ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ბენაზირ ბჰუტო

(ურდუ بینظیر بھٹو; დ. 21 ივნისი 1953, კარაჩი, პაკისტანი — გ. 27 დეკემბერი, 2007, რავალპინდი) – პაკისტანის ისლამური რესპუბლიკის პრემიერ-მინისტრი 1988-1990 და 1993-1996 წწ. და პირველი შიიტი მუსლიმი ქალი, რომელმაც ეს თანამდებობა დაიკავა. იგი ყოფილი პრემიერ-მინისტრის ზულფიკარ ალი ბჰუტოს ქალიშვილი და ქვეყნის 11-ე პრეზიდენტის — ასიფ ალი ზარდარის მეუღლე იყო. მოკლეს 2007 წლის 27 დეკემბერს სახალხო პარტიის მიტინგზე პაკისტანის ქალაქ რავალპინდში.

ბენაზირ ბჰუტო დაიბადა 1953 წელს, კარაჩიში, ბენაზირის მამას, ზულფიკარ ალი ბჰუტოს, ევროპული განათლება ჰქონდა მიღებული და თავისი ქალიშვილი ისლამური წესების მიხედვით არ აღუზრდია. დედა ნუსრატ ბჰუტო – ირანულ-ქურთული წარმოშობის შიიტი იყო. ბენაზირ ბჰუტო იგონებდა:

„მამაჩემი მორწმუნე მუსლიმი იყო, როცა დედამ 12 წლის ასაკში თავსაბურავი მომახვია, მამამ უთხრა მას: დაე, ის გაიზარდოს და თვითონ გადაწყვიტოს, გამოაჩინოს სახე თუ დაიფაროს – ისლამი აძლევს ქალს უფლებას, განკარგოს საკუთარი ცხოვრება თავისი შეხედულებისამებრ. ამის შემდეგ მე არ მიტარებია ჩადრი.                                                                           ბენაზის ბჰუტო აძლევს ინტერვიუს პრემირ-მინისტრის რანგში 1977 წელს ბენაზირ ბჰუტო დაბრუნდა პაკისტანში. ამ დროს მამამისი ქვეყნის პრემიერ-მინისტრია (1973-1977), რომელმაც ბენაზირი თავის თანაშემწედ დანიშნა. ამ რანგში მას ცოტა ხნით მოუხდა მუშაობა. 1977 წლის 5 ივლისს პაკისტანის გენერალური შტაბის ხელმძღვანელმა ზიაულ ჰაკმა სახელმწიფო გადატრიალება მოაწყო, ხელისუფლება ხელში აიღო და ქვეყანაში სამხედრო რეჟიმი დაამყარა. 1977 წლის სექტემბერში მთავრობა დაითხოვეს. 1979 წელს ზულფიკარ ალი ბჰუტოს ბრალი დასდეს თავისი პოლიტიკური ოპონენტის შეკვეთილ მკვლელობაში, რისთვისაც სიკვდილით დასჯა მიუსაჯეს. სამხედრო გადატრიალების შემდეგ თვით ბენაზირ ბჰუტო 7-ჯერ დაპატიმრეს და არაერთხელ იმყოფებოდა შინაპატიმრობაში. მამის დაპატიმრებამ აიძულა, ჩაბმულიყო პოლიტიკურ ცხოვრებაში. იგი თავის მემუარებში „აღმოსავლეთის ქალიშვილი“ წერს: „მე არ ამირჩევია ეს ცხოვრება, ეს მან ამირჩია მე. 1984 წელს ბენაზირს ნება დართეს წასულიყო დიდ ბრიტანეთში მკურნალობის მიზნით. დევნილობაში ყოფნის დროს ხელმძღვანელობდა მამის მიერ დაარსებულ პაკისტანის სახალხო პარტიას.                                                           ბენაზის ბჰუტო ვაშინგტონში 1989 1988 წელს პრეზიდენტი ზიაულ ჰაკი დაიღუპა ავიაკატასტროფაში, რის შემდეგაც ბენაზირს სამშობლოში დაბრუნების შესაძლებლობა მიეცა. 1988 წლის 16 ნოემბრის საპარლამენტო არჩევნების წინ, ხელისუფლებისათვის ბრძოლა, ძირითადად პაკისტანის სახალხო პარტიასა (ბენაზირ ბჰუტოს ხელმძღვანელობით) და ისლამური დემოკრატიული ალიანსიდან პაკისტანის მუსლიმურ ლიგას (ნავაზ შარიფის ხელმძღვანელობით) შორის მიმდინარეობდა. არჩევნებში გამარჯვება მოიპოვეს სახალხო პარტიამ და დემოკრატებმა. ბენაზირ ბჰუტომ პირველად დაიკავა პრემიერ-მინისტრის თანამდებობა (1988-1990), რასაც გარკვეულწილად ხელი შეუწყო მისი მამის პოპულარობამ. ბჰუტომ პროგრამიდან ამოიღო მთელი რიგი ლოზუნგები, მათ შორის სიტყვა „სოციალიზმი“. ბჰუტოს მეუღლემ ასიფ ალი ზარდარიმ დაიკავა ფინასნსთა მინისტრის თანამდებობა და შევიდა მთავრობის შემადგენლობაში. ახალმა კაბინეტმა გარკვეულ წარმატებებს მიაღწია სოციალური და პოლიტიკური რეფორმების პროგრამის განხორციელებაში, დაარეგულირა ურთიერთობა ყოფილ მოწინააღმდეგესთან – ინდოეთთან. თუმცა ბენაზირ ბჰუტოს მმართველობა აღინიშნა ქვეყანაში კორუფციის დონის მკვეთრი მატებით. ამასთან კორუფციულ სკანდალებში არაერთხელ წამოტივტივდა მისი ქმრის სახელი, რომელსაც მეტსახელად „10 %-ის ბატონი“ შეარქვეს, რადგანაც ინვესტორებისაგან კაპიტალდაბანდების 10 %-ს ითხოვდა. სკანდალს საერთაშორისო რეზონანსი მოჰყვა, რადგანაც ასიფ ალი ზარდარის ბრალდებებს უყენებდნენ არა მხოლოდ პაკისტანის, არამედ დიდი ბრიტანეთისა და შვეიცარიის სამართალდამცავი ორგანოები. ამ პერიოდში ბჰუტო ხშირად მიემგზავრებოდა საზღვარგარეთ, თავს არიდებდა დებატებს პარლამენტში და იღებდა სპონტანურ, დაუფიქრებელ გადაწყვეტილებებს. ეს პროცესები დასრულდა იმით, რომ 1990 წელს პრეზიდენტმა გულამ ისხაკ ხანმა დაითხოვა მინისტრთა კაბინეტი ბენაზირ ბჰუტოს თავჯდომარეობით.                                                                ბენაზის ბჰუტო, მისი მეუღლე ასიფ ალი ზადარი და შვილი ბილავანი აშშ-ში ვოზიტის დროს თუმცა, 1993 წლის არჩევნებში ბენაზირ ბჰუტომ გამარჯვებას მიაღწია კორუფციასა და სიღარიბესთან ბრძოლის ლოზუნგით. მიუხედავად ამისა, პაკისტანის სახალხო პარტიის მიერ მიღებული ხმების რაოდენობა უფრო ნაკლები აღმოჩნდა ვიდრე მისი მოწინააღმდეგის (მუსლიმური ლიგა). ამიტომ ბენაზირ ბჰუტო იძულებული იყო კონსერვატორულ პარტიასთან კოალიციაში ჩამოეყალიბებინა ახალი მთავრობა. პრემიერ-მინისტრობის მეორე ვადაში ბჰუტომ ქვეყანაში მასშტაბური რეფორმები გაატარა:დაიწყო ნავთობსადენების ნაციონალიზაცია; მოიზიდა თანხები სოციალური პროგრამების განსახორციელებლად; უწიგნურობის დონე ქვეყანაში შეამცირა 1,3-ჯერ; დაძლეულ იქნა ბავშვთა სნეულება – პოლიომიელიტი; უზრუნველყოფილ იქნა სოფლების ელექტროფიკაცია და სასმელი წყლით მომარაგება; შემოღებულ იქნა უფასო ჯანდაცვა და განათლება, გაიზარდა ამ სფეროების საბიუჯეტო დაფინანსება; გაიზარდა უცხოური ინვესტიციები; პაკისტანის განვითარების ტემპი უფრო მაღალი იყო ვიდრე მეზობელი ინდოეთის. ბენაზირ ბჰუტოს რეფორმებმა მაღალი შეფასება დაიმსახურა არა მარტო პაკისტანში, სადაც ის ფანატიკური თაყვანისცემის ობიექტი გახდა, არამედ საზღავრგარეთაც. 1996 წელს ბჰუტო შევიდა გინესის წიგნში, როგორც წლის ყველაზე პოპულარული საერთაშორისო პოლიტიკოსი. მან ოქსფორდის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორის წოდება, საპატიო ლეგიონის ფრანგული ორდენი და მრავალი სხვა ჯილდო მიიღო. საგარეო პოლიტიკაში ბენაზირ ბჰუტო დამოუკიდებლობის დემონსტრაციას ახდენდა. ის აგრძელებდა ატომური იარაღის შექმნის პროგრამის პროგრამის დაფინანსებას. ავღანური მოძრაობა თალიბანის დახმარებით დიდი დარტყმა მიაყენა ნარკოტიკებით ვაჭრობას. დაიწყო თანამშრომლობა რუსეთთან, და ხელი შეუწყო იმ რუსი ჯარისკაცების გათავისუფლებას, რომლებიც ჯერ კიდევ სსრკ-ავღანეთის ომის დროს ტყვედ ჩაუვარდნენ მოჯაჰიდებს. ზემოთაღნიშნული წარმატებების მიუხედავად, კორუფციამ უფრო დიდ მასშტაბებს მიაღწია, ვიდრე ბენაზირ ბჰუტოს პირველი პრემიერობის დროს. მისი ქმარი კვლავ დაადანაშაულეს ქრთამის აღებაში. ბჰუტოს ძმა, რომელიც გამოვიდა ამ საქმის დეტალური გამოძიების მოთხოვნით, მოკლეს კარაჩიში, პოლიციასთან შეტაკების დროს. მის მკვლელობაში ბენაზირ ბჰუტო და მისი მეუღლე დაადანაშაულეს. ამას მოჰყვა მუსლიმი ფუნდამენტალისტების გავლენის გაზრდა და ბჰუტოს პოპულარობის დაცემა. შესაბამისად, 1996 წელს ბენაზირის მთავრობა იძულებული იყო ეცნო თალიბანის რეჟიმი ავღანეთში. თუმცა იმავე წლის ბოლოს მთავრობა დათხონილ იქნა. 1997 წლის საპარლამენტო არჩევნებში პაკისტანის სახალხო პარტია დამარცხდა – 217 ადგილიდან მხოლოდ 17 მიიღო. 1998 წლის დაასაწყისში ბენაზირ ბჰუტოს, მის ქმარს და დედას ოფიციალური ბრალდება წაუყენეს– დაადანასაულეს კორუფციაში, გაყინეს მათი ანგარისები ბრიტანეთისა და შვეიცარიის ბანკებში. 1999 წლის ბოლოს ხელისუფლებაში მოვიდნენ სამხედროები პერვეზ მუშარაფის მეთაურობით, რამაც კიდევ უფრო გაართულა ვითარება ქვეყანაში. ბენაზირ ბჰუტოს ბრალი დასდეს ფინანსურ მაქინაციებში და შეკვეთილ მკვლელობებში, რის გამოც იძულებული გახდა მეორედ დაეტოვებინა ქვეყანა. მისმა მეუღლემ, დაახლოებით 5 წელი გაატარა ციხეში, ბჰუტო შვილებთან ერთად წავიდა დუბაიში, სადაც 2004 წელს ჩავიდა მისი ქმარიც. 2001 წელს, პაკისტანის უმაღლესმა სასამართლომ ახალი პროცესი წამოიწყო ყოფილი პრემიერ-მინისტრის წინააღმდეგ და 3 წლით თავისუფლების აღკვეთა მიუსაჯა სასამართლოში გამოუცხადებლობის გამო. ამ მიზეზით ბჰუტო ვერ დარეგისტრირდა კანდიდატად პაკისტანის 2002 წლის საპარლამენტო არჩევნებში. 2003 წელს შვეიცარიის სასამართლომ ბრალი დასდო ბენაზირ ბჰუტოს და მის ქმარს ფულის გათეთრებაში და ექვსთვიანი პატიმრობა მიუსაჯა (სასჯელის აღსრულების გადავადებით). ემიგრაციაში ყოფნის დროს (დუბაისა და ლონდონში) ბჰუტო გამოდიოდა ლექციებით და მჭიდრო კავშირი ჰქონდა პაკისტანის სახალხო პარტიის ხელმძღვანელობასთან.                                                                   ვიზიტის დრო მეხრ ალი შახისმაზოლეუმი 2007წ-ის დეკემბერი სამშობლოში დაბრუნება და 2007წ-ს 18 ოქტომბრის ტერაქტი 2007 წლის 27 დეკემბერს ქალაქ რავალპინდში, ბენაზირ ბჰუტო გახდა ტერორისტული აქტის მსხვერპლი, სადაც თავისი მომხრეების წინაშე მიტინგზე გამოდიოდა. ტერაქტის შედეგად დაიღუპა 26 ადამიანი და 90 დაწრილი. ბჰუტომ სასიკვდილო ჭრილობა მიიღო. ადგილობრივი დროით 17:35 სთ-ზე გადაიყვანეს საავადმყოფოში და საოპერაციო მაგიდაზე გარდაიცვალა 18:16 სთ-ზე. თავდასხმამდე რამდენიმე წუთით ადრე მან განაცხადა: „მე საფრთხეში ვაგდებ ჩემს სიცოცხლეს, რადგანაც ჩვენი ქვეყანა საფრთხეშია. ხალხი შეშფოთებულია, მაგრამ ჩვენ ყველა ერთად გამოვიყვანთ ქვეყანას კრიზისიდან.“ ბენაზირ ბჰუტო დაკრძალულია მშობლიურ ქალაქ ლარკანაში, საოჯახო მავზოლეუმში. არაბული პრესის თანახმად, „ბენაზირ ბჰუტოს მკვლელობა იყო ორმაგი მკვლელობა – ერთი მხრივ, დიდი (შეიძლება უდიდესიც) პოლიტიკური მოღვაწის და, მეორე მხრივ, პაკისტანის დემოკრატიული განვითარებისა.“ იხ. ვიდეო პაკისტრანური ტელევიზია იუაწყებოდა რომ ტერაქტის უკან პასუხმგებელია ალ-ყაიდა. ”პაკისტანში ჩვენ მოკლული ვართ ამერიკელი ჯაშუში”, - განაცხადა ალ-ქაიდას სპიკერმა და ცნობილმა საველე მეთაურმა მუსტაფა აბუ ალ-იაზიდმა. თავის მხრივ, პაკისტანის ყოფილი პრემიერ-მინისტრის ქმარმა ქვეყნის ხელისუფლება დაადანაშაულა არაკომპეტენტურობასა და ტრაგედიაში პასუხისმგებლობის თავიდან აცილების მცდელობებში. მეუღლის გარდაცვალებაზე საუბრისას, ასიფ ალი ზარდარიმ თქვა, რომ ”მოხდა აფეთქება, მაგრამ ჯერ მას ესროლეს, აფეთქება კი მოგვიანებით მოხდა. მე მყავს მოწმეები, რომლებიც იქ იყვნენ, მაგრამ პაკისტანის მთავრობამ ისინი არ დაკითხა. ” ამრიგად, მან უარყო პაკისტანის შინაგან საქმეთა სამინისტროს წარმომადგენლების ოფიციალური განცხადება, რომლის თანახმად, თვითმკვლელმა ბომბდამშენმა, რომელიც ბუტოს თავს დაესხა, სამჯერ ესროლა, მაგრამ ხელიდან გაუშვა და მხოლოდ ამის შემდეგ ააფეთქა თავი. საავადმყოფოს ექიმებმა, სადაც ბუტო გადაიყვანეს, ასევე ვერ იპოვეს ტყვიის ჭრილობები სხეულზე და ექსპერტებმა თავის ჭრილობის შესწავლის შემდეგ დაასკვნეს, რომ ბუტომ მოკლა ლუკმა, რომელიც აფეთქების ტალღამ გაწყვიტა. მათი სიტყვების დასადასტურებლად, პაკისტანის უსაფრთხოების ძალებმა 29 დეკემბერს განაცხადეს, რომ ბჰუტოზე მკვლელობის მცდელობის უკან იდგა ბეითულა მაჰსუდი, თალიბების პაკისტანის ფილიალის ლიდერი, რომელიც ასოცირებულია ალ-ქაიდასთან. ”ალ-ქაიდას ერთ-ერთი ლიდერი, ბაიტულა მასუდი, მკვლელობის უკან დგას. დაზვერვამ ტერორისტის მიერ გაგზავნილი რადიო შეტყობინება დააფიქსირა. მან მიულოცა თავის თანამზრახველებს თავდასხმის წარმატებით ჩატარება ”, - თქვა პაკისტანის შინაგან საქმეთა სამინისტროს სპიკერმა ჯავედ იქბალ ჩიმამ. გარდა ამისა, მის პრესკონფერენციაზე ნაჩვენები იყო ვიდეო, რომელიც გადაიღო ბუტოზე მკვლელობის მცდელობის უცნობმა თვითმხილველმა. ეკრანზე ჩანს პისტოლეტით ხელი, რომელიც ბუტოსკენ არის მიმართული. მან რამდენიმე გასროლა მოახდინა ქალისკენ, სანამ აფეთქება არ ისმოდა. ამ ბრალდების საპასუხოდ, ალ-ქაიდას ჯგუფის სპიკერმა მაულვი ომარმა თქვა, რომ იგი ”კატეგორიულად უარყოფს” ორგანიზაციის მონაწილეობას შეტევაში. მან განმარტა, თუ რატომ არ შეეძლო ალ ქაიდას ამის გაკეთება: ”ტომის ხალხს აქვს საკუთარი წეს-ჩვეულებები. ჩვენ არ ვუტევთ ქალებს ”. მეორე დღეს, ხელისუფლებამ აჩვენა სურათები, რომლებიც აშკარად აჩვენებს, რომ ბუტოს ესროლა 25 წლის მამაკაცმა, რომელსაც სათვალის სათვალე ჰქონდა. იგი ევროპულ სტილში იყო გამოწყობილი: შავი პიჯაკი და თეთრი პერანგი. ითვლება, რომ მის უკან მეორე ტერორისტი იყო, რომელმაც ფეთქებადი მოწყობილობა გააფართოვა. ის ფაქტი, რომ ბრიტანული Daily Mail ვარაუდობდა, რომ გარდაცვლილმა იცოდა, ვინ ამზადებდა მკვლელობის მცდელობას, ასევე ცეცხლს მისცა ცეცხლი. ჟურნალისტებმა მიიღეს ელ.წერილი, რომელიც მან ორი თვის წინ გაგზავნა ბრიტანეთის საგარეო საქმეთა მინისტრ დევიდ მილიბენდთან. ბუტოს მტკიცებით, პაკისტანის პრეზიდენტის პერვეზ მუშარაფის წრიდან სამ მაღალჩინოსანს სურდა მისი მოკვლა. გაზეთის თანახმად, ბრიტანელებმა დიპლომატიური არხებით უნდა მოახდინონ ზეწოლა პაკისტანის ხელისუფლებას და შეაჩერეს შეთქმულება. გაზეთმა არ დაასახელა ეჭვმიტანილები. ცნობილია, რომ ერთი მათგანი სპეცსამსახურის თანამშრომელია, მეორე კი მთავრობის წარმომადგენელია, ხოლო მესამე ცნობილი პოლიტიკოსი. ამის შესახებ, სავარაუდოდ, ბენაზირ ბუტომ შეატყობინა პერვეზ მუშარაფს. მემორიალი ბენაზირ ბჰუტოს მკვლელობის ადგილას