საკონსულო პროცესია . მოზაიკა რომის ბაზილიკა იუნია ბასსა (IV საუკუნე)
კონსულების ხელისუფლება ემყარებოდა ორ მთავარ პრინციპს კოლეგიალობას და მოკლევადიანობას. ანუ ერთდროულად ირჩეოდა ორი კონსული თითო წლის ვადით. თუ კი კონსული მოკვდებოდა მაშინ ტარდებოდა ხელახალი არჩევნები და მის ადგილზე ირჩევდნენ ახალ კონსულს. ასე არჩეულ კონსულს suffect consul ეწოდებოდა.
თავდაპირველად კონსულად მხოლოდ პატრიციუსი შეიძლებოდა არჩეულიყო, ხოლო ძვ. წ. 367 წლიდან პლებეებსაც შეეძლოთ კონსულობა. პატრიციუსი კონსულად ასარჩევად მინიმუმ 40 წლის უნდა ყოფილიყო, ხოლო პლებეი 42 წლის.
კონსულები წარმოადგენდნენ უმაღლეს აღმასრულებელ ხელისუფლებას, მათ შეეძლოთ ლეგიონების შეგროვება და მხედართმთავრობა, სენატის და კომიციების სხდომების გამართვა, ძვ. წ. 367 წლამდე კონსულები სასამართლო პროცესებსაც უძღვებოდნენ, ხოლო შემდეგ ეს ფუნქცია პრეტორებს დაეკისრად. კონსულების თანაშემწეები კვესტორები იყვნენ.
კონსულის ძალაუფლების სიმბოლო იყო ტოგაგანიერი მეწამული კანტით, მეწამული ფერის სპილოსძლით მოჭედილი სავარძელი (Sella curulis) და თითო კონსულს თან 12 ლიქტორი ახლდა ფასცებით რომლებშიც ქალაქიდან გასვლისას იდებოდა ნაჯახები.
რესპუბლიკის პერიოდში წელთაღრიცხვა წარმოებდა კონსულების მიხედვით, ანუ წლებს კონსულების სახელები ერქვა (consules ordinarii).
გვიან რესპუბლიკის პერიოდში ყოფილი კონსული როგორც წესი ინიშნებოდა პროვინციის მმართველად - პროკონსულად.
იმპერიის ჩამოყალიბების შემდეგ კონსულებმა რეალური ძალაუფლება დაკარგეს, ხოლო მოგვიანებით ეს თანამდებობა არჩევითისგან იქცა დანიშვნადათ. კონსტანტინოპოლის დაარსების შემდეგ ერთი კონსული რომში იყო მეორე კი კონსტანტინოპოლში. კონსულობის ინსტიტუტი საბოლოოდ მოიშალას უკვე რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ, ბიზაინტიის იმპერიაში 541 წელს
იმისათვის, რომ აქილევსი უკვდავი გაეხადა, თეტიდა მას დღისით წმინდა მდინარეში აბანავებდა, ღამ–ღამობით კი ცეცხლის ალით რუჯავდა. ერთხელ ეს შენიშნა პელევსმა და შეშინებულმა ბავშვი ცეცხლიდან გამოაყვანინა. ამის გამო თეტიდამ პელევსი მიატოვა. სხვა მითის მიხედვით თეტიდა აქილევსს ბანდა სტიქსის წყლით, რის გამოც არავითარ იარაღს არ შეეძლო მისი სხეულის დაზიანება. ცეცხლის ალისაგან თუ სტიქსის წყლისაგან შეუხებელი რჩებოდა ბავშვის მხოლოდ ერთი ქუსლი, რომელზეც ხელი ეკიდა თეტიდას (ეს იყო აქილევსის სუსტი ადგილი). თეტიდას წასვლის შემდეგ პელევსმა აქილევსი კენტავრ ქირონს მისცა აღსაზრდელად. ქირონი აქილევსს ლომებისა და გარეული ტახების შიგნეულით კვებავდა. მან აქილევსს ექიმობა და სხვა საუცხოო ხელოვნებანი ასწავლა. მოხუცმა ფენიქსმა კი ლამაზი მეტყველება და ომის ხელოვნება.
სკულპტურა «სიკვდილი აქილებსის»
აქილევსი იზრდებოდა თავის მეგობარ პატროკლესთან ერთად. როდესაც აქილევსს უთხრეს ხანგრძლივი და უსახელო სიცოცხლე ერჩია თუ მოკლე და სახელოვანი, აქილევსმა ეს უკანასკნელი აირჩია. აქილევსის სიამოვნებით დათანხმდა ტროას ომში მონაწილეობაზე, როდესაც მასთან ამის თაობაზე ნესტორი და ოდისევსი მივიდნენ. თავის მასწავლებელ ფენიქსთან, პატროკლესა და მირმიდონელ მხედრებთან ერთად 50 გემით აქილევსი ტროას მისადგომებისაკენ გაემართა. აქილევსის ომში მონაწილეობას სხვადასხვაგვარად გადმოსცემენ ჰომეროსის შემდეგდროინდელი ლეგენდებიც და მწერლებიც. ერთი თქმულების თანახმად წინასწარმეტყველმა კალქანტმა იწინასწარმეტყველა, რომ მხოლოდ აქილევსის დახმარებით შესძლებდნენ ბერძნები ტროას აღებას, მაგრამ ამ ომში თვით აქილევსი დაიღუპებოდა. ამ უბედურების აცილების მიზნით, თეტიდამ აქილევსი ქალის ტანსაცმელში გამოაწყო და კუნძულ სკიროსზე დამალა. აქ აქილევსი იმალებოდა მეფე ლიკომედეს ქალიშვილებთან. აქედან ერთ–ერთთან, დეიდამიასთან მან რომანი გააბა რის შედეგადაც შეეძინათ ნეოპტოლემოსი. როდესაც ოდისევსმა, ფენიქსმა და ნესტორმა აქილევსის ადგილსამყოფელი გაიგეს, მას ვაჭრების სახით ესტუმრნენ. როდესაც ვაჭრებმა საქონელი გაშალეს, მეფის ყველა ქალიშვილმა მშვიდად ჩაუარა ძვირფას ფარ–ხმალს, აქილევსი კი გასასინჯად წაეტანა. ამ საქციელით მან თავისი თავი გათქვა და იძულებული გახდა გაყოლოდა სტუმრებს ტროას ომში.
იხ. ვიდეო - video - The Mythology Of Achilles Explained - We've all heard of Achilles, especially within the context of the phrase "Achilles' Heel," but many of us couldn't provide much more detail to the story of this mythical Greek figure than that. However, in ancient Greece, Achilles was the man, right up there with Hercules in terms of importance to the Greek cultural mythos. Sadly for this ancient character, Hercules has had a greatest second act, through the work of Disney and others. This is partly because any movie about Achilles would surely be rated R, and in fact that's what the Brad Pitt Achilles movie "Troy" from 2004 was rated. Want to know why? Here's the mythology of Achilles explained.
ჰომეროსის პოემებში მოთხრობილია აქილევსის წარმატებებზე ტრაოს ალყის დროს. ომის დაწყებიდან 10 წლის შემდეგ აქილევსი წაეჩხუბა აგამემნონს და უარი განაცხადა ომის გაგრძელებაზე. ამის მიზეზი გახდა ტყვე ქალი ბრისეიდა, რომელიც აგამემნონმა აქილევსს წაართვა. აქილევსის წასვლით გათამამებულმა ტროელებმა ბერძნები სასტიკად დაამარცხეს. მაშინ აქილევსის მეგობარმა პატროკლემ, აქილევსის თანხმობით აიღო ხელში იარაღი ტროელების წინააღმდეგ. მან ბერძნების სასარგებლოდ შეაბრუნა ომის ბედი, მაგრამ თვითონ დაიღუპა ჰექტორის ხელით. მეგობრის სიკვდილით შეშფოთებული აქილევსი ფიცს დებს, რომ სამაგიეროს გადაუხდის ჰექტორს. თეტიდას თხოვნით მას ჰეფესტომ გამოუჭედა ახალი იარაღი, მათ შორის საუკეთესო, შემდეგ საყოველთაოდ ცნობილი ფარი. აქილევსმა დაამარცხა ტროელები და მოკლა ჰექტორიც. ჰექტორის გვამი გამობა ეტლს და პატროკლეს ცხედრის ირგვლივ ათრია. ჰექტორის გვამის გამოსასყიდად აქილევსთან მივიდა ჰექტორის მამა მეფე პრიამოსი. იგი შეევედრა აქილევსს, მიეცა მისთვის საკუთარი შვილის გვამი. აქილევსმა შეისმინა მოხუცის ვედრება და ჰექტორის გვამი გაატანა. ჰექტორის დაწვის ცერემონიალით მთავრდება „ილიადა“.
არსებული ვერსიის მიხედვით, აქილევსის ძე ოქრომჭედური ოქროსა და პტოტოლის ოქროსგან თანაბრად გადაისყიდა
ბერძნებმა ალექსესმა მუსოლიუმი აიძულა ჰელესპოტის სანაპიროებზე და აქ, გმირის ჩრდილის გასახსნელად, ისინი მას პოლილიზს შესწირავენ. ჰომეროსის ამბის თანახმად, აკაქსის ტელამონიდები და ოდისე ლავეტიდი ამტკიცებდნენ, რომ აქილევსის ჯავშანტექნიკა იყო. აგამემონმა მათ ეს უკანასკნელი გადასცა. ოდისეაში, აქილევსში ცხოვრობს ქვემო სამყაროში, სადაც იგი შეხვდა ოდისევს აქილელები დაკრძალულია ოქროს ამფორაში (ჰომეროსი), რომელიც დიონისეს წარუდგენს თეტი (ლიკოფრონი, სტეიცორი).
მაგრამ ეპიკური ციკლის ერთ-ერთი ეპიკოსი უკვე ეთიოპიდს ეუბნება, რომ თეტისმა შვილს წვა ცეცხლი წაიღო და მას ლევკას კუნძულზე მიჰყავდა (დენუბის იტრარას პირით), სადაც იგი განაგრძობს სხვა ორნავტ გმირები და გმირები. ეს კუნძული აქილევსის საკულტო ნაგებობად ითვლებოდა, ისევე როგორც მუნჯი, რომელიც სეჯის გორაზე დგას ტროის წინ და კვლავ აღიქმება აქილევის საფლავი. აქილევსის საკათედრო ტაძარი და პატროკლისა და ანტილოშის ძეგლები, კაპე სეგეში იმყოფებოდნენ . მისი ტაძრები ჯერ კიდევ ელიდაში, სპარტასა და სხვა ადგილებში იყო.
ფილოსოფია (170 წელს) თავის არეალში "გმირებზე" (215) ხელმძღვანელობს დიალოგს ფენიეის მოვაჭრესა და მეღვინეებს შორის, რომლებიც ამბობენ Snake Island- ის მოვლენებზე. ტროას ომის დასასრულს, აქილევსი და ელენე სიკვდილის შემდეგ ქორწინებაში შევიდა (ქორწინების უცნაური ქორწინება) და ცხოვრობდა თეთრ კუნძულზე (ლევკა), პანტე ევსინსკისთან დუნაის პირით. მას შემდეგ, რაც Achilles მოვიდა ვაჭარი მცურავი კუნძულზე და სთხოვა Akhil შეძენა მას სამი მონასტრის გოგონა, მიუთითებს, თუ როგორ უნდა მოვძებნოთ მისი. ვაჭარმა შეასრულა მისია და მოიყვანა გოგონა კუნძულზე, მაგრამ მისი ხომალდიც კი არ იყო დრო, რომ სანაპიროდან შორს წავიდა, რადგან მას და მისმა თანამოაზრეებმა სამწუხარო გოგონას ველური ტირილი მოისმინეს: აქილელები დაანგრიეს - იგი პრიმაის სამეფო ოჯახის შთამომავლები გახლდათ. სამწუხაროდ, ყვირილის ყურები მოვაჭრეების და მისი თანამოაზრეების ყურებს აღწევს. აქილელის მიერ შესრულებული თეთრი კუნძულის სამაგისტრო როლი გამოიხატება H. Hommel- ის სტატიაში, რომელმაც აჩვენა, რომ მე -7 საუკუნეშიც კი. ძვ ე. ეს პერსონაჟი, დიდი ხნის წინ გადაიქცა ეპიკური გმირიდან, კვლავ გამოჩნდა ერთ-ერთ სასიკვდილო დემონთა თავდაპირველ ფუნქციაში
მას ეწოდება "სიციელთა მეფობა" . დემდეკკი მისი სიმღერაა . აქილელის აჩრდილი, ცხოველების ცხოველები გამოჩნდა ტროაში
აქილევის შუბი ფენელიდაში ატენის ტაძარში ინახებოდა აქილევსის გვირგვინი ელისში იყო, გიმნაზიაში . ტიმეუსის აზრით, პილიანანდმა აქილელების გამაგრება ატენიანელთა წინააღმდეგ ილანის ქვებისგან დააფუძნა, რომელიც სტეპრიუსის დემეტრიუსს უარყოფს შიშველი ეპებისაგან შუბის ძეები ე.წ.
ზოგი მითის მიხედვით აქილევსი, წინასწარმეტყველების თანახამდ, მართლაც ტროის ომში დაიღუპა ჯერ კიდევ ქალაქის დაცემამდე. (ერთი ვარიანტის მიხედვით აქილევსი მოკლა პარისმა, რომლის ისარი აპოლონმა წარმართა აქილევსის ქუსლისაკენ, რომელიც მისი ერთადერთი სასიკვდილო ადგილი იყო). ჰომეროსის მიხედვით აქილევსი საიქიოში მკვდართა მეუფე გახდა. ერთი მითის მიხედვით მკვდარი შვილი თეტიდამ კუნძულ ლევკოსზე წაიღო, გააცოცხლა და იფიგენიაზე (ზოგი ვარიანტით მედეაზე) დააქორწინა.
აქილევსის კულტი გავრცელებული იყო ელიდაში, სპარტაში, ოლივიაში და სხვა ქალაქებში. აქილევსის სახე ნათლადაა მოცემული „ილიადაში“. მეცნიერები თვლიან, რომ თქმულებებში აქილევსის შესახებ, რომელიმე ისტორიული პიროვნების რეალური თავგადასავალია აღწერილი. ამ ვარაუდს ამყარებს ისიც, რომ მიკენის წარწერებში (II ათასწლეული ჩვენს ერამდე) ამოკითხულია სახელი აქილევსი. აქილევსის სახემ შთააგონა ანტიკური ხანის მრავალი ხელოვანი. უდიდესი პოპულარობით სარგებლობს პარიზშიდაცული აქილევსის ქანდაკება. მხატვრულ ლიტერატურაში აქილევსის სახე ჰომეროსის გარდა მოგვცა ევრიპიდემ, ვერგილიუსმა, ოვიდიუსმა და სხვებმა
(ლათ. lictor - ligare - შეკვრა, დაბმა) რომში ერთ-ერთი უმდაბლესი თანამდებობა. ამ თანამდებობის წარმოშობაზე ცნობები არ გვაქვს, პირველად ლიქტორები მეფეებისპერიოდთან არიან მოხსენებულნი.
თავდაპირველად ლიქტორები მაგისტრატუსების ბრძანებების შემსრულებელნი იყვნენ, შემდგომში კი მათ მაგისტრუსების დაცვა ევალებოდათ.
ლიქტორები როგორც წესი ან პლებეები ან განთავისუფლებული ხდებოდნენ. ისინი აუცილებლად რომის მოქალაქეები იყვნენ, ვინაიდან ტოგას ატარებდნენ. ისინი სამხედრო სამსახურიდან განთავისუფლებულნი იყვნენ, ადრეული იმპერიის ხანაში მათ ფიქსირებული ხელფასი ჰქონდათ 600 სესტერციუსი და გაერთიანებულნი იყვნენ კორპორაციაში.
ლიქტორს ევალებოდა მაგისტრატუსის დაცვა და მისი ძალაუფლების სიმბოლოს - ფასცების ტარება, ქალაგარეთ კი ფასცებში ნაჯახები იდებოდა. დიქტატორის ლიქტორები კი ყოველთვის ატარებდნენ ნაჯახებს. ისინი მაგისტრატუსს ყოველთვის თან დაჰყვებოდნენ. ისტორიული წყაროების მიხედვით ადრეული რესპუბლიკის პერიოდში ლიქტორი მაგისტრატუსის მიერ გამონატილ განაჩენსაც ასრულებდა.
ვესტას ქურუმებსაც ახლდათ თითო ლიქტორი, როდესაც ისინი საჯარო ღონისძიებებში იღებდნენ მონაწილეობას. მაგისტრატუსების ლიქტორების რაოდენობა მკაცრად რეგლამენტირებული იყო, რაც უფრო მეტი ლიქტორი ახლდა მაგისტრუსს, მით უფრო მაღალი რანგი ეკავა მას.
(ლათ.fasces „კონა“) — უმაღლესი მაგისტრატუსების ძალაუფლების სიმბოლო ძველ რომში. შედგებოდა წითელი ფერის ლენტით შეკრული წკეპლების ცილინდრული კონისა და შიგ მოთავსებული ნაჯახისგან
ძველ რომში ფასცები წარმოადგენდა უმაღლესი მაგისტრატუსების ძალაუფლების სიმბოლოს. ფასცებს ატარებდნენ ლიქტორები როდესაც კონსულებს, პრეტორებს და დიქტატორებს უძღვებოდნენ, ეს იყო მათი ნების ძალის გამოყენებით აღსრულების უფლების სიმბოლო. კონსულების ლიქტორები ქალაქში ფასცებს ნაჯახების გარეშე ატარებდნენ, ვინაიდან კონსულს არ შეეძლო სასიკვდილო განაჩენის გამოტანა ხალხის თანხმობის გარეშე, ხოლო ქალაგარეთ (მაგალითად სამხედრო ბანაკში) კონსულს ეძლეოდა დამნაშავის დასჯის უფლება.
დიქტატორებს კონსულებისგან განსხვავებით ქალაქშიც შეეძლოთ ნაჯახებიანი ფასცების ტარება რაც მათ აბსოლუტურ ძალაუფლებაზე მიუთითებდა.
ტრიუმფის ცერემონიის დროს გამორჩეული დაჭრილი ჯარისკაცები ფასცებს თავდაცვის მიზნით ატარებდნენ.
წკეპლების შეკვრა არის „ძალა ერთობაშია“ სიმბოლო, ერთი წკეპლა ადვილად ტყდება ხოლო შეკვრა არა, ამრიგად რომის ძალის სიმბოლო გახდა ფასცები.
რომის იმპერიის დაცემის შემდეგ ფასცების სიმბოლიკა შემდეგი სახით იყო გამოყენებული: იხ .ვიდეო
ნაპოლეონის დროს ფასცები საფრანგეთის მოქალაქის პასპორტის გარე გარეკანზე იყო ასახული.
ფასცები იყო ესპანური სამხედრო პოლიციის ემბლემაზეც.
იტალიაშიბენიტო მუსოლინის პარტიის ემბლემაც ფასცები იყო, რის შედეგადაც პარტიას ფაშისტური დაერქვა. ეს იყო მათი ძველ რომთან კავშირის სიმბოლო.
ტემპერატურის 0°–მდე და უფრი დაბლა დაწევა წლის თბილ პერიოდში (გაზაფხულზე და შემოდგომაზე) მაღალმთიან ადგილებში — ზღვის დონიდან 2000 მ–ზე მაღლა წაყინვები მოსალოდნელია ზაფხულშიც. ამა თუ იმ ხანგრძლივობით წაყინვებს ყოველწლიურად აქვს ადგილი სხვადასხვა ინტენსიურობით. განასხვავებენ წაყინვების სამ ტიპს:
1. ადვექციური წაყინვები, რომლებიც წარმოიშობა ცივი ჰაერის მასების შემოჭრის დროს და 2–3 დღის განმავლობაში გრძელდება. ასეთი წაყინვების დროს ჰაერისტემპერატურამ შეიძლება 0°–ზე დაბლა დაიწიოს და საკმაოდ ვრცელი ტერიტორია მოიცვას.
2. რადიაციული წაყინვები, რომლებიც წარმოიქმნება ნიადაგის ზედაპირის ინტენსიური გაცივების შედეგად. ასეთ წაყინვებს ადგილი აქვს ღამით, მოწმენდილ ამინდში და ლოკალურ ხასიათს ატარებს. რადიაციული წაყინვების სიძლიერე და ინტენსივობა ძირითადად ადგილლობრივ პირობებზე — რელიეფის ხასიათზე, ნიადაგსა და ჰაერის ტენიენობაზე და ა. შ. არის დამოკიდებული. ასეთი სახის წაყინვები შეიძლება ყოველდღიურად გაგრძელდეს გარკვეული დროის განმავლობაში.
3. ადვერქტიურრადიაციული წაყინვები ანუ შერეული წაყინვები იცის ცივი ჰაერის მასების შემოჭრისა და შემდგომში მისი ღამის გამოსხივების (გადაცივების) შემთხვევაში ასეთი წაყინვების შედეგად დღისით ნიადაგის ზედაპირი რამდენადმე ცივდება და სითბოს მარაგი მის ღრმა ფენებში კი კლებულობს, ხოლო ღამით იწყება მისი ინტენსიური გამოსხივება. ამ შემთხვევაში ადვერქციისა და რადიაციის პროცესები ერთმანეთს ავსებს, რაც ღია, ქარისაგან დაუცველი ადგილებისათვის მეტად საშიშია. ამ დროს ტემპერატურამ შეიძლება დაიწიოს –2°–4°–მდე და უფრო დაბლაც და 2–3 დღე გასტანოს.
მიჩნეულია, რომხანგრძლივობა წაყინვის მეტი ვიდრე 4 სთ ეს წარმოადგენს საშიშროებას ხწხლზე და ბუჩქარებზე. ხოლო გაყინვა −5 °C ინტენსივობით ქვემოთ შეუძლია გამოიწვიოს დაზიანება სელის, ხოლო −6… −7 °C იწყებს დაზიანებას შაქრის ჭრხლის, ასევე სიმინდის და სახვ.
ბუნიობის დროს დედამიწის ჩრდილოეთი და სამხრეთი პოლუსები მზისგან თანაბარი მანძილითაა დაცილებული, და თეორიულად დედამიწის ყველა წერტილში დღე და ღამე თანაბარია
მოვლენა, რომელსაც ადგილი აქვს წელიწადში ორჯერ (დაახლოებით 20 მარტს და 23 სექტემბერს). ამ დროს მზე ზენიტშია ჩრდილოეთ ტროპიკის მიმართ, ამიტომ ჩრდილოეთი ნახევარსფფერო გაცილებით მეტ სითბოსა და სინათლეს იღებს, ვიდრე სამხრეთი. 21 მარტსა და 23 სექტემბერს მზე ეკვატორის მიმართ ზენიტშია, რის გამოც ჩრდილოეთი და სამხრეთი ნახევარსფეროები სინათლისა და სითბოს თანაბარ რაოდენობას იღებენ. 21 მარტი და 23 სექტემბერი გაზაფხულისა და შემოდგომის ბუნიაობის, ანუ დღე-ღამური ტოლობის დღეებია
ბერილიეფი პერსეპოლისში — სიმბოლო ზოროასტროიზმი ნავრუზა — დღე შემოდგომის ბუინობისა ძალა ცნობილი მებრძოლი ხარი, გარდასახვა დედამიწის, და ლომის გარდასახვა მზის , თანაბარია
ზეახალი ვარსკვლავი (ლათ. supernova [ˌsuːpərnoʊvə] (მხ. რ.), supernovae [ˌsuːpərnoʊviː] (მრ. რ.), ტერმინი გამოიგონეს ასტრონომებმა — ვალტერ ბაადემ და ფრიც ზვიკიმ 1931 წელს) — ვარსკვლავი, რომლის ბრწყინვალება რამდენიმე წამში იზრდება, დაახლოებით, 20 ვარსკვლავიერი სიდიდით, შემდეგ კი შედარებით ნელა მცირდება და პირვანდელ ნათებასთან საერთო აღარაფერი აქვს. ზეახალი ვარსკვლავის ანთება ბევრად დიდი მასშტაბის მოვლენაა, ვიდრე ახალი ვარსკვლავისა. ანთების მაქსიმუმის დროს ზეახალი ვარსკვლავის ბრწყინვალება, თითქმის, უტოლდება იმ გალაქტიკის ბრწყინვალებას, რომელსაც ეკუთვნის. ამ დროს სპექტრში ჩანს ძალიან განიერი ხაზები. ეს მიუთითებს იმაზე, რომ ვარსკვლავიდან ნივთიერება გამოიტყორცნება 20000 კმ/წმ-მდე სიჩქარით. ზეახალი ვარსკვლავის ანთება იშვიათი მოვლენაა; ცალკეულ გალაქტიკაში, საშუალოდ, საუკუნეში ერთხელ ხდება. მას მერე, რაც XVII საუკუნის დასაწყისი ტელესკოპი გამოიგონეს, ჩვენს გალაქტიკაში ზეახალი ვარსკვლავის ანთება არ შეუნიშნავთ. იმ ადგილებში, სადაც, მატიანეების მიხედვით, ზეახალი ვარსკვლავი აინთო, ამჟამად შეიმჩნევა თავისებური მნათი ნისლეულები, რომლებიც ზეახალი ვარსკვლავის ანთების შედეგადაა წარმოქმნილი. მათგან ყველაზე კარგად შესწავლილია კიბორჩხალისებრი ნისლეული, რომელიც 1054 წელს ანთებული ზეახალი ვარსკვლავის ადგილზე მოჩანს. ამ ზეახალი ვარსკვლავის ნაშთია გამოკვეთილი პულსარიკიბორჩხალისებრ ნისლეულში. ნისლეულის ცენტრალური ნაწილი და პულსარისპექტრის ვრცელ დიაპაზონში (რადიოდიაპაზონი, რენტგენული დიაპაზონი და სხვა) ასხივებენ. გაფართოების სიჩქარე ამჟამად, დაახლოებით, 1500 კმ/წმ-ია. როგორც ჩვეულებრივ ზეახალი ანთებას ვამჩნევთ პოსფაქტუმს, ანუ როცა მოვლენა მოხდა და მისი გამოსხივებამ მოაღწიამ ჩვენამდე. ის ითვლება ვარსკვლვების ევილუციის ბოლო სტადიად.
იხ.ვიდეოები
როგორც ცნობილია, ვარსკვლავში თერმო ბირთვული რეაქცია მიმდინარეობს. რეაქციის მიმდინარეობასთან ერთად, მასში მონაწილე ნივთიერების რაოდენობა იკლებს და წამოიქმნება წითელი გიგანტი. ამ დროს რეაქციის შედეგად წარმოქმნილი წნევა მცირდება და დგება მომენტი, როცა წითელი გიგანტის შიგნით არსებულ წნევას მისივე მიზიდულობის ძალა გადააჭარბებს ანუ არსებული წონასწორობა ირღვევა. ზედა ფენებში არსებული მატერია „ჩაიქცევა“ და დიდი აჩქარებით დაეცემა ცენტრში არსებულ მატერიას დომინირებული სცენარი
. ხდება აფეთქება, რის შედეგადაც ვარსკვლავის მატერია დიდი სიჩქარით გაიტყორცნება სივრცეში. ამ მომენტს ზეახალი ვარსკვლავის ანთება (აფეთქება) ჰქვია. დაკვირვებად სამყაროში ეს ერთ-ერთი ყველაზე გრანდიოზული მოვლენაა. აფეთქების ენერგია გამოსხივდება ყველა დიაპაზონში და მთლიანად პროცესი უაღესად მასშტაბურია. გამოსხივების სიმძალვრე ზოგჯერ მთელი გალაქტიკის გამოსხივებასაც კი აღემატება. აფეთქების შედეგად ვარსკვლავს ჩამოსცილდება ზედა ფენები, რჩება მხოლოდ ბირთვი, კომპაქტური ობიექტი, რომლის თვისებებს მხოლოდ მისი მასა და, შესაბამისად, გრავიტაციული ველის ძალა განსაზღვრავს. მასში არსებული მატერია თავისივე გრავიტაციის გამო იკუმშება და მისი სიმკვრივე წარმოუდგენელ სიდიდეს აღწევს.
ზეახალის აფეთქება - წარმოადგენსძირითდ წყაროს ვასკვლავთოშირისი სივრცის შევსების ქიმ. ელემენტებს ატომური ნომრები მეტად (როგორც ამბობენ მძიმე) He. თუმცა ამ პრიცესბმა განაპირობა ელემენტების ფორმირება და თავისი იზოტოპების ჩათვლით.
თითქმის ყველა მძიმე ელემენტია He დან Fe - შედეგად კლასიკური თერმობირვული სინთეზის შედეგად. მაგალთად
ვარსკვლავების ბირთვებში ან ზეახალვასრკვალვების აეთქების დროს, p - პროცესის დროს თერმობირთვული რექცია როდესაც წარმოიშობა კოლაფსის შედეგად ბირთვებში ზეახალი ვარსკვლავებში და პასუხიმგებელია წარმოშიბის ზოგიერთი მდიდარი პროტონების ატომურ ბირთვებში მძიმე რკინაის..
