კლარკის რიცხვი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           კლარკის რიცხვი

კლარკის რიცხვი (ან ელემენტების კლარკები, უფრო ხშირად ისინი უბრალოდ ამბობენ ელემენტის კლარკს) არის რიცხვები, რომლებიც გამოხატავს ქიმიური ელემენტების საშუალო შემცველობას დედამიწის ქერქში, ჰიდროსფეროში, დედამიწაზე, კოსმოსურ სხეულებში, გეოქიმიურ ან კოსმოქიმიურ სისტემებში და ა.შ. ამ სისტემის მთლიან მასაზე.

კლარკის სახეები

განარჩევენ წონით (%-ში, გრ/ტ) და ატომურ (%-ში ატომების რაოდენობის მიხედვით) კლარკებს. დედამიწის ქერქის შემადგენელი მთის ქანების სხვადასხვა ქიმიური შემადგენლობის საერთო მონაცემები - 16 კმ სიღრმემდე გავრცელების გათვალისწინებით, გამოქვეყნებულ იქნა ამერიკელი მეცნიერის ფრენკ უიგლსუორთ კლარკის მიერ (1889). დედამიწის ქერქში ქიმიური ელემენტების პროცენტული შემცველობის მიღებულ რიცხვებს, რომლებიც მოგვიანებით დაზუსტებულ იქნა ალექსანდრე ფერსმანის მიერ, მისი წინადადებით უწოდეს კლარკის რიცხვები ან უბრალოდ კლარკები.

დედამიწის ქერქში ელემენტების საშუალო შემცველობა, თანამედროვე გაგებით როგორც პლანეტის ზედა ფენისა უფრო მაღალია მოხოროვიჩიჩის საზღვართან, გამოთვლილია ა.პ. ვინოგრადოვის (1962), ამერიკელი მეცნიერის ს. რ. ტეილორის (1964), გერმანელი — კ. გ. ვედეპოლის (1967) (იხ. ცხრილი ქვევით) მიერ. ჭარბობს დაბალი რიგითი ნომრების ელემენტები: 15 ყველაზე გავრცელებული ელემენტი, რომელთა კლარკი მეტია 100 გრ/ტ-ზე, აქვთ 26-მდე (Fe) რიგითი ნომერები. ლუწი ატომური ნომერის ელემენტები შეადგენენ დედამიწის ქერქის მასის 87 %-ს, ხოლო კენტები — მხოლოდ 13 %-ს; ეს ხდება ბმების დიდი ენერგიის გამო და, შედეგად ვღებულობთ დიდ მდგრადობას და წყვილი რაოდენობის ნუკლონებიანი ბირთვების ნუკლეოსინთეზის დროს მეტ გამოსვლას.

დედამიწის საშუალო ქიმიური შემადგენლობა საერთოდ გამოითვლება მეტეორიტებში ელემენტების შემცველობის მონაცემების საფუძველზე (იხ. გეოქიმია). რადგანაც ელემენტის კლარკები წარმოადგენენ სასარგებლო წიაღისეულის საბადოების, მთის ქანების ან მთლიანად რეგიონების ქიმიური ელემენტების შემცირებული ან მომატებული კონცენტრაციის შედარებით ეტალონებს, მისი ცოდნა მნიშვნელოვანია სასარგებლო წიაღისეულის მოძიებისა და სამრეწველო შეფასებისათვის; მათი მეშვეობით შეიძლება განისაზღვროს მსგავსი ელემენტების ჩვეულებრივი ურთიერთობების დარღვევები (ქლორი — ბრომი, ნიობიუმი — ტანტალი) და ამის მეშვეობით მითითებულ იქნას სხვადასხვაგვარ ფიზიკოპქიმიურ ფაქტორებზე, რომელმაც დაარღვია ეს გაწონასწორებული ურთიერთობა.

ელემენტების მიგრაციის პროცესებში ელემენტების კლარკები წარმოადგენენ მათი კონცენტრაციის რაოდენობრივ მახასიათებელს.

დედამიწის ქერქი ელემენტების კლარკები

ქვემოთ მოყვანილია დედამიწის ქერქის ელემენტების კლარკები (მასურ პროცენტებში). ელემენტები განლაგებულია გავრცელების შემცირების მიხედვით.

ნომერი პ/პ	ელემენტი	კლარკი, მასის.%
1.	О	49,5000
2.	Si	25,8000
3.	Al	7,5700
4.	Fe	4,7000
5.	Ca	3,3800
6.	Na	2,6300
7.	К	2,4100
8.	Mg	1,9500
9.	H	0,8800
10.	Ti	0,4100
11.	Cl	0,1900
12.	Р	0,0900
13.	С	0,0870
14.	Mn	0,0850
15.	S	0,0480
16.	N	0,0300
17.	Rb	0,0290
18.	F	0,0280
19.	Ba	0,0260
20.	Zr	0,0210
21.	Cr	0,0190
22.	Ni	0,0150
23.	Sr	0,0140
24.	V	0,0140
25.	Zn	0,0120
26.	Cu	0,0100
27.	W	0,0064
28.	Li	0,0060
29.	Ce	0,0043
30.	Co	0,0037
31.	Sn	0,0035
32.	Y	0,0026
33.	Nd	0,0022
34.	Nb	0,0019
35.	Pb	0,0018
სულ		წონის 99,98%
დანარჩენი ელემენტები (ჯამში)		წონის 0,02 %

იხ. ვიდეო - 2383: Does the number sense represent number? - Dr Sam Pablo Clarke - Numerosity- On a now orthodox view, humans and many other animals are endowed with a “number sense”, or approximate number system (ANS), that represents number. Recently, this orthodox view has been subject to numerous critiques, with critics maintaining either that numerical content is absent altogether, or else that some primitive analog of number (‘numerosity’) is represented as opposed to number itself. We distinguish three arguments for these claims – the arguments from congruency, confounds, and imprecision – and show that none succeed. We then highlight positive reasons for thinking that the ANS genuinely represents numbers. The upshot is that proponents of the orthodox view should not feel troubled by recent critiques of their position.