ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

                                 შვედეთი

დროშა

 (შვედ. Sverige), ოფიციალურად შვედეთის სამეფო (შვედ. Konungariket Sverige^[3]) — ქვეყანა ჩრდილოეთ ევროპაში, სკანდინავიის ნახევარკუნძულზე. ესაზღვრება ნორვეგია დასავლეთიდან და ჩრდილოეთიდან, ხოლო ფინეთი აღმოსავლეთიდან. . მთავრიბა კ- კონსტიტუციური მონარქია.  სამხრეთ-დასავლეთიდან ერესუნის, კატეგატისა და სკაგერაკის სრუტეები გამოჰყოფს დანიისგან. დანიასთან დაკავშირებულია ერესუნის სრუტეზე გამავალი ამავე სახელწოდების ხიდით. სამხრეთიდან და აღმოსავლეთიდან აკრავს ბალტიის ზღვა და ბოტნიის ყურე. ზღვით ესაზღვრება დანია, გერმანია და პოლონეთი. სამხრეთიდან და ესტონეთი, ლატვია, ლიეტუვა და რუსეთი აღმოსავლეთიდან. შვედეთის შემადგენლობაშია კუნძულები გოტლანდი და ელანდი ბალტიის ზღვაში. 449 964 კმ² ფართობით შვედეთი უდიდესი ქვეყანაა ჩრდილოეთ ევროპაში, სიდიდით მესამე — ევროკავშირში, ხოლო სიდიდით მეხუთე — მთლიანად ევროპაში. დედაქალაქია სტოკჰოლმი. ოფიციალური ენაა შვედური. ეროვნული დღესასწაულეა 6 ივნისი, დროშის დღე. ოფიციალური კალენდარი — გრიგორიანული. ფულის ერთეულია შვედური კრონა. მოსახლეობა არის 10,3 მილიონი ადამიანი, მოსახლეობის სიმჭიდროვე დაბალია – 22 ად/კმ² (198-ე მსოფლიოში). შვედეთის მოსახლეობის 85% ქალაქებში ცხოვრობს; მოსახლეობა კონცენტირებულია შვედეთის სამხრეთ და ცენტრალურ ნაწილში.

                                                                       

განალგება შედეთის (მუქი-მწვანე ფერით) - ევროპაში (ღია მწვანე ფერით და მუქი-სერი) ევროკავშირში (ღია მწვანე)

გეოგრაფიულად არის ფენოსკანდინავიის ნაწილი. ზღვის გავლენის გამო ქვეყნის კლიმატი ზომიერია. მიუხედავად გეოგრაფიული მდებარეობისა, შვედეთში ხშირად ვხვდებით თბილ ზაფხულს. ქვეყნის სამხრეთ და ჩრდილოეთ ნაწილების კლიმატი ერთმანეთისგან მკვეთრად განსხვავდება: ჩრდილოეთ ნაწილს ახასიათებს უფრო ცივი და თოვლიანი ზამთარი. ქვეყნის სამხრეთ მიწები ძირითადად სოფლის მეურნეობისთვის გამოიყენება, ხოლო ჩრდილოეთ ტერიტორიები უმეტესად ტყით არის დაფარული. ისტორიულ-გეოგრაფიული თვალსაზრისით შვედეთი იყოფა სამ რეგიონად: გეტალანდი, სვეალანდი და ნორლანდი.

მმრათველობის მხრივ არის კონსტიტუციური მონარქია და საპარლამენტო დემოკრატია, სადაც საკანონმდებლო ძალაუფლება გადაცემული აქვს 349-წევრიან რიქსდაგს. არის უნიტარული სახელმწიფო, რომელიც შედგება 21 ლენისა და 290 მუნიციპალიტეტისგან. ერთ სულ მოსახლეზე მშპ-ის (ნომინალი) მიხედვით არის მსოფლიოს მე-12 ქვეყანა; აგრეთვე ქვეყანაში მაღალ დონეზეა ცხოვრების ხარისხი, ჯანმრთელობა, განათლება, სამოქალაქო თავისუფლებების დაცვა, ეკონომიკური კონკურენცია, შემოსავლის თანასწორობა, გენდერული თანასწორობა, კეთილდღეობა და ადამიანის განვითარება. შვედეთი ევროპის კავშირს 1995 წლის 1 იანვარს შეუერთდა, თუმცა უარი თქვა ნატოს წევრობაზე; აგრეთვე, 2003 წლის რეფერენდუმის შემდეგ უარი თქვა ევროზონის წევრობაზე. შვედეთი არის გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის, ჩრდილოეთის საბჭოს, ევროპის საბჭოს, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციისა და ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის (OECD) წევრი.

იხ. ვიდეო ცუდი კლიმატით და ყველაზე ბედნიერი ქვეყანა შვეიცარიის შემდეგ

                           პოლიტიკური სისტემა

შვედეთი კონსტიტუციური მონარქიაა. მოქმედებს შვედეთის კონსტიტუცია, რომელიც 4 აქტისგან შედგება. საკანონმდებლო ორგანოა ერთპალატიანი პარლამენტი რიქსდაგი, რომელსაც ჰყავს 349 წევრი და დაარსებულია 1435 წელს. პარლამენტი საყოველთაო არჩევნებით ოთხ წელიწადში ერთხელ კომპლექტედება. სახელმწიფოს მეთაურია მეფე. შვედეთის სამეფოს სათავეში 1818 წლიდან დგას ბერნადოტების სახლი. შვედეთის მეფეები იყვნენ ოსკარ II (1872-1907), გუსტავ V (1907-1950), გუსტავ VI ადოლფი (1950-1973), კარლ XVI გუსტავი (1973-დან). მეფეს რეალური ძალაუფლება არ გააჩნია. აღმასრულებელი ხელისუფლება ეკუთვნის შვედეთის მთავრობას, რომელიც უფებამოსილია დაითხოვოს რიქსდაგი და დანიშნოს რიგგარეშე არჩევნები. მთავრობის ხელმძღვანელია პრემიერ-მინისტრი, რომელსაც ნიშნავს რიქსდაგი. მთავრობა ანგარიშვალდებულია პრემიერ-მინისტრის წინაშე. მოქმედი პრემიერ-მინისტრია სტეფან ლევენი (2014-დან).

შვედეთში რვა ძირითადი პოლიტიკური პარტიაა. შვედეთის სოციალ-დემოკრატიული პარტია და შვედეთის ზომიერი პარტია მონაცვლეობით აკომპლექტებენ შვედეთის მთავრობას 1980-იანი წლებიდან დღემდე. სხვა მნიშვნელოვანი პარტიებია შვედეთის ცენტრის პარტია, შვედეთის მემარცხენე პარტია და შედარებით ახალი პოლიტიკური ძალა შვედი დემოკრატები (დაარსდა 1988 წელს).

ადმინისტრაციულად შვედეთი იყოფა 21 ოლქად, ლენად. ლენები შეიქმნა 1634 წელს, რამაც ჩაანაცვლა შვედეთის ისტორიულ პროვინციებად დაყოფის სისტემა. ლენები იყოფა მუნიციპალიტეტებად. შვედეთის კომუნებად. შვედეთში სულ 290 კომუნაა. მოსახლეობის რაოდენობის მიხედვით უდიდესია დედაქალაქის, სტოკჰოლმის მუნიციპალიტეტი, ხოლო ყველაზე მცირე მუნიციპალიტეტებში მცხოვრებთა რიცხვი 3 ათასზე ნაკლებია. შვედეთში ერთ მუნიციპალიტეტში მცხოვრებთა საშუალო რაოდენობა შეადგენს 35,6 ათას ადამიანს.

შვედეთის სახელმწიფო სიმბობლოებია შვედეთის გერბი და შვედეთის დროშა.

                                                                     დემოგრაფია

2020 წლის ნოემბრის მონაცემებით შვედეთის მთლიანი მოსახლეობა 10,380,245 ადამიანის ტოლია. 10 მილიონს მოსახლეობამ პირველად 2017 წლის 20 იანვარს გადაააჭარბა. მოსახლეობის უმრავლესობას შეადგენენ შვედები. შვედეთი, რომელიც 1980-იან წლებში ეთნიკურად ერთგვაროვანი ქვეყანა იყო, გლობალიზაციის პარალელურად სულ უფრო მრავალეთნიკური და მრავალენოვანი ხდება. დღესდღეობით ქვეყნის ყოველ მეოთხე მოქალაქე (24,9%) არის იმიგრანტი, ხოლო ყოველ მესამე მოქალაქეს (32,3%) მინიმუმ ერთი მშობელი ჰყავს დაბადებული საზღვარგარეთ. მნიშვნელოვანი ეთნიკური უმცირესობებია საამები და ფინელები.

მოსახლეობის სიმჭიდროვე არის 22,5 ადამიანი კმ²-ზე; აღნიშნული მაჩვენებელი ქვეყნის სამხრეთ ნაწილში ბევრად მაღალია, ვიდრე ჩრდილოეთში. მთლიანი მოსახლეობის დაახლოებით 85% ქალაქებში ცხოვრობს. ქვეყნის დედაქალაქ სტოკჰოლმის მოსახლეობა დაახლოებით 950 000 ადამიანია, ხოლო სტოკჰოლმის მეტროპოლია 2,3 მილიონ ადამიანს მოიცავს. მოსახლეობის სიდიდით მეორე და მესამე ქალაქებია არის გეტებორგი და მალმე. გეტებორგის მეტროპოლიის მოსახლეობა დაახლოებით 1 მილიონია. სკონეს დასავლეთ ნაწილში, ერესუნის სრუტის გასწვრივ მოსახლეობა დაახლოებით 4 მილიონს შეადგენს. დიდი ქალაქების გარდა, მოსახლეობის მაღალ სიმჭიდროვეს ვხვდებით ესტერგეტლენდის სასოფლო-სამეურნეო ნაწილში, დასავლეთ სანაპიროზე, მალარენის ტბის გარშემო და უფსალას გარშემო მდებარე სასოფლო-სამეურნეო ტერიტორიებზე.

1820-დან 1930-იან წლებამდე დაახლოებით 1,3 მილიონი შვედი, იმ დროს ქვეყნის მოსახლეობის მესამედი, ემიგრაციაში წავიდა ჩრდილოეთ ამერიკაში (უმეტესი მათგანი დასახლდა აშშ-ში). აშშ-ის აღწერის ბიუროს 2006 წლის მონაცემებით, 4,4 მილიონზე მეტი შვედი ამერიკელი ცხოვრობს აშშ-ში. კანადაში შვედების 330 000-ზე მეტი შთამომავალი ცხოვრობს

                                                   ეკონომიკა

შვედეთი განვითარებული ინდუსტრიული ქვეყანაა, რომელსაც აქვს ინტენსიური სოფლის მეურნეობა და ფართო საგარეო-ეკონომიკური კავშირები. მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობით ($529,9 მილიარდი) მსოფლიოში 23-ე ადგილი უკავია. ერთ სულ მოსახლეზე მშპ $51 242-ს შეადგენს. ამ მაჩვენებლით შვედეთი მსოფლიოში მე-12 ადგილს იკავებს. შვედეთის სამუშაო ძალა 5,5 მილიონ ადამიანს შეადგენს. დასაქმებულთა 86% დასაქმებულია მომსახურების სფეროში, 12% მრეწველობაში, 2% სოფლის მეურნეობაში. მშპ-ის სტრუქტურაში წამყვანი როლი 65,4%-ით მომსახურების სექტორს უჭირავს. მრეწველობაზე მოდის მშპ-ის 33%, ხოლო სოფლის მეურნეობაზე 1,6%.

                                                                      

ავტომობილი ვოლვო

შვედეთის ეკონომიკაში მაღალია სახელმწიფოს როლი. ესაა ექსპორტზე ორიენტირებული შერეული ეკონომიკა. 2014 წლის მონაცემებით სახელმწიფო ფლობს ეროვნული სიმდიდრის 24%-.ს  სახელმწიფო ფლობს წილებს სატელეკომუნიკაციო კომპანია Telia Sonera-სა და საავიაციო კომპანია SAS ჯგუფში. მაღალია სახელმწიფოს დანახარჯები კვლევებსა და ტექნოლოგიურ განვითარებაში. ამ მხრივ ის მსოფლიოში პირველ ადგილს იყოფს ფინეთთან ერთად. ასევე მნიშვნელოვან როლს ასრულებს უცხოური კაპიტალი. შვედეთში მოქმედებს მსოფლიო მნიშვნელობის ფირმები: სააბი, ვოლვო, ერიქსონი, ელექტროლუქსი და SKF. შვედეთს გააჩნია მაღალგანვითარებული და მუმდმივად მოდერნიზებადი ინფრასტრუქტურა. სამრეწველო ინფრასტრუქტურა კარგი მდგომარეობით, ხოლო პერსონალი დიდი პროფესიონალიზმითა და ინგლისური ენის კარგი ცოდნით გამოირჩევა. XX საუკუნეში სამხედრო ნეიტრალიტეტის შენარჩუნებით შვედეთმა მოახერხა მოსახლეობის ცხოვრების დონის ამაღლება, რასაც მოწინავე ტეენოლოგიების განვითარებამაც შეუწყო ხელი. შედარებით მცირე როლი აქვს ტურიზმს (მშპ-ის 2,9%). შვედეთს ძირითადად, მეზობელი ქვყენების ტურისტები სტუმრობენ. ყველაზე მონახულებაად ქვეყნებს შორის შვედეთი მსოფლიოში 21-ე ადგილზეა.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           მხ.ფ "ნინო"

 ქართული მხატვრული ფილმი, რომელიც გადაღებულია ლეო ესაკიას მიერ 1959 წელს. ფილმის პრემიერა შედგა თბილისში, 1959 წლის 5 სექტემბერს. დადგმულია კინოსტუდია „ქართული ფილმის“ მიერ.

ექიმი ნინო დიდ დროს უთმობს სამსახურს და ზრდის თავის ოთხ შვილს. მისი მეუღლე პროფესორ-გინეკოლოგი არჩილი — ქალაქის ერთ-ერთი საუკეთესო სპეციალისტია და კარგი მეოჯახე. მას შემდეგ, რაც არჩილი ოჯახს მიატოვებს და მომღერალ ეთერთან გადასახლდება, ნინოს მარტოს უწევს შვილების აღზრდა. შიშობს, რომელიმე მათგანი გზას არ ასცდეს. ეთერის უსაქმური ვაჟი კუკა არჩილს მომგებიან ობლიგაციას მოპარავს. არჩილი თავის შვილს, ნოდარს დაადანაშაულებს. ნოდარის სიმართლეში ეჭვი ნინოსაც შეეპარება. შეურაცხყოფილი ბავშვი სახლიდან გაიქცევა. დაძაბულობას თავად არჩილი განმუხტავს. იგი აღიარებს, რომ ობლიგაცია კუკას მოუპარავს. ცოლ-შვილს პატიებას თხოვს და ოჯახს დაუბრუნდება.

იხ. ვიდეო

გლიზე 581 g

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

       ჩვენ ვეძებთ სიცოცხლის ფორმებს დედამიწის გარეთ

Ищем формы жизни за пределами Земли

We are looking for life forms outside of Earth

გლიზე 581 g(Gliese 581 g)

ეკზოპლანეტა მხატვრის წამროდგენით

პლნატარული სისტემა წითელი ჯუჯა ვარსკლავის გლიზე 581, დაშორებულია დედამიწიდან დაახლ. 20 სინ. წ. სასწორის თანავარსკლავედის მიმართულებით. იმ მომენტიდან როცა ეს პლანეტა აღმოჩინეს ხან ადასტურდებდნენ მისი არსებობას ხან უარყოფდნენ. 

გლიზე 581 შედის ხუთეულში რომელზც შესაძლოა სიცოცხლე არსებობდეს ჩვენთვის ფორმის მსგავსი. ავსტრალიერი მეცნიერი რობერტ ბხატალი ამტკიცებს, რომ დაკვირვების ზონაში წარმოაიქნება იშვიათი ნათება სინათლის რ-იც გვაგონებს ლაზერს.

ბხატალი წარმმადგენს მოანაწილე საერთაშორისო კვლევების SETI (Search for Extraterrestrial Intelligence), მათი მიზანია ძებნა არამიწიერი გონების. მისი თქმით პირველად სიგნაის მიღება მოხდა 2008წ-ის დეკემბერში რი წლის უკან როცა აღმჩენილ იქნა ეს პლანეტა. 

იხ. ვიდეო

სასწორის და პლანეტარული სისტემის გლიზე 581-ის მიმართულებით, 1962 წლიდან დედამიწიდან სისტემატურად იგზავნება რადიო და ლაზერული სიგნალები (მხოლოდ 4-ჯერ: 1962, 1966, 2008 და 2009 წლებში) პოტენციურად დასახლებული ეგზოპლანეტებისკენ. უფრო მეტიც, ოთხიდან სამ შემთხვევაში ეს ორგანიზებული და განხორციელებული იყო საბჭოთა და რუსი ასტროფიზიკოსების მიერ. 2010 წელს მედიიდან გავრცელდა ჭორები რაგბირ ბჰატალზე, რომლითაც სიგნალი ჩაწერა Gliese 581- ის მიმდებარე ტერიტორიიდან. სინამდვილეში, ეს იყო დაუდასტურებელი სიგნალი გლობულური კლასტერიდან 47 Toucan. თუმცა საბოლოოს საკითხი შეუსწვალელია.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ბენაზირ ბჰუტო

(ურდუ بینظیر بھٹو; დ. 21 ივნისი 1953, კარაჩი, პაკისტანი — გ. 27 დეკემბერი, 2007, რავალპინდი) – პაკისტანის ისლამური რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრი 1988-1990 და 1993-1996 წწ. და პირველი შიიტი მუსლიმი ქალი, რომელმაც ეს თანამდებობა დაიკავა. იგი ყოფილი პრემიერ-მინისტრის ზულფიკარ ალი ბჰუტოს ქალიშვილი და ქვეყნის 11-ე პრეზიდენტის — ასიფ ალი ზარდარის მეუღლე იყო. მოკლეს 2007 წლის 27 დეკემბერს სახალხო პარტიის მიტინგზე პაკისტანის ქალაქ რავალპინდში.

ბენაზირ ბჰუტო დაიბადა 1953 წელს, კარაჩიში, ბენაზირის მამას, ზულფიკარ ალი ბჰუტოს, ევროპული განათლება ჰქონდა მიღებული და თავისი ქალიშვილი ისლამური წესების მიხედვით არ აღუზრდია. დედა ნუსრატ ბჰუტო – ირანულ-ქურთული წარმოშობის შიიტი იყო. ბენაზირ ბჰუტო იგონებდა:

„მამაჩემი მორწმუნე მუსლიმი იყო, როცა დედამ 12 წლის ასაკში თავსაბურავი მომახვია, მამამ უთხრა მას: დაე, ის გაიზარდოს და თვითონ გადაწყვიტოს, გამოაჩინოს სახე თუ დაიფაროს – ისლამი აძლევს ქალს უფლებას, განკარგოს საკუთარი ცხოვრება თავისი შეხედულებისამებრ. ამის შემდეგ მე არ მიტარებია ჩადრი.                                                                           ბენაზის ბჰუტო აძლევს ინტერვიუს პრემირ-მინისტრის რანგში 1977 წელს ბენაზირ ბჰუტო დაბრუნდა პაკისტანში. ამ დროს მამამისი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრია (1973-1977), რომელმაც ბენაზირი თავის თანაშემწედ დანიშნა. ამ რანგში მას ცოტა ხნით მოუხდა მუშაობა. 1977 წლის 5 ივლისს პაკისტანის გენერალური შტაბის ხელმძღვანელმა ზიაულ ჰაკმა სახელმწიფო გადატრიალება მოაწყო, ხელისუფლება ხელში აიღო და ქვეყანაში სამხედრო რეჟიმი დაამყარა. 1977 წლის სექტემბერში მთავრობა დაითხოვეს. 1979 წელს ზულფიკარ ალი ბჰუტოს ბრალი დასდეს თავისი პოლიტიკური ოპონენტის შეკვეთილ მკვლელობაში, რისთვისაც სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს. სამხედრო გადატრიალების შემდეგ თვით ბენაზირ ბჰუტო 7-ჯერ დაპატიმრეს და არაერთხელ იმყოფებოდა შინაპატიმრობაში. მამის დაპატიმრებამ აიძულა, ჩაბმულიყო პოლიტიკურ ცხოვრებაში. იგი თავის მემუარებში „აღმოსავლეთის ქალიშვილი“ წერს: „მე არ ამირჩევია ეს ცხოვრება, ეს მან ამირჩია მე. 1984 წელს ბენაზირს ნება დართეს წასულიყო დიდ ბრიტანეთში მკურნალობის მიზნით. დევნილობაში ყოფნის დროს ხელმძღვანელობდა მამის მიერ დაარსებულ პაკისტანის სახალხო პარტიას.                                                           ბენაზის ბჰუტო ვაშინგტონში 1989 1988 წელს პრეზიდენტი ზიაულ ჰაკი დაიღუპა ავიაკატასტროფაში, რის შემდეგაც ბენაზირს სამშობლოში დაბრუნების შესაძლებლობა მიეცა. 1988 წლის 16 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნების წინ, ხელისუფლებისათვის ბრძოლა, ძირითადად პაკისტანის სახალხო პარტიასა (ბენაზირ ბჰუტოს ხელმძღვანელობით) და ისლამური დემოკრატიული ალიანსიდან პაკისტანის მუსლიმურ ლიგას (ნავაზ შარიფის ხელმძღვანელობით) შორის მიმდინარეობდა. არჩევნებში გამარჯვება მოიპოვეს სახალხო პარტიამ და დემოკრატებმა. ბენაზირ ბჰუტომ პირველად დაიკავა პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა (1988-1990), რასაც გარკვეულწილად ხელი შეუწყო მისი მამის პოპულარობამ. ბჰუტომ პროგრამიდან ამოიღო მთელი რიგი ლოზუნგები, მათ შორის სიტყვა „სოციალიზმი“. ბჰუტოს მეუღლემ ასიფ ალი ზარდარიმ დაიკავა ფინასნსთა მინისტრის თანამდებობა და შევიდა მთავრობის შემადგენლობაში. ახალმა კაბინეტმა გარკვეულ წარმატებებს მიაღწია სოციალური და პოლიტიკური რეფორმების პროგრამის განხორციელებაში, დაარეგულირა ურთიერთობა ყოფილ მოწინააღმდეგესთან – ინდოეთთან. თუმცა ბენაზირ ბჰუტოს მმართველობა აღინიშნა ქვეყანაში კორუფციის დონის მკვეთრი მატებით. ამასთან კორუფციულ სკანდალებში არაერთხელ წამოტივტივდა მისი ქმრის სახელი, რომელსაც მეტსახელად „10 %-ის ბატონი“ შეარქვეს, რადგანაც ინვესტორებისაგან კაპიტალდაბანდების 10 %-ს ითხოვდა. სკანდალს საერთაშორისო რეზონანსი მოჰყვა, რადგანაც ასიფ ალი ზარდარის ბრალდებებს უყენებდნენ არა მხოლოდ პაკისტანის, არამედ დიდი ბრიტანეთისა და შვეიცარიის სამართალდამცავი ორგანოები. ამ პერიოდში ბჰუტო ხშირად მიემგზავრებოდა საზღვარგარეთ, თავს არიდებდა დებატებს პარლამენტში და იღებდა სპონტანურ, დაუფიქრებელ გადაწყვეტილებებს. ეს პროცესები დასრულდა იმით, რომ 1990 წელს პრეზიდენტმა გულამ ისხაკ ხანმა დაითხოვა მინისტრთა კაბინეტი ბენაზირ ბჰუტოს თავჯდომარეობით.                                                                ბენაზის ბჰუტო, მისი მეუღლე ასიფ ალი ზადარი და შვილი ბილავანი აშშ-ში ვოზიტის დროს თუმცა, 1993 წლის არჩევნებში ბენაზირ ბჰუტომ გამარჯვებას მიაღწია კორუფციასა და სიღარიბესთან ბრძოლის ლოზუნგით. მიუხედავად ამისა, პაკისტანის სახალხო პარტიის მიერ მიღებული ხმების რაოდენობა უფრო ნაკლები აღმოჩნდა ვიდრე მისი მოწინააღმდეგის (მუსლიმური ლიგა). ამიტომ ბენაზირ ბჰუტო იძულებული იყო კონსერვატორულ პარტიასთან კოალიციაში ჩამოეყალიბებინა ახალი მთავრობა. პრემიერ-მინისტრობის მეორე ვადაში ბჰუტომ ქვეყანაში მასშტაბური რეფორმები გაატარა:დაიწყო ნავთობსადენების ნაციონალიზაცია; მოიზიდა თანხები სოციალური პროგრამების განსახორციელებლად; უწიგნურობის დონე ქვეყანაში შეამცირა 1,3-ჯერ; დაძლეულ იქნა ბავშვთა სნეულება – პოლიომიელიტი; უზრუნველყოფილ იქნა სოფლების ელექტროფიკაცია და სასმელი წყლით მომარაგება; შემოღებულ იქნა უფასო ჯანდაცვა და განათლება, გაიზარდა ამ სფეროების საბიუჯეტო დაფინანსება; გაიზარდა უცხოური ინვესტიციები; პაკისტანის განვითარების ტემპი უფრო მაღალი იყო ვიდრე მეზობელი ინდოეთის. ბენაზირ ბჰუტოს რეფორმებმა მაღალი შეფასება დაიმსახურა არა მარტო პაკისტანში, სადაც ის ფანატიკური თაყვანისცემის ობიექტი გახდა, არამედ საზღავრგარეთაც. 1996 წელს ბჰუტო შევიდა გინესის წიგნში, როგორც წლის ყველაზე პოპულარული საერთაშორისო პოლიტიკოსი. მან ოქსფორდის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის წოდება, საპატიო ლეგიონის ფრანგული ორდენი და მრავალი სხვა ჯილდო მიიღო. საგარეო პოლიტიკაში ბენაზირ ბჰუტო დამოუკიდებლობის დემონსტრაციას ახდენდა. ის აგრძელებდა ატომური იარაღის შექმნის პროგრამის პროგრამის დაფინანსებას. ავღანური მოძრაობა თალიბანის დახმარებით დიდი დარტყმა მიაყენა ნარკოტიკებით ვაჭრობას. დაიწყო თანამშრომლობა რუსეთთან, და ხელი შეუწყო იმ რუსი ჯარისკაცების გათავისუფლებას, რომლებიც ჯერ კიდევ სსრკ-ავღანეთის ომის დროს ტყვედ ჩაუვარდნენ მოჯაჰიდებს. ზემოთაღნიშნული წარმატებების მიუხედავად, კორუფციამ უფრო დიდ მასშტაბებს მიაღწია, ვიდრე ბენაზირ ბჰუტოს პირველი პრემიერობის დროს. მისი ქმარი კვლავ დაადანაშაულეს ქრთამის აღებაში. ბჰუტოს ძმა, რომელიც გამოვიდა ამ საქმის დეტალური გამოძიების მოთხოვნით, მოკლეს კარაჩიში, პოლიციასთან შეტაკების დროს. მის მკვლელობაში ბენაზირ ბჰუტო და მისი მეუღლე დაადანაშაულეს. ამას მოჰყვა მუსლიმი ფუნდამენტალისტების გავლენის გაზრდა და ბჰუტოს პოპულარობის დაცემა. შესაბამისად, 1996 წელს ბენაზირის მთავრობა იძულებული იყო ეცნო თალიბანის რეჟიმი ავღანეთში. თუმცა იმავე წლის ბოლოს მთავრობა დათხონილ იქნა. 1997 წლის საპარლამენტო არჩევნებში პაკისტანის სახალხო პარტია დამარცხდა – 217 ადგილიდან მხოლოდ 17 მიიღო. 1998 წლის დაასაწყისში ბენაზირ ბჰუტოს, მის ქმარს და დედას ოფიციალური ბრალდება წაუყენეს– დაადანასაულეს კორუფციაში, გაყინეს მათი ანგარისები ბრიტანეთისა და შვეიცარიის ბანკებში. 1999 წლის ბოლოს ხელისუფლებაში მოვიდნენ სამხედროები პერვეზ მუშარაფის მეთაურობით, რამაც კიდევ უფრო გაართულა ვითარება ქვეყანაში. ბენაზირ ბჰუტოს ბრალი დასდეს ფინანსურ მაქინაციებში და შეკვეთილ მკვლელობებში, რის გამოც იძულებული გახდა მეორედ დაეტოვებინა ქვეყანა. მისმა მეუღლემ, დაახლოებით 5 წელი გაატარა ციხეში, ბჰუტო შვილებთან ერთად წავიდა დუბაიში, სადაც 2004 წელს ჩავიდა მისი ქმარიც. 2001 წელს, პაკისტანის უმაღლესმა სასამართლომ ახალი პროცესი წამოიწყო ყოფილი პრემიერ-მინისტრის წინააღმდეგ და 3 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა სასამართლოში გამოუცხადებლობის გამო. ამ მიზეზით ბჰუტო ვერ დარეგისტრირდა კანდიდატად პაკისტანის 2002 წლის საპარლამენტო არჩევნებში. 2003 წელს შვეიცარიის სასამართლომ ბრალი დასდო ბენაზირ ბჰუტოს და მის ქმარს ფულის გათეთრებაში და ექვსთვიანი პატიმრობა მიუსაჯა (სასჯელის აღსრულების გადავადებით). ემიგრაციაში ყოფნის დროს (დუბაისა და ლონდონში) ბჰუტო გამოდიოდა ლექციებით და მჭიდრო კავშირი ჰქონდა პაკისტანის სახალხო პარტიის ხელმძღვანელობასთან.                                                                   ვიზიტის დრო მეხრ ალი შახისმაზოლეუმი 2007წ-ის დეკემბერი სამშობლოში დაბრუნება და 2007წ-ს 18 ოქტომბრის ტერაქტი 2007 წლის 27 დეკემბერს ქალაქ რავალპინდში, ბენაზირ ბჰუტო გახდა ტერორისტული აქტის მსხვერპლი, სადაც თავისი მომხრეების წინაშე მიტინგზე გამოდიოდა. ტერაქტის შედეგად დაიღუპა 26 ადამიანი და 90 დაწრილი. ბჰუტომ სასიკვდილო ჭრილობა მიიღო. ადგილობრივი დროით 17:35 სთ-ზე გადაიყვანეს საავადმყოფოში და საოპერაციო მაგიდაზე გარდაიცვალა 18:16 სთ-ზე. თავდასხმამდე რამდენიმე წუთით ადრე მან განაცხადა: „მე საფრთხეში ვაგდებ ჩემს სიცოცხლეს, რადგანაც ჩვენი ქვეყანა საფრთხეშია. ხალხი შეშფოთებულია, მაგრამ ჩვენ ყველა ერთად გამოვიყვანთ ქვეყანას კრიზისიდან.“ ბენაზირ ბჰუტო დაკრძალულია მშობლიურ ქალაქ ლარკანაში, საოჯახო მავზოლეუმში. არაბული პრესის თანახმად, „ბენაზირ ბჰუტოს მკვლელობა იყო ორმაგი მკვლელობა – ერთი მხრივ, დიდი (შეიძლება უდიდესიც) პოლიტიკური მოღვაწის და, მეორე მხრივ, პაკისტანის დემოკრატიული განვითარებისა.“ იხ. ვიდეო პაკისტრანური ტელევიზია იუაწყებოდა რომ ტერაქტის უკან პასუხმგებელია ალ-ყაიდა. ”პაკისტანში ჩვენ მოკლული ვართ ამერიკელი ჯაშუში”, - განაცხადა ალ-ქაიდას სპიკერმა და ცნობილმა საველე მეთაურმა მუსტაფა აბუ ალ-იაზიდმა. თავის მხრივ, პაკისტანის ყოფილი პრემიერ-მინისტრის ქმარმა ქვეყნის ხელისუფლება დაადანაშაულა არაკომპეტენტურობასა და ტრაგედიაში პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მცდელობებში. მეუღლის გარდაცვალებაზე საუბრისას, ასიფ ალი ზარდარიმ თქვა, რომ ”მოხდა აფეთქება, მაგრამ ჯერ მას ესროლეს, აფეთქება კი მოგვიანებით მოხდა. მე მყავს მოწმეები, რომლებიც იქ იყვნენ, მაგრამ პაკისტანის მთავრობამ ისინი არ დაკითხა. ” ამრიგად, მან უარყო პაკისტანის შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლების ოფიციალური განცხადება, რომლის თანახმად, თვითმკვლელმა ბომბდამშენმა, რომელიც ბუტოს თავს დაესხა, სამჯერ ესროლა, მაგრამ ხელიდან გაუშვა და მხოლოდ ამის შემდეგ ააფეთქა თავი. საავადმყოფოს ექიმებმა, სადაც ბუტო გადაიყვანეს, ასევე ვერ იპოვეს ტყვიის ჭრილობები სხეულზე და ექსპერტებმა თავის ჭრილობის შესწავლის შემდეგ დაასკვნეს, რომ ბუტომ მოკლა ლუკმა, რომელიც აფეთქების ტალღამ გაწყვიტა. მათი სიტყვების დასადასტურებლად, პაკისტანის უსაფრთხოების ძალებმა 29 დეკემბერს განაცხადეს, რომ ბჰუტოზე მკვლელობის მცდელობის უკან იდგა ბეითულა მაჰსუდი, თალიბების პაკისტანის ფილიალის ლიდერი, რომელიც ასოცირებულია ალ-ქაიდასთან. ”ალ-ქაიდას ერთ-ერთი ლიდერი, ბაიტულა მასუდი, მკვლელობის უკან დგას. დაზვერვამ ტერორისტის მიერ გაგზავნილი რადიო შეტყობინება დააფიქსირა. მან მიულოცა თავის თანამზრახველებს თავდასხმის წარმატებით ჩატარება ”, - თქვა პაკისტანის შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა ჯავედ იქბალ ჩიმამ. გარდა ამისა, მის პრესკონფერენციაზე ნაჩვენები იყო ვიდეო, რომელიც გადაიღო ბუტოზე მკვლელობის მცდელობის უცნობმა თვითმხილველმა. ეკრანზე ჩანს პისტოლეტით ხელი, რომელიც ბუტოსკენ არის მიმართული. მან რამდენიმე გასროლა მოახდინა ქალისკენ, სანამ აფეთქება არ ისმოდა. ამ ბრალდების საპასუხოდ, ალ-ქაიდას ჯგუფის სპიკერმა მაულვი ომარმა თქვა, რომ იგი ”კატეგორიულად უარყოფს” ორგანიზაციის მონაწილეობას შეტევაში. მან განმარტა, თუ რატომ არ შეეძლო ალ ქაიდას ამის გაკეთება: ”ტომის ხალხს აქვს საკუთარი წეს-ჩვეულებები. ჩვენ არ ვუტევთ ქალებს ”. მეორე დღეს, ხელისუფლებამ აჩვენა სურათები, რომლებიც აშკარად აჩვენებს, რომ ბუტოს ესროლა 25 წლის მამაკაცმა, რომელსაც სათვალის სათვალე ჰქონდა. იგი ევროპულ სტილში იყო გამოწყობილი: შავი პიჯაკი და თეთრი პერანგი. ითვლება, რომ მის უკან მეორე ტერორისტი იყო, რომელმაც ფეთქებადი მოწყობილობა გააფართოვა. ის ფაქტი, რომ ბრიტანული Daily Mail ვარაუდობდა, რომ გარდაცვლილმა იცოდა, ვინ ამზადებდა მკვლელობის მცდელობას, ასევე ცეცხლს მისცა ცეცხლი. ჟურნალისტებმა მიიღეს ელ.წერილი, რომელიც მან ორი თვის წინ გაგზავნა ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ დევიდ მილიბენდთან. ბუტოს მტკიცებით, პაკისტანის პრეზიდენტის პერვეზ მუშარაფის წრიდან სამ მაღალჩინოსანს სურდა მისი მოკვლა. გაზეთის თანახმად, ბრიტანელებმა დიპლომატიური არხებით უნდა მოახდინონ ზეწოლა პაკისტანის ხელისუფლებას და შეაჩერეს შეთქმულება. გაზეთმა არ დაასახელა ეჭვმიტანილები. ცნობილია, რომ ერთი მათგანი სპეცსამსახურის თანამშრომელია, მეორე კი მთავრობის წარმომადგენელია, ხოლო მესამე ცნობილი პოლიტიკოსი. ამის შესახებ, სავარაუდოდ, ბენაზირ ბუტომ შეატყობინა პერვეზ მუშარაფს. მემორიალი ბენაზირ ბჰუტოს მკვლელობის ადგილას

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

             ესპანეთის სამოქალაქო ომი

რესპუბლიკური ბრიგადები 1937წ-ს

მასშტაბური კონფლიქტი, რომელიც ესპანეთში მიმდინარეობდა 1936 წლის 17 ივლისიდან 1939 წლის 1 აპრილამდე. კონფლიქტი დაიწყო მანუელ ასანიას მეორე ესპანეთის რესპუბლიკის მთავრობის წინააღმდეგ სამხედრო გადატრიალების მოწყობის მცდელობით ესპანეთის არმიის გენერალთა ერთი ჯგუფის მიერ. ნაციონალისტების გაძლიერებას ხელს უწყობდა დამოუკიდებელ მემარჯვენეთა ესპანური კონფედერაცია (Confederación Española de Derechas Autónomas, ან C.E.D.A), კარლისტები, და ფაშისტური ფალანგა (Falange Española de las J.O.N.S.).^[5] ომი დასრულდა აჯანყებულთა ძალების გამარჯვებით, რესპუბლიკური მთავრობის დამხობით, და დიქტატურის დამყარებით, გენერალ ფრანსისკო ფრანკოს მეთაურობით. სამოქალაქო ომის შემდეგ ყველა მემარჯვენე პარტია ფრანკოს რეჟიმის მმართველ პარტიაში გაითქვიფა.

რესპუბლიკელებს (republicanos) მხარს უჭერდა საბჭოთა კავშირი და მექსიკა, ხოლო აჯანყებულთა მიმდევრებს, ნაციონალისტებს (nacionales), მხარდაჭერა ჰქონდათ ფაშისტური იტალიისა და ნაცისტური გერმანიისგან, ასევე ავტორიტარული ესტადო ნოვოს რეჟიმისგან პორტუგალიაში. მიუხედავად იმისა, რომ აშშ ოფიციალურად ნეიტრალური იყო, ძირითადი ამერიკული კორპორაციები, როგორიცაა ტექსაკო, ჯენერალ მოტორსი, ფორდ მოტორსი და ფაირსტოუნი მნიშვნელოვან დახმარებას უწევდნენ ნაციონალისტ აჯანყებულებს სატვირთო მანქანების, საბურავების, სამანქანო ხელსაწყოებისა და საწვავის მუდმივი მიწოდებით.

იხ. ვიდეო ესპანეთის სამოქალაქო ომი

ომმა უკიდურესად დაძაბა საერთაშორისო ურთიერთობები ევროპაში მეორე მსოფლიო ომის წინაპირობებში და განიხილებოდა, როგორც ირიბი ომი საბჭოთა კავშირის კომუნისტებსა და იტალიისა და გერმანიის ფაშისტურ ფლაგმანებს შორის. კონკრეტულად, ამ ომში გამოყენებულ იქნა ახალი სატანკო ბრძოლის ტაქტიკა და ქალაქების საჰაერო დაბომბვა დატერორების მიზნით, რაც გვიანდელი საერთო ევროპული ომის მნიშვნელოვანი ნაწილი გახდა.

ესპანეთის სამოქალაქო ომს ასევე დაერქვა „პირველი მედია ომი“, ვინაიდან მასში აქტიურად იყვნენ ჩაბმული მწერლები და ჟურნალისტები. უცხოელ კორესპონდენტთა შორის, რომლებიც ამ ომს აშუქებდნენ, იყვნენ ერნესტ ჰემინგუეი, მართა გელჰორნი და რობერტ კაპა.

მრავალ სამოქალაქო ომთა მსგავსად, ეს ომიც გამოირჩეოდა ნაციონალისტური სულისკვეთებითა და პოლიტიკური პათოსით, ისევე როგორც სამხედრო დანაშაულებების სიმრავლით კონფლიქტის ორივე მხარეს. ესპანეთის სამოქალაქო ომმა მრავალი ოჯახის წევრი, მეზობელი და მეგობარი დაუპირისპირა ერთმანეთს. მებრძოლთა გარდა, პოლიტიკური და რელიგიური შეხედულებებისთვის მრავალი სამოქალაქო პირიც იქნა მოკლული, ხოლო 1939 წელს ომის დასრულების შემდეგ, რესპუბლიკელებს დიდი ხნის განმავლობაში დევნიდნენ და ასამართლებდნენ გამარჯვებული ნაციონალისტები

იმ დროს, როდესაც ევროპაში პირველი მსოფლიო ომი მძვინარებდა, ესპანეთი ნეიტრალურ პოზიციას იკავებდა, რითაც დიდი სარგებელი ნახა. ეწეოდა ვაჭრობას არა მარტო ანტანტის ქვეყნებთან, არამედ გერმანიასთანაც. 1913-1918 წლებში ესპანეთის ოქროს მარაგი თითქმის გაოთხკეცდა. ომმა მხოლოდ დროებით გამოაცოცხლა გაძვალტყავებული და დაძაბუნებული ესპანეთის ეკონომიკა. ომის დასასრულისათვის, თუმცა ესპანეთში ქვანახშირის მოპოვება, თუჯისა და ფოლადის გამოდნობა გაორკეცდა, მაგრამ იგი რჩებოდა აგრარულ-ინდუსტრიულ ქვეყნად, სოფლის მეურნეობაში მნიშვნელოვანი ფეოდალური გადმონაშთებით.

ომის დამთავრება მძიმედ დაეტყო ესპანეთის ეკონომიკას. დაიხურა ასობით ფაბრიკა და ქარხანა. გაიზარდა უმუშევართა რიცხვი მსუბუქ მრეწველობაში. დაიწყო ინფლაცია, გაიზარდა ფასები პირველადი მოხმარების საგნებზე. 1917 წლის 13 აგვისტოს დაიწყო საყოველთაო-პოლიტიკური გაფიცვა, რომელიც თითქმის ორ კვირას გაგრძელდა და იგი პოლიციასთან შეიარაღებულ შეტაკებაში გადაიზარდა.