ეფექტორი (ბიოლოგია)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                     ეფექტორი (ბიოლოგია

Serrate RNA ეფექტორის მოლეკულის მაგალითი

ბიოლოგიაში ეფექტორი არის ზოგადი ტერმინი, რომელიც შეიძლება მიუთითებდეს რამდენიმე ტიპის მოლეკულაზე ან უჯრედზე, კონტექსტიდან გამომდინარე:

მცირე მოლეკულების ეფექტორები

მცირე მოლეკულას, რომელიც შერჩევით აკავშირებს ცილას მისი ბიოლოგიური აქტივობის დასარეგულირებლად, შეიძლება ეწოდოს ეფექტორი. ამ გზით, მოქმედი მოლეკულები მოქმედებენ როგორც ლიგანდები, რომლებსაც შეუძლიათ გაზარდონ ან შეამცირონ ფერმენტის აქტივობა, გენის ექსპრესია, გავლენა მოახდინონ უჯრედების სიგნალიზაციაზე ან ცილის სხვა ფუნქციებზე. ასეთი ეფექტორის მაგალითია ჟანგბადი, რომელიც წარმოადგენს ჰემოგლობინის ალოსტერულ ეფექტორს - ჟანგბადის დაკავშირება ჰემოგლობინის ოთხი ქვედანაყოფიდან ერთ-ერთთან მნიშვნელოვნად ზრდის დანარჩენი ქვედანაყოფების კავშირს ჟანგბადთან. ზოგიერთი წამლის მოლეკულა ასევე მიეკუთვნება ამ კატეგორიას - მაგალითად, ტუბერკულოზის სამკურნალოდ გამოყენებული ანტიბიოტიკი რიფამპიცინი აკავშირებს ბაქტერიული რნმ პოლიმერაზას საწყისი σ ფაქტორის ქვედანაყოფს, რაც ხელს უშლის ბაქტერიული გენების ტრანსკრიფციას.

ტერმინი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას მცირე მოლეკულების აღსაწერად, რომლებსაც შეუძლიათ უშუალოდ დაუკავშირდნენ და დაარეგულირონ mRNA-ების ექსპრესია. ასეთი ეფექტორის ერთ-ერთი მაგალითია გუანინი, რომლის ამოცნობა შესაძლებელია mRNA-ზე ნაპოვნი სპეციფიკური მიმდევრობით (ცნობილი, როგორც რიბოგამრთველი), და მისი შეკავშირება ამ თანმიმდევრობებთან ხელს უშლის mRNA-ს ცილად ტრანსლაციას. აგრეთვე იხილეთ: პურინის რიბოგამრთველი.

ცილის ეფექტორები

ეფექტორი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ცილის მიმართ, რომელიც ჩართულია უჯრედული სიგნალის გადაცემის კასკადებში. ასეთი მაგალითია RAS ეფექტური პროტეინები, რომლებსაც შეუძლიათ RAS.GTP-ს შეკავშირება, მაგრამ ამით ააქტიურებენ სხვადასხვა უჯრედულ გზას - როგორიცაა Ras-Raf-MEK-ERK გზა, PI3K გზა ან რამდენიმე სხვა.

ეფექტის მქონე ჰორმონი არის ჰორმონი, რომელიც მოქმედებს კონკრეტულ ქსოვილზე – ასეთი ჰორმონის მაგალითია თიროქსინი (T4), რომელიც არეგულირებს მეტაბოლიზმს სხეულის ბევრ ქსოვილში.

ანტისხეულების ეფექტორები არის ეფექტორები, რომლებიც მონაწილეობენ პათოგენების დაცვაში ჩართული მოლეკულების წარმოებასა და სეკრეციაში, როგორიცაა იმუნოგლობულინი. შემდეგ ბევრი ანტისხეული მოქმედებს როგორც მოქმედი მოლეკულა ორგანიზმის იმუნური სისტემისთვის.

ბაქტერიული ეფექტის მქონე ცილები არის პროტეინები, რომლებიც შეჰყავთ (ჩვეულებრივ, პათოგენური) ბაქტერიული უჯრედების მიერ მათი მასპინძლის უჯრედებში. ინექციური ცილები ასრულებენ სხვადასხვა ფუნქციებს, რომლებიც დამოკიდებულია წარმოშობის ბაქტერიაზე, მაგრამ, როგორც წესი, ემსახურება მასპინძელი უჯრედების იმუნური პასუხის დათრგუნვას. ამის მაგალითია ტრანსკრიფციის აქტივატორის მსგავსი ეფექტორის (TALE) ცილები, რომლებიც გამოიყოფა Xanthomonas გვარის ბაქტერიების მიერ.[9]

სოკოს ეფექტორები გამოიყოფა პათოგენური ან სასარგებლო სოკოების მიერ მასპინძელ უჯრედებში და მის გარშემო ინვაზიური ჰიფებით, რათა გამორთოს დამცავი კომპონენტები ან ხელი შეუწყოს კოლონიზაციას. ცილის სეკრეციის სისტემები სოკოებში მოიცავს Spitzenkörper-ს.

რნმ ეფექტორები

ზოგიერთი მცენარეული პათოგენი, როგორიცაა Botrytis cinerea, გამოყოფს მცირე რნმ-ებს (sRNAs) მასპინძელ უჯრედებში და ამცირებს მცენარეულ ცილებს, რომლებიც მონაწილეობენ იმუნურ პასუხში რნმ-ის ჩარევით.

ეფექტური უჯრედები

იმუნოლოგიაში მოქმედი უჯრედები არის თანდაყოლილი ან ადაპტური იმუნური სისტემის უჯრედები, რომლებიც შუამავლობენ იმუნურ პასუხს.

ეფექტური ნეირონები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნერვულ სისტემაში ნეირონების პოპულაციის აღსანიშნავად, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ტვინის გარკვეულ ფუნქციაზე. ამის მაგალითია ნეირონები ტვინის ღეროს მეზოპონტინური ტეგმენტური ანესთეზიის არეში (MPTA), რომლებიც შედგენილია, როგორც ტვინის რეგიონი, რომელიც რეაგირებს საანესთეზიო საშუალებებზე მღრღნელების რეჟიმში.

იხ. ვიდეო - What are effectors?