სავარცხლურები

                       სავარცხლურები

                                               შეიცანი ოკეანის სამყარო

                                      

       Ctenophorae ილუსტრაცია  ე. ჰეკელის სამუშაოდან, ლამაზი ფორმები ბუნების (1904)

სავარცხლურები (ლათ. Ctenophora) — ზღვის უხერხემლო ცხოველთა კლასი ნაწლავღრუიანთა ტიპისა (ზოგჯერ განიხილავენ დამოუკიდებელ ტიპს). სავარცხლურები თავისუფლად მცხოვრები ცხოველებია. 

                                              

                                                              Spotted Comb Jelly

მოძრაობენ სხეულის ზედაპირზე მერიდიანულად 8 რიგად განლაგებული მოსასმელი ფირფიტებით ანუ სავარცხლებით. აქვთ გამჭვირვალე, პარკის მსგავსი სხეული, რომლის ერთ ბოლოზე პირია განლაგებული, მეორეზე — წონასწორობის ორგანო. ზოგს 2 საცეცი აქვს, რომლებიც დაგრძელება-დამოკლების უნარის გამო მათ საკვების მოპოვებაში ეხმარება. პირიდან საკვები გადადის ხახაში, შემდეგ კუჭში, საიდანაც პერიფერიისაკენ მიემართება რადიალური და მერიდიანული არხების მთელი სისტემა, რომელიც ყრუდ ბოლოვდება. სხეულის კედელსა და ნაწლავს შორის გამჭვირვალე ლაბოვანი ნივთიერების შრეა (მეზოგლეა). სავარცხლურები ჰერმაფროდიტები არიან. იკვებებიან წვრილი პლანქტონური ცხოველებით. სავარცხლურების უმრავლესობა მსურავ ცხოვრებას ეწევა, ზოგი ფსკერზე დაცოცავს. ცნობილია სავარცხლურების 100-ზე მეტი სახეობა. ზოგს ფოსფორული ნათება ახასიათებს. იხ.ვიდეო

თიქმის ყველა სავარცლურები მტაცებელია. მათი რაციონს წარმოადგენს სხვადასვა წყლის ცხოველები ზღვის ლავრადან და რიტოფერების  დაწყებული  დასრულებული პატრა ზომის კიბოსნარებით.  პფიციალურად ცნობილია 100 - 150 სახეობა, კიდევ 25 არ არის  აღწერილი და სახელი დარქმეული.

კენტოფორების ყველაზე გავრცელებული წარმომადგენლები არიან Cydippida, ოვლოიდური სხეულის მფლობელები და წაგრძელებული საცეცები, გარშემორტყმული საყრდენებით წებოვანი უჯრედებით - კოლაბლასტები. ცენოფორების გარეგნობა და ცხოვრების წესი მრავალფეროვანია: ამ ტიპს მიეკუთვნება ბრტყელი და ღრმა ზღვის პლატიკენიდები, რომლებშიც მოზრდილებს არ აქვთ "ბორცვები" და ზედაპირული ბერო, არ აქვთ მოკლული საცეცები და იკვებებიან სხვა კენტოფორეებზე. ასეთი დიომორფიზმი საშუალებას აძლევს რამდენიმე სახეობას ერთდროულად ეფექტურად თანაარსებონ, რადგან სხვადასხვა ტიპის ნადირობის გამო, მათი ეკოლოგიური ნიშები არ არის გადახურული.

სინათლის დიფრაქცია სოკოს ფირფიტები Mertensia ovum

სახეობების უმეტესობა ჰერმაფროდიტია; უფრო მეტიც, ისინი გვხვდება როგორც ერთდროულად (ერთდროულად (კვერცხუჯრედებისა და სპერმის წარმოქმნით) წარმოქმნით), ასევე თანმიმდევრული (სხვადასხვა დროს სხვადასხვა გამეტების წარმოქმნით) მათი ჰერმაფროდიტიზმის ფორმით. განაყოფიერება, როგორც წესი, გარეგანია, თუმცა პლაქტენიდები ხასიათდება შინაგანი განაყოფიერებით და ცოცხალი შობადობით. ლარვები, როგორც წესი, პლანკტონური ფორმებია, რომლებიც გარეგნულად მსგავსია პატარა ციდიპიდებით, მაგრამ ონტოგენეზის პროცესში მათი სტრუქტურა იცვლება მანამ, სანამ ისინი არ გახდებიან ზრდასრული ფორმების მსგავსი. სულ მცირე რამდენიმე სახეობაში, ლარვას შეუძლია ნეოტინირება. ეს, ჰერმაფროდიტიზმთან ერთად, საშუალებას აძლევს პოპულაციებს სწრაფად გაიზარდოს რიცხვი.

არაკლასიფიცერუბული სახეობა  Tortugas red: ჩანს საცეცები 

რბილი სხეულის მიუხედავად, უძველესი კენტოფორები შემორჩენილია ნამარხი ჩანაწერით; უძველესი ნამუშევრები თარიღდება ადრეული კამბრიანის დასაწყისში (დაახლოებით 525 მილიონი წლის წინ). ფილოგენეტიკურ ხეზე კენოფორების პოზიცია დიდი ხანია, კამათის საგანია; უახლესი მონაცემების თანახმად, მოლეკულური ფილოგენეტიკის შედეგებზე დაყრდნობით, კენოფორები ყველა სხვა ცხოველის დასტა ტაქსონია. ითვლება, რომ ყველა თანამედროვე კენოფორის ბოლო საერთო წინაპარი იყო cidippidae- ს მსგავსი და რომ ყველა თანამედროვე ფორმა წარმოიშვა კრეტას-პალეოგენის გადაშენების შემდეგ, ანუ შედარებით ცოტა ხნის წინ.