თეტღი ჯუჯის აღმოჩენა პირველი იყო 40 ერდანასი B ორმაგი სისტემა 40 ერიდანასი, რ-იც ჯერ კიდევ 1785 წ-ს უილიამ ჰერშელმა შეიტანა კატალოგში ორმაგ ვარსკვლავებში.
სურ. . ვარსკვალვისსტრუქტურა მთავარი თანამიმდევრობითი მზის ტიპის და წიტელი გიგანტი იზოტერიული ჰელიუმის ბირთვი და ფენებიანი ზონები ნუკლესინთეზის (მაშტაბი არ არის გათვალისწინებული)
ევოლუციის პროცესი ვარსკვლავების მთვარი თანამიმდევრობა ხდება წყალბადის წვა - ბირთული სინეთეზის და წარმოქმნა ჰელიუმის (CNO-ციკლი) ასეთი წვის სედეგად წყდება ენეროგამოყოფა ცენტრალური ნაწილში ვარსკვკავში, იკუმშება და შესაბამისად ტემპერარურის მომატება და სიმკვრივე მისი ბირთვის.ზრდა ტემპერატურის და სიმკვრივის ვარსკვალავის ბირთვის პირობები, რ-იც აქტიურდება ახალი წყარო თერმობირთვული წყაროსი: წვა ჰელიუმის (სამმაგი ჰელიუმის რეაქცია ან სამმაგი ალფა-პროცესი) დამახასიათებელია წითელი გიგანტებისთვის და ზეგიგანტებისთვის.
სურ. . პოპულაცია თეტრი ჯუჯების სფეროსებული ვარსკვლავთ გროვაNGC 6397. ლურლი კვადრატები— ჰელიუმიანი თეთრი бჯუჯები, მეწამულის წრიული — «ნორმალური» თეთრი ჯუჯები მაღალი შემადგენლობის ნახშირბადი
ბირთვული რეაცია წითელ გიგანტებში მიმდინარეობს არა მარტო ბირთვში: მიჩნეულია, რომ თეთრი ჯუჯა საბოლოო ევოლუციური მდგომარეობაა იმვარსკვლავებისა, რომელთამასასაკმარისი არ არის, რათანეიტრონული ვარსკვლავიგახდეს —ირმის ნახტომისგალაქტიკაშიარსებულივარსკვლავების97%.როდესაც დაბალი ან საშუალო მასისმთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავისწყალბადისსინთეზის სიცოცხლის ხანგრძლივობა დასრულდება, ის გაფართოვდებაწითელ გიგანტად, რომელიცჰელიუმსნახშირბადადდაჟანგბადადასინთეზირებს ბირთვშისამმაგი ალფა პროცესით. თუწითელ გიგანტსარასაკმარისიმასააქვს იმისათვის, რომ ბირთვში ნახშირბადის სინთეზისათვის საჭიროტემპერატურა(1 მილიარდიკელვინი) წარმოქმნას, მის ცენტრში ნახშირბადისა და ჟანგბადის ინერტული მასა წარმოიქმნება. მისი გარე ფენის მოცილების შემდეგ, როცა პლანეტარულინისლეულიწარმოიქმნება, ის ამ ბირთვის უკან რჩება, რომელიც წარმოქმნის ნარჩენ თეთრ ჯუჯას.აქედან გამომდინარე, ჩვეულებრივ, თეთრი ჯუჯები ნახშირბადისა და ჟანგბადისაგან შედგება. თუ წინაპრის მასა 8-10,5მზის მასაა, ბირთვის ტემპერატურა საკმარისია ნახშირბადის სინთეზისათვის, მაგრამ არანეონისა, ამ შემთხვევაში კი ჟანგბად-ნეონ-მაგნიუმის თეთრი ჯუჯა შეიძლება წარმოიქმნას.როგორც აღმოჩნდა,ჰელიუმისთეთრი ჯუჯებიწარმოიქმნება ორმაგ ვარსკვლავურ სისტემებში მასის დაკარგვით.
სურ. . პროტოპლაზმური ნისლეუული HD 44179: ასიმეტიული გამოტყორცნა გაზისებური მატერიის წითელი გიგანტი
თეთრ ჯუჯაში არსებული მატერია თერმობირთვულ სინთეზს აღარ განიცდის, არ აქვს ენერგიის წყარო და არც სითბოსი, რომელსაც წარმოქმნიდა თერმობირთვული რეაქციებისა და გრავიტაციის ომი. მას მხოლოდ ელექტრონების გადაგვარების წნევა ამარაგებს, რაც მას უკიდურესად მკვრივს ხდის. გადაგვარების ფიზიკა იძლევა მაქსიმუმ მასას არაბრუნვადი თეთრი ჯუჯისთვის (ჩანდრასეკარის ზღვარი) — მიახლოებით 1,4 მზის მასა, რომლის ზემოთაც ელექტრონული გადაგვარება ვეღარ მოამარაგებს ვარსკვლავს. ნახშირბად-ჟანგბადის თეთრი ჯუჯა, რომელიც ამ ზღვარს უახლოვდება, ჩვეულებრივ კომპანიონიდან მასის მიზიდვით, შესაძლოა Ia ტიპის ზეახლად აფეთქდეს. ამ პროცესს ნახშირბადის დეტონაცია ეწოდება. SN 1006ამის ყველაზე ცნობილი მაგალითია.
სურ. პლანეტური ნისლეული NGC 3132:ცენტრში ორმაგი ვარსკვლავი — სირიუსის ანალოგი
თეთრი ჯუჯა წარმოქმნისას ძალიან ცხელია, მაგრამ რადგანაც მას ენერგიის წყარო არ აქვს, ის თანდათანობით თავის ენერგიას გამოასხივებს და გაგრილდება. ეს ნიშნავს, რომ მისი გამოსხივება, რომელსაც მაღალი ფერის ტემპერატურა აქვს, შემცირდება და გაწითლდება დროთა განმავლობაში. ძალიან დიდი ხნის შემდეგ, თეთრი ჯუჯა იმ ტემპერატურამდე გაცივდება, რომლის შემდეგაც ის ვეღარ შეძლებს შესამჩნევი სითბო ან სინათლე გამოასხივოს, ამიტომ ცივი შავი ჯუჯა გახდება. თუმცა, გამოთვლილია, რომ დროის ხანგრძლივობა, როცა თეთრი ჯუჯა ამ მდგომარეობას
სურ ეკზოტიკური ორმაგი სსიტემა PSR J0348+0432, შედგება პულსარებისგან და თეთრი ჯუჯისგან , რ-იც მოძრაობს მის გარშემო 2,5 სთ
სურ. . სისტემა KOI-256,შედგება წითელიდა თეტრი ჯუჯებიოსგან .ილუსტრაცია NASA
აღწევს, სამყაროს ამჟამინდელ ასაკზე (დაახლოებით 13,7 მილიარდი წელიწადი)მეტია და რადგანაც არც ერთი თეთრი ჯუჯა არ შეიძლება სამყაროზე ხნიერი იყოს, მიჩნეულია, რომ შავი ჯუჯები ჯერჯერობით არ არსებობს.ყველაზე ბებერი თეთრი ჯუჯები მაინც ასხივებს რამდენიმე ათას კელვინ სითბოს.
სურ. გადაღებული სირიუსის რბილ რენდგენულ დიაპაზონში . ნათელი კომპონენტი —თეთრი ჯუჯა სირიუს Б, მკრთალი —სირიუს А
ღერბზე მოძრაობა ჰამასის გამოსახულია ორი გადაჯვარიდინებული ხმალი ფონზე «მთის გუმბათი». ორი პალესტინური დროშაზე დაწერილია არაბულად: «არ არის ღმერთი გარდა ალაჰისა» და «მუხამედი — მოძღვარი ალაჰის». რწმენა — გამოკვეთილი პალესტინური სახელმწიფოს იმ ფორმით,როგორც წარმოუდგენია ჰამასს — ის უნდა მოიცავდეს ტერიტორიებს თანამედროვე იზრაელის, დასავლეთ სანაპიროს იორდანს და სექტორ ღაზას. ნახატის ქვემოთ წარწერა «პალესტინა». მწვანე ლენტაზე თეთრი ასოებით ქვემოთ ნაწილზე ღერბისწარწერა: «ისლამისტური მოძრაობა წინაამღდეგობა— ჰამასი»
ძეგლი ტერაქტის მსხვერპლის ჰამასის 2001წ-ს : 21 მოზარდის ,სტუმრები დისკოტეკაზე ტელ-ავ.
ჰამასი ტერორისტულ ორგანიზაციადაა მიჩნეული ევროკავშირის, კანადის, აშშ-სა და ისრაელის მიერ და მისი თავდასხმები ისრაელის მოქალაქეებზე და სხვა ადამიანის უფლებათა დარღვევის ფაქტები დაგმობილ იქნა გაეროს ადამიანის უფლებათა კომისიის, საერთაშორისო ამნისტიისა და ჰუმან რაითს ვოჩის მიერ. ეს ორგანიზაცია განსაკუთრებით პოპულარულია პალესტინელთა შორის ღაზის სექტორში, თუმცა მას საკმაოდ ბევრი მიმდევარი ჰყავს დასავლეთ სანაპიროზეც და სხვა ქვეყნების პალესტინის დიასპორაში, ისრაელის ჩათვლით. ამ მოძრაობის პოპულარობა განპირობებულია მის მიერ პალესტინის ღატაკთათვის შემწეობისა და სოციალური უზრუნველყოფის გაწევით და, ნაწილობრივ, შეიარაღებული მოქმედებებით. არაბული სამყაროს გარეთ ჰამასი ცნობილია თვითმკვლელი ამფეთქებლებით ისრაელის მჭიდროდ დასახლებულ ურბანულ რეგიონებში. ორგანიზაცია, როგორც წესი, ამგვარ თვითმკვლელების ოჯახებს უხვ კომპენსაციას უხდის.
ორგანიზაციის მიზანია გააერთიანოს პალესტინა ისლამური სახელმწიფოს ქვეშ, რომელიც სრულიად მოუღებს ბოლოს ისრაელს. (ისრაელის სახლემწიფოს მიერ მიჩნეულია საბაბად იმისა, რათა ამ ორგანიზაციის ლიდერები განადგურებულ იქნან.) ჰამასის ლიდერების განადგურების მცდელობები გატარებულ იქნა ისრაელის საჰაერო ძალების მიერ მის მიერ ოკუპირებულ ტერიტორიებზე, ასევე სხვა მეთოდებითაც, მათ შორის ავტომანქანათა აფეთქებით, ცეცხლსასროლი იარაღით, მომწამვლელი ინიექციებით მოსადის აგენტების მიერ ისრაელსა და ოკუპირებულ ტერიტორიებს გარეთ.
გარე სივრცის ხელშეკრულება თავისით წარმოადგენს საერთაშორისო საჰაერო სამართალის ძირითად იურიდიულ ჩარჩოს. ამ ხელშეკრულების პრინციპები, კრძალავს ხელმომწერ მხარეებს, მასობრივი განადგურების იარაღის განთავსებას დედამიწის ორბიტაზე, მთვარეზე ან ნებისმიერ სხვა ციურ სხეულზე, ასევე სხვაგვარად იარაღის განთავსებას კოსმოსურ სივრცეში. ხელშეკრულება ზღუდავს მთვარისა და სხვა ციური სხეულების მშვიდობიანი მიზნებისათვის გამოყენებას და პირდაპირ კრძალავს მათ გამოყენებას ნებისმიერი სახის იარაღია ტესტირებისთვის, სამხედრო მანევრების ჩატარებისთვის ან მათზე სამხედრო ბაზების, დანადგარების განთავსებას (მუხლი IV). თუმცა, ხელშეკრულება არ კრძალავს ორბიტაზე ჩვეულებრივი შეიარაღების განთავსება და ამით, ზოგიერთი უაღრესად სტრატეგიულ-დესტრუქციული იარაღი, როგორიცაა კინეტიკური ძალის იარაღი, კვლავ პოტენციურად დასაშვებია. ხელშეკრულებაში ასევე აღნიშნულია, რომ კოსმოსის კვლევა ინდა იყო ყველა ქვეყნის სასარგებლოდა, აგრეთვე კოსმოსის გამოყენება და კვლევა, თავისუფალი უნდა იყოს ყველა ქვეყნისთვის.
ხელშეკრულება მკაფიოდ კრძალავს ნებისმიერი მთავრობის მიერ, ციური რესურსის მოთხოვნას, როგორიცაა მთვარე ან პლანეტა.ხელშეკრულების „მუხლი II“ მიხედვით: „გარე სივრცე (კოსმოსი), მათ შორის, მთვარე და სხვა ციური სხეულები, არ ექვემდებარება ეროვნულ მითვისებას, არც სუვერენიტეტის გამოცხადებით, არც სარგებლობით ან ოკუპაციით, ან სხვა რაიმე საშუალებით“. თუმცა, სახელმწიფო, რომელიც უშვებს კოსმოსურ სივრცეში რაიმე ობიექტს, ინარჩუნებს მასზე იურისდიქციას და კონტროლს. სახელმწიფო, ასევე პასუხს აგებს, მათი ობიექტის მიერ, კოსმოსური სივრცისთვის მიყენებული ზარალისთვის
გარე სივრცის ხელშეკრულების „VI მუხლის“ ეხება საერთაშორისო პასუხისმგებლობას, რომელშიც აღნიშნულია, რომ: „არასამთავრობო ორგანიზაციების გარე სივრცეში საქმიანობა, მათ შორის, მთვარესა და სხვა ციური სხეულებზე, საჭიროებს ნებართვას და ზედამხედველობას, ხელშეკრულების ხელმომწერ შესაბამისი სახელმწიფოს მხრიდან“ და რომ მონაწილე სახელმწიფოებს, ეკისრება საერთაშორისო პასუხისმგებლობა ეროვნულ სივრცეში საქმიანობისთვის, რომელიც ხორციელდება სამთავრობო და არასამთავრობო ორგანიზაციების მიერ.
„უესთფორდის პროექტი“-ს შესახებ დისკუსიების და კონსულტაციებისშედეგად მიღებული გადაწყვეტილება, საბოლოოდ ჩაიწერა ხელშეკრულების „IX მუხლში“, რომლის თანახმად: „ხელშეკრულების ხელმომწერი სახელმწიფო, რომელსაც აქვს საფუძველი ივარაუდოს, რომ ხელშეკრულების მონაწილე სხვა სახელმწიფოს საქმიანობა ან ექსპერიმენტი, დაგეგმილი გარე (კოსმოსი) სივრცეში, მათ შორის, მთვარესა და სხვა ციურ სხეულებზე, გამოიწვევს პოტენციურად მავნე ჩარევას გარე სივრცის, მათ შორის, მთვარესა და სხვა ციურ სხეულებზე მშვიდობიან მოპოვებისა და გამოყენების საქმიანობაში, შეიძლება მოითხოვოს კონსულტაციებს დაკავშირებულ საქმიანობასთან ან ექსპერიმენტთან“
მთვარის ხელშეკრულება, რომელსაც 1979 წელს ხელი მოაწერეს, უნდა ყოფილიყო გარე სივრცის ხელშეკრულების შემდგომი ხელშეკრულება, მაგრამ არცერთმა ძირითადმა კოსმოსურმა სახელმწიფომ, არ მოახდინა ხელშეკრულების რატიფიცირება. გაეროსგარე სივრცის მშვიდობიანი გამოყენების კომიტეტი (COPUOS), ზედამხედველობას უწევს ამ ხელშეკრულებების და კოსმოსის შესახებ სხვა ხელშეკრულებების შესრულებას.
ანალიტიკა და შეფასება განვიხილოთ რუსული ,,მკვდარი ხელი'' და ამერიკული ,, სწრაფი გლობალური დარტყმა''
დღევანდელი მსოფლიოში მიმდინარე დაძაბულ ფონზე საინტერესო იქნებოდა აშშ-სა და რუსეთის სამხედრო სარაკეტო პოტენციის შეფასება დაპირისპირების შემთხვევაში. მაშ ასე რუსული სისტემა ,,პერიმეტრი'' იგივე ,,მკვდარი ხელი'' ინდექსი -15Э601 დასავლეთში და აშშ ცნობილია ინგლ. Dead Hand, სიტყვა სიტყვით ,,მკვდარი ხელი - კომპლექსი ავტომატური მართვის მასიური საპასუხი დარტყმა, შექმნილი სსრკ მიერ ცივი ომის პერიოდში და იყენებს რუსეთი აქამდე. განკუთვნილია გარანტირებული მისვლა საბრძოლო ბრძანების უმაღლესი რგოლის მართვის (გენერალური შტაბი შეიარაღებული ძალების სარაკეტო არმიის სტრატეგიული დანიშულების) საკომანდო პუნქტამდე და ცალკეული გამშვები დანადგარის სტრატეგიული რაკეტის, დაყენებული საბრძოლო მორიგეობაზე, იმ შემთხვევაში თუ საგანგებო მდგომარეობა იქნება, როცა ხაზები კავშირის შეიძლება იყოს დაზიანებული. აშშ-ში არის ანალოგიური მსგავსი დანიშნულების კომპლექსი გადაცემა ბრძანების გაშვებაზე ავარიული სისტემა სარაკეტო კომუნიკაციის (ინგლ.Emergency Rocket Communications System) ,,პერიმეტრი'' წარმოადგენს ალტერნატიული საკომანდო სისტემას ყველა საბრძოლო ქვედანაყოფის, რ-საც აქვს ბირთვული მუხტი. ის შეიქმნა როგორც სარეზერვო სისტემა კავშირის, იმ შემთხვევაში გასაღების კვანძები სისტემა Казбек» ბირთვული ჩემოდანი ხაზი კავშირის სარაკეტო ჯარების სტრატეგიული დანიშნულების იქმნება განადგურებული პირველი დარტყმის დროს შესაბამისად აშშისკონცეფცია შეზგუდული ბირთვული ომი. უზრუნველყოფა გარანტირებული შესრულება ყველა როლის სიტემის იყო თავიდან დაპროექტებული როგორც სრული ავტონომიური, და მი შემთხვევაში თუ მასიური თავდასხმა იქნებოდა შეეძლო მიეღო გადაცყვეტილება ადეკვატური საპასუხო დარტყმა თვითონ (მონაწილების გარეშე ან მინიმალური მონაწილება ადამიანის) ასეთი სისტემასხანდახან ეძახიან ამორალურს მიუხედავდ ამისა ეს არის ერთადერთი ფაქტორი გარანტილებურად უარი ათქმევინოს პოტენციურ მოწინაამღდეგეს. ვლადიმერ იარინიჩის აზრით სიგნალის მიღებისას სისტემა ადრეული გაფრთხილების სარაკეტო თავდასხმისა პირველი პირს შეეძლო გაეაქტიურებინა სისტემა ,,პერიმეტრი''. 2018წ-ს ყოფილი ხელმძღვანელი გენერალური შტაბის სარაკეტო ჯარების სტრატეგიული დანიშნულების ვიქტორ ესინის განაცხადა, რომ სისტემა პერიმეტრი აღმოჩნდება არაეფექტური იმ შემთხვევაში თუ აშშ გამოვა შეთანხმებიდან საშუალო სიშორის და პატარა დინსტაციის რაკეტების ლიკვიდაციის შეთანხმებიდან იხ. ლინკი იხ.ვიდეოები
სწრაფი გლობალური დარტყმა (ინგლ. Prompt Global Strike, PGS, ასვე როგორც გლობალური ელვისებური დარტყმა) ინიციტივა აშშ-ს შეიარაღებული ძალების დამუშავების სისტემის, შესაძლებლობას აძლევს მიაყენოს დარტყმა (არაბირთვული, ინგლ. conventional) შეიარაღებას დედამიწის ნებიმიერი ცერტილში ერთი საათის განმავლობაში. ანალოგიური ბირთვული დარტყმა დახმარებისას საკონენტაშორისო ბალისტიკური რაკეტების. განცხადების მიხედვით გენერალ ჯეიმს კარტრაიტის ,, დღეისთვის თუ საუბარი მიდის ბირთვული დატყმაზე შეიძლება გავიდეს დღეები და კვირეებიც კი სანამ სახედროები დაიცყებენ თავდასხმას რეგულარული ძალები. ამოცანა ამ სისტემის არისშესაძლებლობა მიეცეს მიაყენოს სცრაფი და ზუსტი დრტყმა ნებისმიერი რეგიონში მსოფლიოს კონფლიქტის თუ საგანგებო მდგომარეობის დროს. ბალისტიკური ვერსია გაშვების შეუძლიაგანახორციელოს უშუალო აშშ-ს ტერიტორიიდან. ხოლო ამ სისტემა არის დამატებითი შენაერთი ძალები წინა განლაგების, ექსპედიცია სააერო ძალების, ( რ-საც შეეძლება განთავსდეს 48 სთ განმავლობაში) და საავიაციო დარტყმითი დაჯგუფება (ინგლ.Carrier battle groups) რ-საც შეეძლება განლაგდეს სამხედრო მოქმედების თეტრზე 96 სთ განმავლობაში) სგდ შესაძლებლოას იძლევა 60წთ მიქყენოს დარტყმა პლანეტის ნებისმიერ წერტილს ან ახლო კოსმოსს.
2010წ-ს თავდაცვის მინისტრმა აშშ-ს რობერტ გეიცმა განაცხადა, რომ აშშ უკვე შეუძლია მიაყენოს სწრაფი გლობალური დარტყმა.