მაიონებელი გამოსხივება

                     მაიონებელი გამოსხივება

                                                  

                                                             რადიაციული საფრთხის ახალი ნიშანი

ყველაზე ფართო გაგებით — ნაკადი მიკრონაწილაკებისა, რომლებსაც შეუძლიათ ნივთიერების იონიზება. უფრო ვიწრო მნიშვნელობით მაიონებელ გამოსხივებას არ მიაკუთვნებენ ულტრაიისფერ გამოსხივებასა და სინათლის ხილვადი დიაპაზონის გამოსხივებას, რომელიც ცალკეულ შემთხვევებში აგრეთვე შეიძლება იყოს მაიონებელი. ინფრაწითელი 

იხ.ვიდეო

გამოსხივება, სანტიმეტრული და რადიოდიაპაზონების გამოსხივება არ არის მაიონებელი, რადგან მათი ენერგია არ არის საკმარისი ძირითად მდგომარეობაში ატომებისა და მოლეკულების იონიზაციისთვის.

                                             

ალფა-გამოსხივება წარმოადგენს თავსითავად ნაკადს ალფა-ნაწილაკების - ბირთვის ჰელიუმ-4. ალფა-მაწილაკები იბადებიან დაბადებისას რადიოქატიური დაშლისას, შეუძლიათ შეაჩეროს ქაღალდის ფურცელმა. ბეტა-გამოსხივება - არის ნაკადი ელექტრონების აღმოცენებისას ბეტა-დაშლის დროს. დასაცავად ბეტა-ნაწილაკებისგან ენერგია 1მევ საკმარისია ალუმინის ფურცელი სისქე რამდენიმე მმ. გამა-გამოსხივებას გააჩნია გაცილებით მაღალი შეღწევოდაბა, რამდენადაც შედგება მაღალი ენერგიის ფოტონებისგან, რ-საც არ აქვთ მუხტი. დასაცავად ეფექტურია მძიემე ელემენტები (ტყვია და ა.შ.) შთანთქმით მევ-იე ფოტონები ფენა სისქის რამდენიმე სანტიმეტრი. შეღწევადობის უნარი ყველა სახის იონიზებური გამოსხივება დამოკიდებულია ენერგიაზე.  

იხ. ვიდეო

XX საუკუნის 50-იანი წლების დასასრულსა და 60-იანი წლების დასწყისში ბირთვული იარაღის ატმოსფეროში ინტენსიური გამოცდის შედეგად, საქართველოში, ისევე როგორც მთელ მსოფლიოში, გარემოს დაბინძურების მაქსიმუმი 1963 წელს აღინიშნებოდა და ბუნებრივი დასხივების დონის 7% მიაღწია. ამავე წელს აიკრძალა ატმოსფეროში აფეთქებები და შესაბამისად რადიაციის დონემ დაიკლო. 1966 წლისათვის ბუნებრივი ფონის 2% შეადგენდა, ხოლო 80-იანი წლებისთვის (ჩერნობილის ავარიამდე) - 1%. რაც შეეხაბა ჩერნობილის ავარიას, მას შემდეგ განსაკუთრებით დაბინძურდა დასავლეთ საქართველოს მთიანი რეგიონები და შავი ზღვის სანაპირო. აფხაზეთსა და აჭარაში ნიადაგის დაბინძურება იოდ-131-ით შეადგენდა 5 კი/კმ², რაც ყოფილი სსრკ-ს სხვა ქვეყნებთან შედარებით მთელი რიგით მაღალი იყო. დაფიქსირდა მცენარეთა, რძისა და მისი პროდუქტების მაღალი დაბინძურება რადიოიოდით. საშუალო მონაცემებით, საქართველოს გამოკვლეული ტერიტორიის მოსახლეობის გარეგანი დასხივების საშუალო წლიური დოზა - 20% ღია ადგილებიდან, 80%- შენობებიდან, რადონის მოქმედების გარეშე. დასავლეთ საქართველოში - 1,04 მზვ/წ, აღმოსავლეთ საქართველოში - 0,99 მზვ/წ, სამხრეთ საქართველოში - 1,1 მზვ/წ, ქ. თბილისში - 1.07 მზვ/წ

ბიოლოგიური ზემოქმედება სხვადასხვა ტიპის გამოსხივებას გააჩნია სხვადა სხვა ეფექტის და განსხვავებული შესაძლებლობას ზემოქმედება ბიოლოგიური კანზე. შესაბამისად, ერთი და იგივე შთანთქმა დოზა მიესადაგება  სხვადსხვა ბიოლოგიური ეფექტურობას გამოსხივებას. ამიტომ აღწერისთვის ზემოქედება გამოსხოვების ცოცხალ ორგანიზმე შემოქვთ გაგება ფარდობითი ბიოლოგიური გამოსხივებასთან. დაბინძურებული ნაწილაკები ბიოლოგიური ეფექტურობა პირდაპირ დაკავშირებულია ხაზობრივი გადაცემას ენერგიის მოცემული ტიპის ნაწილაკების (საშუალო დაკარგვა ენერგიის ერთეული სიგრძის გარბენში ნაწილაკის კანში). იხ ვიდეო