ეგვიპტელები მკვიდრი ქრისიანული ჯგუფი უმსხვილესი ეთნოგრაფიული ჯგუფი. . ახ. წ.IV-VI საუკუნეშიეგვიპტეშიქრისტიანობაუმთავრესი რელიგია იყო, სანამ ამ ქვეყანასარაბებიდაიპყრობდნენ.მიუხედავად იმისა, რომ მოსახლეობის მნიშვნელოვან უმცირესობად იქცნენ, ადგილობრივებმა რწმენა შეინარჩუნეს. ისტორიულად, ისინიკოპტურ ენაზელაპარაკობდნენ,დემოტური დამწერლობისპირდაპირ მემკვიდრეზე, რომელიც რომაულ ხანაში იყო გავრცელებული. მაგრამ ეს ენა დღეს გაქრობის პირასაა დაXVIII საუკუნიდანმხოლოდ ღვთისმსახურებაში გამოიყენება. კოპტები ძირითადადარაბულადსაუბრობენ.
ეგვიპტური კოპტები საერთო რაოდენობა 10 - 20 მილიონი
ეგვიპტელი კოპტები ახლო აღმოსავლეთის უდიდეს ქრისტიანულ საზოგადოებას წარმოადგენენ, ისევე როგორც რეგიონის უდიდეს რელიგიურ უმცირესობას. ისინი ეგვიპტის მოსახლეობის დაახლოებით 10%-ს შეადგენენ. კოპტემი მიჩნეულია უძველესი ეგვიპტელების. იხ. ვიდეო
ეგვიპტური ენა ასევე ძველეგვიპტური ენა — ძველ ეგვიპტელთა ენა. გავრცელებული იყო ძველ ეგვიპტეში. მიეკუთვნება აფრაზიული ენების ოჯახს. ეს არის ერთ-ერთი უძველესი ენა მსოფლიოში საკუთარი დამწერლობის სისტემით. ყველაზე ძველი წერილობითი ძეგლები ეკუთვნის IV ათასწლეულს ჩ. წ.-მდე, ხოლო ყველაზე ახალი - მე-5 საუკუნეს. ეგვიპტური ენის მეცნიერული შესწავლა იწყება XIX საუკუნის მეორე მეოთხედიდან, მას შემდეგ, რაც ჟან ფრანსუა შამპოლიონიმ გაშიფრა რამდენიმე იეროგლიფი.
კოპტური მართლამადიდებლური ტაძარი წიმნდა მარიასი ხართუმში სუდანი
ეგვიპტური ენის შემდეგი განვითარებაა კოპტური ენა, რომელსაც ეგვიპტელი ქრისტიანები იყენებდნენ.
გენეტიკური კვლევებმა კოპტური ეგვიპტელების აჩვენა, რომ ისინი განსხვავდებიან ეგვიპტელი მუსულმანებისგან. მიუხედავ ამისა კოპტები ყველაზე მეტად მჭიდროდ არიან დაკავშირებული მუსულმან ეგვიპტელებთან ვიდრე სხვა მოსახლეობა. უფრო ფართოდ კველევებმა გვაჩვენა, რომ კოპტები დაკავშირებული არიან სახრ. ევროპელებთან და ნუმიბიელებთან.
წმინდა მარიამის ეკლესია კაიროში
კოპტები წარმოადგენენ ერთერთი ყველაზე ძველ ქრისტიანებს თემს ახლო აღმოსავლეთში. ისინი გადარჩნენ როგორც დამოუკიდებელი რელიგიური თემი მიუხედავდ შიშისა და ეგვიპტელებთან ინტეგრქააციისა. 10 - 20 % მოსახლება სართო მსახლეობის. კოპტემი ამაყობენ იმით, რომ მათი ეკლესია ერთერთი მოციქულის მიერ და იყო პირველი არ გათიშული ჯაჭვი პატრიარქი. ძირითადი ნაწილი 16 საუკუნის განმავლობაში არ ურთიერთობდა როგორც რომალულ-კათოკური ეკლესითნ ასევე სხვდასხვა აღმოსავლეთ ეკლესისთან.
კოტური დამწერლობა ქავეზე (დაახლ. III ს)
641წ-ს ეგვიპტეში არაბები შეიჭრენ, რ-საც წინაამღდეგობას უწევდა ბიზანტიის იმპერიის არმია, მაგრავ ვარანაირი წინაამღდეგობა ვერ გაუწიეს ადგილობრივმა მოსახლეობამ. თუმცა წინაამღდეგობა ეგვტილების არაბული მართველობის წინაამღდეგ ეგვპტე გრძნობდა რადენი ხანი IX ს-მდე.
არაბებმა დააკისრეს გადასახადი, ცნობილი, როგორც ჯიზია ქრისტიანებს სტატუსი ზიმიმი მიიღეს.
არაბები VII ს იშვიათად იყენებდნენ ტერმინს თვითონ,,ეგვიპტელების'' ტერმინით კოპტები რ-საც თვითონ კოპტებს უწოდებდნენ თავისთავს. კოპტური ეკლესიას სახელი.
ნავთობის ფასის ვარდნა გრძელდება და რუსული რუბლი და ეკონომიკაც
საშუალო ფასი ნავთობის Brent მარკის 1987წ-დან აშშ ბარელში რუსეთის გაკოტრების ხაზი
უარი რუსეთის ოპეკის წინადადებაზე 1,6 მილიონი ბარელის მოპოვებაზე დღეში ნავთობის 2018წ-ის დონეზე შენარჩუნება მისი დროის გაგრძელება 2020წ-მდე შემიცირება კიდევ 1,5 მილნ ბარელით საშიშროეის გამო მსოფლიო ბაზარზე ნავთობის მოთხოვნის კლება კორონავირუსის გამო მოიტანა რეკორდული ვარდნა ნავთობის ფასის ყველაზე დაბალი 41,28 დოლარი ბარელში. ხოლო რუსული რუბლი კი 5 მანეთიტ გაიფადა როგორც დოლარის ასევე ევროს მიმართ იხ. ვიდეო
რუსეთუს იფლაცია ყველაზე დაბალზე ისტორიული მინიმუმზე რუბლი ვარდნას განაგრძობს. ხოლო ნავთობი გაიფებას.
იქიდან გამომდინარე, რომ კორონავირუს უკავშრდება ნავთობის ვარდნა და ხოლო რუსული რუბლი პირდაპირ მიბმულია მის ფასზე და გარდა ამისა რუსეთს დღემდე სანქციების ქვეშაა მომავლის მიმართა გაურკვევლობა და უკეთესობის პროგნოზიც არ ჩანს მიმინუმ ერთი წელი სავარაუდოდ როცა ახალი ვაქცინას შექმნიან ხოლო თუ ნავთობის ფასის ვარდნა გაგრძელდა რუსული რუბლი დამაემედებელი ვერ იქნება.
ნავთობის ფასის ვარდნა გრძელდება და 1991-წის დონეს გაუტოლდა. იხ. ვიდეო რა ელის პუტინის რუსეთს და პუტინს ვიანიდა საუდის არაბეთი ნავთობის მოპოვების გაზრდა აპირებს მაშ საიტ მიდის ნავთობის ფასი და პუტინის თამაშები. შეგახსენებთ, რომ როცა სსრკს დაშალა ნავთობის ფასი 20$ ღირდა ბარელი მაშ ხომ არ განმეროდება იგივე იხ. ვიდეო
საუდის არაბეთმა გამოუცხადა ნავთობის ომი რუსეთს
იხ ლინკზე ქვემოთ შემგთავაზოთ სტატია ამ თემის გარშემო კერძოდ აქ საუბარია იმაზე, რომ საუდის არაბეთმა ამ კრიზისის ფონზე განაცხადა რომ ის ზრდის ნავბთობის მოპოვებას და ამით კიდევ უფრო დაეცემა მისი ფასი ამის შესახებ წერენ ,,ბლუბრეგი'' და ,,ზის ვოლ სტრი ჟურნალი'' , სააგენტო ბლუბერგის ინფორმაციით საუდის არაბეთს განზრახული აქვს გაზარდოს 12 მილიონამდე დღ.ღ აპრილში უკვე კი - 9, 7 მილიონ დან 10 მილიონამდე ფაქტიუარრად ეს ნისნავს ნავთობის ომს რუსეთან ამისშესახებ ზემოთ ვიდეოშიც იყო საუბარი საუდელებს განზრახული აქვს ფასები დაუკლოს აშშ-ს 7$ ბარელში ასევე ჩდრ. ევროპელებს 8 $ აღმოსავლეთ აზიას 6$ ეს ხდება იმიტომ რომ რუსეთმა ვერ შეძლოს ნავთობის გაყიდვა.
იხ. ვიდეო რურუსლი ეკონომიკის პოლიტიკის ფიასკო გრძელდება
6 მარტს შეხვედრა იყო ,,ოპეკიკასა'' და არა პოკესი წევერების წვეყნებს ყაზახეთი რუსეთი აზრბაიჯანი შორის და ვერ მოხდა შეთანხმება რუსეთმა უარი განაცხადა 1,5მილ. ბარელით შეემცირებინა ნავთოპბის მოპოვება.
როგორც ,, აბარევაწელი'' წერს რუსეთის გარიგების ჩაშლა ,,,ოპეკთან, რუსეთი დაკარგავს $100 - 1500 მილონ დღეში. ( ანუ 3მილირდ. თვეში) ვნახოთ სადამდე გაქაჩავს რუსეთი.
გავაგრძელოთ რუსეთის მიმოხილვა ორშაბათს ანუ 2020წ-ის 16 მარტს რუსეთის ჩამოშლა გრძელდება რუსული მთავარი ეკონომიკების აქციების ჩამოშლა და უწოდეს იდეალური შტორმი როგორც ჩანს ეს კიდევ გაგრძელდება იხ. ვიდეო ვნახოთ სადამდე გაუძლებს რუსული ეკონომიკა
გავაგრძელოთ მაშ დღეისთვის 26 დოლარი ღირს და რუსეთი კარგავს ყოველდღე 150 მილიონ დოლარს იხ ლინკზე აქ საინტერესო ისაა რომ რუბლის ავტომატურად მიყვება და ახალი გაუფასურებაში გადადის. უნდა ვივარაუდოთ რომ ამ ფონზე 20 დოლარზე ჩამოვა ერთი ბარელი ტენდეცია ასე გვიჩვენებს ხოლო რუსეთის ეკონომიკა კატასტროფის წინაშე დადგება. საუდელები აძევებენ რუსეთის ნავთობის მსოფლიო ბაზრებიდან და რუბლი ჩამოშლის წინაშეა იხ. ვიდეო შესაძლოა ნავთობის ფასი 15$ დოლარზეც ჩამოვიდეს
იხ. ლინკზე ბლუმბერგის ნალიზით 20$დოლარს ჩამოცდეობაო
გაგრძელება 2020წ-ის 23 მარტი რუსეთი გადახედავს ბიუჯეტს ნავთობის ფასის ვარდნის გამო ბარელი ღირს დღეისთვის 26$ ხოლო ევროზე 87 რუბლი იხ ბმულზე
იხ . ვიდეო პუტნი მიიღო მისაღები საუდიტებმა პუტინი გააგზავნეს ერთ ადგილზე.
რითი დასრულდა რუსეთისა და სადუის არაბეთის ნავთობის ომი რუსეთის სასტიკი დამარცხებით პუტინი დათანხმდა პირობებზე იხ. ბმულზე სტატია
რუსეთი და პუტინი შოკშია და ისტერიკაში ეხლა თანხმა არის ყველა პირობებზე რასაც საუდიტები წაუყენებენ სხვათაშორის ბაზრის დაკარგვა ყველაზე მტკივნეულია რუსეთისთვის ხომ არ ელის პუტინის რუსეთს სსრკს ბედი
იხ. ვიდეო
ნავთობის ფასი რომ ჩამოიშალა და ასევე მსოფლიო ეკონომიკა ყველა საფონდო ბირჟა ეს მთლიანობაში. მხოლოდ აქ არის განსხვევა რუსული სიძლიერეც და მისი ეკონიმიკაც დგას ნავთობზე და მისი ჩამოშლა და როგორც ჩანს ხაგრძლივადაც ამავე დროს მსოფლიო ბაზარის დაკარგვა და გადაწყობას შეძლებს თუ არა რუსეთი ეგ არის საკითხავი დღეისთვის კი ჩამოშლა გრძელდება 100 მილიონი ბარელის შემცირება და 30 დოლარიანი გაყიდვის ნუშნულზე მიტანა ნავთობის ფასი აბსოლიტურად არაფერს ნიშანვს ამავე დროს დღეისთვის ეს ზომებიც კი სათუო ვიანიდა ნავთობის და მისი მომხარება კატასტროფულად კლებულობს ორი მიზიზით პირველი კი მსოფლიო ეკონომიკის შეჩერება და ავიკომპანიები და სხვა გადამზიდავების შეზღვუდა მეორე კი კრიზისის ფაზა ზოგადად მსოფლიოში
რუსეთუს ეკონომიკას რომ კარგი არაფერი ელის ეს ნათელია აქ საკითხი დგას ასე გადაიტანს თუ არა რუსეთი და სადამდე შეიძლება ჩამოიშალოს იხ. ვიდეო
2020წ-ის 15 აპრილი გავაგრძელოთ ნავთობის ფასის მიმოხლივა მსოფლიო ნავთობის მოთხოვნა დაეცა 1995წ-ს დონეს და ტენდეცია კიდევ მომდინარეობს იხ. ბმულზე სტატია
რუსეთი ფიქრობს ტალონების შემორებას ალაბატ გახსოვთ ეს დრო იყო სსრკს დაშლის ბოლო წლებში იხ. ვიდეო
იხ. ვიდეო საუდიტები დევნიან მსოფლიო ნავთობის ბაზრიდან რუსულს
2020წ-ის 20 აპრილის მდგომარეობით როგორც რადიო ,,სვაბოდა'' იუწყება ნავთობის ფასი ბარელზე 15 დოლარზე ჩამოვიდა ასეთი ფასი ვარდნა 1999წ-ეს მოხდა მიუხედევად ოპეკის მცდელობისა ფასის აწევის შემცირების გზით შედეგი არ გამოიღო იმდენად დაბალია ნავთობზე მოთხოვნა მსოფლიოში. იხ. ბმულზე სრული ვერსია სტატიის. 2020წ-ის 21 აპრილის ნომაცამებით კი ნავთობის ფასი საერთოდ ჩამოშლა დაიწყო და აშკარად პანიკა იხ. ბმულზე სტატია ნავთობის ფასის განულენა პუტნის მართველობის სისტემას ემუქრება პოლო გრეგორი მიიჩნევს, რომ ნავთობის ფასის გაიაფება პუტინისთვის უფრო სერიოზული გამოწვევა იყო ვიდრე მასიური საპროტესტო აქციები რუსეთში 2011 - 2012 წწ. ჯერძოდ არ გამოირიცხება, რომ ფასების ვარდნის გამო შეიძლება პუტინის მართველობის სისტემას საფთხე შეუქმნა. იხ. ბმულზე სტატია
რადენიმე ფაქტორისთვის მინდა თქვენი ყურადრების მიქცევა პირველი ასეთი დაბალი ფასები ნავთობზე სსრკს დაშლის დროს წინა პერიოდში იყო. როგორც ექსპერტები ამბობენ ერთერთი მიზეზი სსრკს დაშლის იყო ნავთობის დაბალი ფასი ბუნებრივია მაშინ ამის მიზეზი არ იყო ვირუსი არამედ სადუტიბისა და აშშ-ს გარიგება. არის კიდევ სხვა ფაქტორები ერთერთი კი რუსეთს სანქციები ადევს და ფულსაც არ ასესხებენ ცნობილი მიზეზების გამო და თუნდაც გეოპოლიტიკური დაპირისრების ფაზაში მყოფი. კიდევ არის ერთი მნიშვნელოვანი ფაქტორის ჯერ ის რომ ვირუსის საწინაამღდეგო ვაქცინა მინიმუმ ერთი წელი არ იქნება და შედეგები არის სერიზული უამრავი კომპანიები გაკოტრდა და ნავთობის ვირუსამდე მოხამრებას და შესყიდვას წლები დასჭირდება. ასევე ის რომ რუსეთი ერთგარად გაძევებული იქნება საუდიტებისა და ოპეკის მიერ ნავთობის ბაზარიდან. ხოლო ასეთი სურათით რუსეთს დეფოლტი ემუქრება რასაც არულობა მოყვება სამხედრო ელიტაც უკმაყოფილო იქნება და შესაძლოა პუტინის მოშორების საკითხის დადგეს. ნავთობის ფასები ჩამოიშალა კერძოდ რუსული ნავთობი მინუს 2 დილარი ღირს ხოლო აშშ-ს კი მინუს 40. პუტინის რეიტინგი დაბლა მიდის ნავთობის ფასთან ერთად იხ. ვიდეო 2020 წ-ის 28 აპრილი
რუსეთი გაკოტრებისგენ მიდის იხ. ვიდეო
მაშ გავაგრძელოთ დღეს მიმდინარე ნავთობის ბაზარის პერიპეტიები და ფაქტიურად საუდიტები დევნიან რუსებს ნავთობის მსოფლიო ბაზრიდან იხ. ვიდეო
ინგლ. radar от radio detection and ranging - რადიოაღმოჩენა და სიგრძის გამოზამვა - დანადგარი, რომელიც იყენებს რადიო ტალღებს ობიექტების მოსაძებნად როგორიცაა საჰაერო თვითმფრინავები, საზღვაო გემები, ასევე განსაზღვრა მათი დაშორების მანძილის, სიჩქარის და გემოეტრიული პარამეტრების.რადილოკაციური მეთოდი დაფუძნებულია რადიტალღების გამოსხივების საფუძველეზე.
მიმღები ზომავს ტალღებს, რომლებიც უკან ბრუნდებიან ობიექტზე (რომელიც რადარი აღმოჩენას სცდილობს) ამრეკვლის შემდეგ.
ამით რადარს შეუძლია დაადგინოს სად მდებარეობს ობიექტი. რადარი გამოიყენება სხვადასხვა ამოცანის შესასრულებლად: სისწრაფის დადგენა, მოძრაობის დადგენა და ა.შ.
თანამედროვე რადარი ფაზირებული ანტენის მესერი. სადგურ PAVE PAWS სისტემა ადრეული აღმოჩენის განლაგებული ალიასკაზე.
მოძრაობა შეიქმნა 1968 წელს პოლ პოტის ინიციატივით და აერთიანებდა 30 000 ადამინიანს. ფართო სოციალური ბაზა მოძრაობას შეექმნა 1970 წელს, როდესაც ვიეტნამთან ომის დროს აშშ-ის ჯარის შენაერთებმა კამბოჯის ტერიტორიაზე მოახდინეს ოპერაცია, რასაც 100 ათასამდე მშვიდობიანი მოსახლის სიცოცხლე შეეწირა. ამ მოვლენის შემდეგ მოძრაობა შეავსეს მეტწილად 12–13 წლის ობოლმა ბავშვებმა, რომლებიც გამოირჩეოდნენ „ამერიკელთა მოყვარე“ ქალაქელი თანამემამულეების სიძულვილით.
უნოფორმა წითელი ხმერების
1975 წელა პარტიზანებმა ხელში ჩაიგდეს ქვეყნის დედაქალაქი პნომპენი. ქვეყანაში დამყარდა დიქტატორული რეჟიმი, რომლის დროს სხვადასხვა წყაროს მიხედვით დაიღუპა 1–3 მილიონი ადამიანი. რეჟიმის მიხედვით აიკრძალა დამწერლობა, ფული, უცხო ენები. მთელი ქვეყანა გარდაიქმნა სამუშაო სასოფლო-სამეურნეო კომუნებად 18–20 საათიანი სამუშაო დღის გრაფიკით. სიკვდილით ისჯებოდა ნებისმიერი დაუმორჩილებლობა (მაგალითად, შვილის გაჩენა კომუნის ხელმძღვანელობის ნებართვის გარეშე). კამბოჯას გადაერქვა სახელი და ეწოდა „დემოკრატიული კამპუჩია“. ქვეყანამ კონტაქტი გაწყვიტა მსოფლიოს ყველა ქვეყანასთან, ჩინეთისა და იუგოსლავიის გარდა. ქვეყნის მმართველთა (პოლ პოტი, იენგ სარი, ქიეუ სამფანი) სახელები და პორტრეტები მოსახლეობისგან დაფარული იყო.
არაეფექტური ეკონომიკური პოლიტიკის გამო ქვეყანა მალე დაეცა. ბიუჯეტის შესავსებად დაიწყო ომი ვიეტნამის წინააღმდეგ, თუმცა ვიეტნამის ჯარმა ადვილად მოიგერია აგრესია და მალევე კონტრშეტევაზე გადავიდა, რასაც ხელს უწყობდა „წითელი ქმერების“ რიგი დაჯგუფებების მათ მხარეს გადასვლა. ასე მაგალითად, ერთ-ერთი მაღალჩინოსანი პოლპოტელი ხენგ სამრინი პრო-ვიეტნამური მთავრობის სათავეში ჩადგა.
იხ.ვიდეო
ვიეტნამელი ინტერვენტების მიერ მათი დამარცხების შემდეგ, „წითელმა ქმერებმა“ დაიწყეს პარტიზანული ბრძოლა ხენგ სამრინისა და ხუნ სენის მთავრობის წინააღმდეგ. ქმერების მოძრაობა აშშ-ის ხელშეწყობით მიმდინარეობდა, რომლებიც პარტიზანებში ვიეტნამის საპირწონეს ხედავდნენ. ქმერები აშშ-ისგან იღებდნენ იარაღს, სანაცვლოდ კი დაუმუშავებელ ძვირფას ქვებს აწვდიდნენ.
1998 წელს პოლ პოტის გარდაცვალების შემდეგ მოძრაობა დაიშალა. მოძრაობის ფორმალური ლიდერი ქიეუ სამფანი ფაქტობრივად ძალაუფლების გარეშე დარჩა და ახლა მარტოობაში ცხოვრობს. აჯანყებულთა მცირერიცხოვანი ფორმირებები (2–3 ათასი ადამიანი) აგრძელებდნენ პარტიზანულ ომს, თუმცა ცოტა ხნის წინ მათი ახალი ლიდერი იენგ სარი კამბოჯის ხელისუფლებას დაუზავდა, რომლითაც აღიარა მთავრობის კონტროლი ქვეყნის დასავლეთ ნაწილზე. წითელი ქმერები ბოლო რადიკალური საველე მეთაური ტა მოკი2000 წლის მარტში დააპატიმრეს. მისი დაჯგუფების წევრები ახლაც ტყეს აფარებენ თავს და ხე–ტყის მასალისა და ძვირფასი ქვების კონტრაბანდით საქმიანობენ. ამ ომის შედეგად კამბოჯის ტყეებში 8 მილიონამდე გაუნებელყოფილი ნაღმია დარჩენილი.
იხ.ვიდეო ნაცისტი ჰიტლერი და კომუნსტი პოლ პოტი
კამბოჯის გენოციდი
განხორციელებული წითელი ქმერების მიერ რ-იც ხელისუფლებაში იმყოფებდნენ კამბოჯიაში 1975 - 79 წწ სრულ მოკლულული იყო 1,7- დან 3 მილნ ადამიანი (მეთხედი მთელი მოსახლეობის). მასობრივი პოლიტიკური რეპრესიები, დეპორტაცია და მოსაობრივი განადგურება მოახლეობის. მოტივიამ რეპრესიების მოქედებების იყო კამბოჯელთა საზოგადოების რადიკალური ცვილელების განხორციელება, იდეოლოგიური პრინციპების შესაბამისად სტალინიზმის და მაოიზმის. მსხვრეპლი ძირიტადიად იყო კამოჯელებთა ინტელიგენცია (ადამიანების აპატიმრესბდნენ იქამდე ვინც სათვალეებს ატარებდნენ) ასევე ეროვნული უმცირესობის, სასულიერო წარმომადგენლები
კულტურული ლანდშაფტი და არქეოლოგიური აღმოჩენებები ბამიანის ხეობაში
(სპარს.بت های باميان) — ბუდას ორი გიგანტური ქანდაკება (55 და 37 მ) ავღანეთში, ბამიანის დაბლობის ბუდისტური მონასტრის კომპელქსში. ქანდაკებები ბარბაროსულად დაანგრიეს 2001 წელს თალიბებმა, რომელთა აზრითაც, ისინი წარმართულ კერპებს წარმოადგენდნენ.
ქალაქი ბამიანი მდებარეობს აბრეშუმის დიდ გზაზე, რომელიც გადის ჰინდუქუშის გავლით, ბამიანის ხეობაში. აბრეშუმის გზა ისტორიულად იყო დამაკავშირებელი ხიდი ჩინეთსა და დასავლეთ სამყაროს შორის. აქ იყო განთავსებული რამდენიმე ბუდისტური მონასტერი, მიმდებარე რეგიონისთვის კი კულტურული, რელიგიური და ფილოსოფიური ცენტრი იყო. ბერები მონასტერში განდეგილ ცხოვრებას ეწეოდნენ, ისინი ცხოვრობდნენ გამოქვაბულებში ბამიანის კლდეებზე, მათი უმეტესობა რელიგიური ფრესკებით იყო მოხატული. ბამიანი მეორე საუკუნიდან იყო მიმდებარე ტერიტორიების ბუდისტური ცენტრი, სანამ მეშვიდე საუკუნეში მას ისლამის მიმდევრები არ დაესხნენ თავს, ხოლო მე-9 საუკუნიდან ის მუსლიმი საფარიდების შემადგენლობაში ხვდება.
ბამიანის ორი ყველაზე გამორჩეული ბუდას ფეხზე მდგარი ქანდაკებები იყო: ვაიროჩანა და შაკიამუნი. ორი მასიური ბუდას ქანდაკებები 2001 წელს ააფეთქეს ტერორისტებმა, ეს ქანდაკებები ყველაზე მაღალი იყო მსოფლიოში, ბუდას ფეხზე მდგარ ქანდაკებებს შორის, სანამ ჩინეთში გაზაფხულის ბუდას ტაძარი აშენდებოდა, ჩინეთში ფეხზე მდგარი ბუდას ქანდაკება 128 მეტრია, ამ მშენებლობის შესახებ გაცხადდა მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ტერორისტებმა ბუდას ქანდაკებები გაანადგურეს.
პატარა ქანდაკება აშენებულია 544-595 წლებში, ხოლო დიდი ქანდაკების აშენების თარიღად 591-644 წლები ითვლება. დიდი ბუდას ქანდაკება ასევე არის დიპანკარას ბუდას პორტრეტი. მათი ფერები დროთა განმავლობაში გახუნდა.
ჩინელი ბუდისტი პილიგრიმი სუანცზანი ესტუმრა ბამიანს 630 წლის 30 აპრილს და ის აყვევებულ ბუდისტურ ცენტრად დაასახელა. ის წერდა რომ ამ ადგილებში იყო ათამდე მონასტერი და ათასამდე ბუდისტი ბერი, მან ასევე ჩაინიშნა რომ ბუდას ქანდაკება შემკული იყო ოქროთი და ძვირფასი ქვებით.[4] ბამიანის ბუდისტური ქანდაკების დანგრევა გახდა სიმბოლო რელიგიურ ფონზე ჩადენილი დანაშაული
ქანდაკებები კლდეში იყო გამოკვეთილი, შემდეგ კი ნაწილობრივ ბათქაშით მოპირკეთებული, რომელსაც ხის არმატურა იჭერდა. სახეების ზედა ნაწილები, რომლებიც ხით იყო ნაკეთი, დიდი ხნის წინ დაიკარგა. გარდა განადგურებული ქანდაკებებისა, მონასტერში კიდევ ერთი მწოლიარე ბუდას ქანდაკება არსებობს, რომლის გათხრები 2004 წელს დაიწყო. იხ. ვიდეო
1221 წელს ჩინგიზ-ყაენის გამოჩენამ, საფრთხე შეუქმნა ქანდაკებებს თუმცა, მიუხედავად ამისა ჩინგიზ-ყაენს დაენანა ქანდაკებები და არ დაანგრია. ამის შემდეგ დიდ მოგოლთა იმპერიის უკანასკნელმა წარმომადგენელმა აურანგზებმა სცადა მძიმე არტილერიით დაენგრია ქანდაკებები ცდა ამჯერადაც უშედეგოდ დასრულდა. შემდეგი ცდა მე-18 საუკუნეში თარიღდება ნადირ-შაჰის მიერ, მან ქანდაკებებს პირდაპირ ზარბაზნები დაუპირისპირა. მიუხედავად იმისა, რომ ქანდაკება არ დანგრეულა დაკარგა სახეს ნაწილი.
სვეტის განადგურება თალიბების მიერ
თალიბანის მიერ მომზადებული ტერაქტი
აბდულ ვაჰედმა, თალიბანის ერთ-ერთმა მეთაურმა გამოამჟღავნა თავისი შეედულებები ბუდას ქანდაკებების მიმართ ჯერ კიდევ 1997 წელს, იმაზე ადრე ვიდრე ის ბამიანის ხეობაზე კონტროლს მოიპოვებდა 1998 წელს, მისი მთავარი მიზანი ქანდაკებების განადგურება იყო. ვაჰედმა ბუდას თავში ხვრელები გააკეთა და შიგნით ასაფეთქებელი მოწყობილობები ჩააწყო, მიუხედავად ამისა ეს ცდა წარუმატებლად დასრულდა. ამის შემდეგ მუჰამედ ომარმა განაცხადა, რომ ავღანეთში აღარ არის დარჩენილი ბუდისტი მოსახლეობა თუმცა ბუდისტური ქანდაკება უვნებლად დარჩება. თალიბანმა მიმართა სპეციალისტებს ამოევსოთ ხვრელები ბუდას თავში. ამის შემდეგ თალიბანმა დაიწყო არა-ისლამური ქვეყნებიდან ინფორმაციის, მუსიკის, სპორტის მიღება და გავრცელება, ხოლო 2001 წელს მათ საბოლოოდ გაანადგურეს ქანდაკებები. თავდაპირველად თალიბანის ძალებმა დინამიტების საშუალებით დაიწყეს მონუმენტის დაშლა, შედეგის უქონლობის გამო მათ ქანდაკების ძირში ტანკსაწინააღმდეგო ჭურვები ჩაალაგეს და ქანდაკებები ააფეთქეს
იდეოლოგია - ისლამიზმი, პანისლამიზმი ეთნიკურობა - ძირითადად პუშტუნები, ასევე არაბები, ტაჯიკები, ხაზარები, ბეულჯემი, და სხვ. რელიგიურობა - ისლამი დევიზი - არაფერი არ არის, ღირსეული თაყვანიმცემლობის მხოლოდ ალაჰი და მუხამედი და მისი მონა და მაცნე ლიდერები - მანსურ ახტარი ახტარ მანური 1998წ
თალიბანების ლიდერი მულლი ომარის სიკვდილის შემდეგ მოკლული იქნა უპილოტო დრონის მხრიდან მიტანილი იერიშისას იმ მანქანაზე რომლითაც ის გადაადგილდებოდა.
(თულაბას დამახინჯებული ფორმა, არაბული თალიბის მრავლობითი ფორმა, „მოსწავლე“) — პუშტუნურად ნიშნავს ,,მოსწავლეები''ისლამური ფუნდამენტალისტური პოლიტიკურ-რელიგიური პრო-პუშტუნთა მოძრაობა, რომელიც თითქმის მთელ ავღანეთს მართავდა 1996-2001 წლებში. დიპლომატიური აღიარება მხოლოდ სამი ქვეყნისგან მიიღო: არაბთა გაერთიანებული საამიროები, პაკისტანი და საუდის არაბეთი. გაეროს უშიშროების საბჭოს მიერ აღიარებულია როგორც ტერორისტული ორგანიზაცია. თალიბანს აშშ-ში არ აქვს ტერორისტული ორგანიზაციის ოფიციალური სტატუსი.
„თალიბანის მოძრაობა“ შეიქმნა 1994 წლის ზაფხულში ყანდაარში, ავღანეთში მიმდინარე სამოქალაქო გაცხარებული ომის დროს. თავდაპირველად თალიბანში გაწევრიანებულები იყვნენ ომის ვეტერანები, ლტოლვილი პუშტუნები, რომლებმაც რელიგიური განათლება პაკისტანურ მედრესეში მიიღეს და მხარდაჭერილნი იყვნენ პაკისტანელი სპეცსამსახურების მიერ. თალიბების იდეოლოგია მოიცავდა ისლამურ ფუნდამენტალიზმს ადგილობრივ პუშტუნურ ჩვეულებებთან ერთად. იმ დროს თალიბების მიზანი იყო ისლამური ნორმების აღდგენა, აგრეთვე მშვიდობის დაბრუნება ავღანეთში. მოძრაობას მეთაურობდა ომის ვეტერანი მოჰამედ ომარი.
იხ. ვიდეო
სულ მალე თალიბებმა დაიკავეს ავღანეთის დიდი ნაწილი. 1996 წლის აპრილში ქალაქ ყანდაარში შედგა მუსლიმან თეოლოგთა კრება, სადაც მულა ომარი შერაცხეს „მართლმორწმუნეების მბრძანებელად“ და მოძრაობამ დაიწყო ქაბულში განლაგებული პრეზიდენტის ბურჰანუდინ რაბანის წინააღმდეგ ომი. იმავე წლის სექტემბერში თალიბებმა დაიკავეს ქალაქი ქაბული და ამ დროიდან დაწყებული 2001 წლამდე ფაქტობრივად განაგებდნენ ავღანეთის სახელმწიფოს.
მოძრაობა იღებდა მხარდაჭერასპაკისტანიდან, ხოლო 1996 წლიდან დაწყებული თანამშრომლობდაოსამა ბინ ლადენთან, რომლისგანაც აგრეთვე იღებდა ფინანსურ მხარდაჭერას.2001 წლის 11 სექტემბრის ტერორისტული აქტებისშემდეგ, რომელსაც შეეწირა დაახლოებით 3 ათასი ადამიანი, თალიბებმა ბინ ლადენის გაცემაზე უარი განაცხადეს. ამასთან დაკავშირებით, 2001 წლის ოქტომბერშინატოსჯარისკაცებმა ანტითალიბანურ ძალებთან ერთადავღანეთშიდაიწყეს სამხედრო ოპერაცია, რომლის შედეგად თალიბანის ხელისუფლება ჩამოგდებული იქნა.
თალიბანი მებრძოლეები ფართო სპექტრის მებრძოლეები არიან, ისინი ძირითადად მოქმედებენ მცირე ჯგუფებათ და ერთმანეთთან დაკავშირებული არიან ნათესავური კავშირებით და რელიგიური აღმსარებლობით (მუსლიმი ფუნდამეტალისტები), დაკავშირებული არიან ბევრ ტერორისტულ ორგანიზაციებთან მათ შორის ალ-ყაიდასთან. მათი საბრძოლო მოქმედებები ძირითადად პარტიზანული ხასიათისაა და მოქმედების არეალი არის ავღანეთი და პაკისტანი. ავღანეთის რესპუბლიკაში თალიბანი შეავიწროვა სამშვიდობო მისიამ და მათი მოქმედების არეალი შეზღუდულია.
იხ. ვიდეო
თალიბებს საკუთარი საიტი გააჩნიათ, რომელიც პაშტოს, დარის, არაბულ, ურდუს და ინგლისურ ენებზე მუშაობს. მიუხედავად იმისა, რომ ხშირად თალიბების ვებ-გვერდს ავღანეთის ხელისუფლება ბლოკავს, საიტის ადმინისტრატორები, რომლებიც ავღანეთის გარეთ მუშაობენ ამ პრობლემას მალევე უმკვლავდებიან. თალიბანი ჟურნალისტებს ელექტრონულ ფოსტას რეგულარულად უგზავნიან. 1990-იან წლებში როდესაც თალიბანი ხელისუფლებაში მოვიდა, ავღანეთში ტელევიზია, მუსიკა და კინოფილმები აიკრძალა. თუმცა, ომის დაწყებიდან ათი წლის შემდეგ, თალიბები XXI საუკუნის ტექნოლოგიურ მიღწევებს, სოციალური ქსელების ჩათვლით უკვე საკმაოდ ეფექტურად იყენებენ.
თეთრი ფერებით აღნიშნულია ტერიტორიები თალიბების მიერ 2016წ-ის 21 თებერვალი
ტერორისტული ქციები თალიბანის მიერ
2009 წლის 8 ოქტომბერს თვითმკვლელმა ააფეთქა დამაღმული მანქანა ბომბი ინდოეთის საელჩოს მახლობლად ქაბულში. დაიღუპა 17 ადამიანი (2 პოლიციელი და 15 მშვიდობიანი მოქალაქე) და 80-ზე მეტი დაშავდა. თალიბების წარმომადგენლებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2009 წლის 28 ოქტომბერს, თალიბების შეტევამ ქაბულის სასტუმროზე დაიღუპა 6 და დაშავდა გაეროს 9 თანამშრომელი.
2009 წლის 28 დეკემბერს, თავდასხმისას მთავარ ქუჩაზე თვითმკვლელმა ბომბი აფეთქდა, როდესაც იქ ათასობით შიიტური მუსლიმის მსვლელობა მოხდა, რომლებიც აშურის შიიტურ გლოვას აღნიშნავდნენ. დაიღუპა 43 და დაშავდა 60-ზე მეტი ადამიანი. პაკისტანელმა თალიბებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2010 წლის 6 აგვისტოს ავღანეთის პროვინციაში Badakhshan- ში თალიბანებმა მოკლეს საერთაშორისო საქველმოქმედო ორგანიზაციის ქრისტიანული ორგანიზაციის საერთაშორისო დახმარების მისიის ათი შეუიარაღებელი თანამშრომელი, რომლებმაც დახმარება გაუწიეს ავღანელებს. დაღუპულთა შორის იყო ექვსი ამერიკელი, ერთი ბრიტანელი, ერთი გერმანელი და ორი ავღანელი.
2010 წლის 3 სექტემბერს, ქუთაისში ჩატარებული მიტინგზე მომხდარი აფეთქების შედეგად, პალესტინის დახმარების საერთაშორისო დღის ფარგლებში, დაიღუპა 54 ადამიანი, დაშავდა 197 ადამიანი. პაკისტანელმა თალიბებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2010 წლის 5 ნოემბერს, პაკისტანის ქალაქ დარრა ადამ ხელში პარასკევს ლოცვის დროს თვითმკვლელმა ბომბი აფეთქდა მეჩეთში. დაიღუპა მინიმუმ 50 და დაშავდა 100-ზე მეტი ადამიანი. აფეთქების პასუხისმგებლობა დაეკისრა პაკისტანელ თალიბებთან ასოცირებულ ჯგუფს.
2010 წლის 11 ნოემბერს ყარაჩის პოლიციის შენობის მახლობლად აფეთქდა დანაღმული სატვირთო მანქანა. დაიღუპა 20, დაშავდა 100-ზე მეტი ადამიანი. პაკისტანელმა თალიბებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2011 წლის 9 მარტს თვითმკვლელმა ბომბი აფეთქდა ფეშავარის გარეუბანში, როდესაც იქ გაიმართა თალიბანის მებრძოლი ორგანიზაციის ერთ-ერთი აქტივისტის ცოლის დაკრძალვა. 40 ადამიანი დაიღუპა, დაშავდა 60-ზე მეტი. პაკისტანელმა თალიბებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2011 წლის 3 აპრილს ორი თვითმკვლელი ბომბი ააფეთქეს ქალაქ დარა გაზი ხანში მდებარე რელიგიურ კომპლექსში, როდესაც იქ მოხდა რელიგიური ზეიმი. მინიმუმ 41 ადამიანი დაიღუპა და 100-ზე მეტი დაშავდა. პაკისტანელმა თალიბებმა პასუხისმგებლობა მიიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2011 წლის 31 ოქტომბერს, ქანდაჰარში თვითმკვლელის მიერ განხორციელებული აფეთქების შედეგად, გაეროს 3 თანამშრომელი, ადგილობრივი პოლიციის უფროსი და რამდენიმე სხვა დაიღუპნენ. თალიბებმა პასუხისმგებლობა აირეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2012 წლის 4 სექტემბერს ავღანეთის პროვინციაში ნანგარჰარში დაკრძალვის დროს თვითმკვლელობის ბომბიდან მინიმუმ 20 ადამიანი დაიღუპა და 50-ზე მეტი დაშავდა. თავდასხმის ყველა მსხვერპლი მშვიდობიანი მოქალაქე იყო. თალიბების წარმომადგენლებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
2014 წლის 17 იანვარს, თვითმკვლელმა ბომბი აფეთქდა თავს ყაბულში, ლიბანის რესტორანთან. დაიღუპა 21 ადამიანი, მათ შორის გაეროს 4 თანამშრომელი (ერთი მათგანი რუსი). თალიბების წარმომადგენლებმა პასუხისმგებლობა აიღეს თავდასხმის ორგანიზებაზე.
ცნობილია შემთხვევები, სადაც მცირეწლოვანი თინეიგანების მსხვერპლი გახდა. ასე რომ, 2007 წელს, პაქტიკის პროვინციაში, თალიბებმა დახვრიტეს სკოლის მოსწავლე ინგლისურის შესასწავლად . 2010 წელს, ჰელმანდის პროვინციაში, მათ სიკვდილით დასაჯეს ჯაშუშობაში ბრალდებული 7 წლის ბიჭი . 2011 წელს მათ ჩამოიხრჩეს 8 წლის ბავშვი, რომლის მამამ, პოლიციელმა, უარი თქვა თავის მხარეზე გადასვლაზე
ოპიუმის წარმოაება ავღანეთში, 1994 - 2016წწ დათესილი ჰექტრობით ტერიტორია
რაოდენობა წევრების
1995წ - 25 ათასი ბაევიკი
1998წ - 110 ათასი თალიბი
2006წ - 12 ათასი თალიბი
2010 წ - 27 ათასი თალიბი
იფიციალურად თალიბების იდეოლოგია წარმოადგენს ისლამის ისეთ მიდევრობას როგორიცაა აშარიზმი.
ტერორისტული აქტი
2008 წლის 14 იანვარს თალიბანის მებრძოლებმა ქაბულ სერენას სასტუმროზე ტერორისტული თავდასხმა განახორციელეს, რასაც 6 ადამიანი ემსხვერპლა.
2009 წლის 8 ოქტომბერს, ქაბულში, ინდოეთის საელჩოს მახლობლად, თვითმკვლელმა ტერორისტმა აფეთქდა ბომბი მანქანა. დაიღუპა 17 ადამიანი (2 პოლიციელი და 15 მშვიდობიანი მოქალაქე) და 80-ზე მეტი დაშავდა. ტერორისტული თავდასხმის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღეს თალიბანის მოძრაობის წარმომადგენლებმა.
2009 წლის 28 ოქტომბერს ქაბულში სასტუმროზე თალიბების თავდასხმის შედეგად დაიღუპა გაეროს 6 თანამშრომელი და დაიჭრა 9.
2009 წლის 28 დეკემბერს თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა ყარაჩის მთავარ ქუჩაზე, როცა იქ ათასობით შიიტი მუსლიმისგან შემდგარი მსვლელობა იმართებოდა, რომელიც აშურას შიიტურ გლოვას აღნიშნავდა. დაიღუპა 43 და დაშავდა 60-ზე მეტი ადამიანი. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღო პაკისტანის თალიბანმა.
2010 წლის 6 აგვისტოს ავღანეთის პროვინცია ბადახშანში თალიბებმა მოკლეს საერთაშორისო ქრისტიანული საქველმოქმედო ორგანიზაციის International Assistance Mission-ის ათი უიარაღო თანამშრომელი, რომლებიც სამედიცინო დახმარებას უწევდნენ ავღანელებს. დაღუპულთა შორის იყო ექვსი ამერიკელი, ერთი ბრიტანელი, ერთი გერმანელი და ორი ავღანელი.
2010 წლის 3 სექტემბერს კვეტაში პალესტინელების მხარდაჭერის საერთაშორისო დღის ფარგლებში გამართულ აქციაზე აფეთქებამ 54 ადამიანი დაიღუპა და 197 დაშავდა. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღო პაკისტანის თალიბანმა.
2010 წლის 5 ნოემბერს თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა მეჩეთში პარასკევის ლოცვის დროს პაკისტანის ქალაქ დარა ადამ ხეში. სულ მცირე 50 ადამიანი დაიღუპა და 100-ზე მეტი დაშავდა. აფეთქებაზე პასუხისმგებლობა აიღო პაკისტანის თალიბანთან დაკავშირებულმა ჯგუფმა.
2010 წლის 11 ნოემბერს, ყარაჩიში, პოლიციის განყოფილების მახლობლად, ბომბი აფეთქდა. 20-მდე ადამიანი დაიღუპა და 100-ზე მეტი დაშავდა. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღო პაკისტანის თალიბანმა.
2011 წლის 9 მარტს ფეშავარის გარეუბანში თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა თალიბანთან მებრძოლი ორგანიზაციის ერთ-ერთი აქტივისტის მეუღლის დაკრძალვის დროს. 40-მდე ადამიანი დაიღუპა და 60-ზე მეტი დაშავდა ტერორისტული თავდასხმის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა პაკისტანის თალიბებმა.
2011 წლის 3 აპრილს ორმა თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა რელიგიურ კომპლექსში ქალაქ დარა ღაზი ხანში, როდესაც იქ რელიგიური ზეიმი იმართებოდა. სულ მცირე 41 ადამიანი დაიღუპა და 100-ზე მეტი დაშავდა. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღო პაკისტანის თალიბანმა.
2011 წლის 31 ოქტომბერს ქანდაჰარში თვითმკვლელმა ტერორისტულმა აფეთქებამ დაიღუპა გაეროს სამი თანამშრომელი, ადგილობრივი პოლიციის უფროსი და რამდენიმე სხვა. თავდასხმის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღო თალიბანმა.
2012 წლის 4 სექტემბერს, ავღანეთის პროვინცია ნანგარჰარში, დაკრძალვის დროს თვითმკვლელმა ტერორისტმა აფეთქებამ დაიღუპა სულ მცირე 20 ადამიანი და დაშავდა 50-ზე მეტი. თავდასხმის ყველა მსხვერპლი მშვიდობიანი მოქალაქე იყო. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღეს თალიბანის მოძრაობის წარმომადგენლებმა.
2014 წლის 17 იანვარს ქაბულში, ლიბანურ რესტორანთან თვითმკვლელმა ტერორისტმა თავი აიფეთქა. დაიღუპა 21 ადამიანი. ტერაქტის ორგანიზებაზე პასუხისმგებლობა აიღეს თალიბანის მოძრაობის წარმომადგენლებმა.
2014 წლის 20 მარტს თალიბებმა მეორე ტერორისტული აქტი განახორციელეს ქაბულ სერენას სასტუმროში, რომლის დროსაც დაიღუპა 9 ადამიანი, მათ შორის ორი ბავშვი.
2015 წლის 22 ივნისს თალიბებმა ავღანეთის ეროვნული ასამბლეის შენობას ქაბულში ავტომატების და ყუმბარმტყორცნების გამოყენებით დაესხნენ თავს. დაიღუპა ორი მშვიდობიანი მოქალაქე და შვიდი თავდამსხმელი.
2018 წლის 20 იანვარს ბოევიკებმა თავს დაესხნენ ქაბულში სასტუმრო ინტერკონტინენტალს, რომლის დროსაც 18-დან 43-მდე ადამიანი დაიღუპა. თავდასხმაზე პასუხისმგებლობა აიღო თალიბანმა.
ცნობილია შემთხვევები, როდესაც ბავშვები თალიბანის მსხვერპლი გახდნენ. ამრიგად, 2007 წელს, პაქტიკის პროვინციაში, თალიბებმა დახვრიტეს სკოლის მოსწავლე ინგლისური ენის შესწავლისთვის. 2010 წელს, ჰელმანდის პროვინციაში, მათ სიკვდილით დასაჯეს 7 წლის ბიჭი, რომელიც ბრალდებულია ჯაშუშობაში. 2011 წელს მათ ჩამოახრჩვეს 8 წლის ბავშვი, რომლის მამამ, პოლიციელმა, უარი თქვა მათ გვერდით მისვლაზე[
ინგლ. free - თავისუფალი და ინგლ. dive - ჩაყვინთვა - წყალქვეშა ცურვა შეკავებული სუნთქვით. ეს არის ყველაზე ადრეული ფორმა ცურვა დღევანდლამდე ვარჯიშობენ, როგორც სპორტული, ასევე კომერციული მიზნით. იხ. ვიდეო
ფიზიოლოიური
როგორც ყველა ძუძუ მწოვარა ჩაყვინთვისას წყალში ირთვება რეფლექსი. ამვე დროს შეინიშნება ბრადიკარდია, ლარილგისპაზმა, ვაზიკონტსრტია და სისხლის ცვლა. ეს მოვლენები იწვევს სტიმულირება პარასიმპატიკური ნერვული სისტემის და მიმართულება ფინქციის შენახვა მნიშნელოვანი სისტემის ორგანიზმის აპნოე.
ბრადიკარდია - დაცემა გულის რიტმის. ჩვეუყლებრივ ქვემოთ 55 დარტყმა წუთში. ბრადიკარდიის დროს ორგანიზმი არ ირებს საკმარისი რაოდენობის ჟანგბადს და აუციელებელი საკვები ნივთიერებები სრული მუშაობისთვის.
დეკომპრესიული ავადმყოფობა
დეკომპრესიის (დეკომპრესიული) დაავადების დროს რა ხდება, შეგიძლიათ იხილოთ ცქრიალა წყლის გახსნის ბოთლი: გარე წნევა მკვეთრად ეცემა და თხევადი იწყებს მასში გახსნილ აირებს ბუშტების სახით. იგივე ხდება მყვინთავის სისხლში, რომელიც სწრაფად ჩნდება დიდი სიღრმეებიდან. ბუშტუკები არღვევს სისხლძარღვებში სისხლის ნაკადს და აქვს დესტრუქციული ეფექტი უშუალოდ ქსოვილზე. კუნთებსა და სახსრებში ქავილი და ტკივილი, კანის შეშუპება და სისხლჩაქცევები შეიძლება დამახასიათებელი რბილი სიმპტომები იყოს. მძიმე ფორმები იწვევს შეუქცევად ცვლილებებს ქსოვილებში, თავის ტვინსა და ზურგის ტვინში, დამბლას და სიკვდილსაც კი. განმათავისუფლებლები არ განიცდიან ამ ფენომენებს, რადგან ისინი შედარებით მოკლედ, ღრმად იკვებებიან და არ სუნთქავენ შეკუმშულ ჰაერს წყალქვეშა, ზედმეტი გაჯერებული სისხლით გაზებით. მიუხედავად ამისა, შესაძლებელია, რომ ათეულობით მეტრზე ხშირი ჩაძირვების სერიამაც შეიძლება გამოიწვიოს დამახასიათებელი სიმპტომები.
ნავთობის ფასის ვარდნა გრძელდება და 1991-წის დონეს გაუტოლდა. იხ. ვიდეო რა ელის პუტინის რუსეთს და პუტინს ვიანიდა საუდის არაბეთი ნავთობის მოპოვების გაზრდა აპირებს მაშ საიტ მიდის ნავთობის ფასი და პუტინის თამაშები. შეგახსენებთ, რომ როცა სსრკს დაშალა ნავთობის ფასი 20$ ღირდა ბარელი მაშ ხომ არ განმეროდება იგივე
