ალკალოიდები

                                                   

პირველი იზოლირებული ალკოლოიდი   — მორფინი  —იყო გამოყოფილი  1804წ-ს  ხაშხაშიდან  (Papaver somniferum)

 (ლათ. alcali < არაბ. al-qilj „ტუტე“ და ბერძნ. eidos „სახე“ — ტუტისებრი), ფიზიოლოგიურად აქტიური, ფუძე თვისებების მქონე, ძირითადად მცენარეული წარმოშობის აზოტშემცველი ორგანული ნაერთებმცენარეებში ალკალოიდების აღმოჩენას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა, რადგან ჯერ კიდევ XIX საუკუნის დასაწყისში ფიქრობდნენ, რომ მცენარეული ნივთიერებები, ცხოველური წარმოშობის ნივთიერებებისგან განსხვავებით, არ შეიცავდა აზოტს. 1803 წელს კრისტალურ ნივთიერებათა ნარევის სახით აღმოაჩინეს ოპიუმის ალკალოიდები, რომლიდანაც 1806 წელს გერმანელმა მეცნიერმა სერტიურნერმა პირველად გამოყო სუფთა ალკალოიდი მორფინი. XIX საუკუნეშივე მიიღეს სტრიქნინი, ბრუცინი, ქინაქინი, კოფეინი, ნიკოტინი, კოკაინი, ეფედრინი, ანაბაზინი და სხვ.

კლასიფიკაცია და წარმოშობა

ამჟამად ცნობილია ათასზე მეტი ბუნებრივი თუ სინთეზური ალკალოიდი. ალკალოიდების უმრავლესობა უფერო, კრისტალური, აზოტშემცველი ჰეტეროციკლური ნაერთია. უმარტივესი ალკალოიდი ნახშირბადის ათამდე ატომს შეიცავს, ყველაზე რთული_50-ზე მეტს. მჟავებთან ისინი კრისტალურ მარილებს წარმოქმნიან; ალკალოიდების აგებულების სხვადასხვაობის გამო მათი კლასიფიკაცია გაძნელებულია. კლასიფიკაციის ძირითად ნიშნად მიღებულია ალკალოიდის მოლეკულის აზოტშემცველი ნაწილის (პიროლიდინის, პირიდინის, ქინოლინის, ინდოლის და სხვ. წარმოებულები) აგებულება. ალკალოიდებით განსაკუთრებით მდიდარია: ქენდირისებრნი, ყაყაჩოსებრნი, პარკოსნები, ბაიასებრნი და ძაღლყურძენასებრნი. ერთლებნიან და წიწვოვან მცენარეებში კი ალკალოიდები იშვიათად გვხვდება. მცენარე ჩვეულებრივ რამდენიმე (15-20-მდე) ალკალოიდს შეიცავს და ეს რაოდენობა იმისდა მიხედვით იცვლება, თუ როგორია ნიადაგის ხასიათი, როგორ არის იგი დამუშავებული აგროტექნიკურად, ზღვის დონიდან რა სიმაღლეზე იზრდება მცენარე, როგორია დღის ხანგრძლივობა, მზის რადიაციის ინტენსივობა, წყლის რეჟიმი და სხვ.; ალკალოიდების წარმოქმნის მექანიზმი დღეს გარკვეულად უნდა ჩაითვალოს. ისინი ამინომჟავებისა და ნახშირწყლების გარდაქმნის პროდუქტებისგან წარმოიქმნება.

თვისებები და გამოყენება

ბევრი ალკალოიდი, მაგ. კოფეინი, თეობრომინი, ეფედრინი და სხვ. სინთეზურად მიიღება. ზოგ შემთხვევაში ბუნებრივ ალკალოიდებს უფრო ეფექტურ სამკურნალო საშუალებად გარდაქმნიან. მრეწველობაში სინთეზურად მიიღება ალკალოიდების მსგავსი აგებულების სამკურნალო საშუალებები_ნოვოკაინი (კოკაინის ნაცვლად), აკრიქინი (ქინაქინის ნაცვლად) და სხვ.; ალკალოიდების უმრავლესობა ძვირფასი სამკურნალო პრეპარატია, ბევრი მათგანი ძლიერ შხამიანია. ისინი ორგანიზმზე სხვადასხვაგვარად მოქმედებენ. მაგ., ნიკოტინი თამბაქოში შხამია, დაჟანგვით კი ორგანიზმისთვის მეტად საჭირო ნიკოტინის მჟავას იძლევა. სტრიქნინი და კოფეინი აღაგზნებს ცენტრალურ ნერვულ სისტემას, მორფინი და სკოპოლამინი კი ადუნებს. პილოკარპინი აძლიერებს ჯირკვლების სეკრეციას, ატროპინი და სკოპოლამინი, პირიქით, ასუსტებს. ქინაქინი მალარიის პლაზმოდიუმებს სპობს; აპომორფინი პირღებინებას იწვევს, ადრენალინი ზრდის სისხლის წნევას, კოკაინი ამცირებს პერიფერიული ნერვების მგრძნობელობას და სხვ. მედიცინაში იხმარება როგორც სუფთა ალკალოიდები (კოდეინი), ისე მათი მარილები (ქინაქინქლორიდი) და წარმოებულები (აპომორფინი).

                                 ელ-ნინიო

                                                      

                                                         ელ-ნინიო 1997 წელს.

(ესპ. El Niño — ბავშვი, ბიჭუნა) — ანომალიური და გლობალური კლიმატური მოვლენა; თბილი სეზონური ზედაპირული დინება წყნარი ოკეანისაღმოსავლეთ ნაწილში. ჩნდება სამ ან შვიდ წელიწადში ერთხელ ცივი დინების გაქრობის შემდეგ და გაბატონებულია არა ნაკლებ ერთი წელი. ჩვეულებრივ, ისახება დეკემბერში, ემთხვევა საშობაო დღესასწაულებს, საიდანაც მოდის სახელწოდება — „ელ-ნინიო“, რაც თარგმანში აღნიშნავს „ბავშვს“, სადაც იგულისხმება იესო ქრისტე.

ელ-ნინიო წყნარი ოკეანის ეკვატორული ნაწილის ზედაპირული ფენის ტემპერატურის რყევაა, რომელიც შესამჩნევ გავლენას ახდენს კლიმატზე. ამ მოვლენისას, წყლის ზედაპირული ფენა უჩვეულოდ თბება 1 °C-იდან 5 °C-მდე. ელ-ნინიო ვრცელდება სამხრეთ ნახევარსფეროში, ეკვადორის სანაპიროს გაყოლებით ეკვატორამდე სამხრეთ განედის 5-7°-მდე, ხოლო ცალკეულ წლებში ძლიერდება და აღწევს სამხრეთ განედის 15°-ს. ელ-ნინიო განსაკუთრებით კარგად ვლინდება პერუსა და ეკვადორის სანაპიროებთან, ზამთრის თვეებში ჩნდება აშშ-შიც.

ატმოსფეროს ცირკულაციის ცვლილება ახდენს გავლენას დედამიწის სხვადასხვა რეგიონების კლიმატზე. იგი იწვევს გვალვას, უხვ ნალექიანობას; წარმოქმნის უჩვეულოდ თბილი ან ცივი ამინდის პირობებს. ელ-ნინიოს თბილი წყლების თხელი ფენა წყვეტს ჟანგბადისმიმოსვლას ზედაპირის ფენაში, რაც დიდ გავლენას ახდენს პერუს პროდუქტიული რაიონების მდგომარეობაზე. გაძლიერებული წვიმები გამშრალ სანაპიროებზე იწვევს კატასტროფულ წყალდიდობებს.

სამხრეთში, თბილი წყლების შეღწევა დაკავშირებულია პასატური ქარების მოქმედების შესუსტებასთან და აგრეთვე ოკეანის სანაპირო ნაწილის ცივი ზედაპირული წყლების ამოსვლის შეწყვეტასთან. ჩვეულებრივ, ასეთი კატასტროფული მოვლენები აღინიშნება დეკემბრისბოლოსა და იანვრის დასაწყისში.

ტერმინი „ელ-ნინიო“ პირველად სიტყვახმარებაში შემოვიდა XIX საუკუნეში. იმ დროს ამ ტერმინს პერუელი მეთევზეები ხმარობდნენ. იგი იყო რეგულარული ყოველწლიური მოვლენა. ანომალიურად თბილი წყლების დაგროვებას მოჰყვა დიდი რაოდენობით თევზების დაღუპვა პერუს სანაპიროებთან. მოკლე ხანში მეტისმეტად გამთბარი წყლები „ელ-ნინიოს წყლების“ სახელით გახდა ცნობილი. უკანასკნელი 150 წლის მანძილზე ყველაზე ძლიერად ელ-ნინიო გამოვლინდა 1997-1998 წლებში, რომელმაც მთელი მსოფლიოს ყურადღება მიიპყრო. 1998 წლის ზამთარი კალიფორნიაში აღინიშნა ქარბუქიანი გარემოებებით, წყალდიდობებით, რასაც მოჰყვა ნგრევა. ამავე დროს, ლუიზიანაში აღინიშნა მეტად თბილი იანვარი.

გარდა ელ-ნინიოსი, არსებობს აგრეთვე ფენომენი სახელწოდებით ლა-ნინია, რომელიც გამოიხატება წყნარი ოკეანის აღმოსავლეთი ნაწილის ძლიერი გაცივებით, წყნარი ოკეანის დასავლეთი ნაწილის ძლიერი გათბობითა და პასატების ძლიერი გავლენით. ადრეული კვლევების მიხედვით ელ-ნინიო, უპირველეს ყოვლისა, განიხილებოდა ოკეანურ მოვლენად, რომელიც ფიქსირდებოდა სამხრეთ ამერიკის დასავლეთი სანაპიროს გასწვრივ. ახალმა კვლევებმა ელ-ნინიო დააკავშირა ატმოსფერულ მოვლენასთან ეგრეთ წოდებულ „სამხრეთის რყევასთან“. ელ-ნინიო ცნობილა აგრეთვე როგორც „ელ-ნინიო სამხრეთის რყევა“. სამხრეთის რყევა პირველად აღწერა ჯილბერტ უოლკერმა მუსონების შესწავლის დროს. ელ-ნინიოს ეფექტი განსაკუთრებით კარგად არის გამოხატული სამხრეთ ამერიკაში. ჩვეულებრივ, ასეთი მოვლენა იწვევს თბილი და ძლიერი ნოტიო ზაფხულის პერიოდებს.

განსაკუთრებით მკაცრად იგი გამოვლინდა: 1891, 1925, 1941, 1953, 1957-1958 და 1972-1973 წლებში. ელ-ნინიოს უძლიერესი ფაზები დაფიქსირდა აგრეთვე 1982-1983 და 1997-1998 წლებში, ხოლო 1991-1992, 1993, 1994 წლებში იგი კვლავ განმეორდა. 1997-1998 წლებში ელ-ნინიო ძლიერად გამოვლინდა, რის გამოც მთელი მსოფლიოს ყურადღება მიიპყრო.

ელ-ნინიოს რბილი ზამთარი მოაქვს აშშ-ის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში, ლა-ნინიას კი პირიქით, მოაქვს ცივი არქტიკული ჰაერის მასები. ელ-ნინიოსა და ლა-ნინიას შორის იცვლება ნალექიანობაც, სახელდობრ: ელ-ნინიოს მოაქვს ტენიანი პირობები (ამერიკის სამხრეთით), მაშინ როცა ლა-ნინიას — მშრალი.

ელ-ნინიოს მსგავსი ბუნებრივი მოვლენა ჩნდება ატლანტის ოკეანეში, სადაც აფრიკის ეკვატორული სანაპიროები თბება, ხოლო ბრაზილიის სანაპიროები ცივდებ

გავლენა ჯამთელობაზე და სოციუმზე ელ-ნინიოსი იწვევს ექსტრამალურ ამინდის მდგომარეობებს, ციკლითანაა ასევე დაკავშირებული გაზრდა  სხვადასხვა ეპიდემიური  დავადებები, აევე ეპიდემიები და დავადებები რ-ებიც გაადაეცემა კოღოებით: მალარია, ციენცხზელება დენგე და ციებცხელება.ციკლი იწვევს მალარიას ელ-ნინიოსი ინდოეთში , ვენესუელაში, და კოლომბიაში. შეიმჩნევა კავშირი აფეთქებეა ავსტრალიური ენცეფალიტის, გამოჩენა სამხრეთ აღმოსავლეთის ავტრალიის ძლიერი წვიმების შემდეგ და წყალდიდობებისას

ასევე შეიძლება იყოს დაკავშირებული სამქალაქო კონფლიქტები. კერძოდ კვლევებით გამოიკვეთა 1950-დან 2004წწ ელ-ნინიოსის კავშირი 21% ყველა კონფლიქტი ყველა სამოქალაქო ამპერიოდის. ამავე დროს რისკი სამოქალაქო ომების ელ-ნინიოსის უფრო მეტია ვიდრე წლებისას ლა-ნინიასი. კავშირი სამოქალაქო ომებისა და კლიმატისგან გამოწვეული მოსავლის არ მიღება და სამოქალაქო მოქმედებები მაღალია, რ-იც ხშირად ხდება ხოლმე ცხელპერიოდში.

                                                      

ფენომენი

                                 ფენომენი

                                                       

                                    
                                                         დიდი ზომის სეტყვის მარცვალი

 (ბერძნ. ის, რაც მოევლინება ) — არაჩვეულებრივი, გამორჩეული მოვლენა, რომელიც იშვიათად გვხვდება.

1) მეტეოროლოგიური მოვლენები (ან ფენომენი) — ბუნებრივი მოვლენა ან პროცესი, რომელიც მსოფლიოს მრავალ ადგილას ვლინდება და ხშირად აურაცხელ ზიანს აყენებს სახალხო-მეურნეობას, კომუნიკაციებს და სხვ. ზოგჯერ მოყვება მსხვერპლიც. მეტეოროლოგიური მოვლენები ამ სიტყვის კლასიკური გაგებით, გამოიხატება იმ ფენომენში, რომელიც დროის რომელიღაც მონაკვეთში ფიქსირდება.
იხ. ვიდეო

მეტეოროლოგიურ გაგებაში ფენომენი შეიძლება იყოს ისეთი პროცესები, რომლებიც არაჩვეულებრივია, იშვიათია და აღსაღთქმელად რთულია. მას მიეკუთვნება: უძლიერესი სეტყვა, თევზების წვიმა, წითელი წვიმა, მოძრავი ელვა, ტორნადო, ელ-ნინიო, კატრინა და ა.შ. ასეთი უჩვეულო ფენომენები წარსულის დროიდან დღემდე მოყოლებული არაერთგზის ფიქსირდებოდა პლანეტა დედამიწაზე.

მაგ.: არის შემთხვევები, როდესაც ციდან წვიმასთან ერთად თევზი ცვივა. ერთი შეხედვით ეს აფსურდული ფენომენია (ან გამოგონილი) თუმცა მას აქვს რაციონალური ახსნა. ძლიერი ქარი ახდენს თევზისატაცებას ცაში და გადააქვს სხვადასხვა მიმართულებით, შემდეგ ხდება ელ-ჭექი, ცა ძლიერ იღრუბლება, იწყება (როგორც წესი) თავსხმა, ძლიერი წვიმა, რომელსაც თან სდევს თევზთა ცვენა. ასეთი მოვლენები მრავალჯერ მომხდარა ჰონდურასში.
იხ. ვიდეო საინტერესო კადრებია

აღსანიშნავია, რომ მეტეოროლოგიურ ფენომენს ხშირად თან სდევს გამოგონილი ე.წ. ფსევდომოვლენები; მაგ.: ციდან ვარდნილი ჯვართა ცვენა.

2) ფილოსოფიური ცნება, რომელივ აღნიშნავს გრძნობად-აღქმად საგანს, ე.ი ცდისეულ მოვლენას. არისტოტელეს მიხედვით ფენომენი ილუზორულია. იმანუელ კანტის აზრით, ფენომენი არის ყველა შესაძლებელი ცდის საგანი, იგი უპირისპირდება ნოუმენს.

ედმუნდ ჰუსერლის შეხედულებით, ფენომენი ცნობიერებაში მოცემულია უშუალოდ, როგორც ინტერნაციონალური აქტის შინაარსი

ბუნებრივ მეცნიერებაში ფენომენი - დაკვირვებადი მოვლენა ან ღონისძიებაა. მაგალითი ფიზიკაში ფენომენი. იხ. ვიდეო

ანტიკურ ფილოსოფიაში ტერმინი (ბეძნ. φαινόμενα) გვხდება მთელი რიგი ავტორები (მაგ., ეპიკურე) რაც ნიშნავს  გამოცდილი ცოდნის საგანს. პლატონის ფილოსოფიაში ფენომენი ეწინააღმდეგება იდეების სამყაროს. ამრიგად, ფენომენი მხოლოდ იდეის ანარეკლს წარმოადგენს.

თანამედროვეობის ფილოსოფიაში ფენომენი წყვიტავს  იდეის მარტივ ანარეკლს. აღსანიშნავია ბერკლის, ჰიუმის, ლაიბნიზის მიერ ფენომენის ინტერპრეტაცია. კანტში, ფენომენი არის ტრანსცენდენტური სუბიექტისგან შემდგარი ობიექტი. ფენომენი მოქმედებს როგორც შესაძლო გამოცდილების საგანი სენსორული ჭვრეტის აგიორგის ფორმებში, რომელიც ჩვენთვის ხელმისაწვდომია. კანტში, ფენომენი განსხვავებულია ნოუმენონთან - თავისთავად გაუგებარი რამ.
                                                  
                    წვა - ეს გახლავთ დაკვირვებადი მოვლენა ან ღომისძიება ეს არის -ფენომენი

დეჟავიუ

                                  დეჟავიუ

ემილ ბოირაკის სურათი

 (ⁱ/ˌdeɪʒɑː ˈvuː, - ˈvjuː/; წარმოთქმა ფრანგულად: [deʒa vy] ( მოსმენა)) — შეგრძნება, რომ მომენტი, რომელიც აწმყოში მიმდინარეობს, უკვე მომხდარა წარსულში დეჟა ვუ არის ნაცნობობის შეგრძნება, ხოლო დეჟა ვექუ (შეგრძნება, თითქოს ეს რაღაც უკვე აღმქმელს გადახდენია/გაუვლია ცხოვრებაში) არის მოგონების განცდა. სამეცნიერო მიღწევები დეჟა ვუ-ს ხსნიან არა როგორც პრეკოგნიციას ან წინასწარმეტყველებას, არამედ, როგორც მეხსიერების ანომალიას, რომელიც ქმნის ეფექტს, თითქოს ამწამინდელი გამოცდილება ახსენდება ფენომენის ამგვარ ახსნას ამყარებს ის ფაქტი, რომ დეჟა ვუ-ს დროს გახსენების განცდა ძალიან მძაფრია ძირითად შემთხვევებში, მაგრამ წინა გამოცდილების გარემოება (როდის, სად და როგორ მოხდა აწმყოს წინა გამოცდილება) გაურკვეველია. არსებობს ორი სახის დეჟა ვუ. პათოლოგიური, რომელიც ძირითადად ასოცირებულია ეპილეფსიასთან და არაპათოლოგიური, რომელიც ფიზიოლოგიურია და შეიძლება ნებისმიერ ჯანსაღ ადამიანსაც ახასიათებდეს. 2004 წლის კვლევებმა აჩვენეს რომ პოპულაციის 2/3-ს ჰქონია დეჟა ვუს გამოცდილება სხვა კვლევებმა დაადასტურეს, რომ დეჟა ვუ არის საერთო გამოცდილება ჯანმრთელი ადამიანების 31-96% ში. დეჟა ვუ შეიძლება იყოს ასოცირებული ჰალუცინაციებთან, რომელიც ერთ-ერთი ინდიკატორია ნევროლოგიური ან ფსიქიატრიული დაავადებებისა. ტერმინი მომდინარეობს ფრანგული ენიდან და ნიშნავს უკვე ნანახს.

                                                                   ახსნა

მეხსიერებაზე დაფუძნებული ახსნა

კვლევებმა დეჟა ვუს გამოცდილება მეხსიერების კარგად ფუნქციონირებას დაუკავშირეს

დეჟა ვუსა და მოგონების მსგავსებამ შეიძლება დაბადოს შეგრძნება, თითქოს ეს გამოცდილება წარსულში უკვე არსებულა. ისეთი გამოცდილება, რომელიც ცხად ასოციაციებს იწვევს რაღაც შეგრძნებებზე, რომლის გახსენებაც შეუძლებელია, დეჟა ვუდ შეიძლება იქცეს.

იმისთვის, რომ ეს შეგრძნება ექსპერიმენტულ დონეზე წარმოექმნათ, ბანისტერმა და ზანგვილმა (1941)გამოიყენეს ჰიპნოზი, რათა გამოეწვიათ პაციენტებში პოსტ-ჰიპნოზური ამნეზია იმ მასალაზე, რომელიც მათ უკვე ნანახი ჰქონდათ. როდესაც მასალასთან შეხება განმეორდა, პოსტ-ჰიპნოზური ამნეზიით გამოწვეულმა შეზღუდულმა აქტივაციამ 10-დან 3 მონაწილეში შედეგად გამოიღო ის, რასაც ავტორები უწოდებენ „პარამნესიას“.

მეხსიერებაზე დაფუძნებულმა განმარტებებმა შეიძლება გამოიწვიოს გარკვეული რაოდენობის არაინვაზიური ექპერიმენტული მეთოდების განვითარება, რომელთა საშუალებითაც ექსპერიმენტულ პირობებში შემოწმებადი დეჟა ვუს ანალოგი შეიძლება შეიქმნას. კლერი საუბრობს იმაზე, რომ დეჟა ვუ შეიძლება იყოს ცნობა იმისა, რაც წარსულში უკვე მოხდა, ამიტომ დეჟა ვუს ლაბორატორიული კვლევა ძალიან ემსგავსება მეთოდებს, რომელიც ცნობის (რამეს რომ ცნობს ადმაიანი) ფენომენის გამოკვლევისას გამოიყენება

2012 წლის დეჟა ვუს კვლევა, რომელშიც ვირტუალური რეალობის ტექნოლოგიები იყო გამოყენებული, ამ ზემოხსენებულ იდეას ეხმიანებოდა. ვირტუალური რეალობით გამოკვლევა გვთავაზობს იდეას, რომ დეჟა ვუს ახლად გამოცდილ სცენასა და მანამდე გამოცდილ, მეხსიერებაში ჩარჩენილ სცენას შორის მსგავსება ქმნის მიუხედავად იმისა, რომ წარსულში გამოცდილი სცენა გონებაში არ ამოტივტივდება ახალი სცენის ხილვისას, ის მაინც ახდენს გარკვეულ გავლენას - აჩენს შეგრძნებას, რომ ახლად ნანახი სცენა ნაცნობია.
იხ. ვიდეო

კიდევ ერთი ახსნა, რითიც დეჟა ვუ შეიძლება აიხსნას, არის ე.წ. კრიპტომნეზია. ესაა შემთხვევა, როცა ნასწავლი ინფორმაცია დავიწყებულია, თუმცა ამის მიუხედავად, მაინც შენახულია ტვინში და მსგავსი სცენები ან გამოცდილება, ამ დავიწყებულ ცოდნას აღვიძებს ან ნაცნობობის შეგრძნებას ბადებს. ზოგიერთი ექსპერტის აზრით, მეხსიერება არათუ ფიქსირებულის გახსენებაა, არამედ შენახული ინფორმაციის რეკონსტრუქციის პროცესია. თითოეული მოვლენის გახსენება რეალურად ბოლო რეკონსტრუქციის გახსენებაა. ხოლო დეჟა ვუ, ამ ახსნის მიხედვით, არის შენახული მონაცემისა და აწმყო გამოცდილების ზუსტი თანხვედრ

1963 წელს რობერტ ეფრონმა ბოსტონის ვეტერანთა ჰოსპიტალიდან ივარაუდა, რომ დეჟა ვუ გამოწვეულია დაგვიანებული სიგნალების ორმაგი ნევროლოგიური პოცესით. ეფრონმა დაადგინა, რომ ტვინში შემავალი სიგნალების დახარისხება ხდება ტვინის მარცხენა ჰემისფეროს საფეთქლის წილში. თუმცა, სიგნალები საფეთქლის წილში ორჯერ შედიან პროცესის დაწყებამდე, თითოეული ჰემისფეროდან ერთხელ მილიწამების სხვაობით. ეფრონმა ივარაუდა, რომ თუ ეს ორი სიგნალი ასინქრონირებულია, ანუ არ დაემთხვა ერთმანეთს, სხვადასხვა გამოცდილებად პროცესირდება

სიზმარზე დაფუძნებული ახსნა

ერთ-ერთი თეორია დეჟა ვუს ფენომენს უკავშირებს სიზმარში ნანახ გამოცდილებას, რომელიც შემდეგ დაგვავიწყდა და მოულოდნელად შეგვახსენა თავი ღვიძილის მდგომარეობაში. დეჟა ვუს გამოცდილების სპონტანურობა უცნაურ შეგრძნებას, ან შოკს იწვევს, განსაკუთრებით კი მაშინ, როცა დეჟა ვუ ხდება ადგილზე, სადაც არასდროს ვყოფილვართ

ჟამე ვუ (ფრანგული სიტყვა, ნიშნავს „არასდროს ნანახს“) არის ფსიქოლოგიის ტერმინი, რომელიც გამოხატავს ნაცნობ სიტუაციას, რომელსაც დამკვირვებელი ნაცნობად არ აღიარებს. ჟამე ვუს ხშირად დეჟა ვუს საპირისპიროდ მოიხსენიებენ და აიგივებენ უცნაურ შეგრძნებასთან, რომ ადამიანი შთაბეჭდილების ქვეშაა, თითქოს პირველად ნახულობდეს ამ კადრს. ჟამე ვუს ყველაზე მარტივი მაგალითია, როცა ადამიანი მისთვის ნაცნობ სიტყვას, ადგილს ან ადამიანს ვერ ცნობს. ჟამე ვუ ხშირად გაიგივებულია ამნეზიის, ადაზიის და ეპილეფსიის გარკვეულ სახეებთან.

ბოდვითი აშლილობის ან ინტოქსიკაციის მქონე ადამიანში ჟამე ვუმ შეიძლება გამოიწვიოს კაპგრას ბოდვა, კერძოდ პაციენტი ნაცნობ ადამიანს აბრალებს, რომ თავისი დუბლიორი და მატყუარაათუმცა შესაძლოა საკუთარ თავზე საუბრობდეს ასე, ამიტომ აქ ადგილი აქვს დეპერსონალიზაციას. ეს შეგრძნება სემანტიკური ვალიდურობით ვლინდება. კრის მულინმალიდის უნივერსიტეტში 95 მოხალისეს სთხოვა სიტყვა „კარი“ 60 წამში 30ჯერ დაეწერათ. ცდისპირთა 68%-მა ჟამე ვუ განიცადა, კერძოდ საერთოდ დაეჭვდა, „კარი“ რეალური სიტყვა იყი თუ არა. ამ ფენომენს ასევე „ვუჟა დეს“ და „ვეჟა დუს“ უწოდებენ

საინტერესო ფაქტი - კარლ გუსტავ იუნგს მიაჩნდა, რომ ცხოვრობდა პარალელურ სიცოცხლეში XVIII ს.  ერთხელ მასზე დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ესკიზმა სადაც გამოსახული იყო ექიმი შტალბერგერი: მისი მისი ბათინკი მაშინვე აღიარა თავისად.

                დეჟავიუ(ფილმი, 2006)

ჟანრები ფანტასტიკა

დრამა

თრილერი

რეჟისორი ტონი სკოტი

პროდიუსერი ჯერი ბრუკჰაიმერი

ავტორები

სცენარის ავტორია ტერი როსიო

ბილ მარსილი

ძირითადში

მთავარ როლში დენზელ ვაშინგტონი

ჯეიმს კავიზელი

პაულა პატონი

ვალ კილმერი

ბრიუს გრინვუდი

ადამ გოლდბერგი

კინოოპერატორი პოლ კამერონი

კომპოზიტორი ჰარი გრეგსონ-უილიამსი

ჯერი ბრუკჰაიმერის ფილმები

Touchstone სურათები

დისტრიბუტორი Walt Disney Studios Motion Pictures

ხანგრძლივობა 128 წთ.

ბიუჯეტი 75 მილიონი დოლარი

სალაროებში $180,6 მილიონი

ქვეყანა: აშშ

ინგლისური ენა

2006 წელი

"Déjà Vu" (ფრანგ. Déjà Vu) არის 2006 წლის ამერიკული მხატვრული ფილმი, ფანტასტიკური დრამა, რეჟისორი ტონი სკოტი. როლებში: დენზელ ვაშინგტონი, ჯეიმს კავიზელი და პაულა პატონი. ფილმის გმირი დროში მოგზაურობს, ცდილობს თავიდან აიცილოს ტერორისტული თავდასხმა ნიუ ორლეანში და ასევე გადაარჩინოს გოგონა, რომელიც შეუყვარდება.

სიუჟეტი

სამშაობათს აღსანიშნავი დღეს ნიუ ორლეანის ბორანზე აფეთქება მოხდა, რის შედეგადაც 543 ადამიანი დაიღუპა. გამოძიებას FBI, პოლიცია და ATO-ს ბიურო აწარმოებს. ბიუროს აგენტმა დაგ კარლინმა უნდა უპასუხოს კითხვას, თუ რა სახის ასაფეთქებელი ნივთიერება გამოიყენა ტერორისტმა. გამოძიების დროს ის გაიგებს, რომ ჯერ ერთი, დაღუპულთა შორის იყო მისი პარტნიორი ლარი მინუტი და მეორეც, აფეთქებამდე დაახლოებით ერთი საათით ადრე, ქალმა დაურეკა, სთხოვა დუგის გარეგნობის აღწერა და ტელეფონის ნომერი დატოვა. კარლინი ურეკავს ნომერს, მაგრამ არავინ პასუხობს, ამიტომ ის უბრალოდ კარნახობს შეტყობინებას ავტომოპასუხეს.

მალე მას მორგში იბარებენ. ნაპირზე ახალგაზრდა ქალის ცხედარი დამწვრობით იპოვეს. ის შეიძლებოდა ყოფილიყო ტერაქტის ერთ-ერთი მსხვერპლი, მაგრამ ის ადრე იპოვეს. გარდა მრავლობითი დამწვრობისა, მარჯვენა ხელზე თითები მოკვეთეს, ტუჩებზე კი ლენტის კვალი ეტყობოდა. პოლიციის განყოფილებაში ის ხვდება მამას, რომელმაც შეატყობინა მისი ქალიშვილის დაკარგვის შესახებ და გაიგებს მის სახელს - კლერ კუჩივერს. მის სახლში ის ბევრ საინტერესო რამეს აღმოაჩენს: ნაგვის ურნაში ბევრი სისხლიანი სახვევი და ბამბაა, ბავშვთა სათამაშოდან წერილები კედელზე წარწერას ქმნის „U CAN SAVE HER“ და ჩანაწერებს შორის ავტომოპასუხე არის მისი ბოლო ზარი.

ექსპერტები მალევე ადგენენ მანქანის ტიპსა და ფერს, რომლითაც ტერორისტმა, სავარაუდოდ, ასაფეთქებელი ნივთიერებები გადაიტანა ბორანზე. კლერ კუჩივერი ზუსტად იგივე მანქანის გაყიდვას აპირებდა და გაზეთშიც კი რეკლამას აქვეყნებდა. დუგ კარლინი იღებს მთავარ ვერსიას შემდეგნაირად: ტერორისტმა კლერი მანქანის გულისთვის გაიტაცა და კვალის დასაფარად მოკლა იგი და ცდილობდა მისი სიკვდილი მოეწყო, როგორც ტერაქტის კიდევ ერთი მსხვერპლი. კარლინს მხოლოდ უკვირს კლერის სახლში აღმოჩენილი მისი მრავალი ანაბეჭდი - სხვა გამომძიებლები თვლიან, რომ ის უბრალოდ დატოვა პირველი ჩხრეკის დროს, მაგრამ თავად დუგს აშკარად ახსოვს, რომ ის ძალიან ფრთხილად მოქმედებდა.

საღამოს აგენტი კარლინი მიწვეულია საიდუმლო ლაბორატორიაში. კომპიუტერის ეკრანზე ის ხედავს დილის მზის მიერ განათებულ ყურეს, მაგრამ გამოსახულება ისე გამოიყურება, თითქოს კამერა ჰაერში ცურავს და ბრძანებებს ემორჩილება. ისინი მას უხსნიან, რომ ეს არის საიდუმლო ფიფქიის პროექტი. შვიდი „ჯუჯა“ - თვალთვალის თანამგზავრები - სკანირებს ტერიტორიის მონაკვეთს ყველა შესაძლო გზით და კომპიუტერი ქმნის რეალური სამყაროს სრულ ასლს და აძლევს ოპერატორს გამოსახულებასა და ხმას ნებისმიერ წერტილში, თუნდაც დახურულ ოთახში. მაგრამ გაანგარიშება ძალიან რთულია და 4,5 დღე სჭირდება, ხოლო "კომპლექსური ჩარჩო" იმდენად დიდია, რომ მისი შენახვა შეუძლებელია. ამიტომ, მათ სჭირდებათ კომპეტენტური სპეციალისტი - დუგმა უნდა თქვას, სად უნდა გამოიყურებოდეს.

დაგგი ბრძანებს კლერის სახლის მეთვალყურეობას, რომელიც, საბედნიეროდ, სისტემის დაფარვის ზონაშია. დუგი ასევე ბრძანებს კლერის ყველა რვეულისა და სხვა პირადი ნივთების ლაბორატორიაში მიტანას. მრავალსაათიანი დაკვირვების შემდეგ ის წყვეტს მისთვის ჩვეულებრივი დანაშაულის მსხვერპლი იყოს.

გარდა ამისა, ფიფქიას შემოქმედებაში ბევრ უცნაურობას ამჩნევს და მეცნიერებს საიდუმლოს გამხელას აიძულებს. ირკვევა, რომ მის თვალწინ არის არა კომპიუტერული სიმულაცია, არამედ წარსულის ღია არხი, სადაც კლერი ცოცხალი და ჯანმრთელია. დუგი ახალ კოლეგებს არწმუნებს შეცვალონ წარსული - შეაჩერონ დამნაშავე და თავიდან აიცილონ ტერორისტული თავდასხმა. ზოგიერთი მეცნიერი ამბობს, რომ წარსული უცვლელია, ზოგს მიაჩნია, რომ ინტერვენციის შედეგად პარალელური სამყარო გაჩნდება. მალე ყველა თანახმაა გააკეთოს ის, რაც დუგს სურს.

სწორედ ამ დროს ტერორისტი კლერს ტელეფონით ეკითხება მანქანის შესახებ. სატელეფონო ზარების მონაცემთა ბაზის გამოყენებით, სათვალთვალო ჯგუფი ადგენს ადგილს და აგზავნის ფიფქიას იქ. დუგი სთხოვს ჩანაწერის დაწერას და მის მაგიდასთან გაგზავნას - ახსოვს, რომ იმ დღეს ოფისში აგვიანებდა. თუმცა, სანამ მეცნიერები ამას აკეთებენ, დუგი უკვე ტოვებს სამუშაოს, ხოლო მისი პარტნიორი კითხულობს ჩანაწერს.

დამკვირვებლები ხედავენ, როგორ ცდილობს პარტნიორი კრიმინალის მარტო დაკავებას და მკერდში რამდენიმე გასროლით ეცემა. ტერორისტი ცხედარს ფურგონში ატვირთავს. მალე მისმა მანქანამ უნდა დატოვოს ფიფქიის დიაპაზონი, ასე რომ დაგგი ჯდება ჰამერში და მიემგზავრება დევნაში. Humvee შეიცავს "კიბერ თვალს" - ვიდეოკამერის მსგავსი მოწყობილობა, რომელიც აჩვენებს წარსულს. მანქანის მართვისას დუგი თავისი „კიბერ თვალით“ ერთდროულად ხედავს ნამდვილ გზას და იმავე გზას 4,5 დღის წინ. კრიმინალის შემდეგ, დაგგი მიდის აგარაკზე, რომელიც ძლიერმა აფეთქებამ გაანადგურა - წარსულში სახლი ჯერ კიდევ ხელუხლებელი იყო. დაგგი ხედავს ძლიერი ცეცხლის კვალს მიწაზე - ამ ადგილას კრიმინალმა დაასრულა მეგობარი, ცხედარი აალებადი ნარევით დაასხა და გაანადგურა.

ახლა გამოძიებას აქვს საკმარისი ინფორმაცია დამნაშავეს დასაჭერად. დაკითხვის დროს ის გულწრფელად აღიარებს იმას, რაც გააკეთა და დუგს უყვება მისი მოტივების შესახებ. ტერორისტი დარწმუნებულია, რომ ისტორიაში დარჩება, მაგრამ დუგი სხვაგვარად ფიქრობს. ჯგუფის ლიდერის მდუმარე თანხმობით, ერთ-ერთი მეცნიერი, ცოცხალი ორგანიზმების გადაცემის წინა წარუმატებელი ექსპერიმენტების მიუხედავად, მას წარსულში აგზავნის.

წარსულში გადაყვანისას, მძლავრი ელექტრომაგნიტური პულსი ანელებს დუგის გულის აქტივობას, ის გადააგდებენ უახლოეს საავადმყოფოში კლინიკური სიკვდილის მდგომარეობაში, მაგრამ იქ მას რეანიმაცია უტარდება. საბუთების გარეშე, დაგგი განიარაღებს მცველს და იპარავს სასწრაფოს. სახლამდე მიდისტერორისტისგან და ახერხებს კლერის გადარჩენას. კრიმინალი მათზე ესვრის, დუგს მხარში ჭრილობა მიაყენა და გაზის ბალონებს აფეთქდა. სჯერა, რომ მისი მტრები მკვდარი არიან, კრიმინალი აპირებს ბორანის აფეთქებას.

დუგი კლერთან ერთად მიდის თავის სახლში და ახვევს ჭრილობას. დაგგი კედელზე აწყობს ასოებს, რომ წაიკითხოს „შენ შეგიძლია მისი გადარჩენა“. ის ცდილობს აუხსნას კლერს, რომ მან მომავალი სპეციალური მოწყობილობის დახმარებით დაინახა და უნდა აღკვეთოს იგი. კლერს თავიდან არ სჯერა, მაგრამ ურეკავს ATO-ს, სთხოვს აგენტის გარეგნობის აღწერას და მორიგე ოპერატორს ეუბნება მისი ნომერი. ურნაში სისხლიანი სახვევების დანახვისას, დუგს ესმის, რომ დიდწილად მისი ქმედებების წყალობით შეიძინა ოთახმა ისეთი გარეგნობა, რომელშიც მან იპოვა ჩხრეკის დროს - ანუ, მან ჯერ ვერაფერი შეცვალა. ცდილობს დაიცვას კლერი, ის თავისთან მიჰყავს ბორანზე.

თუმცა ნაპირზე გამოსული ტერორისტი ხედავს ნაცნობ მანქანას, რომელიც ნავსადგურზე არ უნდა ყოფილიყო და ბრუნდება ბორანს. ამის შემხედვარე კლერი ასევე ხტება ბორანზე დუგის დასახმარებლად. მაგრამ ტერორისტი იჭერს მას და ჩასვამს მანქანაში ბომბით, შემდეგ კი აწყობს სროლას მცველებთან. კლერი დუგის თხოვნით აძრავს მანქანას. საჭესთან მჯდომი კლერი ჩამოაგდებს ტერორისტს, დუგი კი, შემთხვევით ისარგებლა, ესვრის და კლავს მას. დუგი და კლერი, რომლებიც ცდილობენ აფეთქების გადატანას ბორნიდან, აჩქარებენ მანქანას და ის წყალში ვარდება. დაგგი ათავისუფლებს კლერს, მაგრამ დაიღუპა მანქანის აფეთქებისას.

მომხდარით გაოგნებული კლერი ნაპირზე ზის. პოლიციის თანამშრომელი ეუბნება, რომ მან ყველაფერი უნდა უთხრას გამომძიებელს - ეს გამომძიებელი აღმოჩნდება "ნამდვილი" აგენტი დუგ კარლინი. მანქანაში სხდებიან. ცოტა ხნის შემდეგ, დუგი ფიქრობს და თითქოს რაღაც ახსოვს. შემდეგ კლერი დუგს უსვამს კითხვას, რომელიც მან რამდენიმე საათით ადრე დაუსვა და დუგი, იდუმალებით იღიმება (ეს არის დეჟავუ: უკრავდა ნაცნობი მუსიკა), პასუხობს მას საკუთარი სიტყვებით.

იხ. ვიდეო - Deja Vu - Official Trailer - It is deja vu that unexpectedly guides ATF agent Doug Carlin through an investigation into a shattering crime. Called in to recover evidence after a bomb sets off a cataclysmic explosion on a New Orleans Ferry, Carlin is about to discover that what most people believe is only in their heads is actually something far more powerful.

                                  მოჩვენება

                                                   

                ფოტოგრფია მამაკაცის თითქოსდა სული გარდაცვლილი ცოლის

   ლიტერატურასა და ხალხში გარდაცვლილი ადამიანისა თუ ცხოველის სული. მას შეუძლია გამოჩენა, უხილავი ან სხვა სახით. მოჩვენებათა აღწერებია არაერთგვაროვანია. ზოგიერთი თვლის, რომ ისინი უხილავ სახესატარებენ, სხვები — ოდნავ ხილვად ობიექტებად ხედავენ. გარდაცვლილ ადამიანთან კონტაქტის დამყარების სურვილს ნეკრომანტია ეწოდება, ხოლო სეანსის სახით ჩატარებულ პროცესს — სპირიტიზმი

     სულის რწმენა და მოჩვენებების და (ანიმიზმი) ფართოდაა გავრცელებული ადამიანებში, ის ყველა ერის კულტურაში არსებობს და გამომდინარეობს თაყვანისცემიდან გარდაცვლილი სუკების გარდაცლილი  წინაბრების. ბევრ რელიაგიაში არსებობს სპეციალური ლოცვევბი და ტრადიცია  დასაფლავებისას, რ-ის მიზანია სული დამშვიდება.

მიუხედავ იმისა, რომ მოჩვენებას ძირითადად ადამიანის სულს უკავშირებენ არსებობობს მოჩვენებები ცხოველების, გემების, თვითმფრინავები, მთელი არმიის და ქალაქების.

გაგება მოჩვენების მოიცავს მთელ კლასს მოვლენების, რ-ებსაც სხვადასხვა წარმოშობისაა. მას იყენებენ შემთხვევებში შემდეგ დაკვირვებისას ფენომენების.

 ფიგურა ადამიანის, შეეძლოს  ფრენა, გასვლა ნებისმიერ კედელში, მოულოდნელად გამოჩენა და გაქრობა თვალში თვითმხილველისა (იხ. ასევე ადამიანი-ღდილი)

გარკვეული ამიუცნობი არსებები (იხ კრიპტოზოოლოგია) 

დამზირება ჰაერში ადამიანის სახის ან სხვა ნაწილების)

მოჩვენება ცხოველები ასევე სატრანსპორტო საშუალებების

ამოუცნობი  საფრენი აპარატები ცეცხლის სახით ან პატარა ღრუბელი

გამოჩენა ფოტოგრაფირებისას აბიექტების რ-იც არ იყო გადაღებისას თვითმხილველისა და სხვ.

                                             

               

                           ადამიანი-ჩრდილები

                     

(ასეევე ცნობილია, როგორც ჩრდილის ფიგურები, ჩდილის ხალხი ან ჩრდილის ადამიანები) წარმოსახვითი ზებუნებრივი ჩრდილის სილუეტები ან ფიგურები, მინიჭებული აქვს ქალაქურ ფოლკლორში და თანამედროვე კულტურაში და ხელოვნებაში. ის ოფიციალური ახსნა რ-იც ამ მოვლენას გააჩნია არის საკამათო ვინაიდან ეს მოვლენა მარტო მხედველობითი არაა და სხვადასხვა კვალს ტოვებს მათ შორის ფიზიკურს რათქ1მა უნდა არ გამოირიცხება ადამიანის ფანტაზიაც და ჰალუცინაციებიც..ტერმინი როგორც ჩვეულებრივ გამოიყენება ჩრდილი სილუეტები ჰუმანოიდების ფორმები ან მოჩვენები, იშვიათად გამოხატული ცხოველი ადამიანის სახით გამოხატული. ხშირად შემჩნევა ჰალუცინაციებისას ან ძილის დამბლისას. შეუძლია სწრაფად შეიცვალოს ფორმები.

მეცნიერული ახსნა ამფენომენის. ძირითადა ახსნილია ჰალუცინაციებით და ოპტიკური ილუზიით. მაგ. სტუმულაციისას მარცხენა ტვინის, შესაზლებელია წარმოიქმნას მასეთი პროცესები.ეს შეიძლება აიხსნან იმით,რომ ტვინი ხშირად არასწორად აღიქვავს  უცხო ობიექტებს ან ჩრდილებს ასევე შემთხვევითი ნათებებს სინათლის როგორც გარკვევული სილუეტებს. მოჩვენებების ფენომენს ასევე აკავშირებენ ჰალუციაციებს და პარეიდოლოგიას.

განსაკუთრებით ხშირად ფენომენი ადამიანი-ჩრდილების დაკავშირებულია ჰიპნოლოგიასთან (მდგომარეობა რეალობასა და ძილს შორის) ეს მდგომარეობა და მოვლენები განსაკუთრებულია და დაკავშირებულია ეს და სხვა სახის ფენომენები და

 მოვლენები.                         

                      Choctaw mythology

                                                                          

Mississippi Choctaw in traditional clothing, ca. 1908

 is part of the culture of the Choctaw, a Native American tribe originally occupying a large territory in the present-day Southeastern United States: much of the states of Mississippi, Alabama, and Louisiana. In the 19th century, the Choctaw were known to European Americans as one of the "Five Civilized Tribes."

Today the Choctaw have three federally recognized tribes: the largest is the Choctaw Nation of Oklahoma, next is the Mississippi Band of Choctaw Indians, made up of descendants of individuals who did not remove in the 1830s, and the smallest is the Jena Band of Choctaw Indians, located in Louisiana. In addition, the MOWA Band of Choctaw Indians is state-recognized by Alabama, but it has not achieved federal recognition. It, too, is made up of descendants of individuals who remained in the Southeast in the 1830s.

The Choctaw and their ancestors have lived in the Mississippi region for an estimated 4000 to 8000 years. Thousands of years of myth and story-making have contributed to a rich collection of history that spans the centuries. The Choctaw continue to tell and write about their legends based in the what is now known as the American Deep South.

The Choctaw who remain in Mississippi tell the following creation story of their coming to this land, and how Nanih Waiya Mound, built of earthwork by ancestors, came to be.

Two brothers, Chata and Chicksah, led the original people from a land in the far west that had ceased to prosper. The people traveled for a long time, guided by a magical pole or staff. Each night, when the people stopped to camp, the pole was placed in the ground, and in the morning the people would travel in the direction in which the pole leaned.

After travelling for a mind-bogglingly long time, they finally came to a place where the pole stood upright. In this place, they laid to rest the bones of their ancestors, which they had carried in buffalo sacks from the original land in the west.

The earthwork mound developed from that great burial. After the burial, the brothers discovered that the land could not support all the people. Chicksah took half the people and departed to the North, where they eventually emerged as the historic Chickasaw tribe.

Chata and the others remained near the mound, which became known as Nanih Waiya (The mound of all creation), and became known as the Choctaw tribe.^[

                                                               

ძილის პარალიზი

                         ძილის პარალიზი

ძილის პარალიზი — ფენომენი, რომელიც ხდება ადამიანის ჩაძინების, ან გაღვიძებისას, როდესაც მას არ შეუძლია მოძრაობა, ლაპარაკი ან რეაქციის გამოხატვა. ამას ხშირად მოჰყვება საშიში ჰალუცინაციები, რომელზეც მას რეაგირების უნარი არ აქვს, ვინაიდან პარალიზებულია. ეს მოვლენა გრძელდება რამდენიმე წამიდან, რამდენიმე წუთამდე და არ არის საშიში სიცოცხლისთვის ან ჯანმრთელობისთვის. მსოფლიოს მოსახლეობის 8%-ს სულ მცირე, ერთხელ მაინც განუცდია ძილის პარალიზი.

ძილის პარალიზი უმეტესად გამოწვეულია ძილის უკმარისობით ან მემკვიდრეობითობით, თუმცა დაკავშირებულია სხვა დარღვევებთანაც, როგორებიც, მაგალითად არის, სტრესი და შფოთვა. ძილის პარალიზის შანსს კიდევ უფრო ზრდის გულაღმა წოლა ძილისას. მეცნიერებს სჯერათ, ამ მდგომარეობის გამომწვევი მიზეზია თვალების სწრაფი მოძრაობის, სწრაფი ძილის პერიოდის გაწყვეტა.ძილის პარალიზის დროს ხშირია ზმუილის, სისინის და ზუზუნის ხმები, ასევე გამოგონილი ხმები, ვინმეს საუბარი, ჩურჩული, ღრიალი. ამ ხმებს თან ახლავს ძლიერი ემოციები, როგორებიცაა შიში და პანიკა. ზოგიერთებს ასევე ჰქონიათ შეგრძნება, თითქოს დაფრინავდნენ ან ვიღაც საწოლიდან ათრევს.

ხშირად, ძილის პარალიზის დროს, ტვინი ქმნის რეალისტურ ჰალუცინაციებს, მაგალითად რამე ბნელი ფიგურის შემოსვლა ოთახში, ან მისი გამოჩენა ფანჯრის მიღმა, ასევე წარმოსახული არაამქვეყნიური არსების მიერ შეშინება ან გაგუდვა, რომელსაც ახასიათებს მკერდზე დაწოლის, სიმძიმის შეგრძნება და სუნთქვის გაძნელება. ეს ჰალუცინაციები ძილის პარალიზის პერიოდში იწვევს ბევრ ფსიქოლოგიურ სიმპტომს, რომელიც ააქტიურებს ადამიანის გადარჩენის ინსტინქტს, ანუ შებრძოლების ან გაქცევის უნარს, თუმცა უშედეგოდ, რადგან მოძრაობა შეუძლებელია.

ი.ვიდეო - What is sleep paralysis? -Sleep paralysis can be a scary experience, but this video is here to help clear some of the fear and confusion surrounding the strange phenomenon. The video explores what sleep paralysis really is, its biological cause, and also presents some tips to help prevent sleep paralysis. 

This video was created by McMaster students Minahil Jabeen, Dhruvika Joshi, Prabhjot Khabra and Vanessa Lombardo in collaboration with the McMaster Demystifying Medicine Program

კვლევების თანახმად, მოსახლეობაში ერთხელ მაინც სიცოცხლეში ძილის პარალიზი განუცდია  7,65 % ადამანმა. ამავე დროს სტუდენტები უფრო ხშირად განიცდიან ძილის პარალიზს მათ შორის არის: 28,3%

ძილის პარალიზი ყველაზე მეტად  მიდრეკილები არიან  ფსიქიატრიული პაციენტები.  მათ შორის, ძილის პარალიზი დაფიქსირდა პაციენტების 31.9% -ში. პანიკური აშლილობის მქონე ფსიქიატრიულ პაციენტებს შორის, ძილის დამბლა დაფიქსირდა ადამიანების 34.6% -ში.

ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე შეიძლება ვივარაუდოთ, რომ აღმოცენება ძილის პარალიზის შესაძლოა დაკავშირებული იყოს არარეგულარული ძილთან ან მუდვივი სტრესთან.

                                                      მითოლოგიური ინტერპრეტაციები

ძილის დამბლამ გავლენა მოახდინა სხვადასხვა კულტურის მრავალ მითსა და ლეგენდაზე სხვადასხვა დროს, მათ შორის უცხოპლანეტელების გატაცების, ჩრდილოვანი ადამიანებისა და ბოროტი სულების არსებობის თემებზე. ძილის დამბლა ასევე შეიძლება გამოვლინდეს ნაკვეთებში „მოსიარულე“ გარდაცვლილთან, რომელიც ჩვეულებრივ „ახრჩობს“ ადამიანს, რის მიზეზადაც შეიძლება მივაწეროთ ის, რომ ადამიანმა დაიკავა გარდაცვლილის ადგილი, დაარღვია რაიმე აკრძალვა ან. გარდაცვლილი უბრალოდ სტუმრობს ნათესავებს. სიუჟეტები ძილის დამბლის შესახებ დევს მრავალი რწმენის საფუძველში, რომლებშიც მძინარე ადამიანზე შეიძლება დაზარალდეს სხვადასხვა დემონური არსებები, მათ შორის სულები, ჯადოქრები, სუკუბი, ჯინები და ა.შ. უცხოურ ლიტერატურაში ძილის დამბლა ასევე ცნობილი იყო როგორც „მოხუცი ჯადოქრის“ სინდრომი.

აღმოსავლეთ სლავურ კულტურაში ძილის დამბლა უდევს საფუძველს მრავალ ისტორიას ბრაუნის შესახებ და ისტორიიდან გამომდინარე, ბრაუნი შეიძლება გამოჩნდეს დაძინებისას ან გაღვიძებისას, ხოლო ადამიანს შეიძლება არ შეეძლოს მოძრაობა ან დახმარების გამოძახება, შეიძლება იყოს განცდა. დახრჩობა ან შიში და ა.შ. თუმცა, ისტორიები ყველა აღწერილი გარემოებით ძნელი მოსახვედრია. მოთხრობებში ბრაუნი შეიძლება გამოჩნდეს სრულიად განსხვავებულად და მოიქცეს სხვადასხვანაირად, როგორიცაა დახრჩობა, ბგერების გამოცემა, შეხება ან კოშმარების გამოწვევა.

ინგლისურად სიტყვა „Nightmare“ (Nightmare), რომელიც თანამედროვე ენაში ასოცირდება სიზმრებთან, თავდაპირველად იყო დიდი ასოებით, განსხვავებული მნიშვნელობა ჰქონდა და ყოველთვის მოიცავდა მკერდზე ზეწოლის შეგრძნებას. სიტყვა „Nightmare“-ში სიტყვა „Mare“-ს მეორე ნაწილი ერთი ვერსიით მომდინარეობს გერმანული „mara“-დან, რაც ნიშნავს დემონს ან სუკუბუსს, მეორეს მიხედვით კი გერმანული „mahr“-დან. ”და ძველსკანდინავიური “მარა” (მარა) - ზებუნებრივი არსებები, რომლებიც ძილში სხედან მკერდზე ადამიანებს და ტანჯვას აყენებენ. მიუხედავად იმისა, რომ მარა დიდი ხანია დავიწყებულია, ეს კონცეფცია მრავალი ენის კულტურაშია ჩასმული. რუსულში კიკიმორა ეტიმოლოგიურად ამ ცნებას უკავშირდება.

რუსულ ხალხურ ტრადიციაში ძილის დამბლა ასოცირდება ბრაუნისთან, მარასთან, კიკიმორასთან და ღამის ნათებასთან, რომლებიც, პოპულარული შეხედულებებისამებრ, ხტება ადამიანის მკერდზე, რათა გააფრთხილოს რაიმე მნიშვნელოვანი მოვლენა.

ეგვიპტეში არსებობს რწმენა, რომ ძილის დამბლა გამოწვეულია ჯინების მიერ, სულის მსგავსი არსებები, რომლებიც წარმოიშვა ისლამურ კულტურაში[45]. ჩუვაშურ მითოლოგიაში ამ ფენომენის ცალკე პერსონაჟია - ვუბარი. ყალმუხური ტრადიციის თანახმად, ეს არის ხარ დარნას ბოროტი სული, რომელიც სიზმარში ახრჩობს და არ აძლევს გაღვიძების საშუალებას[46]. ბასკურ მითოლოგიაში ამ ფენომენის ცალკე პერსონაჟიც არის - ინგუმა, რომელიც ღამით ჩნდება სახლებში ძილის დროს და მძინარეს ყელს სწევს, ართულებს სუნთქვას და ამით საშინელებას იწვევს[46][47]. იაპონურ ტერმინოლოგიაში ძილის დამბლა შეესაბამება კანაშიბარის ცნებას, რომელიც მითოლოგიურად აიხსნება როგორც ასტრალური კატალეფსია, რომლის დროსაც გიგანტური დემონი ღამით სახლებში შეიპარება და ფეხს აჭერს მძინარე ადამიანის მკერდზე.