სათბურის ეფექტი

                                          

ენერგიის გადაცემა კოსმოსს, დედამიწის ატმოსფეროსა და დედამიწის ზედაპირს შორის. სათბურის ეფექტს ატმოსფეროს მიერ დედამიწის ზედაპირის თბური გამოსხივების დაჭერის უნარი განაპირობებს

 ატმოსფეროს მიერ დედამიწის ინფრაწითელი გამოსხივების დაჭერის შედეგად დედამიწის ზედაპირის გათბობის პროცესს უწოდებენ. ეს დასახელება მომდინარეობს არასწორი ანალოგიიდან სათბურთან, რომლის შიგნით ჰაერი თბილია, გარეთ კი — ცივი. სინამდვილეში სათბურის ეფექტს სათბურთან საერთო ცოტა აქვს.

სათბურის ეფექტი 1824 წელს იოზეფ ფურიემ აღმოაჩინა, 1896 წელს კი სვანტე არენიუსმა რაოდენობრივად შეისწავლა. სათბურის ეფექტის გარეშე დედამიწის ზედაპირი დღევანდელთან შედარებით 33°–ით უფრო ცივი იქნებოდა. ითვლება, რომ XX საუკუნეში დედამიწის კლიმატის გლობალური დათბობა ატმოსფეროში სათბურის ეფექტის მქონე აირების კონცენტრაციის ზრდითაა გამოწვეული.

დედამიწის გარდა სათბურის ეფექტი გააჩნია მარსს და ვენერას.

კლიმატური ინდიკატორი ბოლო  0,5 მლნ წელი: ცვლილება  уровდოდეების ოკენეებზე  (ლურჯი), კონცეტრაცია ¹⁸O ზღვის წყალში, კონცეტრაცია CO₂ ანატარქტიდის  ყინულზე. გამოყოფა  დროის შკალით — 20 000 წელი.პიკი  ზღვის დონის, კონცეტრაცია CO₂ და  მინიმუმი ¹⁸O ემთხვევა ყილუნებს შორის ტემპერატურის მაქსიმუმს 

იხ.ვიდეოები

დედამიწა უწყვეტად იღებს ენერგიას მზის გამოსხივების სახით. ამ ენერგიის 30%–ს დედამიწა ირეკლავს, 70%–ს კი შთანთქავს, რაც ხმელეთის, ატმოსფეროს და ოკეანის გაცხელებას იწვევს. თავის მხრივ ცხელი სხეულები თბურ ენერგიას ასხივებს. დედამიწის ტემპერატურის სტაბილურობა მის მიერ მზის გამოსხივების შთანთქმასა და თბური ენერგიის გამოსხივებას შორის დამყარებული ზუსტი ბალანსით აიხსნება.

მზის ხილული გამოსხივების სპექტრი, დედამიწის ატმოსფეროში და ზღვის დონეზე.

მზის ხილული გამოსხივება ძირითადად დედამიწის ზედაპირის მიერ შთაინთქმება. ინფრაწითელ სხივებს კი დედამიწიდან კოსმოსში ძირითადად ატმოსფეროს ზედა ფენები ასხივებს. ამის მიზეზი ის არის, რომ დედამიწის ზედაპირის მიერ გამოსხივებული ინფრაწითელი ფოტონების უდიდეს ნაწილს ატმოსფეროში არსებული სათბურის აირები და ღრუბლები "იჭერს" და ისინი კოსმოსში მხოლოდ ამ უკანასკნელთა მიერ ხელახალი გამოსხივების შედეგად შეიძლება მოხვდეს. გამთბარი ატმოსფეროს გამოსხივების ნაწილი კვლავ დედამიწის ზედაპირს უბრუნდება და უფრო მეტად ათბობს მას. მეტად გამთბარი ზედაპირი უფრო მეტ სითბოს ასხივებს ატმოსფეროში; გამთბარი ატმოსფერო ასევე მეტ სითბოს უბრუნებს დედამიწის ზედაპირს, მაგრამ ამავე დროს მეტ სითბის ასხივებს კოსმოსშიც. დედამიწის ზედაპირის და ატმოსფეროს ურთიერთგათბობა გრძელდება მანამ, სანამ ატმოსფეროს ზედა ფენებიდან ენერგიის გაფრქვევა მზისგან მიღებულ ენერგიას არ გაუტოლდება. ამ დროს წონასწორობა მყარდება აგრეთვე დედამიწის ზედაპირის მიერ შთანთქმულ და მის მიერ ატმოსფეროში გაფრქვეულ ენერგიას შორის. ამ წონასწორობათა მიღწევის შემდეგ დედამიწის (და ატმოსფეროს) ტემპერატურა სტაბილურდება.

აღწერილი სქემა არ ითვალისწინებს იმას, რომ ატმოსფეროში ენერგია ჰაერის მასების გადაადგილებასა და წყლის აორთქლება–კონდენსაციაზეც იხარჯება. გარდა ამისა, დედამიწის ზედაპირის საშუალო ტემპერატურა დამოკიდებულია აგრეთვე ატმოსფეროში ღრუბლების რაოდენობასა და სიმკვრივეზე, ატმოსფეროს გამჭვირვალობაზე და დედამიწის მიერ სინათლის არეკვლის უნარზე (ალბედოზე). თუმცა ეს მოვლენები აღწერილ სურათს არსებითად არ ცვლის.

ძირითადი  სითბური გაზები ატმოსფერო  დედამიწის 
შენატანი 
(%)წყლის  ორთქლი H₂O36 — 72 % ნახშიროჟანგი CO₂9 — 26 % მეთანი CH₄4 — 9 % ოზონი O₃3 — 7 %

ატმოსფეროს იმ კომპონენტებს (აირებს), რომლებიც თბურ (ინფრაწითელ) გამოსხივებას იჭერს, "სათბურის აირებს" უწოდებენ. დედამიწის ატოსფერო ძირითადად ჟანგბადის და აზოტის აირებისგან შედგება, რომლებიც სათბურის აირებს არ განეკუთვნება. სათბურის ეფექტს ატმოსფეროს სხვა დანამატები იწვევს. თბური გამოსხივების ძირითადი შთანმთქმელები დედამიწის ატმოსფეროში არიან: წყლის ორთქლი (H₂O), ნახშირორჟანგი (CO₂) და ოზონი (O₃). მნიშვნელოვანი შთანთქმის უნარი აქვთ აგრეთვე მეთანს(CH₄), აზოტის ჟანგს (NO₂) და ქლორფტორნახშირწყალბადებს, თუმცა მათი კონცენტრაცია ატმოსფეროში ნაკლებია.

ატმოსფეროს მიერ თბური გამოსხივების შთანთქმის უნარი მასში სათბურის აირების კონცენტრაციაზე არის დამოკიდებული. რაც მეტია კონცენტრაცია, მით მეტ სითბოს იჭერს ატმოსფერო და მით მაღლა იწევს დედამიწის ზედაპირის და ატმოსფეროს საშუალო ტემპერატურა. მაგრამ თავის მხრივ სათბურის აირების კონცენტრაცია ატმოსფეროში დედამიწის ზედაპირის ტემპერატურაზე არის დამოკიდებული: რაც მეტია ტემპერატურა, მით მეტია კონცენტრაცია. ეს ნიშნავს, რომ ატმოსფეროში სათბურის აირების კონცენტრაციასა და ატმოსფეროს ტემპერატურას შორის დადებითი უკუკავშირი არსებობს. თუ ეს უკუკავშირი საკმარისად ძლიერი აღმოჩნდა, არსებობს ე.წ. "ზვავური ეფექტის" საშიშროება. ეს იმას ნიშნავს, რომ სათბური აირების კონცენტრაციის შედარებით მცირე ცვლილებამ შეიძლება ურთიერთგამაძლიერებელ მოვლენათა ჯაჭვი გამოიწვიოს, რომლის შეჩერება უკვე შეუძლებელი იქნება. მკვლევართა უმეტესობა მიიჩნევს, რომ მოვლენათა ასეთი განვითარების შედეგად ტემპერატურა დედამიწაზე მნიშვნელოვნად გაიზრდება. თუმცა, არსებობს მოსაზრებები, რომ მოვლენები შესაძლოა პირუკუ განვითარდეს და ზვავურმა ეფექტმა არა გლობალური დათბობა, არამედ გლობალური გამყინვარება მოუტანოს დედამიწას.

პლანეტა	ატმ. წნევა ზედაპირზე, ატმ .	კონცეტრაცია CO2, %	${\displaystyle P_{CO_{2}}}$ ატმ.	${\displaystyle \Delta {\bar {T}}}$
ვენერა	~ 93	~ 96,5	~ 89,8	504
დედამიწა	1	0,038	~ 0,0004	39
მარსი	~ 0,007	95,72	~ 0,0067	8

ნოსტრადამუსი

                          ნოსტრადამუსი

                                                

                                 მისტიკოსი  პოეტი, ექიმი, ალქიმიკოსი, ასტროლოგი და წინასწარმეტყველი.

მშობ. სახელი	Michel de Nostredame, მიშელ დე ნოსტრადამუს
დაბადების თარიღი	14 დელემბერი 1503
დაბადების ადგილი	სენ-რემი-დე-პროვანსс(პროვანს, სამეფო საფრაგენთი)
გარდაცვალების თარიღი	2 июля 1566 (62 года)
გარდაცვალების ადგილი	სალონ-დე-პროვანს (პროვანსი, სამეფო საფრაგენთი)
ქვეყენა	საფრაგენთი
სფერო მოღვაწეობის	ასტროლოგი, პოეტი, ექიმი და  ალქიმიკოსი
მამა	ჟომ დე  ნოსტრადამუს, ნოტარიუს
დედა	რენიერ  დე  სენ-რემი
მეუღლე	ანა პონსარ
ბავშვები	ცეზარ დე  ნოსტრადამუს და სხვა
ჯილდო და  პრემიები	სამეფო  ასტროლოგი და ექიმი. დაჯილდოვებულია სიცოცხლის ბოლომდე პენსია ბრძოლაში  ეპიდემიაზე შავი ჭირი ექს-ან- პროვანსი
ავტოგრაფი

მიშელ დე ნოტრდამი (ფრანგ. Michel de Notredame; დ. 14 ან 21 დეკემბერი 1503 — გ. 2 ივლისი 1566), ცნობილია ფსევდონიმით “ნოსტრადამუსი” — ფრანგი პოეტი, ექიმი და ალქიმიკოსი, ცნობილი თავისი წინასწარმეტყველებებით. ნოსტრადამუსი მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე ცნობილ და პოპულარულ წინასწარმეტყველად ითვლება. 1555 წელს მან გამოსცა წიგნი „წინასწარმეტყველებები“ (ფრანგ. Les Propheties)

მიშელ დე ნოტრდამი დაიბადა 1503 წლის 14 დეკემბერს ქალაქ სენ–რემიში, მონათლულ ებრაელთაოჯახში. მისი მამა – ჟომ დე ნოტრდამი იყო ნოტარიუსი. მისი 2 დიდი ბაბუა – პიერ და ჟან სენ რემები იყვნენ ექიმები. მიშელის ნათესავის – სეზარ დე ნოტრდამის ნაშრომების თანახმად, ნოსტრადამუსის წინაპრები მსახურობდნენ კალაბრიის ჰერცოგის – რენე “მოწყალეს” კარზე მკურნალებად. ეს წინაპრები იყვნენ არაქრისტიანი ებრაელები, რომელთაც შემგომში მიიღეს ქრისტიანობა.

იხ. ვიდეოები

მიშელი სასწავლებლად გაემგზავრა 1518 წელს ავინიონში სადაც 3 წლის მერე მიიღო კულტურის მაგისტრის ხარისხი. 1529 წელს მოეწყო მონპელიეს სამედიცინო უნივერსიტეტში. იგი ხშირად ეხვეოდა პრობლემებში. ამის მთავარი მიზეზი ის იყო, რომ იგი ზრდიდა აკრძალულ პრეპარატთა გამოყენების სიხშირეს.

1534 წელს მან მიიღო დოქტორის ხარისხი. ამ დროიდან მოყოლებული მისი ფსევდონიმი ხდება “ნოსტრადამუსი”(ლათ. Nostradamus). ამავე წელს იგი მიეგმზავრება სამოგზაუროდ, სადაც გაიცნობს ცნობილ ასტროლოგსა და მეცნიერს – ჟიულ სეზარ სკალიგერს(კერძოდ ქალაქ – აჟენში). ისინი მუშაობდნენ პროექტზე, რომლის დეტალებიც ჩვენთვის უცნობია.
იხ. ვიდეო  ნოსტრადამუსი კოონავირუსის შესახებ 

1537 წელს შავმა ჭირმა იმსხვერპლა ნოსტრადამუსის ცოლი და შვილები.

1538 წელს მიშელსა და სეზარს შორის ხდება უთანხმოება, რის შემდეგაც ნოსტრადამუსი ტოვებს ქალაქს. თუმცა მიუხედავად ამ უთანხმოებისა მიშელი გამორჩა რამდენიმე შხამიან ანტისემიტურ ეპიგრამას, სადაც ნახსენებია ნოსტრადამუსის იუდეველობა. მიშელი თავის უმცროს შვილს არქმევს სეზარს (სავარაუდოდ სკალიგერის პატივსაცემად).

1547 წელს იგი ქორწინდება ანე პონსარდზე. ამ ქორწინებით მეუღლე 6 შვილს სჩუქნის ნოსტრადამუსს.
იხ. ვიდეო

1555წ-ს მ. ნოსტრადამუსმა გამოაქვეყნა თავისი პირველი ასტროლოგიური ალმანახი, იმავე წელს ლიონში გამოდის მზის შუქზე პირველი გამოცემა ცენტურიონი 353 კატნერი მიწერილი შვილზე ცეზარზე.მისი ასტროლოგიური გამოთვლები შეიცავს ბევრ შეცდომებს, რის გამოც იმ დროის ასტროლოგები აკრიტიკებდნენ ნოსტრადამუს, ,,ჭეშმარიტი ასტროლოგიია თქვენ გესმით ნაკლები, ვიდრე არაფერი''. წერდა მას ლორენს ვიდელი. ცნობილია, რომ ამ წინასწარმეტყველებებმა მას მოუტანა ბევრი უსიამუვნობები. პარიზში ჩამოსვილ შემდეგ ნოსტრადამუსი იყო გაფრთხილებული, ხელისუფლება აპირებს დაკითხვას, თუ როგორც მეცნიერი  გადის პრაქტიკას, და როგორ ახდენს წინასწარმეტყველებებს. ის სასწრაფოდ დაბრუნდა სალონ - დე- პროვანსში, ხოლო შემდეგ 1559წ-ს გაემგზავრა იტალიაში. გენრიხ მეორის სიკვდილის შემდეგ, მისი დის დაპატიჟებით გარდაცვლილით შევხვდა ეკატერინე მედიჩის 1561წ-ს ნოსტრადამუსი ბეწვზე გადაურჩა ქრისტიან-კათოლიკეებს, რ-იც ადანაუშებდნენ სიმპატიებს ჰუგენოტების მიმართ.

ყველასთვის მოულოდნელი იყო ნოსტრადამუსის ასტროლოგიითა და ექიმობით დაინტერესება.

ნოსტრადამუსის ეკუთვნის მისი სიკვდილის წინასწარმეტყველება.

 ამ გამოცემამ არათუ ცნობილი გახადა, არამედ პოპულარობაც მოუტანა მას. ამავე წელს იწვევენ საფრანგეთის მეფის ჰენრიხ II-ის კარზე. დედოფალს, ეკატერინე მედიჩს აინტერესებდა ნოსტრადამუსის წინასწამეტყველება, რომელიც მეფის სიკვდილს ეხებოდა.

1559 წელს მისი წინასწარმეტყველების მიხედვით მეფე ჰენრიხ II იღუპება. ამის შემდეგ ნოსტრადამუსის სახელი გასცდა საფრანგეთის საზღვრებს, ხოლო ინკვიზიციამ კი მისი დევნა დაიწყო. მას მფარველად ეკატერინე მედიჩი მოევლინა. ნოსტრადამუსმა წინასწარმეტყველებების ათი წიგნი გამოსცა. მეთერთმეტე და დაუსრულებელი მეთორმეტე მისმა შვილმა ცეზარმა გამოსცა.

1561 წელს ძლივს გადაურჩა სიკვდილს კათოლიკე ქრისტიანებისგან, რომელთაც ნოსტრადამუსს ბრალი დასდეს ჰუგენოტებისადმი სიმპატიაში. 1564 წელს მეფე შარლ IX-მ და ეკატერინე მედიჩმა იგი დანიშნეს სამეფო კარის მედიკოსად და მრჩევლად.

ნოსტრადამუსი გარდაიცვალა 1566 წლის 2 ივლისს სალონში.

იხ.ვიდეო ნოსტრადამუსის წინასწარმეტყველებების შესახებ დღევადნელ დროზე

ნოსტრადამუსის  წინაწარამატყეველები

 - ძირითადი თემას წარმოადგენს ევროპის პოლიტიკური  მომავლის სატურნის ასტროლოგიური ხანის დასაწყისამდე, რ-საც ნოსტრადამუსი განსაზღვრავს როგორც ,, ოქორს ხანას''.  მაგრამ მას წინ უძღვის ნგრევა ბუნებრივი კატაკლიზმები და პოლიტიკური არეულობები.  

ნაწარმოები - ფრ. Prophéties de Nostradamus)

                                              
ავტორი - ნოსტრადამუსი, გამოქვეყნების თარიღი 1555წ-ის 4 მაისი.სტატუსი საზოგადო მოღვაწეობა, საავტორო უფლება.
ორიგინალური დასახელება ყველაზე ცნობილი ნაშრომი ნოტრადამასუსის. წარმოადგენს ოთხ სტროფიან ლექსების კრებულს სადაც გაერთიანებულია 10 ცენტურიონად (ასი წელი) 100 კატრნით ყოველივეში.

                     გნეუს პომპეუს მაგნუსი

                                                   

 (ლათ. Gnaeus Pompeius Magnus; დ. 29 სექტემბერი, ძვ. წ. 106 — გ. 28 სექტემბერი, ძვ. წ. 48) — რომაელი მხედართმთავარი და პოლიტიკური მოღვაწე, მდიდარი და გავლენიანი პატრიუციუსი. პირველი ტრიუმვირატის წევრი.

ბრძოლა მეკობრეთა წინააღმდეგ

ხმელთაშუა ზღვის მეკობრეები რომს მძიმე მდგომარეობაში აყენებდნენ. მათ დასაყრდენ პუნქტებს წარმოადგენდნენ კილიკიისა და კუნძულ კრეტას ქალაქები. მეკობრეებთან თავშესაფარს პოულობდნენ გაქცეული მონები და თავისუფალი წრის ავანტურისტები. მეკობრეები თავიანთი სწრაფი და მსუბუქი ხომალდებით თავს ესხმოდნენ სანაპირო ქლაქებს და ძარცვავდნენ; ისინი ყაჩაღობდნენ გზებდზედაც და სხვათაშორის 2 პრეტორიც კი გაიტაცეს. სახალხო ტრიბუნმა ავლუს გაბინიუსმა წამოაყენა კანონპროექტი რომლის საფუძველზე პომპეუსს უნდა გადასცემოდა საგანგებო უფლებები მეკობრეებთან ბრძოლაში. ხალხი აღტაცებით შეხვდა კანონპროექტს; სენატში კი კანონპროექტმა ოპოზიცია გამოიწვია. სენატში პომპეუსისადმი განსაკუთრებული უფლებების გადაცემას აქტიურად დაუჭირა მხარი ახალგაზრდა გაიუს იულიუს კეისრმა, რომელიც იმთავითვე ხალხის ნდობის მოპოვებას ცდილობდა. საბოლოოდ კანონპროექტი ძალაში შევიდა და პომპეუსმა დაიწყო სამხედრო მოქმედებები. პომპეუსის განკარგულებაში იყო დიდი არმია და ფლოტი 500 ხომალდით. პომპეუსი სწრაფად გაუსწორდა მეკობრეებს: მან ზღვა 30 სექტორად დაჰყო და პატრული დააწესა. მეკობრეები ბოლოს იძულებული გახდნენ კილიკიაში გამაგრებულიყვნენ. პომეუსმა სახმელეთო ბრძოლაში დაამარცხა მეკობრეები და 20 000 კაცი ტყვედ აიყვანა. ტყვე მეკობრეების მიმართ პომპეუსმა დიდი ჰუმანურობა გამოიჩინა: ისინი იტალიაში გადაიყვანა, მიწის ნაკვეთები გამოუყო და დაასახლა. პლუტარქე გადმოქვცემს: „პომპეუსი ფიქრობდაო, რომ ადამიანი ბუნებით არაა ველური და მოუთვინიერებელი ცხოველი, რომ იგი საკუთარი ბუნების წინააღმდეგ იხრება მანკიერებისაკენ, და ჩვეულების, ბინის და ცხოვრების ნირის გამოცვლით კვლავ თვინიერი ხდებაო“ (Plut. Pompeius). მეკობრეების დამარცხებამ პომპეუსის სახელი უფრო განადიდა.

რეკონსტრუქცია კომლექსის შენობის თეატრის პომპეუსის. ოთხი პატარა ტაძარი (მარცხნიც) კურია პომპეუსის და ბაღი (ცენტრში) თვითონ თეატრი  და ტაძარი ვენერა-გამარჯვებული (მარლვნივ). იქვე საშუალო სახლი პოპმეუსის.

ნანგრევები  ოთხი  პატარა სალოცავი  მოედანზე პლაზა ტორეს-არგემტინა დღეს. უკან ხედი  — თეტრი  არგენტინა, იქვე შორიახლოს  თეტრიპომპეუსის

პომპეუსი აღმოსავლეთში

66 წ. სახალხო ტრიბუნმა მანილიუსმა კომისიებში წინადადება შეიტანა, რომ მითრიდატესთან ომში უმაღლესი მთავარსარდლობა პომპეუსისთვის გადაეცათ. ციცერონის აქტიური ხელშეწყობით მანილიუსის კანონი (De Imperio Pompeii) ძალაში შევიდა და პომპეუსმა დაიწყო სამხედრო მოქმედებები აღმოსავლეთში. პომპეუსამდე მითრიდატეს წინააღმდეგ იბრძოდა ლუკულუსი, პომპეუსისადმი მტრულად განწყობილი სარდალი. ლუკულუსის მთავარსარდლობით აღმოსავლური კამპანიის ურთულესი ნაწილი უკვე დასრულებული იყო. ბრძოლა თავიდანვე რომაელთა უპირატესობით მიმდინაერობდა. პომპეუსმა მდ. ევფრატთან დაამარცხა პონტოს მეფე მითრიდატე VI ევპატორი დიდი, რომელიც კოლხეთში გაიქცა. სომხეთის მეფე ტიგრანი დანებდა რომაელებს. 65 წ. პომპეუსი კავკასიაში შეიჭრა. ალბანეთის მეფე ოროისემ სცადა წინააღმდეგობის გაწევა, მაგრამ დამარცხდა. რომაელებს წინააღმდეგობა გაუწია იბერიის მეფე არტაგმა. საბოლოოდ არტაგი და პომპეუსი დაზავდნენ; იბერია გამოცხადდა „რომაელი ხალხის მოკავშირედ და მეგობრად“. პომპეუსმა კოლხეთის დაპყრობა სცადა, მაგრამ რომაელებს ძალზედ უჭირდათ ბრძოლა მთიელ ქართველებთან. პარტიზანული ომი პომპეუსს დიდი რისკის წინაში აყენებდა. პომპეუსი დაკმაყოფილდა მხოლოდ იმით, რომ ქართველურმა ტომებმა სცნეს რომის პროტექტორატი, თუმც ყოველივე ეს იყო ფორმალური: რომაელებმა, ისევე როგორც პართიელებმა და ბერძნებმა, ვერ შესძლეს კავკასიის დამორჩილება. პომპეუსი სომხეთში დაბრუნდა და შემდეგ პონტოს სამეფოშიგადავიდა. 64 წლისათვის მან დაასრულა პონტოს დაპყრობა: დაპყრობილი ტერიტორიები ამიერიდან გამოცხადდა პროვინცია ბითვინიად და პონტოდ. 64 წ. პომპეუსი დაიძრა სირიისკენ. სირია მანამდე სომხეთის სამეფოს გავლენის ქვეშ იმყოფებოდა. ტიგრანისდამარცხების შემდეგ კი პომპეუსმა სირია გამოაცხადა რომის პროვინციად. მცირე აზიაში პომპეუსი ალექსანდე მაკედონელის მსგავსად მფარველობდა ბერძნულ ქალაქებს; ბევრ მათგანს მისცა პრივილეგიები. პომპეუსი სირიიდან იუდეაში შეიჭრა და აიღო იერუსალემი. იუდეა გახდა პროვინცია სირიის ერთ ერთი შემადგენელი ნაწილი. იერუსალემის ალყის დროს პომპეუსს მოუვიდა ცნობა მითრიდატე VIს სიკვდილის შესახებ. ამ ამბავმა დიდი სიხარული გამოიწვია რომაელებში. დაღუპულიყო რომის ყველაზე საშიში მტერი, რომლის დამარცხებას 3 ომი დასჭირდა. მითრიდატეს უღალატა საკუთარმა შვილმა ფარნაკემ, რომელმაც რომელებისგან მიიღო ბოსფორის მმართველობა და ამავე დროს გამოცხადდა „რომაელი ხალხის მეგობრად და მოკავშირედ“. აღმოსავლურ კამპანიას დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა რომის სახელმწიფოსთვის: პომპეუსმა რომს შემატა ახალი მდიდარი პროვინციები; მნიშვნელოვნად გაიზარდა სახელმწიფო ხაზინა; დაარსდა ქალაქები, რომლებიც ხელს უწყობდნენ ელინისტური კულტურის გავრცელებას აღმოსავლეთში. 62 წ. პომპეუსმა, ჩათვალა რა, რომ მისი მისსია აღმოსავლეთში დასრულებულია, დაბრუნდა რომში.

იხ. ვიდეოები

პირველი ტრიუმვირატი

რომში დაბრუნებული პომპეუსი გარკვეული სირთულეების წინაშე აღმოჩნდა: სენატორული ოლიგარქია წინ ეღობებოდა ცალკეულ პირთა განდიდებას. ამიტომ პომპეუსმა ვერ მოიპოვა მხარდაჭერა წამყვან წრეებში. პომპეუსი უმთავრესად მოითხოვდა მისი ჯარისკაცებისთვის მიწების დარიგებას და აღმოსავლეთში მის მიერ გაცემულ ბრძანებათა დაკანონებას. სენატი მის მოთხოვნებს არ იღებდა. გარდა ამისა, პომპეუსი ცუდ დამოკიდებულებაში იყო ლიცინიუს კრასუსთან. ამ გარემოებებმა აიძულა პომპეუსი დაახლოვებოდა პოპულართა ბელადებს. კეისარმა კი შესძლო გამოეყენებინა შექმნილი პოლიტიკური სიტუაცია და პომპეუსი კრასუსს შეარიგა. მსოფლიოს სამი უძლიერესი ადამიანი შეკავშირდა. ეს შეთანხმება იყო არაოფიციალური და ისტორიაში შევიდა პირველი ტრიუმვირატის სახელით. პომპეუსმა ცოლად შეირთო კეისრის ქალიშვილი იულია. 59 ძვ. წ. კეისარი აირჩიეს კონსულად. 56 წ. გაზაფხულზე, ტრიუმვირები ხელმეორედ შეხვდნენ ერთმანეთს ქ. ლუკაში. მოლაპარაკებათა შედეგად, ტრიუმვირთა უფლებები გაიზარდა: კეისარი ხელმეორედ 5 წლით დაინიშნა გალიის მმართველად, პომპეუსი და კრასუსი — კონსულებად. კონსულობის შემდგომ პომპეუსმა 5 წლით მიიღო ესპანეთის მმართველობა. კრასუსმა კი სირიის მმართველობა. კეისრის არყოფნაში, რომში პოლიტიკური ვითარება დაიძაბა. ოპტიმატები განაგრძობდნენ ბრძოლას ტრიუმვირთა წინააღმდეგ. 53 წ. კონსულების არჩევნებზე ხელჩართული ბრძოლები იმართებოდა. კეისრის აგენტ-პროვოკატორის — სახალხო ტრიბუნ კლოდიუსის წინააღმდეგ გამოვიდა მილონი, ოპტიმატთა წარმომადგენელი. რომში მათ შორის ხშირად ხდებოდა სისხლიანი შეტაკებები. ციცერონმა გაძევების შემდეგ ურთიერთობა დაიძაბა კლოდიუსსა და პომპეუსს შორისაც. 52 წ. მორიგ შეტაკებაში დაიღუპა კლოდიუსი. მისმა სიკვდილმა დიდი მღელვარება გამოიწვია რომში, რადგან კლოდიუსს მხარს უჭერდა რომის პლებსი. სენატმა საგანგებო მდგომარეობა გამოაცხადა რომში; წესრიგის დამყარება კი სახალხო ტრიბუნებს და პომპეუს დაავალა. პომპეუსი დიქტატურისკენ მიისწრაფოდა და მოქმედებას აჭიანურებდა მანამ, სანამ სენატორული ოლიგარქია არ წავიდა დათმობებზე. პომპეუსი დაინიშნა უკოლეგო კონსულად. გარდა ამისა მას მიენიჭა ძალზედ ფართო უფლებები. ყოველივე ამან განაპირობა პომპეუსის და ოპტიმატთა დაახლოება. პომპეუსსა და კეისარს შორის კი ურთიერობა გამწვავდა. ამას თან დაემატა კრასუსის სიკვდილი, რამაც ფაქტობრივად დაშალა ტრიუმვირატი, და კეისრის ქალიშვილის — იულიას სიკვდილი, რომელიც ცოლად ჰყავდა პომპეუსს

.

პომპეი  შედუს  იერუსალიმში ტაძარში (ჟან  ფუკე ,დაახლ.  1470 წელი ).

პომპეუსის ბიუსტი. მიუნხენი

სამოქალაქო ომი

49 წ. იანვარში კეისარმა მდ. რუბიკონი გადალახა, რითაც დაიწყო სამოქალაქო ომი. პომპეუსი არ მოელოდა კეისრის ასეთ გაბედულ და სწრაფ მოქმედებას. პომპეუსის ძირითადი სამხედრო ძალები იტალიის გარეთ იყო კონცენტრირებული. იტალიაში წინააღმდეგობის გაწევა შეუძლებელი გახდა და პომპეუსი სენატორთა დიდ ნაწილთან ერთად საბერძნეთში გადავიდა. საბერძნეთში, დირაქიუმთან პომპეუსმა უკუაქცია კეისარი, მაგრამ უპირატესობა ვერ გამოიყენა და საშუალება მისცა მოწინააღმდეგეს ძალები მოეკრიბა. კატასტროფას გადარჩენილი კეისარი ახალ პოზიციაზე გამაგრდა. შემდეგი ბრძოლა ფარსალოსთან პომპეუსის კატასტროფული მარცხით დასრულდა. პომპეუსი გაიქცა ეგვიპტეში. ეგვიპტის სამეფო კარზე ერთხანს ყოყმანობდნენ, მიეღოთ თუ არა კეისრის მოწინააღმდეგე. ბოლოს გადაწყვიტეს სამსახური გაეწიათ კეისარისთვის და მოეკლათ მისი ყველაზე საშიში მტერი. ძვ.წ. 48, 28 სექტემბერს, პომპეუსი ხომალდიდან გადმოსვლისას ვერაგულად იქნა მოკლული

ელექტრო თვითმრინავები

                             ელექტრო  თვითმრინავები

                      

შვეიცარული თვიტთმფრინავი  «Solar Impulse 2» მზის ბატარრებზე . В 2015 — 2016წწ.  დედამიწას შემოუფრინა (შეაკედური გაჩერებით).

თვითმფრინავი რ-იც მოძრაობაში მოყავს ელექტრო ძრავს, იკვევება მზის ბატარეებით, ასევე თბური ელემენტებით, ფოტოელემენტებით, ბატარეებით, უპროვოდო გზით ან ელექტროგენერატორით,მოძრაობაში მოყავს გაზტურბინბოს ძრავს (ტურბოელექტროგენერატორი).
რას უფრო დრო გადის მეტი პოპულარული ხდება ელექტრო თვიტმფრინავები, დღევანდელი მონაცემებით ექსპერიმენტარული მოდელებია, მათ რიცხვში შედის როგორც პილოტირებული აპარატები ასევე უპილოტოებიც. პირველი ოფიციალური გაშვება განხორციელდა 1957წ-ს. გავრცელებული ექსპერიმენტული ავიამოდელები დაიწყო 1970-იან წლებში. პირველი ფრენა ადამიანის გაფრენა ელექტრო თვიტმფრინავით განხორციელდა 1973წ-ს ფრენის დრო გაგრძელდა 14 წთ.
2003წ-ს სააგენტომ ,,ნასამ'' დააფინანსა და შექმნა თვიტმფრინავი Pathfinder და მისი მდიფიკაცია Pathfinder Plus, Centurion და Helios ჩარჩოში კვლევები  ეკოლოგიური ტრანსფორტის. 

Sunseeker I გადაკვეთა აშშ   1990 წ-ს

მათ შორის უკანასკნელს ეკუთვნის რეკორდი სიმაღლეში ფრთიანი აპარატებში, რეაქტიული ძრავის გარეშე აპარატი 29,5კმ.
იხ. ვიდეო

გარღვევა ასეთი ტიპის თვითმფრინავების მოთხოვნისა მიზეზი არის დაცვა გარემოზე ზემოქმედების და გამოჩენა მოცულობიტი აკუმულატორების, ასევე მსუბუქი და გამძლე მარიალის. გარდაამისა ელექტრო თვიტმფრინავებს დაბალი ხმაური გააჩნია, რაც საშუალებას იძლევა უპირატესობა გვქონდე სადაზვერვო ოპერაციებისას.

ბრიტანული უპილოტო აპარატი ,, QinetiQ Zephyr'' რ-იც იკვებება მზის ბარეებით 2010წ-ს დაამყარა მსოფლიო რეკორდი ხანგრძლივობა უპილოტოსი, დაჰყო ჰაერში 2 კვირა.

იხ.ვიდეო

2012წ-ის 20 ივნისს Long-ESA დაამყარა რეკორდი სიჩქარის თვითმფრინავებში ელექტრო ძრავების გამოცდის დროს 326კმ|სთ

ასევე შევეიცარული თვითმფრინავი Solar Impulse, რ-იც საგამოცდო პერიოდს. 

სოლარ იმპულსი (Solar Impulse) – ევროპული შორი დისტანციის მზის ენერგიით მართული თვითმფრინავისპროექტი განხორციელებული ლოზანის ფედერალური პოლიტექნიკური სკოლის (École Polytechnique Fédérale de Lausanne) მიერ. პროექტს პოპულარიზებას უწევს ბერტრან პიკარი, რომელიც მსოფლიოს გარშემო პირველი საჰაერო ბურთით შეუსვენებლივ განხორციელებული ფრენის თანაპილოტი იყო. პროექტის მიზანია მზის ენერგიით პილოტირებული ფიქსირებულფრთიანი საფრენი აპარატით მსგავსი მოგზაურობის განხორციელებაა. ამ პროექტით შექმნილი პირველი აპარატი, შვეიცარული რეგისტრაციის კოდით HB-SIA, ერთადგილიანი თვითმფრინავია, რომელსაც ჰაერში შეუსვენებლივ ფრენა ძალუძს 36 საათის განმავლობაში. მეორე ეტაპზე შედარებით დიდი აპარატის შექმნა

პირველი რერიული საფრენი აპარატები, გამოჩნდა გასაყიდი, ერთ ადგილიანი პლანერი Alisport Silent Club (1997) მოყავს მოძრაობაში 13კვტ სიძლიერის ძრავს.

Airbus განაცხადა რომ მომავალში აპირებს განავითაროს რეგიუნული კომერციუილი თვტმფრინავების აგებას.

მომავალში იგეგმება ელექტრო სამგზავრო  ლაინერების აგება

                                   Airbus E-FAN

                                                                   

ორმაგი ბატარეის თვითმფრინავი.

ელექტრო თვითმფრინავი შეიმუშავა Airbus- მა და Aero Composites Saintonge - ACS- ის სპეციალისტებმა და საფრანგეთის სამოქალაქო ავიაციის დირექტორმა (DGAC). პირველად გაფრინდა 2014 წლის 11 მარტს, საფრანგეთში, ბორდოს მახლობლად მდებარე აეროპორტში. 2013 წლის ივლისში, Airbus E-FAN, რომელიც შექმნილია როგორც სასწავლო თვითმფრინავი, რომელსაც შეუძლია აერობიკის ჩატარება, წარმოდგენილი იყო ლე ბურეტის საჰაერო შოუში . მთავარი შასის ერთ – ერთ ბორბალს ელექტროძრავა აქვს, რაც საშუალებას გაძლევთ დაშალოთ თვითმფრინავი ადგილზე 55 კმ / სთ სიჩქარით. რაც უფრო ეკონომიურია (დაზოგავს ბატარეის ენერგიას).

საათობრივი ფრენა 16 დოლარი ღირს.

                                   ქისტები

                                                     

                                                                    ქისტები (1880-იანი წწ.)

 საქართველოში მცხოვრები ჩეჩნები. ძირითადად ცხოვრობენ საქართველოში, პანკისის ხეობაში (ახმეტის მუნიციპალიტეტი). ქისტები საკუთარ თავს „ქისტიე“ ან „ვეჲ ნახ-ს“ უწოდებენ. „ვეჲ ნახ“ ითარგმნება როგორც „ჩვენი ხალხი“. ამ სახელით მოიხსენიებენ ჩეჩენი, ინგუში და ქისტი ხალხი საკუთარ თავს სხვა მთიელი კავკასიელებისგან განსასხვავებლად. სასაუბრო ენა ქისტებისათვის ჩეჩნური ენის ქისტური დიალექტია.

მჭიდრო ურთიერთობა ქართველურ და ვაინახურ ტომებს შორის ჯერ კიდევ ანტიკური პერიოდიდან იწყება. უძველეს ქართულ წყაროებში ვეინახები ნახჩებად, ღლიღვებად, ძურძუკებად და დურძუკებად მოიხსენიებიან. საუკუნეების მანძილზე ვეინახური ტომები ქართველი მეფეების მხარდამხარ იბრძოდნენ. განსაკუთრებული სიყვარული ქისტებს თამარ მეფისადმი ჰქონდათ. თამარის სახელს არქმევდნენ ხიდებსა და სხვა ნაგებობებს, ქალიშვილებს. ერთ ლამაზ ყვავილსაც თამარს უწოდებენ.

საქართველოში ვაინახების ჩამოსახლება პერიოდულად ხდებოდა, რაც საბოლოოდ მათი ასიმილაციით სრულდებოდა. ბოლო მასობრივი ჩამოსახლება საქართველოს ტერიტორიაზე XIX საუკუნის ოციან წლებში მოხდა. ქისტების ნაწილი საქართველოში ჩამოსახლების პერიოდში ქრისტიანი იყო,ნაწილი მუსლიმი, თუმცა ძირითადი ნაწილი ტრადიციულ რწმენა-წარმოდგენებს მისდევდა. თუმცა 2000-იანი წლების შემდეგ ქისტებში სრულად ისლამი გავრცელდა.

იხ.ვიდეო

საქართველოში, მდინარე ალაზნის ვიწრო ხეობაში ერთმანეთთან ახლოს განლაგებულია ხეობის ზემოთ დასახლებულ ქისტების სოფლები. ისინი გადმოვიდნენ კავკასიონის ქედის ჩრდილო კალთებიდან და შეადგენენ ჩეჩნების განაყოფს. მათ უკავიათ მდ. ალაზნის გასწვრივ მდებარე სოფლები: დუისი, ჯოყოლო, ბირკიანი, ომალო, დუმასტური, ზემო ხალაწანი, შუა ხალაწანი, ქვემო ხალაწანი, წინუბანი, ძიბახევი, ასევე ქართვებთან ერთად ცხოვრობენ ქორეთში და ყვარელწყალში. 2002 წლის მოსახლეობის აღწერით საქართველოში ცხოვრობდა 7,110 ქისტი