ოსირისი

                                      ოსირისი

                                                        

 (ეგვიპტურად „უსირ“) — ძველ ეგვიპტურ მითოლოგიაში ერთ-ერთი უმთავრესი ღვთაება; მცენარეულობისა და წყლის ღმერთი, მიცვალებულთა მფარველი და მსაჯული. დედამიწის ღვთაების გების და ცის ქალღმერთის ნუტის ძე, ისიდას ქმარი და ძმა, ჰორის მამა. ძვ. წ. III ათასწლეულის შუა ხანებიდან ოსირის კულტი ქალაქ ბუსირისიდან მთელ ეგვიპტეში გავრცელდა. კულტის ცენტრი ქალაქი აბიდოსი გახდა. ყოველწლიურად აბიდოსში ქურუმები ოსირისის მთის ეპიზოდებს ხალხის წინაშე დრამატულ სცენებად წარმოადგენდნენ. მითის მიხედვით, ოსირისი თავის სამეფოს (დედამიწას) ბრძნულად და სამართლიანად მართავდა. შურის გამო იგი მოუკლავს ძმას — სეთის, უდაბნოს ბოროტ ღვთაებას, და მისი გვამი მდინარე ნილოსში ჩაუგდია. ისიდას უპოვნია ქმრის ცხედარი, მაგრამ სეთის იგი მოუპარავს, 40 ნაწილად დაუყვია (ნომთა რიცხვის შესატყვისად) და მთელ ეგვიპტეში მიმოუბნევია. დიდი ძებნის შემდეგ ისიდას შეუგროვებია ოსირისის გვამის ნაწილები და გაუცოცხლებია. ბერძნულ-რომაულ ეპოქაში ოსირისის კულტი ფართოდ გავრცელდა ეგვიპტის ფარგლებს გარეთ. ოსირისის კულტი, მკვდარი და აღმდგარი ღვთაებისა ბუნებას განასახიერებდა.

იხ. ვიდეო

წარმოშობა

თანახმად ძველიეგვიპტური ტექსტების და პლუტარქეს მონაყოლით, ოსირისი იყო უფროსი ვაჟი ღმერთი გებისა და ნუტის. ის დაიბადა პირველი ხუთი წმინდა დღის, რ-იც ხურავს წელს. მასთან (სამი დღის შემდეგ) დაიბადა და-ტყუპები ისიდა. მისი და იყო ნეფტიდა ძმა ი სეთი. ოსირისი იყო მეთხე ღმერთი ღმეთების სამეფოდან დედამიწაზე საწყისი დროის, მას ძალაუფლება მიიღო მისი დიდი ბაუბისგან რას, და შუ და მამა გებისგან.

                                             

ფრაგმენტი ფიგურის; შესაძლოა იყოს მომტირალი ქმარი ისიდა XVIII დინასტია. ლუვრი

ეგვიპტელებს სწამდათ, რომ დასავლეთის კარიბჭესთან, მაღალ ტახტზე იჯდა ოსირისი. სიკვდილის ღმერთს მასთან გარდაცვლილები მიჰყავდა, რომლებიც შემდეგ სიტყვებს წარმოთქვამდნენ:

• „მე ხალხისთვის ბოროტება არ მომიტანია“,
• „არ მიქურდავს“,
• „არ მიყაჩაღია“,
• „არ მომიკლავს და მოკვლა არ მიბრძანებია“,
• „არავისთვის ტანჯვა-წამება არ მიმიყენებია“,
• „სუსტი არ დამიჩაგრავს“.

ამის შემდეგ გარდაცვლილი სასწორთან მიჰყავდათ. სასწორის ერთ-ერთ თეფშზე მის გულს, ხოლო მეორეზე ქალღმერთ მაატის თუ გარდაცვლილი ცრუობდა, ცოდვებით დამძიმებული გული სასწორს თავის მხარეს დახრიდა და იგი საშინელი ურჩხულების მსხვერპლი გახდებოდა. თუ არ ცრუობდა, სასწორი გაწონასწორდებოდა და გარდაცვლილი დასავლეთის ქვეყანაში გადადიოდა.

თანახმად ჰელიოპოლისის ლეგედის, ოსირისმა შექმნა ეგვიპტის ცივილიზაცია, ასწავლა ხალხს რელიგია და მიწათქმოქედება განსაკუთრებით ვაზის, ბოლო მოუღო ველურობას. ამის გამო შეშურდა მის უფროს ძმას სეთის.

                                              

                                         უფლისწული ოსირისი  ბრუკლინის მუზეომი

ძველი ტექსტებში პირამიდების წარწერებზე წერია: სეთი გაბრაზდა ძმაზე დაგებული კვანტის გამო, ხოლო მოგვიანებით - მრუშობის გამო. სეთის ცოლი სახელად ნეფტიდამ შეიყვარა ოსირისი და მიიღო სახე მისი მეუღლის ისიდის, ეყოლა მისგან ვაჟი ანუბისი. როცა ისიდამ გაიგო ღალატის შესახებ ნეფტიდის. ის სასოწარკვეთით ყვიროდა და  ლენტი   გაწყვიტა ლენტი საწორწილო საწოლთან. მან მიმართა თოტის, რიმელმაც აღუქვა დაბრუნება საყვარელი მეუღლის. ეშინოდა რა ქმრის რისხვის, ნეფტიდა ჩააგდო   ახლშობილი ანუბის ლერწმის ჭურჭელში სადაც ძაღლების დახმარებით იპოვა ისიდამ. სეთიმ გადაწყვიტა შური ეძია ძმაზე. თანახმად ადრეული ლეგენდის  ვერსიით ნადირობისას მოკლა. ხოლო გვინდელი ვერსიით კი 72 მოკავშირესთან ერთად შეთქმულება მოუწყვეს. ერთერთი დღესასწაულზე მან უბრძანა დაენზადებინათ მშვეიერი ვარდისფერი სარკოფაგი გადმოსაცემად პირობა მისცა ის ვისაც მოერგებოდა. ოსირისი ჩაწვა სარკოფაგში, შეთქმულებმა თვზე დააფარეს სახურავი და გადააგდეს ნილოსში. თანახმად მეფისის ლეგენდისა, სხეული ოსირისის გადააგდეს მდინარეში სადაც სამი დღე და სამი ღამე იყო თევზები ჭამდნენ. ამიტომ ძველი ეგვიპტელებისთვის თუ მდინარეზე ვინმე დახჩობდა ითვლებოდა წმინდანად. მკვლელობა მოხდა 17 თვის ჰატჰორში (ანუ ნომბერში) 28 წლის მართველობისა მართველობისას სიცოცხლის ოსირისის როცა მზე იყო მორიელში.