გრიგორიანული კალენდარი

                                         

დასავლეთ გერმანული მარკა 1982წ გამოცემული 400-წლისთავის აღნიშვნის გრიგორიანული კალენდრის თავზე. გამოსახულია მარკაზე წმინდა წიგნიდან უაოჰან რაშემი 1586

გრიგოლის კალენდარი — ახალი სტილი, წელთაღრიცხვის სისტემა, რომელიც შემოიღეს 1582 წლის 4 ოქტომბერს რომის პაპის გრიგოლ XIII-ის დროს (აქედანაა სახელწოდება)

გრიგორიანულ კალენდარში წლის ხანგრძლივობა 365,2425 დღეს (365 დღეს, 5 საათს, 49 წუთსა და 12 წამს) შეადგენს. ჩვეულებრივი წელიწადი შედგენა — 365, ნაკიანი კი — 366 დღისგან.

${\displaystyle 365{,}2425=365+0{,}25-0{,}01+0{,}0025=365+{\frac {1}{4}}-{\frac {1}{100}}+{\frac {1}{400}}=365{\frac {97}{400}}.}$

შედარებისათვის, იულიუსის კალენდრის წლის ხანგრძლივობა 365,25 დღეა, ხოლო ტროპიკული წელიწადის — 365.24217 დღე.

სხვაობა იულიუსის კალენდარსა და ტროპიკულ კალენდრებს შორის 11 წუთი და 13.9 წამია, ხოლო გრიგორიანულ კალენდარსა და ტროპიკულს შორის — 25,9 წამი.

	გრიგორიანული კალენდარი	იულიუსის კალენდარი
ხანგრძლივობა	365 დღე, 5 საათი, 49 წუთი და 12 წამი (365,2425 დღე)	365 დღე, 6 საათი (365,25 წელი)
ტროპიკული წელი	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 46,1 წამი (365,24217 დღე)	365 დღე, 5 საათი, 48 წუთი და 46,1 წამი (365,24217 დღე)
სხვაობა	25,9 წამი (0.00033 დღე)	11 წუთი და 13.9 წამი (0,00783 დღე)

1582 წლის 5 ოქტომბერს რომის პაპმა გრიგორის დროს იულიუსის კალენდარს მიამატა 10 დღე და გამოცხადდა 15 ოქტომბრად. თუ XVI საუკუნის გასულს განსხვავება იულიუსისა და გრიგოროლის კალენდრებს შორის იყო 10 დღე, 1900 წლიდან განსხვავება გმოიხატება 13 დღით. პირველად იგი შემოიღეს XVI საუკუნის 80-იან წლებში იტალიაში, ესპანეთში, პორტუგალიაში. პოლონეთში, საფრანგეთში, უნგრეთსა და ევროპის ზოგიერთ სხვა სახელმწიფოში, უფრო გვიან — გერმანიაში (XVII-XVIII სს.), ინგლისში (XVIII ს.), იაპონიაში (XIX ს.). 1752 წლის 2 სექტემბერს დიდი ბრიტანეთი გრიგორიანულ კალენდარზე გადავიდა, თითქმის ორი საუკუნით გვიან ვიდრე დასავლეთ ევროპის დიდი ნაწილი.

რევოლუციის წინადროინდელ რუსეთში ახალი სტილი არ იყო შემოღებული. იგი შემოიღეს ოქტომბრის რევოლუციის შემდეგ 1918 წლის 24 იანვრის დეკრეტით. ამ დროისთვის იულიუსის კალენდარი 13 დღე-ღამე „ჩამორჩებოდა“, ამიტომ 1 თებერვალი 14 თებერვლად გამოცხადდა. კვირის დღეები ორივე კალენდარში ერთი-მეორეს ემთხვევა. ამჟამად მსოფლიოს ყველა განვითარებულ სახელმწიფოში გრიგორიანულ კალენდარს იყენებენ.

1917 წელს მოხდა რევოლუცია. საკანონმდებლო ორგანოებში დაისვა კალენდრის საკითხიც. 1918 წლის 14 აპრილს საქართველოს კათოლიკოს პატრიარქს კირიონს მოუვიდა ტელეფონოგრამა: „აპრილის 13 მიღებულ იქმნა კანონი ამიერკავკასიის რესპუბლიკებში ახალი დროთა აღრიცხვის შესახებ; აპრილის 18 უნდა ცნობილ იქმნას მაისის პირველად. აღდგომა იდღესასწაულება მაისის 5 (ძვ. სტ. 22 აპრილს). ამის მიხედვით მოძრავი დღესასწაულები წაიწევიან წინ 13 დღით. ინებეთ სათანადო განკარგულება“. ტელეფონოგრამა მოსმენილ იქმნა საკათალიკოზო საბჭოში

                                                  

შემოღება გრიგონიუალური კალენდრის . ბარელისეფი  საფლავზე პაპის გრიგორ XIII в წმინდა პეტრე ბაზილიკა   რომში ..

იხ. ვიდეო

ბოლო დღე იულიუსის კალენდრის	პირველი დღე გრიგონიუალური კალენდრის	სახელმწიფო და ტერიტორია
4 ოქტომბერი 1582	15 ოქტომბერი 1582	ესპანეთი, იტალია, პორტუგალია, თანამეგობრობა (ფედერაციული სახელმწიოფო: დიდი სამეფო  ლიტვის და სამეფო პოლონეთის)
9 დეკემბერი 1582	20 დეკემბერი 1582	საფრაგენთი , ლოთარინგია (დაბრუნდა იულიუსის  კალენდარს 1735 წ-ში და  ხელახლა გადავიდა გრიგორიანული  კალენდარზე 28 თებერვლის 1760წ-ში)
14 დეკემბერი 1582	25 დეკემბერი 1582	ლუქსემბურგი, რესპუბლიკა  გაერთიანებული პროვინცია
21 დეკემბერი 1582	1 იანვარი 1583	ლოთარინგია , ჰოლანდია , ბრაბანტი, ბელგია , ზელანდიის საგრაფო
31 დეკემბერი 1582	11 იანვარი1583	აახენი
10 თებერვალი 1583	21 თებერვალი 1583	ლეჟკოს საეპისკოპო , გრონინგენი (დაბრუნდა იულიუსიუს  კალენდარს შემდეგ 1584 წ და ხელახლა გადავიდა  გრიგორიანული კალენდრზე 12 იანვარი 1701)
13 თებერვალი 1583	24 თებერვალი 1583	აუგსბურგი
4 ოქტომბეერი 1583	15 ოქტომბერი 1583	ტრირი
5 ოქტომბერი 1583	16 ოპქტომბერი 1583	ავსტრია (ბრიკსენი), ბავარია, ზალცბურგი, რეგენსბურგი, ტიროლი, ფრაიზინგი
13 ოქტომბერი 1583	24 ოქტომბერი 1583	ბრაისგაუ-ზემო  შვარცვალდის (რაიონი)
20 ოქტომბერი 1583	31 ოქტომბერი 1583	ბაზელის  საეპისკოპო
2 ноября 1583	13 ნოემბერი 1583	იულიხ-ბერგი
3 ნოემბერი 1583	14 ნოემბერი 1583	კიოლნი
4 ნომბერი 1583	15 ნოემბერი 1583	ვიურცბურგი
11 ნოემბერი 1583	22 ნომბერი 1583	მაინცი
16 ნოემბერი 1583	27 ნოემბერი1583	ბადენ-ბადენი, სტრასბურგის არქიეპატრია
17 ნომბერი 1583	28 ნოემბერი 1583	მიუნსტერი , კლებსკის საფერცოგო
14 დეკემბერი 1583	25 დეკემბერი 1583	საფერცეგო შტირია
6 იანვარი 1584	17 იანვარი 1584	ავსტრია (კარინტია), ბოჰემია
11 იანვარი 1584	22 იანვარი 1584	შვეიცარია (კანტონი ლიუცერნი, ური, შვიცი, ცუგი, ფრაიბურგი, ზოლოტურნი, კომუნა ლე-ლანდერონი კანტონა ნებშატელი)
12 იანვარი 1584	23 იანვარი 1584	სილაზია
11 თებერვალი 1584	22 თებერვალი 1584	შვეიცარია (ობვალდენის , ნიდვილდენი)
1 ივნისი 1584	12 ივლისი 1584	ვესტფალია
3 ოქტომბერი 1584	14 ოქტომბერი 1584	მორავია
1584	1584	ესპანეთის კოლონია ამერიკაში , შვეიცარიაში [კანტონი ტურგაუ,  (დაბრუნდაიულიუსის კალენდარს  1597 წ  და ხელახლა გადავიდა გრიგონიალური  კალენდარზე   1798 წ-ში)]
16 ივნისი 1585	27 ივნისი 1585	პედარბორნი
21 ოქტომბერი  1587	1 ნოემბერი 1587	უნგრეთი
14 დეკემბერი 1590	25 დეკემბერი1590	ტრანსილნვანია
22 აგვისტო 1610	2 სექტემბერი 1610	პრუსია
13 დეკემბერი 1615	24 დეკემბერი 1615	პფალნც-ნოიბურგი
1617	1617	კურლიანდია  [დაბრუნდა იულიუსის კამენდარზე 28 იანვარს (8 თებერვალს) 1796 დაკავშირებული მიერტება რუსეთის იმპერიაზე]
1623	1623	შვეიცარია (უნტერვალისი— ნაწილი ვალეს კანტონის)
1623—1624	1623—1624	შვეიცარია (კათოლიკური ნაწილი კანტყონის გრაუბიუნდენი)
1624	1624	ოსნაბიურკი
15 მარტი 1631	26 მარტი 1631	ჰილდესკაისის საეპისკოპო
28 февраля 1655	11 მარტი 1655	შვეიცარია ( ვალეს კანტინი)
1 февраля 1668	12 февраля 1668	მინდენსკის საეპისკოპოსო
5 февраля 1682	16 февраля 1682	ელზასი, სტრასბურგი
18 февраля 1700	1 марта 1700	დანია (ჩატვლით ნორვეგიის), პროტესტანტი გერმანიის  სახელმწიფოს
30 апреля 1700	12 мая 1700	ჰოლანდია (დრენტე)
30 ივნისი 1700	12 июля 1700	ჰოლანდია (გედრლანდი, ზიუტფენი)
16 ноября 1700	28 ноября 1700	ისლანდია
30 ноября 1700	12 დეკემბერი 1700	ჰოლანდია (ოვერეისელი, უტრეხტი)
31 დეკემბერი 1700	12 იანვარი 1701	შვეიცარია  (ციურიხის კანტონი, ბერნი, ბაზელი, ჟენევა, ნებშატელი, შავჰაუზენი, კათოლიკური ნაწილი კანტონის გლარუსი), ჰოლანდია (ფრისლანდია, გრონინგერი)
1724	1724	შვეიცარია (ქ. საქტ-გალეა)
2 სექტემბერი 1752	14 сентября 1752	დიდი ბრიტანეთი და კოლონია, მათ შორის  ჩრდილოეთ ამერიკის (კანადის ახალი  შოტლანდია გამოიყენბდა გრიგირიანულ კალენდარს  1605 წ  13 ოქტომბრამდე 1710 წ, როცა იყო საფრაგენთის კოლონია)
17 თებერვალი 1753	1 марта 1753	შვეიცარია  (ფინეთის ჩათვლით)
16 февраля 1760	28 февраля 1760	ლოთარინგია
22 ივნისი 1798	4 июля 1798	შვეიცარია (პრიტესტანტული ნაწილი გლარუსის კონტატა)
1798	1798	შვეიცარია (აპენცელ-აუსერჰონდელის კანტონი)
1783—1811	1783—1812	შვეიცარია (პროტესტანტული  ნაწილი კანტონა გრაუბიუნდერი: პირველები გადავიდნენ კომუნები ობერნგადინი და ბერგელი, ბოლო — კომუნა შირცი და გრიუში)
1863		კამბოჯა
6 ოქტომბერი 1867	18 ოქტომბერი 1867	ალიასკა (დღე გადასვლა ტერიტორია რუსეთიდან  აშშ)
1 იანვარი 1873		იაპონია
1885		ბირმა (მიანმა)
1 აპრილი 1889		სიამი (ტაილანდი) (აღრიცხვა  წელის ძირითადიდან  ბანკოგის და დასაწყისი წელი  1 აპრილი; 1913 წ-ში იყო შემოგებული ზაფხულის აღიცხვა ბუდას სიკვდილის შემდეგ;  1941 წ დასაწყისი წ გადატანა   1 იანვარზე)
1889		ლაოსი
1 იანვარი 1896		კორეა
1 იანვარი 1912		ჩინეთი (აღრიცხვა  წელის კალენდარზე  მიუნგოსი; иსამოქალაქო ომის გამო  გადასვლა დასრულდა  1929 წ-ში)
დეკემბერი 1912		ალბანეთი
11 მაისი 1915	25 მაისი 1915	ლიტვა  (გერმანიის ოკუპაციის ქვეშ), ლატვია (კურლიანდია გერმანიის ოკუპაციი ქვეშ)
31 მარტი 1916	14 აპრილი  1916	ბულგარეთი
15 თებერვალი 1917	1 მარტი 1917	თურქეთი  (შეინარჩუნა აღრიხცვა  რუმიის კალენდრის  განსხვავება  −584 წ)
22 აგვისტო 1917	5 სექტემბერი 1917	ლატვია (ლიფლანდია გერმანიის ოკუ)
31 იანვარი 1918	14 თებერვალი 1918	რსფრ, ესტონეთი
15 თებერვალი 1918	1 მარტი 1918	უკრაინა (უკრაინის სახალხო  რესპუბლიკა)
17 აპრილი 1918	1 მაისი 1918	ამიერკავკასიის დემოკრატიული რესპუბლიკა  (საქართველო, აზერბაიჯანი და სასომხეთი)
14 იანვარი 1919	28 იანვარი 1919	იუგოსლავია
31 მარტი 1919	14 აპრილი 1919	რუმინეთი
15 თებერვალი 1923	1 მარტი 1923	საბერძნეთი
1 იანვარი 1926		თურქეთი (გადასვლა сაღრიხცვა წელის  რიმიის კალენდრის წელის აღრიცხვა  გრიგორიალური კალენდრის )
17 სექტემბერი 1928	1 ოქტომბერი 1928	ეგვიპტე
1949		ჩინეთი (გადასვლა არღიცხვა წელის  მიუნგის კალენდრის  აღრიცხვა წელის  пგრიგორიანული კალენდრის ; ტაივანზე  შეინახა მიუნგის კალენდარი)
1 ოქტომბერი 2016		საუდის არაბეთი

იხ. ვიდეო

                            ჟან შარდენი

                                                   

                                                                      სერ ჟან შარდენი

(ფრანგ. Jean Chardin, დაბადებით ჟან-ბატისტ შარდენი, სერ ჯონ შარდენი) (დ. 16 ნოემბერი, 1643, პარიზი ― გ. 5 იანვარი, 1713, ლონდონთან) — ფრანგი იუველირი, ძვირფასი ქვებით მოვაჭრე და მოგზაური. მისი ათ-ტომიანი კრებული „სერ ჯონ შარდენის მოგზაურობა“ სპარსეთსა და ახლო აღმოსავლეთზე ადრეული დასავლური კვლევების საუცხოო ნიმუშად ითვლება

შარდენი 1643 წელს პარიზში პროტესტანულ ოჯახში დაიბადა. მამამისმა, შეძლებულმა იუველირმა, მას კარგი განათლება მიაღებინა და იუველირის საქმე ასწავლა. თუმცა ახალგაზრდა შარდენი, ოჯახური პროფესიისთვის მიყოლის ნაცვლად, ლიონელ ვაჭართან სახელად რესენი 1665 წელს სპარსეთსა და ინდოეთში მიემგზავრება, ნაწილობრივ ბიზნესისა და ნაწილობრივ საკუთარი თავგადასავლის ჟინის მოსაკლავად. წარმატებული მოგზაურობის შემდეგ, რომლის დროსაც მან საფავიდი მონარქის შაჰ აბას II-ის პატრონაჟი მიიღო, ის 1670 წელს საფრანგეთში ბრუნდება. მომდევნო წელს შარდენი თავისი მოგზაურობის აღწერას აქვეყნებს სახელწოდებით "Le couronnement de Soleïmaan troisième, roy de Perse" (ქართ.: სულეიმან მესამის, სპარსეთის მეფის, კორონაცია).

"სერ ჯონ შარდენის მოგზაურობა", 1988 წლის გამოცემა.

მოგვიანებით შარდენი აცნობიერებს, რომ საკუთარი პროტესტანტული წარმომავლობის გამო მას მშობლიურ საფრანგეთში კარიერაში წინსვლის იმედი არ უნდა ჰქონოდა და ამიტომ 1671 წელს ისევე სპარსეთს მიემგზავრება. მეორე მოგზაურობა გაცილებით თავგადასავლიანი გამოდგა, ვიდრე პირველი. სპარსეთში ჩასვლამდე ის გადის სმირნას, კონსტანტინოპოლს, ყირიმს, კავკასიას, სამეგრელოსა და ქართლ-კახეთს და ისპაჰანში მხოლოდ 1673 წელს აღწევს. სპარსეთში ოთხი წლის მოგზაურობის შემდეგ ის ისევ ინდოეთში ჩადის. ევროპაში კეთილი იმედის კონცხის გავლით 1680 წელს ბრუნდება.

ამ დროისთვის ლუი XIV-ის მიერ პროტესტანტთა დევნა პიკს აღწევს. 1681 წელს შარდენი ისევ ტოვებს სამშობლოს და ამჯერად ლონდონში სახლდება. აქ ის სამეფო კარის იუველირად დაინიშნა. ჩარლზ II-მ მას რაინდობა უბოძა და იმავე დღეს შარდენმა ესთერ დე ლარდინიერ პეინიეზე (ჰუგენოტი ლტოლვილი რუანიდან) იქორწინა. მათ შვიდი შვილი ეყოლათ. 1682 წელს სამეფო საზოგადოებამ (Royal Society) ის წევრად აირჩია.

შარდენი შემდეგ რამდენიმე წელს ნიდერლანდებში ატარებს ინგლისის ისტ ინდოეთის კომპანიის წარმომადგენლად. 1686 წელს შარდენი მისი განთქმული "მოგზაურობის" პირველ ნაწილს აქვეყნებს. მისი ნამუშევარი დასრულებული სახით მხოლოდ 1711 წელს იბეჭდება ამსტერდამიდან, თვალისმომჭრელი სათაურით "Voyages de monsieur le chevalier Chardin en Perse et autres lieux de l'orient" (ქართ.: "ბატონი რაინდი შარდენის მოგზაურობები სპარსეთსა და აღმოსავლეთის სხვა მიწებზე").

იხ. ვიდეო

თხზულების "მოგზაურობა სპარსეთსა და აღმოსავლეთის სხვა ქვეყნებში" გარკვეული ნაწილი საქართველოს ეხება, სადაც მან 1672-1673 იმოგზაურა. მან მოიარა დასავლეთ და აღმოსავლეთ საქართველო, ვრცლად აღწერა საკუთარი თვალით ნანახი უამრავი ფაქტი და მოვლენა, პირადი შთაბეჭდილებები შეავსო საქართველოს წარსულის შესახებ ცნობით, რომლებიც ამოკრიბა ბერძენ, რომაელ და სპარსელ ისტორიკოსთა თხზულებებიდან და წინამორბედ ევროპელ მოგზაურთა და მისიონერთა ჩანაწერებიდან. აქვე ვხვდებით ძველი თბილისის პირველ გრაფიკულ ჩანახატს, რომელიც შარდენის თანამგზავრის მხატვარ გრელოს მიერ უნდა იყოს შესრულებული. "მოგზაურობის" ეს ნაწილი იმითაც არის საინტერესო, რომ მასში ჩართულია ამ პერიოდში საქართველოში მოღვაწე იტალიელი მისიონერის ჯ. ძამპის თხზულება, რომელიც შარდენისთვის თვით ძამპის გადაუცია. ამ თხზულების შარდენისეულ პუბლიკაციას ფასს მატებს ისიც, რომ ძამპისეული დედანი დაკარგულია.

თბილის ჟან შარდენის მიხედვით

სერ ჯონ შარდენი გარდაიცვალა ჩისუიკში, ლონდონში, 1713 წელს. დაკრძალულია უესტმინსტერის სააბატოში. მის მონუმენტზე წარწერაა nomen sibi fecit eundo (ლათ.: სახელი გაითქვა მოგზაურობით

თანამედროვე მეცნიერ-მკვლევარები "მოგზაურობის" 1811 წლის გამოცემას (რედაქტირებული ორიენტალისტი ლუი-მეთიუ ლანგლეს მიერ) სტანდარტულ ვერსიად მიიჩნევენ.

შარდენის ნამუშევრის ადრეული მკითხველები გააოცა მისმა ყოვლისმომცველმა მხატვრულმა აღწერამ, და მას მრავალ დიდ მოაზროვნეთა ქება დაუმსახურებია, მათ შორის იყვნენ: მონტესკიე, ჟან-ჟაკ რუსო, ვოლტერი და გიბონი. სპარსეთის გვიანდელი მკვლევარები ასევე ხაზს უსვამენ ამ ნამუშევრის ისტორიულ მნიშვნელობას. ჯონ ემერსონის თანახმად: "მისი ინფორმაცია საფავიდი სპარსეთის შესახებ წინ უსწრებს ყველა სხვა დასავლეთის მწერალს სიღრმით, აკურატულობით, მიუკერძოებლობითა და ყოვლისმომცველობით." შარდენი შორს სწვდებოდა, მას თითქმის ყველა კუთხე-კუნჭული ჰქონდა მოვლილი, კარგად ფლობდა სპარსულს, და დატოვა დეტალური აღწერა ყველა იმ ადგილისა და ხალხისა, რომელიც კი გზად მოინახულა. მას ასევე პირდაპირი კავშირი ჰქონდა საფავიდთა სამეფო კართან და მისი აღწერა საფავიდთა თანამედროვე პოლიტიკისა და ადმინისტრაციისა საკმაოდ სრულ ინფორმაციას იძლევა. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნში შიგადაშიგ მცირეოდენი ხარვეზები გვხვდება, ის საერთო ჯამში სარწმუნო დასაყრდენია და მისი ნაშრომი საფავიდთა ისტორიის, მთავრობის, ეკონომიკის, ანთროპოლოგიის, რელიგიის, ხელოვნებისა და კულტურის მრავალმხრივი შესწავლის ერთ-ერთი ძირითადი წყაროა.

                                მარკო პოლო

                                                   

                                           მოზაიკური პორტრეტი, პალაცო გრიმალდი დორია-ტურსი

(იტალ. Marco Polo; დ. 15 სექტემბერი, 1254, ვენეცია — გ. 8 იანვარი, 1324, ვენეცია) — ვენეციელი ვაჭარი, მოგზაური და მწერალი, ერთ-ერთი პირველი ევროპელთაგანი, რომელმაც აბრეშუმის გზის გავლით ჩინეთს მიაღწია. ვენეციელ ვაჭარ მამასა და ბიძასთან ერთად პოლო დაახლოებით 1271-1275 წლებში ზღვით მივიდა მცირე აზიის სამხრეთ-აღმოსავლეთ სანაპიროზე, გაიარა სომხეთის 

ძეგლი მარკო პოლოსი ულან-ბატორში

მთიანეთი, მესოპოტამია, ირანის მთიანეთი, პამირი, კაშგარი და ჩავიდა ჩრდილოეთ ჩინეთში. იუანის იმპერატორის, ყუბილაის სამსახურში ყოფნის დროს (1292 წლამდე) მოინახულა ქვეყნების სხვადასხვა მხარე. 1295 წელს წამოვიდა სამხრეთ ჩინეთიდან, გაიარა ირანი და ზღვით დაბრუნდა ვენეციაში. დაახლოებით 1297 წელს ტყვედ ჩაუვარდა გენუელებს. მისი ნაამბობი მოგზაურობაზე ჩაიწერა ტუსაღმა რუსტიჩანომ, შემდგომში ამ ჩანაწერებით შედგა „მარკო პოლოს წიგნი“ — ძვირფასი წყარო სხვადასხვა ქვეყნების გეოგრაფიის, ეთნოგრაფიისა და ისტორიის შესახებ.
იხ ვიდეო მარკო პოლო საართველოზე

 წიგნში მრავლადაა აგრეთვე ხალხური თქმულებები, ლეგენდები და ზღაპრები. წიგნი ითარგმნა დასავლეთ ევროპის მრავალ ენაზე და XIV-XVI საუკუნეების ზღვაოსნების (მათ შორის ქრისტეფორე კოლუმბის) კარტოგრაფებისა და მწერლების დიდი ინტერესი გამოიწვია. მის წიგნში ნახსენებია საქართველოც. ყველაზე დიდი ნაწილი ეთმობა ჩინეთს

მარკო პოლოს ხიდი - მიჩნეულია, რომ ეს ის ნაგებობაა, რ-აც გააოცა ვენეციელი მოგზაური.

იხ . ვიდეო

წიგნის ყდა ინგლისურად გამოცემული მარკო პოლოსი 1874

           იუნონა (კოსმოსური ხომალდი)

      

"ჯუნო" (3D მოდელი)

 (ინგლ. Juno) — NASA-ს კოსმოსური ხომალდი, რომელიც მოგზაურობს იუპიტერის ორბიტაზე. იუნონა გაუშვეს კანავერალის კონცხის საავიაციო სადგურიდან (ინგ. Cape Canaveral Air Force Station) 2011 წლის 5 აგვისტოს. არის ნაწილი New Frontiers პროგრამის. იუნონა იუპიტერის ორბიტაზე გავიდა 2016 წლის 4 ივლისს. კოსმოსური ხომალდი ამჟამად არის იუპიტერის პოლარულ ორბიტაზე. მის მთავარ დანიშნულებას წარმოადგენს იუპიტერის აგებულების შესწავლა, გრავიტაციული, მაგნიტური ველისა და პოლარული მაგნეტოსფეროს კვლევა. იუნონა ასევე ეძებს პასუხებს კითხვებზე თუ, როგორ ჩამოყალიბდა პლანეტა, ამის კვლევა ხდება ქვიანობის, ატმოსფეროში წყლის შემცველობის შესწავლით, მასის გადანაწილების დადგენით, ქარების შესწავლით, რომელთა სიჩქარე საშუალოდ 618 კილომეტრია საათში.

                             

იუნონა»  გამოყოფის შემდეგ გამაჩქარებელი  ბლოკისგან «ცენტარვი» და  გახსნის წინ მზის ბატარეა (в წარმოდგენა მხატვრის)

ჯუნო მეორე კოსმოსური ხომალდია, რომელიც გავიდა იუპიტერის ორბიტაზე, მისი წინამორბედი იყო გალილეო, რომელიც იუპიტერს გარს უვლიდა 1995 - 2003 წლებში. კოსმოსური ხომალდი იუნონა ფუნქციონირებს მზის ენერგიაზე, რომელიც ძირითადად დედამიწის ხელოვნური თანამგზავრების ენერგიით მომარაგების მექანიზმს წარმოადგენს. დედამიწის ორბიტაზე შორს მიმავალი ხომალდები რადიოაქტიური იზოტოპის თერმოელექტრონულ გენერატორებზე ფუნქციონირებს ხოლმე. თუმცა იუნონას სამი მზის მასივის ფრთა, თამაშობს უდიდეს როლს, როგორც მის სტაბილურობაში ასევე ენერგიით უზრუნველყოფაში. 

კოსმოსური ხომალდის სახელი მოდის ბერძნულ-რომაული მითოლოგიიდან. "ღმერთმა იუპიტერმა გარშემო შემოირტყა ღრუბლები, რათა დაემალა საკუთარი ვნება და ხასიათი, თუმცა მის მეუღლეს იუნონას შეეძლო განეჭვრიტა ღრუბლებს მიღმა და დაენახა იუპიტერის ნამდვილი სახე". სახელწოდება JUNO ასევე შეიძლება გავიგოთ, როგორც აბრევიატურა NASA - ს მისიის სრული სახელწოდების JUpiter Near-polar Orbiter.

                                           

ტრაექტორია «ნუნონას» მზის შორიახლოს  სივრცეში ; აღნიშნული 30-დღიანი ინტერვალი

ჯუნოს დაასრულა ხუთწლიანი სვლა იუპიტერისაკენ და დანიშნულების ადგილზე მივიდა 2016 წლის 4 ივლისს.  ხომალდის განვლილი მანძილი იუპიტერამდე დამრგვალებით 2.8 მილიარდი კილომეტრია. იუნონა 37-ჯერ შემოუვლის იუპიტერს 20 თვიანი ექსპედიციის ფარგლებში.  ხომალდმა სასურველი ტრაექტორიის მისაღწევად გამოიყენა დედამიწის გრავიტაცია სიჩქარის ასაკრებად, დედამიწის ორბიტიდან გავიდა და თითქმის დედამიწასთან ერთად მოძრაობდა მზის გარშემო 2013 წლის ოქტომბრიდან,  2016 წლის 5 ივლისს ხომალდმა შეასრულა იუპიტერის ორბიტაზე შესასვლელი წვა, რათა სიჩქარე შეემცირებინა. იუნონა შეასრულებს ორ 53-დღიან შემოვლას იუპიტერის გარშემო, ამის შემდეგ 19 ოქტომბერს მოხდება კიდევ ერთი წვა, რათა ხომალდი მოხვდეს 14-დღიან პოლარულ ორბიტაზე.

პოლარულ ორბიტაზე მოხვედრის შემდეგ, ინფრაწითელი და მიკროტალღური ინსტრუმენტები დაიწყებენ ფუნქციონირებას და გაზომავენ იუპიტერის ატმოსფეროდან გამოსხივებულ თერმორადიაციას. ეს დაკვირვებები სრულყოფს წინა კვლევებს იუპიტერის შემადგენლობისა, კერძოდ შეიქმნება ღრმა წარმოდგენა ამ პლანეტაზე წყლისა და ჟანგბადის განაწილებასა და რაოდენობაზე. ინფორმაცის მოგვაწოდებს ადეკვატურ შეფასებას იუპიტერის წარმოშობაზე. იუნონა ასევე გამოიკვლევს კონვექციას, რომელიც ამოძრავებს ძირითად ცირკულაციებს იუპიტერის ატმოსფეროში. სხვა მოწყობილობებით ხომალდი მოაგროვებს ინფორმაციას იუპიტერის გრავიტაციასა და პოლარულ მაგნიტოსფეროზე.

იუნონას მისია გეგმით უნდა დასრულდეს 2018 წლის თებერვალში, 37-ჯერ ორბიტაზე შემოვლის შემდეგ. ამ დროისათვის ხომალდი ორბიტიდან გამოვა, რათა დაიწვას პლანეტის ატმოსფეროში და ამით თავიდან იქნას აშორებული იუპიტერის რომელიმე ბუნებრივ თანამგზავრთან შეჯახება

თარიღი	მოვლენები	სტატუსი
2011 წ 5 აგვისტო	გაშვება	წარმატება
31 აგვისტო 2012	პირველი კორექცია გრავიტაციული მანევრი სიჩქარის გაზრდის მიზნით	წარმატება
სექტემბერი	მეორე კორექცია მანევრი დაბრუნება  დედამიწაზე გზაზე  იუპიტერზე  სიჩწარის გაზრდისთვის	წარმატება
13 აგვისტო 2013	გავლილი ნახევარი გზა იუპიტერამდე	წარმატება
9 ოქტომბერი 2013	გრავიტაციული მანევრი  დედსმიწიდან  გაზრდისთვის სიჩქარე  40 000 კმ/სთ (11,1 კმ/წმ)- მდე	წარმატება
10 ოქტომბერი 2013	გადასვლა  «უსაფრთხო რეჟიმიში»	დროებით თვითგამორთვა
12 ოქტომბერი 2013	გადმოცემა   «უსაფრთხო რეჟიმიდან»	წარმატება
29 ივნისი 2016	გადმოცემა პირველი ფოტოგრაფია იუპიტერის და მისი თანამგზავრების  იუნონათი	წარმატება
30 ივნისი 2016	გადმოცემა «სიმღერა მზის  ქარის » სისტემიდამ იუპიტერის	წარმატება
5 ივლისი 2016	გადასვლა ორბიტაზე  იუპიტერის გარშემო	წარმატება
6 ივლისი 2016	ჩართვა ხუთი სამეცნიერო ინსტრუმენტის გამორთვის შემდეგ  გადასვლის წინ  ორბიტაზე  იუპიტერის	წარმატება
13 ივლისი 2016	გადმოცემა პირველი სურათები  ორბიტა  იუპიტერის დედამიწაზე	წარმატება
27 აგვისტო 2016	მაქსიმალური დაახლოება იუპიტერთან
19 ოქტომბერი 2016	გადასვლა   53,5 -ზე  14-დღიანი  ორბიტაზე სტატუსი: უარყოფა რჩეფა დროით  53.5-დღიანი ორბიტა მისიის დასრულებამდე. მიზეზით  იმისა , რომ ტელემეტრიამ აჩვენა არასწორი მუშაობის რამდენიმე არხების გელიოს  სისტემაში ძრავის დანდგარზე, მანევრი თავიდან იყო გადადებული  შემდეგ   გადებული нგანუსაზღვრელი  დროით
ივლისი 2021	განადგურება კოსმოსური აპარატის გზით ინფორმაცია еმისი ორბიტაზე  ამოსფეროში  იუპიტერის

იხ. ვიდეო