტრებს ჟეჯიანგის პროვინციაში. იმ დროს ჩანის მასწავლებლების უმეტესობა სწავლების მეთოდებს გონგანზე (公案, იაპონური კოანი) ეფუძნებოდა. მიუხედავად იმისა, რომ დოგენი გულმოდგინედ სწავლობდა გონგანს, ის იმედგაცრუებული იყო მათ მიმართ გადაჭარბებული ყურადღების გამო. იაპონელ ბერს გაუკვირდა, რატომ აქცევდნენ ასე მცირე ყურადღებას სუტრების შესწავლას. ის იმდენად იმედგაცრუებული იყო, რომ უარი თქვა "დჰარმას გადაცემაზე" (რიტუალი, რომლის დროსაც მასწავლებელი მოსწავლეს თავის სულიერ მემკვიდრეს აქცევს) მენტორისგან.

შემდეგ, 1225 წელს, დოგენმა გადაწყვიტა ეწვია ჩანის ოსტატი რუჯინგი (如淨 Nyojo), კაოდონგის სკოლის პატრიარქი.

რუჯინგის ხელმძღვანელობით დოგენმა გააცნობიერა სხეულისა და სულის განთავისუფლება, როდესაც მასწავლებელმა თქვა: „გაუშვით სხეული და სული“ (身心脱落 shen xīn tuō luò). ეს ფრაზა აგრძელებდა ძლიერ გავლენას დოგენზე მთელი მისი ცხოვრების განმავლობაში და გვხვდება მისი ნაწერების სხვადასხვა ნაწილში, მაგალითად, ცნობილ მონაკვეთში Genjō-koan (現成公案):

გზის შესწავლა ნიშნავს საკუთარი თავის შესწავლას. საკუთარი თავის შესასწავლად საჭიროა დაივიწყო საკუთარი თავი. იმისათვის, რომ დაივიწყოთ საკუთარი თავი, თქვენ უნდა იყოთ განათლებული სამყაროს ყველა ნივთით. სამყაროში არსებული ყველა ნივთით განმანათლებლობისთვის, ადამიანმა უნდა გაათავისუფლოს სხეული და სული საკუთარი თავისა და სხვებისგან. მოსული განმანათლებლობის კვალიც კი წაშლილია და უკვალავი განმანათლებლობით ცხოვრება სამუდამოდ გრძელდება.

ზაფხულის მედიტაციის პერიოდის ბოლოს (იაპონური გეანგო) 25 წლის ასაკში დოგენმა მიაღწია დიდ განმანათლებლობას რუჯინგის ხელმძღვანელობით. 1227 წელს მისი მენტორის გარდაცვალების შემდეგ, დოგენ ზენჯი დაბრუნდა იაპონიაში, რომელმაც იპოვა პასუხი "მისი ცხოვრების საკითხზე".

ბევრი სხვა ბერისგან განსხვავებით, რომლებიც ჩინეთში ვარჯიშიდან ბრუნდებიან სუვენირებით სუტრების გროვით, დოგენი ხელცარიელი დაბრუნდა. ერთადერთი, რაც დოგენმა თან მოიტანა, იყო ის, რამაც „უბრალოდ ჯდომის“ სწავლება საკუთარი გახადა (只管打坐 შიკან-თაზა).

ის დაბრუნდა კენინ-ჯი ტაძარში, სადაც ადრე ვარჯიშობდა. ჩამოსვლისთანავე მის პირველ მოქმედებებს შორის იყო ფუკან ზაზენგის დაწერა (普観坐禅儀; ფართოდ რეკომენდებული ინსტრუქციები ზაზენზე), მოკლე ტექსტი, რომელიც ხაზს უსვამდა მნიშვნელობას და აძლევდა ინსტრუქციებს ზაზენზე, მჯდომარე მედიტაციაზე.

თუმცა, მალევე წარმოიშვა დაძაბულობა ტენდაის სკოლის მიმდევრებთან, რომლებსაც სურდათ ბუდიზმის ახალი ფორმების ჩახშობა - ზენი და ჯოდო-შინშუ, ხოლო დოგენმა დატოვა კიოტოს ტენდაის ნაწილი 1230 წელს და დასახლდა მიტოვებულ ტაძარში, კიოტოს სამხრეთით, ამჟამად. ქალაქი უჯი. 1233 წელს დოგენმა დააარსა Kannon-dori-in ფუკაკუსაში, როგორც ზენის პრაქტიკის მცირე ცენტრი. მოგვიანებით მან გააფართოვა ეს ტაძარი კოშოჰორინ-ჯიმდე (興聖法林寺).

1243 წელს დოგენმა დატოვა კიოტო და ქველმოქმედის ჰატანო იოშიშიგეს (იაპონური: 波多野義重) მოწვევით გადავიდა ეჩიზენის მთებში, კიოტოს ჩრდილოეთით. მან მიიღო მოწვევა ტენდაის სკოლასთან დაძაბულობისა და რინზაის სკოლასთან გაზრდილი მეტოქეობის გამო.

1244 წელს დასრულდა ჰატანო იოშიშიგეს მიერ დაფინანსებული დაიბუცუ-ჯი მონასტრის (大仏寺) მშენებლობა დოგენის მიმდევრების დახმარებით.

სამშენებლო სამუშაოების დროს დოგენი ცხოვრობდა და ასწავლიდა იოშიმინ-დერას ტაძარში დაიბუცუ-ჯის მახლობლად, სადაც ის "დეპრესიაში ჩავარდა". ამ მოვლენამ მნიშვნელოვანი ცვლილება მოახდინა მის ცხოვრებაში და სწორედ ამ დროს დაწერა "რინზაი ზენ ბუდიზმის საფუძვლიანი კრიტიკა", რომელიც აკრიტიკებდა დაჰუი ზონგაოს, ჩან ბუდიზმის ყველაზე გავლენიან ფიგურას სონგის დინასტიის დროს.

1246 წელს მონასტერს დაარქვეს ეიჰეიჯი და ახლა ცნობილია როგორც Daihonzan Eihei-ji. ეს ტაძარი რჩება ზენის სოტო-შუს სკოლის ორი წამყვანი ტაძრიდან ერთ-ერთი, მეორე კი სოჯი-ჯი. ეიჰეიჯიში დოგენმა განაგრძო ზენის პრაქტიკა და აღზარდა მოწაფეები.

1247 წელს შოგუნის ახალმა რეგენტმა ჰოჯო ტოკიორმა დოგენი კამაკურაში მიიწვია. დოგენმა საკმაოდ დიდი მანძილი გაიარა შოგუნი ზენის სასწავლებლად და შემდეგ დაბრუნდა ეიჰეიჯიში 1248 წელს.1253 წელს დოგენი ავად გახდა და გარდაიცვალა 53 წლის ასაკში. თანამედროვე სოტო-შუს სკოლები 29 სექტემბერს დოგენის გარდაცვალების დღეს აღნიშნავენ.

დოგენის სწავლებები

დოგენი ასწავლიდა არაორმაგობას განმანათლებლობასა და ზენის პრაქტიკას შორის. ზაზენში ჯდომა უკვე განმანათლებლობაა.

დოგენის აზრით, პირველ რიგში აუცილებელია განმანათლებლობის აზრის გაღვიძება, რომელსაც გულწრფელად მიჰყვება ბუდასა და პატრიარქების გზა. დაიოშო ეიჰეი დოგენმა თქვა:

”მზის შუქის სწრაფი გაქრობის შიშით, ივარჯიშეთ გზაზე ისე, თითქოს თავს იხსნით ცეცხლისგან. ამ ეფემერულ ცხოვრებაზე ფიქრისას, ეცადეთ ბუდას ფეხი აწიოს.

როცა კინარას ღვთაების ან კალავინკას ღვთაების მიერ შესრულებული სადიდებელი სიმღერა გესმით, ეს იყოს საღამოს ნიავი, რომელიც თქვენს ყურებს ეხება. თუ ხედავთ მაო-ჩიენის ან ში-შის ლამაზ სახეს, შეიძლება ეს დილის ნამის წვეთებს დაემსგავსოს თვალებზე. ბგერისა და ფორმის კავშირებისგან თავისუფლება ბუნებრივად შეესაბამება გონების არსს, რომელიც ეძებს გზას. გაკუდო იოჯინ-შუ (გზის შესწავლის პრინციპები).

იხ. ვიდეო - Доген Учитель Дзен - глубокий фильм с очень хорошей озвучкой