დიდი ატრაქტორი დიდი მიზიდულობის ცენტრი შეიცანი სამყარო

         დიდი ატრაქტორი დიდი მიზიდულობის ცენტრი                                           შეიცანი სამყარო

                         

პანორამა საყრდენი მოკლეტალღების უნფრაწითელი ცის დიაპაზონში - მდგომარეობა დიდი ატრაქტორის (Great Attractor) მინიშნებულია გრძელი ღრმა ისრებით პირველი ქვედა კუთხეში
ინგლ. attract  - მოზიდვა, მოზიდვა, გატაცება

გრავიტაციული ანომალია, განლაგებული  გალაქტიკათშორისო სივცეში.
იხ. ვიდეო

მანძილზე დაახლ. 75 კგპ, ანუ სახლ 250 სინ. წ. დედამწიდან გონიოს თანავასკვლავედში. ეს ობიექტის 5⋅10¹⁶ M_ʘ (ან 10⁵ მასა ირმის ნახტომის) წარმოადგენს, უფრო მეტად ზე  უზრამაზარი გალაქტიკათშორისო გროვას წარმაოდგენს. საშუალო სიმკვრივე ნივთიერება დიდი ატრაქტორის რაიონში იმდენად დიდი მასა აქვს, რომ აღემატება საშუალო სიმკვვრივეს სამყაროსი იმდენად გიგანტური ზომის არის არა მხოლოდ ჩვენი ვასრკვლვათ სისტემა, არამედ სახვა გალაქტიკები და მათი გროვები ახლოს (მათ შრის ქალწული გროვა და მთელი რიგი ზეგიგანტური გროვებს) გააჩნიათ პეკულარული ( არაჩვეულებრივი) სიჩქარეები მიმართული მისკენ უზარმაზარი ფორმირდება  გალაქტიკების ნაკადი.

იხ. ვიდეო

ეფექტი. რ-თაც ატრაქტორი ახდენს გავლენას მოძრაბაზე დამზერილი ჩვენგან გალაქტიკებსა და გროვებზე სივრცეზე რადენიმე ასეული მილიონი სინათლის წელზე ადასტურებს მისი არსებობას. 

ცენტრში დიდი ატრაქტორში - გროვა გონის თანავარსკლავდში ACO 3627, - განლაგებულია გადაკვეთილი ორი უზარმაზარი სტრუქტურა, გიგანტური გროვა ჰიდრა-ცენტარვა და მათ შორის გიგანტური გროვა ქალწულის თანავარსკლავედში, გროვა ცენტარვა A3526 და გონის თანავასკლავედის გროვა და სხვ. გადაჭიმული გროვები  ფარშევანგის თანავასკლავედიდან ილაქნების  გიგანტური გროვამდე. 

საზღვარი გიგანტურიგროვების ლინეიკა. თეთრი ხაზებით აღნიშნულია ნაკადები მოძრაობის (მისი საზღვრების) გალაქტიკების და მათი გროვების გიგანტური ცენტრის მიზიდულობის - დიდი ატრაქტორის

იხ. ვიდეო

1960-იან წლებში ცენტრის მიზიდვის აუცილებლობა არსებობის აუცილებლობა პრგმოზირებას მოჰყვა  სხვადა სხვა შეუსაბამობა ხოლო 1970წწ დიპოლის ანიზოტროპია რელიქტიურ გამოსხივება და ცნობილი იმ დროსათვის წყაროს - დედამიწის მზსთან ერთად მოძრაობა გალაქტიკის ცენტრის  გარშემო გედის თანავარსკლავესკენ,ასევე  მოძრაობა ლომის თანავარსკლავედისკენ, მონაცემები ადასტურბდა იმას, რომ ჩვენი გალაქტიკა მისი მეზობლებთან ერთად 

                                                  
ტელესკოპ ჰაბლის მირ გდაღებული ფოტო  სურათი ცის რეგიონი სადაც მდებარეობს დიდი ატრაქტორი
შეადგენენ ადგილუბრივ ჯგუფს, ასევე ქალწულის გროვაში, გარდა ურთიერთ მოძრაობისა, ისინი მოძრაობენ 600კმ|წმ სიჩქ. ჰიდრას თანავარსკლავედის მიმართულებით. სუპერპოზიცია სიჩქარის მოძრაობის გროვივების ქალაქტიკების ქალწულის თანავარსკლავედში და დიდი ატრაქტორის და ასევე  იძლევა საშუალებას  დამზერითი მოძრაობის ირმის ნახტომის ფარდოფიდათ კოსმოსური სისტემების აღრიცხვის  გაზომილი სიდიდით ანიზოტროპიული რელიქტიური გამოსხივება.
ამ გზით მეცნიერები მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ არსებობს დიდი ატრაქტორი, რ-იც ჩვენგან დაშორებულია დახლ. 60მგპ, უზარმაზარი გროვები მატერია. მათი მიზიდულობა საკმაოდ ერთმნიშვნელოვანია, რომ არ დაირღვეს გრავიტაციული კავშირი გალაქტიკათსორისო გროვების ერთმანეთის. პირველად ჰიპოთეზა წამოაყენა ანალ დრესლერიმ 1986წ-ს. პირდაპირი დამზერა დიდი ატრაქტორის. გართულებულია იმის გამო, რომ ის მდებარეობს ე.წ. ,,გაქცევის ზონაში'' დახურული დაკვირვების სიბრტყეში ირმის ნახტომში გზაზე დიდი რაოდენობით ვარკსვლავებისა და ვარკლვათშორისო გაზების გამო, გროვათა ნივთიერებები მკაფიოდ არის განლაგებული გზაზე მხოლოდ რადიოდაკვირვებით რედგენული წყაროები. 1980-იან წლებში რადიოტელესკოპის დახმარებით იყო აღმოცენილი (პირველი ,,გაქცევის  ზონა'') ახალი გროვა 20მგპ სიშორეზე კიჩოს თანავარსკლავედში. აღრიცხვა მისი გავლენა მიგვიყვანა რადენჯერმე უკეთესი თანხმობამდე განლაგებით კოსმოსური ფონური დიპოლის. თუმცა ამ სავაუდო მიმართულებამ დიდი ატრაქტორზე სიმკვრივე ხილული გალაქტიკები და იზრდებოდა, გროვებში  თავდაპირველად იყო 50-მდე გალაქტიკა, რაც არ იყო საკმარისი შემადგენლობა დიდი ატრატორის მასის. მხოლოდ 1990წწ გრძელი დიაპაზონის ოპტიკური დათვალიერება სამხრეთ ნახევარსფეროში მდებარე სხვადასხვა ტელესკოპებით, ევროპულ ობსერვატორიის მეცნიერებს საშუალებას მიეცათ ამ კლასტერში ეპოვათ კიდევ 600 გალაქტიკა.

ატომური ფიზიკა

                      ატომური ფიზიკა

                                                    

ფიზიკის დარგი რ-იც შეისწავლის ატმური დონეზე მიმდინარე ფიზიკურ პროცესებს. იხ. ლიკზე ელემენტარული ნაწილაკები

აღმოცენდა XIXს დასასრულსა და — და XX ს ექსპერიმენტების შედეგად,  რომელმაც დაადგინა, რომ ატომი წარმოადგენს დადებითად დამუხტული ბირთვის და უარყოფითად დამუხტული ელექტრონების სისტემას, განვითარება ჰპოვა  კვანტური მექანიკის შექმნაში, რაც ხსნიდა ატომის სტრუქტურას. ატომური ბირთვის სტრუქტურას სწავლობს ბირთვულ ფიზიკა.

იხ. ვიდეო

ფიზიკის ნაწილი , რომელიც შეისწავლის  ატომების, იონებისა და ელექტრონული კონფიგურაციების სტრუქტურას და თვისებებს, ასევე იმ ელემენტარულ პროცესებს, რ-იც ისინი  მონაწილეობენ. ატომური ფიზიკა მოქმედებს წრფივი ზომებით დაახლოებით ⋅10−8 სმ და ენერგიის შესაბამისად, 1 eV . ატომური ფიზიკის მთავარი ამოცანაა ატომის ყველა შესაძლო მდგომარეობის დადგენა. ატომური ფიზიკის ძირითადი სექციებია ატომური თეორია, ატომური სპექტროსკოპია, რენტგენოლოგიური სპექტრული ანალიზი, რადიო სპექტროსკოპია, ატომური კოლიზიის ფიზიკა.

ტომსინის ატომის მოდელი

თანამედროვე ატომური ფიზიკის საფუძველს წარმოადგენს კვანტურ – მექანიკური თეორია, რომელიც აღწერს ფიზიკურ ფენომენებს ატომურ – მოლეკულურ დონეზე. ატომური ფიზიკა ატომს განიხილავს, როგორც დადებითად დამუხტული ბირთვის და უარყოფითად დამუხტული ელექტრონების სისტემას. ამ სისტემის თვისებები და მასში მიმდინარე ელემენტარული პროცესები განისაზღვრება ელექტრომაგნიტური ურთიერთქმედებით, განსხვავებით ბირთვული ფიზიკისა და ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკისაგან, სადაც ძლიერი ურთიერთქმედება და სუსტი ურთიერთქმედება ფუნდამენტურ როლს ასრულებს .

ატომის პლნეტარული მოდელი

ბორის ატომის მოდელი

პლანეტარული მოდელი ატომის მას ჰქონდა მრავალი ნაკლოვანება, რომელთაგან ყველაზე მნიშვნელოვანი დაკავშირებული იყო ელექტრონის ენერგიის თეორიულად სწორ დაკარგვასთან: მას შემდეგ, რაც ელექტრონი ბრუნავს ატომის გარშემო, იგი ექვემდებარება ცენტრიდანული აჩქარებას, ხოლო ლარმორის ფორმულის თანახმად, ნებისმიერი დატვირთული ნაწილაკი, რომელიც მოძრაობს აჩქარებით, ასხივებს ენერგიას. თუ ელექტროანი ენერგიას კარგავს, მაშინ საბოლოოდ ის უნდა დაეცეს ბირთვს, რაც სინამდვილეში ასე არ ხდება. ატომის მოდელის დახვეწა შესაძლებელი გახდა მხოლოდ ატომის შესახებ სრულიად ახალი იდეების პერსპექტივიდან, რომელიც აღმოაჩინა გერმანელმა ფიზიკოსმა მ. პლანკის მიერ, რომელმაც მეცნიერებაში შემოიტანა ქვანტას ცნებები. 1905 წელს, აინშტაინმა შემოგვთავაზა ფოტოელექტრული ეფექტის კვანტური ახსნა, და განსაზღვრა კვანტური შუქი, როგორც სპეციალურ ნაწილაკად, მოგვიანებით კი - ფოტონი. 1913 წელს ნ.ბორმა თქვა, რომ ელექტრონს არ შეუძლია ბრუნვა თვითნებურად, მაგრამ მკაცრად განსაზღვრულ ორბიტებში, თვით ენერგიის შეცვლის გარეშე, თვითნებურად დიდი ხნის განმავლობაში. ორბიტაზე ორბიტაზე გადასვლას გარკვეული ენერგია სჭირდება - ენერგიის კვანტი .

იხ. ვიდეო

ბორის ატომის მოდელი ექსპერიმენტულად დადასტურდა გერმანელი ფიზიკოსების ჯ. ფრანკის და გ. ჰერცის ექსპერიმენტებში. ატომური სპექტრის თეორია კიდევ შემუშავდა გერმანელი ფიზიკოსის ა. სომერფელდის ნაშრომებში, რომელმაც ალტერნატივა ელექტრონების უფრო რთული ელიფსური ორბიტები. ატომის კვანტური თეორია განმარტავს დამახასიათებელი რენტგენოლოგიური სპექტრის სტრუქტურას და ატომების ქიმიური თვისებების პერიოდულობას. თუმცა, ატომური ფიზიკის შემდგომი განვითარებით, ატომის კვანტური მოდელი შეწყვეტილა ატომის შესახებ იდეების დონეს. ფრანგი ფიზიკოსის ლ. დე ბროგლის ვარაუდით მიკროელექტრონების, კერძოდ კი ელექტრონის, მოძრაობის ორმაგი ბუნებაა. ეს თეორია ემსახურებოდა კვანტურ მექანიკის შექმნის ამოსავალ წერტილს, გერმანელი ფიზიკოსების W. Heisenberg და M. Born- ის, ავსტრიელი ფიზიკოსის E. Schr E.dinger- ის და ინგლისელი ფიზიკოსის P. P. Dirac- ის ნაშრომებში. და მის საფუძველზე შეიქმნა ატომის თანამედროვე კვანტური – მექანიკური 

ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკა

    ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკა

                                    

                               სტანდარტული მოდელი ელემენტარული ნაწილაკების

 ფიზიკის ნაწილი, რომელიც სწავლობს მატერიის უმცირეს ფორმებს და მათ შორის არსებულ ურთიერთქმედებებს. დღეისათვის ცნობილია 17 ელემენტარული ნაწილაკი, ასევე არსებობს თეორიული ნაწილაკები, როგორებიც არიან ტაქიონები, ბნელი მატერია და გრავიტონები. ელემენტარული ნაწილაკების ცხრილი იყოფა კვარკებად, ლეფტონებად, ურთიერთქმედების გადამტან ბოზონებად. არსებობს კვარკების სამი თაობა; გარდა პირველისა, რომელშიც შედის ზედა და ქვედა კვარკები, ყველა არასტაბილურია და ნუკლონების წარმოქმნაში (პროტონები და ნეიტრონები) მხოლოდ პირველი თაობის კვარკები მონაწილეობენ.

                                            კვანტური ველი თეორია

                                           

                                                   ფეიმანის დიაგრამა

                                             ფონი

                                             სიმეტრია 

                                             ხელსაწყოები

                                             განტოლებები

                                              სტანდარტული მოდელი

                                             არასრული თეორიები

                                              მეცნიერებები

 ასევეა ლეფტონების შემთხვევაში; არსებობს სამი თაობა. აქედან ატომის შედგენილობაში შედის მხოლოდ პირველი თაობის წარმომადგენელი — ელექტრონი. ყველა ლეპტონს გააჩნია მისი სახელწოდების ნეიტრინო. ნეიტრინო ძალზე სუსტად ურთიერთქმედებს; მაგალითისთვის ნეიტრინოს უფრო მარტივად შეუძლია გააღწიოს დედამიწაში, ვიდრე ფოტონს მინაში. ურთიერთგადამტანი ბოზონებიდან გლუონი შედის ნუკლონების შედგენილობაში. ის ერთმანეთთან აერთებს კვარკებს ნეიტრონის თუ პროტონის ბირთვში. ფოტონი არის ელექტრომაგნიტური გამოსხივების კვანტი, მათ შორის ხილული სინათლის. სკალარული ბოზონი ანუ ჰიგსის ბოზონი განსაზღვრავს ყველა სხვა ელემენტარული ნაწილაკის მასას. კვანტური ფლუქტუაციის ეფექტის თანახმად მთელი სამყარო ცურავს ჰიგსის ბოზონების ოკეანეში იხ ლინკზე  ანუ ვაკუუმში. ვაკუუმი არის უჰაერო სივრცე,

  იხ. ვიდეო

ფრანსუა VI დე ლაროშფულო

              ფრანსუა VI დე ლაროშფულო

                        

ფრ. François VI, duc de La Rochefoucauld; დიაბადა 1613წ-ის 15 სექტემბერს პარიზი. სიკვდილის თაირიღი 1680წ-ის 17 მარტი (66წ-ის) ჰერცოგი დე ლაროშფუკოდან - ფრანგი მწერალი, ავტორი თხუზულების ფილოსოფიური-მორალისტური ხასიათის. მოღვაწე ომის ფრონტის. მამის  სიცოცხლეში (1650) ატარებდა თავდაზნაურთა ტიტულსპრინც დე მარსიაკის. შვილთაშვილი ფრანსუა დე ლაროშფულის როცა მოკლული იქნა წმინდა ბართლომეს ღამეს. ათი წლის განმავლობაში მეშაობდა მეუმარებზე. გამორჩეულია მისი აფორიზმები ,,მაქსიმის'' სახელწოდებით

                                                         

                            პირველი ავტორის გამოცემის სათაური,,მაქსიმი'' 1665

იხ. ვიდეო

საინტერესო ფაქტი - ისტორია გულსაკიდი დედოფლის ანა ავსტრიელის,  ცნობილი რომანის საფუძველი ,,სამი მუშკეტერი'' ალექსანდრე დიუმამ აიღო ,,მემუარებიდან ფრანსუა დე ლაროშფულო. გაგრძელება  რომანის  ,,ოცი წლის შემდეგ'' ლაროშფულო გამოყვანილია თავისი ძველი ტიტულით - პრნცი დე მარსიანი, როგორც ადამიანი რმოელიც ეცდება მოეკლა არამისი, ასევე მომხრე იყო ჰერცოგ დე ლონგვინის.  დიუმას თანახმად, იქმადე მამა შვილის ჰერცოგიანიასი იყო არა ლაროშფულო (როგორც ამტკიცებენ იმ დროის ჭორები), არამედ ზუსტად არამისი (გამოგონილი პერსონაჟი რომელსაც არ ჰქონდა პროტოტიპი)

ოლმეკები

                                    ოლმეკები

                                                    

ოლმეკური თავი სამიდა ერთერთი სან-ლორენსო-ტენეჩლიტანა, 1200 - 900 ჩვ. წ. აღ.

      უძველესი, კოლუმბამდელი ცივილიზაცია, რომელიც ცხოვრობდა სამხრეთ-ცენტრალური მექსიკის ტროპიკულ დაბლობზე, თანამედროვე ვერაკრუსისა და ტაბასკოს შტატების ტერიტორიაზე. 

იხ. ვიდეო

ეს ცივილიზაცია ყვაოდა ჩვენს ერამდე 1500-400 წლებში.  ეს იყო პირველი მესოამერიკული ცივილიზაცია, რომელმაც საფუძველი ჩაუყარა აქ შემდგომი ცივილიზაციების განვითარებას. სხვა მომდევნო, უახლოესი საზოგადოებების მსგავსად, ვარაუდობენ, რომ ოლმეკებიც ასრულებდნენ სისხლის გამოშვების რიტუალს და თამაშობდნენ ბურთს.

                                                 

                            ,,მებრძოლი'' ქანდაკება ოლმეკების ეპოქის, 1400 - 400 ჩვ. წ. აღ.

ოლმეკებისათვის დამახასიათებელი ყველაზე ცნობილი ასპექტია მათი ხელოვნების ნიმუშები, კოლოსალური ზომის თავები. მე-19 საუკუნის ბოლოსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში, ოლმეკების არტეფაქტები იყიდებოდა კოლუმბამდელი ხელოვნების მაღაზიებშიც კი. ოლმეკების ხელოვნების ნიმუშები მიჩნეულია ყველაზე გასაოცრად და ლამაზად უძველეს ამერიკულ ნიმუშებს შორის, უფრო მეტიც, ისინი მსოფლიო შედევრებს შორის იკავებენ ადგილს.

იხ. ვიდეო

ოლმეკების „ჰართლენდი“ — ამ ტერმინით მოიხსენიებენ არგეოლოგები მექსიკის ყურის სანაპირო დაბლობებს, სადაც დაიბადა ოლმეკების ცივილიზაცია. ამ ტერიტორიას ახასიათებს ჭაობები, პატარა გორაკები, ქედები და ვულკანები. ჩრდილოეთით ის შემოსაზღვრულია ტუშტლასის მთებით. აქ ოლმეკებმა ააშენეს ქალაქი-სალოცავების კომპლექსები: სან-ლორენცო-ტენოჩტიტლანი, ლა-ვენტა, ტრე-საპოტესი და ლაგუნა-დე-ლოს-კეროსი.

დიდი პირამიდა ლა-ვალეტა (ტობალო)

ჩვენთვის დაზუსტებით არაა ცნობილი ოლმეკების ცივილიზაციის მზის ჩასვენების მიზეზი. ერთი, რაც ცნობილია, ისაა, რომ ძვ.წ. 400-350 წლებში “ოლმეკების ჰართლენდის” აღმოსავლეთ ნაწილი მოსახლეობისგან დაცარიელდა და ეს ტერიტორია დაუსახლებელი დარჩა ჩვ.წ. მე-19 საუკუნემდე. ტერიტორიის ასეთი დეპოპულაცია განპირობბული იყო “გარემოს ძალზე სერიოზული ცვლილებით, რომელშიც სერიოზული გახდა მსხვილი ფერმერული აქმიანობის წარმოება”. ოლმეკები კი მთლიანად დამოკიდებულნი იყვნენ სოფლის მეურნეობაზე, ნადირობასა და შემგროვებლობაზე. მეცნიერების აზრით, ეს ცვლილებები გამოწვეული იყო ტექტონიკური ძვრებით ან მდინარეების დაშლამვით

ლა- ვალეტა – ს ოლმეკის კულტურის ცენტრი, „დიდი პირამიდისგან“ არც თუ ისე შორს, გადაშლილია ფართო და ქვის ოთახი, რომელსაც ესაზღვრება ყველა მხრიდან, ვერტიკალურად მდგომი ბაზალტის სვეტები. შუაში იდგა რაღაც გაუგებარი სტრუქტურა - პლატფორმა, რომელიც აშენდა იგივე ქვის სვეტებისგან. ”ჩვენ გაინტერესებთ ამ უცნაური შენობის დანიშნულება,” იხსენებს სტრინლინგი. - ყველაზე გულდასაწყვეტი რამ ითქვა ხმამაღლა, მაგრამ ჩემს გულში ყველას საუკეთესოს იმედი ჰქონდა. ჩვენს წინაშე ფართო შესაძლებლობები იყო. ”ლა ვენტას ძველი მცხოვრებლების მიერ ამ ქვის პლატფორმის მშენებლობაზე დახარჯული შრომის მთლიანი რაოდენობა მიუთითებს მის მნიშვნელობაზე.”

როდესაც პლატფორმა გაიწმინდა, არქეოლოგების წინაშე გამოჩნდა ერთგვარი ბაზალტიკური სახლი, რომელიც ნახევრად მიწაში იყო  ჩაფლული. მისი გრძელი მხარე შედგებოდა ცხრა სწორკუთხა სვეტისაგან, ხოლო ხუთი მხრიდან ხუთი მხრიდან. ზემოდან, ეს მართკუთხა სტრუქტურა გადახურული იყო იმავე ბაზალტის საყრდენების ბოძებით. "სახლს" არც ფანჯრები ჰქონდა და არც კარები. უძველესი მშენებლები ნაღმტყორცნების და ნებისმიერი სპეციალური საკინძების დახმარების გარეშე, იმდენად ოსტატურად ეკიდებოდნენ ერთმანეთს გიგანტურ ქვის სვეტებს ერთმანეთთან, რომ თაგვი ვერ შევიდოდა მათ შორის.  თითოეული მათგანი იწონიდა თითქმის ორ, ან თუნდაც სამ ტონას და ჰქონდა სიგრძე 3 მეტრი, რომლის დიამეტრი 30 სანტიმეტრია. ხელით ვინჩისა და ძლიერი თოკების დახმარებით, მუშებმა დაიწყეს იდუმალი შენობის ზემოდან გაყვანა. ოთხი ბაზალტის საყრდენის ამოღების შემდეგ, სახურავში არსებული ხვრელი ისეთი ფართო გახდა, რომ შეიძლება გარისკვეს, სადაც გარბოდა იქ, სადაც მრავალი საუკუნის წინ ლა-ვალეტა- ს ქურუმების მიერ  ფართო კედლები იყო დაფარული სქელ შავი  სამრხი.

ილუზია

                                      ილუზია

                                           

გრძნობების მოტყუება, რაღაც, როგორც ჩანს, ანუ დამახინჯებული აღქმა. დაშვებული არაერთფეროვანი ინტერპრეტაცია.

პროგრამა ილუზიონისტის ნომერი

გადატანითი აზრი - განსაკუთრებით არაცვეულებრივზე, ოცნებაზე.

იხ. ვიდეო

შეძლაბა აღმოცენდეს ფსიქიურად ჯამრთელ ადამოანებს (ფიზიკური ფიზიოლოგიური ილუზია)

ოპტიკური ოლუზია - საერთო ვიზუალური წარმოსახვა, გამოწვეული არაზუსტი არადეკვატური ცნობიერება კორექტირება მხედველობითი წარმოსახვის (მაგ., თუ შევხედადავთ უარყოფითი ფესვდოსკოპით, შედეგად ადამიანი დაინახავბს უკუღმა პროცესებს).

ამ "საიდუმლო საათების" გამჭვირვალე ციფერბლატი შეუძლია შეუქმნას  მნახველს ილუზია, რომ ისრები ყოველგვარი მექანიზმის გარეშე მუშაობს.

 ხმის ილუზია - შეპარდის ტონი 

ფიზიალოგიური -  ასოცირდება პირის ანალიზატორების (სენსორული ორგანოების) პერიფერული ან ცენტრალური კავშირების მახასიათებლებთან (მაგალითად, მოძრავი მატარებლის ფანჯარაში ჩანს ლანდშაფტი უწყვეტ მოძრაობაში გამოიყურება; ან, მაგალითად, თუ სხვადასხვა მასის რამდენიმე ობიექტი რამდენჯერმე აამაგრებთ ერთდროულად ორივე ხელით, შემდეგ კი სხვა) იგივე მასის წყვილი ობიექტი, შემდეგ ხელში ობიექტი, რომელშიც ადრე მსუბუქია, უფრო მძიმე ჩანს, ვიდრე სხვა ობიექტი. ილუზია ფსიქოლოგიაში - აღმოცენდება როგორც შედეგი ფსიქოლოგიური აღგზებადობა. აღნიშნული ოლუზიის ფორმა არ არის დაკავშრებული აღწერილი გარეგნულად მსგავსი ფენომენები ფიზიოლოგიისა და ოპტიკის კანონების გამო.

ასევე არის აფექტური (ფსიქოლოგიური ოლუზია, ემოციური ოლუზია) - აღმოცენებული გავლენით განწყობის ცვალებადობის გავლენა ან მწვავე ფორმირების გავლენა შიში, შფოთვა. იხ. ვიდეო ოპტიოკური ოლუზია

ნეირომეცნიერება

აღქმა დაკავშირებულია ტვინის სპეციფიკურ აქტივობასთან და, შესაბამისად, შეიძლება გამოიწვიოს ტვინის სტიმულაცია. (ილუზორული) აღქმები, რომელთა გამოწვევაც შესაძლებელია, მერყეობს მარტივი ფოსფენებიდან (მნათობების გამოვლენა ვიზუალურ ველში) მაღალი დონის აღქმებამდე. ერთი შემთხვევის კვლევაში პაციენტზე, რომელიც გადიოდა ეპილეფსიის მკურნალობის წინა ქირურგიულ შეფასებას, ელექტრული სტიმულაცია მარცხენა დროებით-პარიეტალურ შეერთებაზე აღძრა ახლომდებარე (ილუზორული) ადამიანის აღქმა, რომელიც „მჭიდროდ „დაჩრდილავდა“ ცვლილებებს პაციენტის სხეულის პოზიციასა და პოზაში. .

ოსირისი

                                      ოსირისი

                                                        

 (ეგვიპტურად „უსირ“) — ძველ ეგვიპტურ მითოლოგიაში ერთ-ერთი უმთავრესი ღვთაება; მცენარეულობისა და წყლის ღმერთი, მიცვალებულთა მფარველი და მსაჯული. დედამიწის ღვთაების გების და ცის ქალღმერთის ნუტის ძე, ისიდას ქმარი და ძმა, ჰორის მამა. ძვ. წ. III ათასწლეულის შუა ხანებიდან ოსირის კულტი ქალაქ ბუსირისიდან მთელ ეგვიპტეში გავრცელდა. კულტის ცენტრი ქალაქი აბიდოსი გახდა. ყოველწლიურად აბიდოსში ქურუმები ოსირისის მთის ეპიზოდებს ხალხის წინაშე დრამატულ სცენებად წარმოადგენდნენ. მითის მიხედვით, ოსირისი თავის სამეფოს (დედამიწას) ბრძნულად და სამართლიანად მართავდა. შურის გამო იგი მოუკლავს ძმას — სეთის, უდაბნოს ბოროტ ღვთაებას, და მისი გვამი მდინარე ნილოსში ჩაუგდია. ისიდას უპოვნია ქმრის ცხედარი, მაგრამ სეთის იგი მოუპარავს, 40 ნაწილად დაუყვია (ნომთა რიცხვის შესატყვისად) და მთელ ეგვიპტეში მიმოუბნევია. დიდი ძებნის შემდეგ ისიდას შეუგროვებია ოსირისის გვამის ნაწილები და გაუცოცხლებია. ბერძნულ-რომაულ ეპოქაში ოსირისის კულტი ფართოდ გავრცელდა ეგვიპტის ფარგლებს გარეთ. ოსირისის კულტი, მკვდარი და აღმდგარი ღვთაებისა ბუნებას განასახიერებდა.

იხ. ვიდეო

წარმოშობა

თანახმად ძველიეგვიპტური ტექსტების და პლუტარქეს მონაყოლით, ოსირისი იყო უფროსი ვაჟი ღმერთი გებისა და ნუტის. ის დაიბადა პირველი ხუთი წმინდა დღის, რ-იც ხურავს წელს. მასთან (სამი დღის შემდეგ) დაიბადა და-ტყუპები ისიდა. მისი და იყო ნეფტიდა ძმა ი სეთი. ოსირისი იყო მეთხე ღმერთი ღმეთების სამეფოდან დედამიწაზე საწყისი დროის, მას ძალაუფლება მიიღო მისი დიდი ბაუბისგან რას, და შუ და მამა გებისგან.

                                             

ფრაგმენტი ფიგურის; შესაძლოა იყოს მომტირალი ქმარი ისიდა XVIII დინასტია. ლუვრი

ეგვიპტელებს სწამდათ, რომ დასავლეთის კარიბჭესთან, მაღალ ტახტზე იჯდა ოსირისი. სიკვდილის ღმერთს მასთან გარდაცვლილები მიჰყავდა, რომლებიც შემდეგ სიტყვებს წარმოთქვამდნენ:

• „მე ხალხისთვის ბოროტება არ მომიტანია“,
• „არ მიქურდავს“,
• „არ მიყაჩაღია“,
• „არ მომიკლავს და მოკვლა არ მიბრძანებია“,
• „არავისთვის ტანჯვა-წამება არ მიმიყენებია“,
• „სუსტი არ დამიჩაგრავს“.

ამის შემდეგ გარდაცვლილი სასწორთან მიჰყავდათ. სასწორის ერთ-ერთ თეფშზე მის გულს, ხოლო მეორეზე ქალღმერთ მაატის თუ გარდაცვლილი ცრუობდა, ცოდვებით დამძიმებული გული სასწორს თავის მხარეს დახრიდა და იგი საშინელი ურჩხულების მსხვერპლი გახდებოდა. თუ არ ცრუობდა, სასწორი გაწონასწორდებოდა და გარდაცვლილი დასავლეთის ქვეყანაში გადადიოდა.

თანახმად ჰელიოპოლისის ლეგედის, ოსირისმა შექმნა ეგვიპტის ცივილიზაცია, ასწავლა ხალხს რელიგია და მიწათქმოქედება განსაკუთრებით ვაზის, ბოლო მოუღო ველურობას. ამის გამო შეშურდა მის უფროს ძმას სეთის.

                                              

                                         უფლისწული ოსირისი  ბრუკლინის მუზეომი

ძველი ტექსტებში პირამიდების წარწერებზე წერია: სეთი გაბრაზდა ძმაზე დაგებული კვანტის გამო, ხოლო მოგვიანებით - მრუშობის გამო. სეთის ცოლი სახელად ნეფტიდამ შეიყვარა ოსირისი და მიიღო სახე მისი მეუღლის ისიდის, ეყოლა მისგან ვაჟი ანუბისი. როცა ისიდამ გაიგო ღალატის შესახებ ნეფტიდის. ის სასოწარკვეთით ყვიროდა და  ლენტი   გაწყვიტა ლენტი საწორწილო საწოლთან. მან მიმართა თოტის, რიმელმაც აღუქვა დაბრუნება საყვარელი მეუღლის. ეშინოდა რა ქმრის რისხვის, ნეფტიდა ჩააგდო   ახლშობილი ანუბის ლერწმის ჭურჭელში სადაც ძაღლების დახმარებით იპოვა ისიდამ. სეთიმ გადაწყვიტა შური ეძია ძმაზე. თანახმად ადრეული ლეგენდის  ვერსიით ნადირობისას მოკლა. ხოლო გვინდელი ვერსიით კი 72 მოკავშირესთან ერთად შეთქმულება მოუწყვეს. ერთერთი დღესასწაულზე მან უბრძანა დაენზადებინათ მშვეიერი ვარდისფერი სარკოფაგი გადმოსაცემად პირობა მისცა ის ვისაც მოერგებოდა. ოსირისი ჩაწვა სარკოფაგში, შეთქმულებმა თვზე დააფარეს სახურავი და გადააგდეს ნილოსში. თანახმად მეფისის ლეგენდისა, სხეული ოსირისის გადააგდეს მდინარეში სადაც სამი დღე და სამი ღამე იყო თევზები ჭამდნენ. ამიტომ ძველი ეგვიპტელებისთვის თუ მდინარეზე ვინმე დახჩობდა ითვლებოდა წმინდანად. მკვლელობა მოხდა 17 თვის ჰატჰორში (ანუ ნომბერში) 28 წლის მართველობისა მართველობისას სიცოცხლის ოსირისის როცა მზე იყო მორიელში.