ციცინათელა

                                           ციცინათელა

                                                     

ციცინათელები (ლათ. lampyridae) — მწერები ხოჭოების ოჯახის. აქვთ წაგრძელებული მუქი ფერის სხეული. დედლები მატლს ჰგვანან. ღამის მწერები არიან. ციცინათელების ზოგი სახეობის ზრდასრულ დედლებს მუცლის ბოლოზე აქვს მანათობელი ორგანო. მრავალი სახეობის მატლები და კვერხცებიც ანათებენ. ციცინათელების ოჯახში 2040-მდე სახეობაა. ტროპიკულ აფრიკაში ციცინათელების ერთ სახეობას ფანრის მაგივრად იყენებენ. ამისათვის რამდენიმე მანათობელ ციცინათელას მარლის ტომარაში ათავსებენ და ასე ინათებენ გზას. ადგილობრივი გოგონები სილამაზისთვის ციცინათელებს თმაშიც იმაგრებენ.

იხ. ვიდეო

ნათება ციცინათელებს ემსახურება ერტანეთის კომუნიკაციაში. ამ სახეობის ოჯახიდან პრქტიკულად გამოიხატება სქესის სიგნალში , ასევე დაცვისა და ტერიტორიების სიგნალები: თითქოსდა მოუწოდებს  დედალი  მამრს, სიგნალით ,,თანხმობა'' და ,,უარყოფა'' სიგნალი მმარის ასევე სიგნალი აგრესიის და სხვ. თუმცა ყველა სახეობას არ აქვს ფართო სპექტრის სიგნალები ზოგირეთი მაგ., Lampyris noctiluca, გამოსხივებს მხოლოდ მოწოდებას, ხოლო უმრავლეს სახეობას Photinus და  Photuris მამრებს არ გააჩნიათ. 

მექანიზმი ნათების - რეაქცია ნათების რამდენიმე ქიმიური შეამდგენლობა. ერთ-ერთია გამძლე გათბობის და არსებობა მცირე რაოდენობით არის - ლუციფერონი.სხვა ნივთიერებები - ფერმენტი ლუციფერაზის.  ასევე ადენოზინტრიფოსფორმჟავა

ადენოზინტრიფოსფორმჟავა (ატფ) — უჯრედის ნებისმიერი ფუნქციის ენერგიით უზრუნველყოფის უშუალო წყარო. უჯრედის ყოველგვარი აქტივობა — მოძრაობა, ბიოსინთეზი, ელექტრობის გენერაცია და სხვ. — ხორციელდება ატფ-ის ჰიდროლიზის შედეგად გათავისუფლებულ ენერგიის ხარჯზე

Boeing B-52 Stratofortress

               Boeing B-52                                Stratofortress

                       

                          B-52H ავღანეთის ცაზე, 2006 წ

ინგლ. Boeing B-52 Stratofortress ,,სტრატოსფეროს ციხესიმაგრე'' - აშშ-ს სტრატეგიული ბომბდამშენი აწარმოა ,,ბოინგმა'' სამხედრო საჰაერო ზალბშია 1955წ-დან 

ეს თვითმფრინავი ჩაენაცვლა  B-36. 15 კმ სიმაღლეზე არაზებგერითი სიჩქ. შეუძლია წაიღოს სხვადასხვა შეიარაღება მათ შორის ბირთვული. ძირითადი ამოცანა იყო სსრკ ნებისმიერ წერტილში მიეტანა თერმობირთვული ბომბი.

იხ. ვიდეო

ერთ-ერთი მოდიფიცირებული ბ-52 - ბ-52ჯ - წარმოადგენს აბსოლიტური რეკორცმენს შორეული საბრძოლო ავიაციის. ასევე ერთ-ერთი იშვიათი თვითმფრინავია რ-იც ნახევარი საუკუნეა შეიარარებაშია  მინიმუმ დარჩება 2030წ-მდე. მოდერნიზაციაზე გამოყოფილია 11,9მლრდ. დოლარი.

იხ. ვიდეო

სულ დამზადებული იყო 744ც ღირებულება ბ-52ბ - 14,43მლნ.დოლარი, ბ-52ნ - (1962წ-ს) - 9,28მლნ დოლარი, ბ-52ნ (1998წ) - 53,4მლნ დოლარი.

ბ-52 პარკი

B-52F ყრის ბომბებს  Mk 117 750 lb (340 кг) ვიეტნამის ომის დროს. ფოტო 1965—1966 წწ

ფერმის პარადოქსი

                      ფერმის პარადოქსი

                       
დაკვირვება რდაიოტელესკოპის გამოყენებით ასრულებს მნიშვნელოვან კვლევებს ფერმის პადაქსი
ინგლ. Fermi paradox - არ არსებობა ხილული კვალი უცხოპლანტელთა ცივილიზაციების მოქედების, რ-იც უნდა გაფანტულიყო სამყაროში მილიარდობით წლის განმავლობაში მათი განვითარებისას. 
პარდოქსი შემოთავაზებული იყო ფიზოკოსი ენრიკო ფერმის მიერ, რ-აც ეჭვის ქვეშ დააყენა მაღალგანვითარებული ცივილიზაციის გამოვლენის შესაძლებლობა. ის უკავშირდება ერთ-ერთი მნიშვლევანი კითხვას: არის თუ არა კაცობრიობა ერთადერთი ტექნოლოგიურად განვითარებული ცივილიზაცია სამყაროში? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემის მცდელობა იყო დრეიკის განტოლება, რ-იც აფასებს კონტაქტების შესაძლებლობას მაღალ განვითარებული ცივილიზაციების რადენობას. იხ. ვიდეო

როგორც ზემოთ ვიდეოშიცაა ნათქვამი ჩვენ (ანუ კაცობრიობამ) არ ვიცი რა სახის კავშირებს იყენებენ მაღალგანვითარებული ცივილიზაციები. ფერმიმ კი ასე უპასუხა, რომ თუ არსებობენ მაღალი განვითარებული ცივილიზაციები მაშინ სად არიან ისინი? რატომ ვერ ვხედავთ ვერანაირ კვალს გონიერი ცივილიზაციების, მაგ, როგორიცაა ზინდები, კოსმოსური ხომალდები ან რადიოგადაცემები. დაშვება დაყრდნობილი ძირითადი პარადოქსი ფერმის, ხშირად ეძახიან ,,ფერმის პრინციპი''

იხ. ვიდეო

ფერმის პარადოქსი ფორმულირებულია შემდეგნაირად. ერთის მხრივ წამოყებებულია მრავალრიცხოვანი არგუმენტები, რომ სამყაროში უნდა არსებობდეს მეგაგალაქტიკური განვითაებული ცივილიზაციები. მეორეს მხრივ არარსებობა რაიმე მნიშვნელოვანი დაკვირვება მათი არსებობისა. სიტუაცია წარმოადგენს პარადოქს და დასკვნის საფუძველს იძლევა, რომ ან ჩვენი გაგება ბუნებაზე არსწორია და ჩვენი დაკვირვებები შეცდომითია. როგორც თქვა ფერმიმ აბა სად არიან ისინი?
არსესობობს სხვადასხვა ავტორების მიერ მრავალრიცხოვანი  თეორიები გდადწყვეტა ან ახსნა ფერმის პარადოქსის. ფართოდ გავცელებული სპექტრი თეორიებს მოიცავს: დედიმიწის მარტოხელობიდან როგორც დასახლებული პლანეტა ან შეუძლებელია განასხვავო ხელოვნური სიგნალი ბუნებრივი სიგნალიდან ,,ზოოპარკის ჰიპოთეზა''.

კოსმოსური სივრცე

                            კოსმოსური სივრცე 

                         

ინტერფეისი დედამიწის ზედაპირსა და გარე სამყაროს შორის. ნაჩვენებია კარმანის ხაზი 100 კმ სიმაღლეზე. ატმოსფეროს ფენები მასშტაბურად არის დახატული, ხოლო მათ შიგნით არსებული ობიექტები, როგორიცაა საერთაშორისო კოსმოსური სადგური, არა.

ცარიელი ადგილი სამყაროს, რ-იც განთავსებულია ატმოსფეროს საზღვრის გარეთ ციური სხეულების. კოსმოსი არ არის სრულად ცარიელი არის მცირე რაოდენობით სიმკვრივე, ვარკვლავთშორისო ნივთიერების (უპირატესად მოლეკულური წყალბადი) ჟნგბადი მცირე რაოდენობით (დაჩენილი ვარსკვლავების აფეთქების შედეგად), კოსმოსური სიხივები და ელექტრომაგნიტუირი გამოსხივება, ასევე ჰიპოთეზუსი ბნელი მატერია.

იხ. ვიდეო

ზემოთ მოყვანილი თვალსაზრისებთ ჩვენ არაერთხელ შევეხები.

ეტიმოლოგია - ბერძნ.  თავდაპირველი გაგება ტერმინი ,,კოსმოსი'' (წესრიგი, მსოფლიოწყობა) ქონდა ფილოსოფიური საფუძველი, განსაზღვრუყლი ჰოპოთეზური დახურული ვაკკუმი დედამიწის გარშემო ცენტრში სამყაროსი. 

საზღვრები - მკაფიოდ არ არსებობს, ატმოსფერო გაიშვიათებულია თანდათან ზედაპირიდან დაშორების მიხედვით.

იხ. ვიდეო

 თუ ტემპერატურა იქნებოდა მუდმივი აშინ წნევა ექსპონენტურად იცვლებოდა 100 კპადან ზღვის დონიდან ნულამდე. საერთაშორისო საავიაციო ფედერაციამ დააწესა 100 კილომეტრი სიმაღლე (კარმანის ხაზი), როგორც ატმოსფეროსა და სივრცეს შორის სამუშაო საზღვარი, რადგან ამ სიმაღლეზე აუცილებელია თვითმფრინავმა პირველ კოსმოსურ სიჩქარეზე გადაადგილება, ასაწყობი აეროდინამიკური ძალის შესაქმნელად, რაც ქმნის საჰაერო ფრენის მნიშვნელობას ასტრონომებმა აშშ-სა და კანადაში გაზომეს ატმოსფერული ქარის გავლენის საზღვარი და კოსმოსური ნაწილაკების ზემოქმედების დასაწყისი. ეს იყო 118 კილომეტრის სიმაღლეზე, თუმცა თავად NASA 122 კილომეტრს სივრცის საზღვრად თვლის. ამ სიმაღლეზე, ჭურვები გადავიდა ჩვეულებრივი მანევრირებისგან, მხოლოდ რაკეტების ძრავების აეროდინამიკის გამოყენებით ატმოსფეროზე "მხარდაჭერით"

იხ. ვიდეო

                                    ზღვის დონე

                                                       

23 გრძელი მოქცევის ჩანაწერის მიხედვით მე-20 საუკუნის განმავლობაში ზღვის დონე 20 სმ-ით გაიზარდა (2 მმ-ით წლიურად)

ზღვის დონე — ზღვის საშუალო სიმაღლე, რომელიც ერთი განსაზღვრული ათვლის ზედაპირიდან იზომება. ათვლის ზედაპირის განსაზღვრა სიძნელეებთანაა დაკავშირებული და რთულ გაზომვებს ითვალისწინებს, რაც ზღვის დონის ზუსტ განსაზღვრას აძნელებს. განარჩევენ „მყისიერ“, მოქცევის, საშუალო დღე-ღამის, საშუალო თვიურ, საშუალო ნახევარ წლიურ და საშუალო მრავალწლიურ ზღვის დონეებს.

                               

ბასოლიტური სიმაღლე საზღვაო ზედაპირის (სანტიმეტრებში) რაიონში ყურის ნაკადის არელში 2008წ-ის 10 მარტის მიხედვით მიღებული იქნა ჯეისონ -1 სატელიტიდან. ისრები მიუთითებენ გეოსტრიფული დინენბზე,  რ-იც დაკავშირებულია ზღვის ზედაპირის სიმაღლის ცვლილებაზე

იხ. ვიდეო 10 ამოუცნობი ანომალია კოსმოსში 

ოსკარ პიტერსონი

                       ოსკარ პიტერსონი

                                         

                                 რუბრიკა გამოჩენილი ადამიანები ვირტუოზები

ოსკარ იმანუელ პიტერსონი (ინგლ. Oscar Emmanuel Peterson; დ. 15 აგვისტო, 1925, მონრეალი, კვებეკი, კანადა — გ. 23 დეკემბერი, 2007, ტორონტო, კანადა) — შვიდი გრემის მფლობელი კანადელი ჯაზის პიანისტი და კომპოზიტორი. დუკ ელინგტონმა მას „კლავიატურის მაჰარაჯა“ უწოდა და ის საყოველთაოდ ჯაზის ისტორიაში ყველაზე ვირტუოზ პიანისტად არის აღიარებული.

იხ. ვიდეო 

დაიბადა ვაგზლის მტირთავების ოჯახში. ადრეულ წლებში დაინტერსდა მუსიკით. პირველი გაქკვეთილები მისცა უფროსმა დამ. როცა ის გახდა 6 წლის მამამ შეასწავლა ტრობონზე და  პიანინიზე. თუმცა მან გადაიტანა ტუბერკულიოზი ადრეულ წლებში. პიტერსონი იძულებული იყო გაგრზელებულა დაკვრა ფორტეპიანინოზე (ექილებმა აუკრძალეს ჩასაბერი ინსტრუმენტზე დაკვრა).

14 წლისა ის გახდა პირველი პირზიორი კონკურსის.

                                        

                                   გამუსახული სდ დისკზე ოსკარ პიტერსონი

ხუთი წლის ასაკში მამამ ტრომბონსა და პიანინოზე დაკვრა ასწავლდა. თუმცა, 7 წლის ასაკში ტუბერკულოზის გადატანის გამო, პიტერსონი იძულებული გახდა მხოლოდ ფორტეპიანოთი შემოფარგლულიყო. კარიერის განმავლობაში თანამშრომლობდა მრავალ გამოჩენილ ჯაზის მუსიკოსთან, მათ შორის იყვნენ დეივ ბრუბეკი, რეი ბრაუნი, ბენ უებსტერი, ლუი არმსტრონგი, კაუნტ ბეისი და სხვა.

იხ. ვიდეო

პიტერსონი გამორჩევა ,,მრავალფეროვნებითა და ჰაეროვნებით ფენემენალური ტეხნიკის  შესრულებით, ძირითადი ხელევნება - სვინგისა და ბიბოპის რეპერტუარი როგორც ჩვეულებრს შედგენდა ცნობილი მელოდიებს.

იხ. ვიდეო

2004 წელს ტორონტოს ერთ-ერთ ცენტრალურ მოედანს მისი სახელი დაარქვეს

პროქსიმა კენტავრი b

                          პროქსიმა კენტავრი b

                                                    

                                          პროქსიმა კენტარვის b-ს ზედაპირი მხატრული კონცეპტი

                                          ჩვენ ვეძებთ სიცოცხლეს კომსოსში

პროქსიმა კენტავრი b (აგრეთვე პროქსიმა b) — მზის უახლოესი ვარსკვლავის, პროქსიმა კენტავრის წითელი ჯუჯა ვარსკვლავის ორბიტაზე, სასიცოცხლო ზონაში მოძრავი ეგზოპლანეტა. მდებარეობს დედამიწიდან 4,2 სინათლის წლის მანძილზე, კენტავრის თანავარსკვლავედში და წარმოადგენს მზის სისტემასთან დღემდე ცნობილ უახლოეს ეგზოპლანეტას. აღმოჩენისთანავე, ყურადღება მიიპყრო ფაქტმა, რომ ის შესაძლოა სიცოცხლისათვის ვარგისი იყოს. როგორც ამჟამინდელი მონაცემები მეტყველებს, იგი მისი ზომის სხვა პლანეტებს შორის ნამდვილად არაა საუკეთესო კანდიდატი, პლანეტის განვითარებისა და ფიზიკური მახასიათებლების შესასწავლად საჭიროა კიდევ მეტი ინფორმაცია.

პლანეტა 2016 წლის აგვისტოში ევროპის სამხრეთულმა ობსერვატორიამ აღმოაჩინა.The მეცნიერთა ვარაუდით, დედამიწასთან სიახლოვის გამო, არსებობს პლანეტის შესაძლო რობოტული გამოკვლევის შანსი პროექტ Starshot-ის ფარგლებში ან მინიმუმ „უახლოეს საუკუნეებში“.

პლანეტის აღმოჩენა რადიალური ბრუნვის მეთოდით მოხდა, სადაც დედა ვარსკვლავის სპექტრული ხაზების პერიოდული ჩაბნელება მის ორბიტაზე მოძრავ ობიექტზე მიუთითებდა.

იხ. ვიდეო

პროქსიმა კენტავრი b-ზე სიცოცხლის არსებობა დადასტურებული არ არის. ეგზოპლანეტა თავისი ვარსკვლავის გარშემო სასიცოცხლო ზონაში ბრუნავს, რეგიონში, სადაც შესაძლოა არსებობდეს სათანადო პლანეტური პირობები, მათ შორის ატმოსფერო და თხევადი წყალი პლანეტის ზედაპირზე. დედა-ვარსკვლავს, წითელ ჯუჯას, რომელიც მზეზე რვაჯერ მეტი მასა აქვს, სასიცოცხლო ზონა ∼0.0423–0.0816 ასტრონომიულ ერთეულში გააჩნია.

მიუხედავად სასიცოცხლო ზონაშ მდებარეობისა, პროქსიმა კენტავრი b-ზე სიცოცხლის არსებობა მაინც კითხვის ნიშნის ქვეშ დგას. ამის მიზეზი პოტენციურად სარისკო ფიზიკური პირობებია. ეგზოპლანეტა იმდენად ახლოსაა თავის ვარსკვლავთან, რომ შესაძლოა სინქრონულად იყოს ჩაკეტილი. თუ პლანეტის ორბიტული ექსცენტრიულობა 0-ის ტოლია, ეს შესაძლოა გახდეს სინქრონული მოძრაობის მიზეზი, რაც გულისხმობს ერთ მცხუნვარე მხარეს, რომელიც მუდამ ვარსკვლავისკენაა მიქცეული და მეორე, მუდამ ბნელ და გაყინულ მხარეს. პლანეტის ზუსტი ორბიტული ექსცენტრიულობა უცნობია, ცნობილია მხოლოდ ის, რომ ეს მაჩვენებელი 0,35-ზე დაბალია — პოტენციურად საკმარისი იმისათვის, რომ ორბიტული რეზონანსი მერკურის მსგავსი ჰქონდეს. ამ შემთხვევაში, მეცნიერები ფიქრობენ, რომ ნებისმიერი საცხოვრებლად ვარგისი ზონა, ასეთის არსებობის შემთხვევაში, შეზღუდული იქნება სასაზღვრო რეგიონით ორ უკიდურეს მხარეს შორის, რაც როგორც წესი, ტერმინატორის ხაზით გამოიხატება. მხოლოდ აქ შეიძლება იყოს შესაძლებელი თხევადი წყლის არსებობა.

ევროპის სამხრეთული ობსერვატორიის ვარაუდით, თუ პლანეტაზე წყალი არის და აქვს ატმოსფერო, შესაძლებელია, რომ მასზე დედამიწის მსგავსი საშუალო ტემპერატურა იყოს. შესაძლოა პლანეტის დიდი ნაწილი სიცოცხლისათვის ხელსაყრელი იყოს, თუკი მას საკმარისი სისქის ატმოსფერო აქვს იმისათვის, რომ ვარსკვლავისგან მიბრუნებულ მხარეზე სათანადო ოდენობის სითბო გაატაროს. თუ ატმოსფერო არსებობს, სიმულაციების შედეგად დგინდება, რომ ფორმაციიდან 100–200 წლის შემდეგ პლანეტამ შესაძლოა ირადიაციის შედეგად ზუსტად იგივე ოდენობის წყალი დაკარგა, რაც დედამიწამ. ამ ეტაპზე, ტელესკოპებისა და სხვა ტექნიკური საშუალებებით პლანეტის მასშტაბური შესწავლა მიმდინარეობს, რათა მეტი გახდეს ცნობილი მისი შემადგენლობისა და ატმოსფეროს შესახებ.

იხ. ვიდეო

ატილა

                                      ატილა

                                               

                            ფრაგმენტი ფრესკიდან ეჟენა დელაკრუატის (დაახლ. 1840წ)

ატილა (ლათ. Attila, ბერძ. Ἀττήλας, გ. 453) — ჰუნების ბელადი 434 წლიდან 453 წლამდე, რომელმაც, თავისი მმართველობის ქვეშ, რეინიდან შავი ზღვის ჩრდილოეთ სანაპირომდე ბარბაროსული ტომები გააერთიანა.

                                         

                                         ატილა უნგრული მუზეომიდან

ჰუნთა მმართველის სახელი ფიგურირებს გერმანულ ხალხურ ეპოსში, საიდანაც ის სკანდინავიურ საგებში გადავიდა. ხალხთა დიდი გადასახლებისას შეთხზულ გერმანელთა ადრეულ თქმულებებში ატილა გერმანელ მეფეთაგან უდიდესად ითვლებ

იხ. ვიდეო

ატილას დაბადების წელი და ადგილი დღემდე უცნობია. მისი ასაკის დადგენა შეიძლება დიდი ვარაუდით პრისკე პანიონელის 448 წლის აღწერით ატილა იყო წვერიანი მამაკაცი, რომლის თმას სითეთრე სულ მცირედით შეხებოდა. აქედან გამომდინარე, შესაძლოა ვივარაუდოთ, რომ ატილა უნდა დაბადებულიყო მეხუთე საუკუნის პირველ ათწლეულში.

                                         

                  ატილა მიდის რომში. ილუსტრაიცია მხატვარ ულპიანო კეკი

პირველიად ატილა და ბლედი ბიზანტირური პროვინიაზე ილირიაზე (ჩრდ, სერბეთი) გაილაშქრება დაიწყო 441წ-ს უკიდურესად უიღბლო დროს აღმოსავლეთ რომოალების დროს როცა მათი არმია იყო მიმართული სპარსელების წინაამღდეგ და ვანდალების მეფის გაიზერხის სიცილიაზე. გაიზერიხი კუნძულზე გადსხა ჯარი  440წ-ს მის წინაამღდეგ გაგზავნილი იყო 441წ-ის შემოდგომაზე ექსპედიციული კორპუსი ბიზანტიელი მთეაური არებიონდი.ის სიცილიაში ჩავიდა ძალიან გვიან, როცა ვანდალებმა დატოვეს კუნძული.ამვე დროს 441 წ-ს სპარსელები დაეცნენ მცირე აზიას, ბრძოლა მალე დასრულდა ბიზანტიამ დაუთმო აღმოსავლეთ ანატოლია. თანხმად პეისკე პანიონელის საბრძოლო მოქედებები დაიწყო თავდასხმის შემმდეგ რომალებზე ბაზრობაზე ჩრდ. ბელგრადით. 

მეორე ბრძოლა დაიწყო 447წ-ს ხოლო ამ ხნის განმავლობაში ატიკამ და ბლედამ მთელი არმიის მობილიზება მოახდინეს