ფრანც შუბერტი

                              ფრანც შუბერტი

                                                    

(გერ. Franz Peter Schubert; დ. 31 იანვარი, 1797, ლიხტენტალი, ვენის მახლობლად — გ. 19 ნოემბერი, 1828, ვენა) — ავსტრიელი კომპოზიტორი, მუსიკაში რომანტიზმის ერთ-ერთი დამფუძნებელი, დაახლოებით 600 ვოკალური კომპოზიციის ავტორი (შილერის, გოეთეს, ჰაინესა და სხვების ლექსებზე), ცხრა სიმფონიის ავტორი(VIII - ყველაზე ცნობილი - ჰქვია "დაუსრულებელი"), ასევე დიდი რაოდენობის კამერული და სოლო საფორტეპიანო ნაწარმოები.

იხ.  ვიდეო

ფრანც პიტერ შუბერტი დაიბადა ვენის გარეუბანში, ლიხტენტალის სამრევლო სკოლის მასწავლებლისა და მოყვარული მუსიკოსის ოჯახში. მისი მამა - ფრანც თეოდორ შუბერტი, მეზღვაური გლეხების ოჯახიდან იყო; დედა, ელიზაბეტ შუბერტი (ქალიშვილობაში ფიცი), იყო სილეზიელი მჭედლის ქალიშვილი. მათი 14 შვილიდან 9 გარდაიცვალა ადრეულ ასაკში.

იხ. ვიდეო

ფრანცის ძმებიდან ერთ-ერთმა - ფერდინანდმა ასევე თავი მიუძღვნა მუსიკას. ფრანცმა ძალიან ადრე გამოავლინა მუსიკალური შესაძლებლობები. მუსიკაში პირველი გაკვეთილები მიიღო მამის (ვიოლინო) და უფროსი ძმის იგნაცისაგან (ფორტეპიანო). ექვსი წლიდან ის სწავლობდა ლიხტენტალის სამრევლო სკოლაში. შვიდი წლიდან ის სწავლობდა ორღანზე დაკვრას ლიხტენტალის ეკლესიის კაპელმეისტერთან. სამრევლო სკოლის რეგენტი მ. ჰოლცერი ასწავლიდა სიმღერას. კარგი ხმის წყალობით 1808-იდან სამეფო კარის კაპელაში იყო მგალობლად. იქ მისი მეგობრები გახდნენ იოზეფ ფონ შპაუნი, ალბერტ შტადლერი და ანტონ ხოლცაპფელი. აქ მას 1816-მდე კონტრაპუნქტისა და კომპოზიციას ასწავლიდა ა.სალიერი. 1818–1824 შუბერტი მოღვაწეობდა უნგრეთში. პირველად მისი ნაწარმოები 1821 გამოიცა. მალე კი შუბერტის სიმღერები ფართოდ გავრცელდა. 1823 წელს შუბერტი აირჩიეს შტირიისა და ლინცის მუსიკალურ კავშირთა საპატიო წევრად. 1828 წელს ვენაში წარმატებით შესრულდა მისი ნაწარმოებები. იმავე წლის შემოდგომაზე შუბერტი მუცლის ტიფით გახდა ავად და გარდაიცვალა.

იხ. ვიდეო

მუსიკის ისტორიაში შუბერტი შევიდა როგორც პირველი რომანტიკოსი. მისი შემოქმედება ვენის კლასიკური სკოლის ტრადიციებს და ამავე დროს პრინციპულად ახალი და ნოვატორულია. შუბერტი ყველა დროის ერთ-ერთი უდიდესი ლირიკოსი კომპოზიტორია. მისი მუსიკა მელოდიური სიმდიდრით თითქმის სწორუპოვარია. დიდი მნიშვნელობა ენიჭება კოლორიტს, ფერადოვნებას (ვლინდება ჰარმონიაში და ორკესტრობაში). შუბერტი არაჩვეულებრივად ნაყოფიერი კომპოზიტორია. მან დაწერა თითქმის ყველა მუსიკალური ჟანრის ნაწარმოებები, მაგრამ განსაკუთრებული მიღწევები აქვს ვოკალური ლირიკისა და სიმფონიის მუსიკის დარგში. მან შექმნა რომანტიკული სიმღერისა და რომანტიკული სიმფონიის პირველი და სრულყოფილი ნიმუშები. შუბერტს დაწერილი აქვს 600-მდე სიმღერა თითქმის 100 პოეტის (ძირითადად გერმანელების) ტექსტებზე.

იხ. ვიდეო

 განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გოეთეს (70-მდე სიმღერა, მ. შ. „ტყის მეფე“ და „გრეთხენი ჯარასთან“), შილერის (40-ზე მეტი, მ. შ. „ქალიშვილის ჩივილი“), ჰაინეს (6, მ. შ. „ორეული“), მიულერის (განთქმული ვოკალური ციკლები „მშვენიერი მეწისქვილე ქალი“, 1822 და „ზამთრის გზა“, 1827) ტექსტებზე შექმნილი სიმღერები. სიმღერების დიდი ნაწილი დაწერილია მარტივი სტროფული ფორმით; ამავე დროს შუბერტმა შექმნა ახალი რთული ტიპის სიმღერა გამჭოლი, უწყვეტი განვითარებით, რომელშიც ვოკალურ მელოდიას (ბოლო პერიოდის სიმღერებში იგი გამდიდრებულია რეჩიტატიული ელემენტებით) მხატვრულ-განზოგადებული მნიშვნელობა ენიჭება. საფორტეპიანო თანხლება უაღრესად გამომსახველია, ზოგჯერ ასახვით-ბგერწერითი ხასიათისა.

იხ. ვიდეო

ნოვატორული მნიშვნელობა ჰქონდა შუბერტის სიმფონიურ შემოქმედებას. მისი 9 სიმფონიიდან გამოირჩევა მე-7, „დაუმთავრებელი“ (1822) და მე-9, ე. წ. „დიდი“ (1828), რომელთა სახით შექმნა რომანტიკული სიმფონიზმის 2 ნაირსახეობა ― ლირიკულ-დრამატული და გმირულ-ეპიკური. სიმღერებისაგან განსახვავებით შუბერტის სიმფონიური შემოქმედება მოგვიანებით გახდა ცნობილი (მე-9 სიმფონია პირველად შესრულდა 1839, მე-7 კი ― 1865). ჭეშმარიტი აღიარება კი მან მხოლოდ XX საუკუნეში იპოვა.

სახლი, სადაც დაიბადა შუბერტი

მაღალი მხატვრული ღირებულებისაა შუბერტის კამერულ-საკრავიერი შემოქმედება, გამოირჩევა სიმებიანი კვინტეტი (1828) და 3 უკანასკნელი სიმებიანი კვარტეტი (1824–1826). შუბერტის შემოქმედების ერთ-ერთი უმთავრესი დარგია საფორტეპიანო მუსიკა (22 საფორტეპიანო სონატა, ფანტაზია „მოხეტიალე“, რომელიც ამზადებს ფ.ლისტის სიმფონიური პოემების სტრუქტურას; 11 „ექსპრომტი“, 1827–1828; „მუსიკალური მომენტი“, 1823–1828; ვალსები; ლენდლერები ― რომანტიკული საფორტეპიანო მინიატურები, რომლებიც ამზადებენ შოპენისა და ლისტის საფორტეპიანო მუსიკის თავისებურებებს; საფორტეპიანო ნაწარმოებები 4 ხელისათვის, მ. შ. ფანტაზია, 1828; უნგრული დივერტისმენტი, 1824; ვარიაციები; მარშები და სხვ.). შუბერტს დაწერილი აქვს აგრეთვე 3 ოპერა, 6 ზინგშპილი, მუსიკა დრამატული პიესებისათვის (მ. შ. „როზამუნდი“), სასულიერო ნაწარმოებები, რომელთა შორის გამოირჩევა 2 მესა (1819, 1828), ვოკალური კვარტეტები, გუნდები, კანტატის და ორატორიის ტიპის ნაწარმოებები.

ანაქსიმანდრე

                         ანაქსიმანდრე

                                           

 (ძვ. ბერძნ. Ἀναξίμανδρος, დ. ძვ. წ. 610 — გ. ძვ. წ.547/540) — ძველბერძენი ფილოსოფოსი, ნატურფილოსოფიის მილეტის სკოლის წარმომადგენელი, თალესის მოწაფე. იგი ითვლება პირველი ბერძნული პროზად დაწერილი ნაწარმოების ავტორად ("ბუნებაზე", ძვ. წ. 547).

ანაქსიმანდრეს რუკა, რომელზეც აღნიშნულია მდ. ფაზისიც

ანაქსიმანდრე ასევე ითვლება მატერიის შენახვის კანონის პირველ შექმნელად. საბერძნეთში მან პირველმა დამონტაჟა გნომონი - უმარტივესი მზის საათი. ასევე ითვლება, რომ ანაქსიმანდრემ შექმნა პირველი დედამიწის გლობუსი.

კოსმოლოგია - ციური სხეულები ანაქსიმანდრეს მიჩნდა განუყოფელი სხეულები ,,ფანჯრები'' გაიმჭირვალე გარსი, რ-იც მალავს ცეცხლს. დედამიწას აქვს კოლონის ფორმა - ცილიდრი, მისი დიამეტრი სამჯერ აღემატება სიმაღლეს. 

დედამიწა არის სამყაროს ცენტრში

კოსმოგონია- ანაქსიმადრე ცდილობდა არა მარტო გეომეტრიულად ზუსტად აღეწერა სამყარო არამედ გაეგო მისი წარმოშობა .  თხზულებაში "ბუნების შესახებ", რომელიც ცნობილია პარაფრაზებისა და ერთადერთი შემორჩენილი ფრაგმენტისგან, ანაქსიანდანდერი აღწერს კოსმოსს მისი წარმოქმნის მომენტიდან ცოცხალი არსების და ადამიანის წარმოშობის შესახებ.

იხ. ვიდეო

ბერძნული ცეცხლი

                        ბერძნული ცეცხლი

                                 

                                              ბერძნული ცეცხლის გამოყენება საზღვაო ბრძოლაში

 ცეცხლგამჩენი ნაზავი, რომელსაც აქტიურად იყენებდნენ ბიზანტიის იმპერიაში. ვარაუდობენ, რომ შედგებოდა ასფალტში არეული ნავთის, გოგირდის, ფისის, გვარჯილისა და დაუშლელი კირისაგან. როგორც წესი, ბიზანტიელები მას საზღვაო ბრძოლებში იყენებდნენ მისი დიდი ეფექტის გამო, რაც იმაში მდგომარეობდა, რომ ნაზავი წყალში მოხვედრის შემდეგაც აგრძელებდა წვას.

ბერძნული ცეცხლი იყო მრავალ ბრძოლაში ბიზანტიელების გამარჯვების საიდუმლო, განსაკუთრებით კი მიზეზი კონსტანტინოპოლის ასაღებად მოწყობილ ორ არაბულ ლაშქრობაში დედაქალაქის გადარჩენისა, რამაც იმპერია დაცემას გადაარჩინა.

იხ. ვიდეო

425წ-ს ჩვ. წ. აღ. სახმელეთო ბრძოლა დელისთან ძველბერძნული მებრძოლებმა შიგნიდან გამოშიგნული მორიდან გადმოდიოდა ცეცხლგამჩენი ნარევი, რ-იც  შედგებოდა ნედლი ნავთობისგან, გოგირდისგან და საპონისგნა. და შესაძლოა სხვა ნივთიერებებისგანაც.  ელინისტური მეცნიერი ფილონ ბიზანტიელი (III ს ჩვ. წ. აღ)) რ-იც ცხოვრობდა და მუშაობდა ალექსანდრიასნა და როდესზე თავის ტაქტატში ,,მექანიკა'' იუწყება, რომ ცეცხლსასროლი იარაღიდან იარაღი ცეცხლი წააგავს "ბერძნული ცეცხლის" პროტოტიპი, სავარაუდოდ, ძვ.წ. 190 წელს გამოჩნდა. ე. როდესაც ის გამპოიყენეს კუნძულის როდოსის დასაცავად.

  მიუხედავად იმისა, რომ თანამედროვეობაში ამ ნივთიერების აღსანიშნავად გამოიყენება ტერმინი „ბერძნული ცეცხლი”, ორიგინალურ ბიზანტიურ წყაროებში მას სხვადასხვა სახელს უწოდებდნენ, მაგ. „ზღვის ცეცხლი” (ძველ ბერძნ. πῦρ θαλάσσιον pyr thalássion), „რომაული ცეცხლი” (πῦρ ῥωμαϊκόν pyr rhomaïkón), „ომის ცეცხლი” (πολεμικὸν πῦρ polemikòn pyr), „თხევადი ცეცხლი” (ὑγρὸν πῦρ hýgron pyr), „წებოვანი ცეცხლი” (πῦρ κολλητικόν pyr kolletikón) და ა. შ

იხ. ვიდეო

მრავალი ალქიმიკოსი და, მოგვიანებით, მეცნიერები მუშაობდნენ ნარევის საიდუმლო კომპონენტების აღმოჩენაზე. ერთ-ერთი ასეთი მკვლევარი იყო ფრანგი დუპრი, რომელმაც 1758 წელს განაცხადა, რომ მან აღმოაჩინა "ბერძნული ხანძრის" საიდუმლო. ტესტები ჩატარდა ლე ჰავრეს მახლობლად, რის შედეგადაც დაიწვა ხის ნადავლი, რომელიც მდებარეობს ღია ზღვაზე დიდ მანძილზე. ამ იარაღის მოქმედებით აღფრთოვანებულმა და შეშინებულმა მეფე ლუი XV- მა, დუპრიდან იყიდა ყველა მისი ნაშრომი და გაანადგურა ისინი.

XIX საუკუნის შუა წლებში, ჩინეთის განვითარების დაწყების შემდეგ, აღმოაჩინეს, რომ „ბერძნული ცეცხლის“ შემადგენლობა ახლოს იყო ჩინურ ცეცხლგამჩენი ნივთიერებებთან, რომლებიც დიდი რაოდენობით ნიტრატს შეიცავს, და ცნობილი იყო პირველ ათას წლეულში ჩვ. წ. აღ. 

ბერძნული ცეცხლის თანამედროვე გამოყენების ანალოგი ითვლება ნაპალის ნარევი და (აგნიმიოტი) ცეცხლგამჩენი ცეცხლმტყოცნელი.

ძებნა ბერძნული ცეცხლის საიდუმლოების - ბერძნული ცეცხლის საიდუმლოების ახსნზე მუშაობდნენ ალქიმიკები. 

მისი პროტოტიპი იყო ,,ველური ცეცხლი'' ფანტეიზი საგაში ,,ყინულისა და ცეცხლის სიმღერა'' რ-ის ეკრანიზაცია განახოციელა ამერიკულმა ტელეარხმა HBO  სერიალის სახით სამეფო კარის თამაშები (2011-2019)

ჭოტი

                                ჭოტი

                         

                                                            რუბრიკა - ბუნება

ლათ.  Athene noctua -  ფრინველი ბუსნაირთა რიგისა. მისი სხეულის სიგრძე 25 სმ, მასა 170 გ აღწევს. ბუსგან განსხვავებით „ყურები“ არ აქვს. გავრცელებულია ცენტრალურ და სამხრეთ ევროპაში, აზიაში (ჩრდილოეთ რეგიონების გარდა), ჩრდილოეთ აფრიკაში. საქართველოში მობინადრე ფრინველია. სინანთროპია, ბინადრობს ადამიანის სამოსახლოში, ზოგჯერ — მშრალ ველებსა და უდაბნო ადგილებში. იკვებება წვრილი მღრღნელებით, მწერებით, იშვიათად პატარა ჩიტებით. ზოგჯერ სახელწოდება ჭოტს არასწორად ხმარობენ ზარნაშოს სინონიმად

იხ. ვიდეო

ხშირად სახლდება საცხოვრებელ სახლებთან, ბუდეს იკეთებს შენობებში, აღმოსავლეთით ბინადრობს მშრალ სტებებში, ბუდეს იკეთებს სოროში, როგორც სხვა ჭოტები მალულად ცხოვრობენ დებენ 4-დან 6 კვერცხს.  კვერცხებზე დედალი ზის 25- დან 28 დღემზე ბარტყები იჩეკებიან 4 - 5 კვირაში. მათ შუძლიათ ფრენა 38-46 დღეს 

იხ. ვიდეო

იკვებებიან წვრილი მღრნელებით, მწერებით, ხვლიკებით, წვიმის მატლებით, იშვითად  ბარტყებით.  საჭმლის ძიებაში ხშირად გადაადგილდებიან მიწაზე. შეძლია საკვების გადანახვა.  ხმის აქტიურობა მთელი წლის განმავლობაში აქვთ 

                                 ბუსნაირნი

                                                       

 (ლათ. Strigiformes) — ფრინველთა რიგი. ფართოდაა გავრცელებული მსოფლიოში (ანტარქტიკული და ზოგიერთი ოკეანური კუნძულის გამოკლებით). აერთიანებს ორი ოჯახის 133 სახეობას. საქართველოშია 8: რუხი ბუ, ჩვეულებრივი ზარნაშო, ჩვეულებრივი წყრომი, ოლოლი (ყურებიანი ბუ), ბაიყუში (ჭაობის ბუ), ბუკიოტი, ბუკნაჭოტი, ჭოტი. ბუსნაირთა ნამარხი ფორმები ცნობილია ეოცენიდან, თანამედროვე გვარების წარმომადგენლები ნაპოვნია ოლიგოცენში. ბუსნაირთა ბუმბული რბილია, დამატებით ღეპეპს არ შეიცავს, უკაკვო სხივები წაგრძელებულია, რითაც აიხსნება ბუმბულოვანი საფარველის სირბილე და უხმაურო ფრენა. ზომით დედალი ჭარბობს მამალს. სახის ბუმბული წარმოქმნის ე.წ. "სახის დისკოს", რომელიც მხოლოდ ამ რიგის წარმომადგენლებისთვისაა დამახასიათებელი და ასიმეტრიულ ყურებთან ერთად სალოკაციო მნიშვნელობა აქვს.

იხ. ვიდეო

 ბუსნაირებს მოკლე და მოკაუჭებული ნისკარტი, ბასრი ბრჭყალები, თითქმის ბრჭყალებამდე შებუმბლული ოთხთითიანი (მეოთხე თითს შეუძლია უკან მობრუნება) ფეხები, დიდი ზომის თვალები, ძლიერ მოძრავი კისერი (შეუძლია თავის შემობრუნება 270°), მეტად მახვილი სმენა აქვთ. კისერი 14 მალისაგან შედგება, გულმკერდის მალები თავისუფლად ბოლოვდება და "მკერდის" ძვალს არ ქმნის. ტროპი კარგადაა გამოხატული. აქვთ მოქმედი ბრმა ნაწლავი, კარგად განვითარებული მბგერი იოგი, რომლის საშუალებითაც მრავალნაირ ბგერას გამოსცემენ. ჩიჩახვი არა აქვთ. უმრავლესობა მეღამურ ცხოვრებას ეწევა. მობინადრე ფრინველია. ბუდობენ ხეთა ფუღუროებში, გამოქვაბულებში, სოროებში. დებენ საშუალოდ 4-5 კვერცხს, კრუხობა გრძელდება 1 თვემდე. იკვებებიან მღრღნელებით, რითაც სარგებლობა მოაქვთ

იხ. ვიდეო

ლეგენდებში და მითებსი, ისტორიული ჩანაწერებში ბუებს მნიშვნელობანი ადგილი უკავია. ადამიანის  ცრურწმენისთვის, ფრინველებს დიდი ხანია სდევნიან; მხოლოდ ბუნებრივი ისტორიის უფრო მეცნიერული მიდგომის მიღწევით, რეალური ფაქტები ბუების შესახებ დაიწყეს და საეჭვო რეპუტაციის განადგურება.

                                                   

                                            ბარილიეფი ,, ღამის დედოფალი'' ბრიტანეთის მუზეომი

ცნობილი ბაბილონის ბარილიეფი, შექმნილი ოთხიათასი წლის წინ. გამოსახულია მრისხანე შიშველი ქალი-ქალღმერთი ბუებთან ერთად ფრთებითა და ფეხებით. ის დგას ორი მსხვილ ბუზე  დღესითავის არ აირს ცნობილი რა არის გამოსახული ბარელიეფზე : ბაბილონის ქალღმერთი იშთარი, დემონი ლილითი, ანატი, შუმერული ინანი თუ სხვა.

                                                          

                                                                     ეგვიპტური ბუ, ბრიტანეთის მუზეომი

        იხ. რეკლამა - see advertisement

ლა-მანშის გვირაბი

                       ლა-მანშის გვირაბი

                                              

                                                         მსოლფიოს თანამედროვე საოცრება

(ფრანგ. tunnel sous la Manche, ინგლ. Channel Tunnel ან Euro Tunnel) — რკინიგზის გვირაბი, რომელიც ლა-მანშის ქვეშ გადის და აკავშირებს კონტინენტურ ევროპას დ. ბრიტანეთის კუნძულთან. გვირაბის პუნქტებია კალე, საფრანგეთი — დუვრი, ინგლისი. გვირაბი ოფიციალურად გახსნეს ფრანსუა მიტერანმა და დედოფალმა ელისაბედ II-მ 1994 წლის 6 მაისს.  

სარკინიგზო გვირაბის სიგრძე შეადგენს 51 კმ, მათ შორის 39 კმ არხის ქვეშ მდებარეობს.

ამერიკის ინჟინერ-მშენებართა საზოგადოებამ (American Society of Civil Engineers)

გვირაბის დამსახურებით შესაძლებელი გახდა პარიზიდან გამგზავრებით ლონდონის მონახულება სულ 2სთ და 15 წთ-ში მატარებელი გვირაბში იმყოფება 20- დან 35 წთ-მდე საზეიმოდ გახსინილი იყო 1994წ-ის 6 მაისს. 

იხ. ვიდეო

ევროგვირაბი წარმოდგენს მესამე ყველაზეგრძელი რკინიგზის გვირაბს მსოფლიოში. უფრე გრძელი არის სეიკანას გვირაბი (იაპონიაში 53,85კმ) და მეორე  გითარდის საბაზო გვირაბი (შვეიცარიაში 51,7კმ) თუმცა ევროგვირაბი არის რეკორდსმენი სიგრძეში წყალწვეშა გვირაბი - 39 კმ (შედარებისთვის სეიკანას გვირაბი 23,3კმ-ა)

გვირაბის სრუტის ჩაწყობილი გვირაბი

ევრპგვირაბის უსარფრთხოების განყოფილება

შთამბეჭდავი იყო კერძო დაფინანსების წვლილი ასეთ რთულ პროექტში. 45 მილიონი ფუნტი ოდენობით გაიზარდა CTG / F-M, 770 მილიონი GBP საჯარო შეთავაზების საშუალებით, კერძო ინსტიტუციური ინვესტორებისგან 206 მილიონი GBP და გაიცემა 5 მილიარდი GBP- ის სინდიკირებული საბანკო სესხი. 1985 წელს პროექტის სავარაუდო ღირებულებამ შეადგინა 2.6 მილიარდი ფუნტი. მშენებლობის დასრულების შემდეგ ფაქტობრივი ხარჯები შეადგენდა 4,65 მილიარდ ფუნტს გვირაბის უსაფრთხოებისა და გარემოსდაცვითი კეთილდღეობის გაზრდის მოთხოვნების გამო [წყარო არ არის მითითებული 1826 დღე]. სხვა შეფასებით, ევროტუნელზე დაახლოებით 10 მილიარდი ფუნტი (ინფლაციის ჩათვლით) დაიხარჯა.

ევროტუნელი XX საუკუნის გრანდიოზული პროექტია, რომელსაც ჯერჯერობით ფინანსურად არ გადაუხდია 

1994 წლის 2-დან 3 დეკემბრის ღამით, პროფესიონალ და ნახევრად პროფესიონალ ველოსიპედთა ჯგუფმა, ჰენრი სანიერის მეთაურობით, გვირაბში გაიარა. ეს იყო ველოსიპედისტთა პირველი ოფიციალური მოგზაურობა მთელს გვირაბში.

2014 წლის 1 ივნისს, ტურ – ფრანსის 101 ტურის მოლოდინში, გუნდ Sky Sky– ის გუნდის კაპიტანი კრის ფრომი გვირაბის გავლით ავიდა სტარტისთვის ველოსიპედისტი. ეს იყო პირველი მარტოხელა გადალახვა გვირაბის, რომელიც ველოსიპედისტმა  გადაკვეთა სრუტეში

იბერები (ესპანეთი)

                       იბერები (ესპანეთი)

                                       

(ბერძნ. Ibēres, ლათ. Hiberi, Hiberes) — ესპანეთის უძველესი მოსახლეობა. თავდაპირველად ცხოვრობდნენ სამხრეთ და აღმოსავლეთ ესპანეთის ტერიტორიაზე. შემდეგ - (ძვ. წ. VII-III სს.) მთელ პირენეს ნახევარკუნძულზე. წარმოშობით ჩრდილოეთ აფრიკულ ტომებად მიიჩნევიან, ძველთაგანვე არსებობდა აზრი კავკასიის იბერებთა მათი ნათესაობის შესახებ (აპიანე ალექსანდრიელი, სტრაბონი), რაც ცნობილი იყო ქართველი მოღვაწეებისთვის ჯერ კიდევ შუა საუკუნეებში (გიორგი მთაწმიდელი).

ჰიპოთეზა იბერებისა და ქართველ ტომთა ნათესაობის შესახებ დღესაც გადაუჭრელია. იბერულ ტომთაგან დაწინაურებულნი 

                                            

                                                   ტერიტორია იბერების დასახლების

იყვნენ: ტურდეტანები, ტურდულები, ბასტეტანები, კარპეტანები, ინდიგეტები, ედეტანები და სხვა. ტომები ერთიანდებოდნენ ქალაქური ტიპის გამაგრებულ სამოსახლოთა გარშემო (ნუმანცია, სეგოვია, ტარაგონია და სხვა. იბერიის კულტურის მნიშვნელოვან ცენტრს ტურდეტანების მხარე (ახლანდელი ანდალუსია და მურსია) წარმოადგენდა, სადაც ანტიკურ ავტორთა მიხედვით, ტარტესის სახელმწიფო არსებობდა (დაარსდა ძვ. წ. 1100 წელს). იბერების კულტებთან შერწყმის შედეგად ძვ. წ. VI-III საუკუნეებში ჩამოყალუბდა კელტიბერთა ტომი. იბერებმა განიცადეს ფინიკიელებისა და ბერძნების გავლენა. ჰქონდათ საკუთარი დამწერლობა. ძვ. წ. V-III საუკუნეებში იბერია კართაგენელებმა დაიპყრეს, ძვ. წ. III-II საუკუნეებში - რომაელებმა (ძვ. წ. XIX-XVIII მთელი ესპანეთი დაიპყრეს), ძვ. წ. II ს. - ახ. წ. I საუკუნეში მოხდა იბერების რომანიზაცია.

იხ.ვიდეო

იბერების ხელოვნებამ ჩამოყალიბებული სახე მიიღო ძვ. წ. VIII საუკუნიდან; განსაკუთრებით განვითარდა იგი ძვ. წ. V-IV საუკუნეებში. ხუროთმოძღვრული ძეგლებიდან შემორჩენილია გორაკებზე აგებული ძველი ქალაქების კედლების, კოშკების, სამლოცველოებისა და სამაროვნების ნანგრევები. ძვ. წ. IV-III საუკუნეებში იყენებდნენ რეგულარულ წყობას. ქმნიდნენ ადამიანთა და ზოომორფულ ფიგურებს (ძირითადად ძვ. წ. V-IV სს. უმთავრესად კირქვა), მცირე ზომის ბრინჯაოს გოტიკურ ფიგურებს, განვითარებული იყო ლითონის მხატვრული დამუშავება, მოხატული კერამიკის დამზადება

                                ბასკები

                                           

                                                      ბასკების ავტონომიური დროშა

(ბასკ. euskaldunak; ესპ. vascos; ფრანგ. basques) — იზოლირებული ეთნოლინგვისტური ოჯახის მკვიდრი ხალხი ესპანეთში (950 ათ.) და საფრანგეთში (140 ათ.). ევროპის გარეთ არის მნიშვნელოვანი დიასპორები სამხრეთ ამერიკასა და ამერიკის შეერთებულ შტატებში.

ჩრდილო ეკოლოგიურ ზონებში არის ისეთი მთავარი ქალაქები, როგორებიცაა ბილბო/ბილბაო, დონასტია/სან სებასტიანი და ბაიონა/ბიონი, აგრეთვე დიდი მნიშვნელობის მქონე რეგიონალური წარმოების ცენტრები (ეიბარი, მონდრაგონი, ირუნი). ასევე ბევრია სოფლები, რომლებიც სანაპირო თევჭერას მიზდევენ და მათი მოსახლეობა 5000-10000 მცხოვრებს შეადგენს. შიდა მთისწინეთში არის გლეხთა სოფლები 500-დან 3000-მდე მოსახლეობით. ჩვეულებრივ სოფელი მოიცავს რომელიმე მდინარის ხეობასა და მიმდებარე ფერდობებს. ცენტრალური, მთავარი ინფრასტრუქტურა, როგორებიცაა ეკლესია, სკოლა, ბარები, მუნიციპალიტეტი, ხელბურთის კორტი, მაღაზიები და ნაგებობები სხვადასხვა პროფესიონალებისთვის( ექიმი, ვეტერინარი, პარმაცევტი, ფოსტალიონი), განთავსებულია ხეობის ნაწილში. ხოლო მიმდებარე ფერდობებზე მდებარეობს ფერმერთა კარ-მიდამოები, რომლებიც ან ერთმანეთისგან სრულიად იზოლირებულია, ან დაჯგუფებულია ათი-თორმეტი საცხოვრებელი თავიანთი კოლექტიური მიწებით. ეს ფერმერთა სახლები უდიდესი ქვის ნაგებობებია, ხშირად სამსართულიანი. პირველი სართული ცხოველთა თავშესაფრებს უჭირავს, მეორე სართული არის საცხოვრებელი ადგილი, ხოლო მესამე სართული გამოიყენება თივისა და სხვა მოსავლის შესანახად

ბასკური ენის უნიკალურობას ხაზს უსვამს ბასკების წარმოშობის საიდუმლოებით მოცული ისტორია. ზოგიერთმა მეცნიერმა ივარაუდა, რომ შესაძლოა ბასკები პირდაპირი შთამომავლები ყოფილიყვნენ კრომანიონელი ადამიანისა. შუა საუკუნეების ბასკები, გარემოცულნი იყვნენ ტომებით, რომლებიც მესქონლეობას მისდევდნენ და ამვდროულად სისასტიკითაც გამოირჩეოდნენ, სწორედ ამიტომ მათ ბარბაროსებად მოიხსენიებდნენ. რომაელები, გოთები, ფრანკები, მავრები - თითოეული მათგანი აკონტროლებდა ბასკების ტერიტორიის გარკვეულ ნაწილს, თუმცა ბასკები ყოველთვის წინააღმდეგობას უწევდნენ მტერს და არ აძლევდნენ სრული გავლენის მოპოვების შესაძლებლობას. სწორედ ბასკები შეებრძოლნენ კარლოს დიდს რონსევალის ბრძოლაში.  ბასკებმა, რომლებიც არაბების მოკავშირეებად გამოდიოდნენ, სარაგოსის წარუმატებელი ალყის შემდეგ გაანადგურეს უკანდახეული ფრანკთა ჯარების არიერგარდი (ჯარის ან ფლოტის ნაწილი, რომელიც ფრონტიდან ზურგისაკენ მოძრაობისას მთავარ ძალებს ბოლოში მიჰყვება და იცავს მათ). ბრძოლისას დაიღუპა მხედართმთავარი როლანდი, რომლის გარდაცვალებასთან ერთად საფუძველი ჩაეყარა საგმირო ეპოსს სახელად „სიმღერა როლანდზე“.

იხ. ვიდეო

ჩვენი წელთაღრიცხვის პირველი ათასწლეულის შემდეგ, ბასკების ქვეყნის ზოგიერთი რეგიონი საკმაოდ მძიმე წნეხის ქვეშ აღმოჩნდა ინგლისელების, ფრანგებისა და ესპანელების მხრიდან. ისინი ბასკებს, როგორც პაიკებს ისე იყენებდნე ბრძოლის დროს. თუ ისინი შეძლებდნენ თავის წარმოჩენას სუვერენიტეტს მიიღებდნენ, რომელიც სინამდვილეში ფარსი იყო. ორივე მხარემ კარგად იცოდა, რომ ეს შეთანხმება იქამდე დარჩებოდა ძალაში, სანამ ახალი მოწინააღმდეგე არ გამოჩნდებოდა ჰორიზონტზე. მიუხედავად ყველა წინაპირობისა ბასკებმა მაინც მოახერხეს იდენტობის შენარჩუნება. აღადგინეს ძველი და შემოიღეს ახალი წესები, როგორც ეტიკეტის ასევე, სახელისუფლებო თვალსაზრისითაც. მაგალითისთვის კასტილის მეფე ტახტზე ასვლის შემდეგ ვალდებული იყო ჩასულიყო ქალაქ გერნიკაში და ფიცი დაედო წმინდა მუხის ძირას, რომ პატივს სცემდა ბასკურ კანონებს.

ბასკები გამოირჩეოდნენ გემთმშენებლობის კარგი ცოდნით, სწორედ მათ სახელს უკავშირდება ვეშაპებზე სანადირო გემის შექმნა. სანავიგაციო უნარების კარგად ფლობამ და გემით ზღვაში ოსტატურად მანევრირებამ ისინი პირენეს ნახევარკუნძულზე ყველაზე ცნობილ მეზღვაურებად აქცია.

XV საუკუნის დასაწყისში ბასკებმა უკვე გადაკვეთეს ატლანტიკა და ნადირობდნენ ვეშაპებზე ლაბრადორის სანაპიროზე. ბასკები ასევე შედიოდნენ კოლუმბისა და მაგელანის გემების ეკიპაჟს შემადგენლობაში. ბასკი მეზღვაურები, დაქირავებულები, ვაჭრები და მისიონერები ესპანური კოლონიალური ელიტის რიგებს ავსებდნენ, ისინი ამერიკაში მიმომავალი გემების უმრავლესობის კონტროლს ახდენდნენ. ასევე ბასკები აკონტროლებდნენ კოლონიების განვითარებისთვის გამოყოფილ სახსრებს. საფრანგეთის რევოლუციამ, თავისი ძლიერი ცენტრალისტური ტენდენციებით, გაანადგურა პოლიტიკური ავტონომია ლაპურდიის, ბიჰი-ნაფაროასა და ზუბეროას პოლიტიკური ავტონომია. მოსახლეობის დიდმა ნაწილმა მათ წინააღმდეგობა გაუწია, ისინი გილიოტინაზე აიყვანეს ან კონცენტრაციულ ბანაკებში  გადაანაწილეს. მე 19-ე საუკუნეში ბასკები ესპანეთის ომში წაგებული კარლისტების მხარეს იბრძოდნენ, რის გამოც მოუწიათ უამრავი პოლიტიკური ავტონომიების დათმობა. ამასთან ერთად მეცხრამეტე საუკუნეში ბასკებს შეუმცირდათ მუშების შემოდინება, რამაც მნიშვნელოვნად დააზარალა მრეწველობა და შეშფოთება გამოიწვია.

1990 წლისათვის შეიქმნა თანამედროვე ბასკების ნაციონალისტური მოძრაობა, რომელიც მიზნად ისახავდა მადრიდის პოლიტიკის შეზღუდვას ბასკების ქვეყანაში. ნაციონალისტებმა გააპროტესტეს არჩევნები და ამით კონტროლი მოიპოვეს ისეთ პროვინციულ მუნიციპალიტეტებზე როგორიცაა გიპუსკოა და ბისკაია. როცა ესპანეთში სამოქალაქო ომი გაჩაღდა 1936 წელს, ეს ორი პროვინცია რესპუბლიკის ერთგული რჩებოდა, მათ აირჩიეს ახალი ავტონომიური მთავრობა, და საკუთარი ვალუტაც კი გამოუშვეს. ცხრა თვეში კი ბასკები ფრანკომ დაამარცხა და მათი უმრავლესობა დახვრიტეს ან ციხეებში მოათავსეს, ათასობით ადამიანი გადაასახლეს, ბასკების მთავრობა კი პარიზში გადავიდა. ფრანკოს რეჟიმის დროს იყო სისტემატიური ზეწოლა ბასკურ კულტურაზე. აქედან გამომდინარე 1950 იანი წლების დასასრულში ახალგაზრდა ბასკებმა ჩამოაყალიბეს მოძრაობა ETA და ესპანეთიდან ბასკეთის გამოყოფა და სრული დამოუკიდებლობა მოითხოვეს. მათი და ფრანკოს დაპირისპირება მასიურ ძალადობაში გადაიზარდა,  და ამიტომაც ეს ორგანიზაცია ევროპაში ერთ-ერთ ყველაზე სახიფათო „ტერორისტულ“ ორგანიზაციად სახელდებოდა. ფრანკოს გარდაცვალებასთან ერთად 1975 წელს ესპანეთში დაიწყო დემოკრატიის ხანაც. ბასკების ნაციონალისტური მოძრაობები ღიად მონაწილეობდნენ ახალი კონსტიტუციის ჩამოყალიბებაში, რომელიც მეტ თავისუფლებას ანიჭებდა ავტონომიებს

იხ. ვიდეო

                                                         

                                 კორსიკა

(ფრანგ. Corse, კორს. Corsica) — კუნძული ხმელთაშუა ზღვაში, სარდინიის ჩრდილოეთით. იგი საფრანგეთის ავტონომიური რეგიონია, რომელიც შედგება 2 დეპარტამენტისაგან: სამხრეთი კორსიკა, ჩრდილოეთი კორსიკა.

• ფართობი – 8,68 ათასი.
• მოსახლეობა – 305 ათასი, მათ შორის ძირძველი კორსიკელები 50%-ზე ნაკლებია.
• ენები: ადგილობრივი მოსახლეობა იტალიური ენის კორსიკულ დიალექტებზე მეტყველებს.
• ქალაქები: აიაჩო და ბასტია.

კორსიკის სპეციალური სტატუსი იმით განისაზღვრება, რომ მუშაობს 61 წევრიანი რეგიონული პარლამენტი, რომელიც საფრანგეთის ეროვნული კრების კანონშემოქმედებით საქმიანობას აკვირდება. კორსიკა საფრანგეთს ეკუთვნის 1768 წლიდან, მანამდე გენუის იტალიური რესპუბლიკის შემადგენლობაში შედიოდა. ალჟირის განთავისუფლების შემდეგ, იქ მცხოვრები ფრანგები, ე.წ. Pieds-Noirs (შავფეხიანები) ძირითადად კორსიკაში დასახლდნენ. ამან კორსიკელ ნაციონალისტებს მისცა საბაბი თავი საფრანგეთის კოლონიად მიეჩნიათ.

ცნობილი კორსიკელები იყვნენ: ნაპოლეონ ბონაპარტი, რომელიც საფრანგეთის იმპერატორი გახდა ნაპოლეონ I-ის სახელით (1801 - 1815), აგრეთვე მომღერალი ტინო როსი (1907 - 1983)