ჩიჩენ-იცა

                               ჩიჩენ-იცა

                                                 

 (ესპ. Chichén Itzá [tʃi'tʃen i'tsa], იუკატანის მაიას ენაზე „იცას ქვაბულის პირთან“) — ვრცელი კოლუმბამდელი არქეოლოგიური ძეგლი მექსიკის ტერიტორიაზე, კერძოდ იუკატანის ნახევარკუნძულზე, აგებული მაიას ცივილიზაციის მიერ, ახ.წ. VII საუკუნეში.

ჩიჩენ-იცა მნიშვნელოვანი რეგიონული ცენტრი იყო ჩრდილოეთ მაიას გავაკებაზე გვიანდელი ანტიკურიდან ადრეულ პოსტკლასიკურ პერიოდამდე. ამ არემარეში მრავალი არქიტექტურული სტილია წარმოდგენილი, ცენტრალური მექსიკისთვის დამახასიათებელი ე.წ. მექსიკანიზებული სტილიდან პუუკის სტილამდე, რომელიც გაბატონებული იყო პუუკის მაიას ჩრდილოეთ დაბლობებზე. თავდაპირველად ცენტრალური მექსიკის სტილის არსებობა ამ რეგიონში დაპყრობების გავლენა ეგონათ, თუმცა თანამდეროვე ინტეპრეტაციით ეს უფრო კულტურული დიფუზიის შედეგი უნდა ყოფილიყო.

იხ. ვიდეო

არქეოლოგიური მონაცემები, როგორიცაა ხანძრის ნიშნები რამდენიმე მნიშვნელოვან ნაგებობასა თუ არქიტექტურულ კომპლექსზე, მიანიშნებს, რომ ჩიჩენ-იცას დაქცევის მიზეზი სისხლიანი უნდა ყოფილიყო. ჩიჩენ-იცას ჰეგემონიის დაკნინების შემდეგ, რეგიონულმა ცენტრმა იუკატანზე მაიაპანში გადაინაცვლა.

ჩიჩენ-იცას ნანგრევები ამჟამად მექსიკის ფედერალური მფარველობის ქვეშაა და იუნესკოს მსოფლიო კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შეტანილი.

                                           

                                                                         ობსერვატორია
დაფუძნებულია სავარაუდოდ 455წ-ს. ქალაქი შეიძლება დავყოთ პირობითად ორ ჯგუფად. პირველში შესულია ნაგებობები VI—VII სს მიეკუთვება მაიას კულტურას. მერე ჯგუფი მიუკუთვნება ტოლტეკების კულტურას X ს დაიპყრეს XI ს. ჩეჩენ-იცა გახდა დედაქალაქი ტოლტეკების. ხოლო 1178წ-ს გაანადგურა  სამი ქალაქ-სახელწიფოს გაერთიანებამ მაიაპანი, უშმალი, იცმალია რ-სახ ხელმძღვანელობდა ჰუნას კეელი. ესპანალების დაპყრობისას (XVI ს ჩეჩენ-იცა წარმოდგენილი იყო განვითარებული ქალაქი 1194 წ-ის შემდეგ კი ის საბოლოოდ დაიცალა.

                                                               მებრძოლთა სალოცავი
                                                                
                                                                    წრე ბურთისთვის

ნეიროფიზიოლოგია

                             ნეიროფიზიოლოგია

                                     მე-1000-სე სტატია 

 ფიზიოლოგიის ნაწილი, რომელიც შეისწავლის ნევრული სისტემის ფუნქციებს. იგი ნეირომორფოლოგიურ დისციპლინებთან ერთად ნევროლოგიის თეორიული საფუძველია. ნეიროფიზიოლოგიამ, როგორც მეცნიერებამ, განვითარება დაიწყო XIX საუკუნის პირველ ნახევარში, როდესაც დაიწყეს ექსპერიმენტული მეთოდის გამოყენება. ნეიროფიზიოლოგიის განვითარებას დიდად დაეხმარა კერძოდ ნეიროფიზიოლოგიის სტრუქტურული ერთეულის - ნევრული უჯრედის, ანუ ნეირონის აღმოჩენა და აგრეთვე ნერვული გზების შესასწავლად სპეციალური მეთოდის შემოღება - ნერვული გზების შესწავლა ნერვული ბოჭკოების გადაგვარებაზე დაკვირვებით მათი ნეირონების სხეულიდან მოცილების შემდეგ. ბელმა (1811) და მაჟანდიმ (1822) ერთმანეთისგან დამოუკიდებლად დაადგინეს, რომ ზურგის ტვინის უკანა ფესვების გადაჭრის შემდეგ ისპობა მგრძნობელობა, ხოლო  წინა ფესვების გადაჭრისას - მოძრაობა, ე.ი. უკანა ფესვებით ნერვული იმპულსები გადაეცემა ტვინს, ხოლო წინა ფესვებით - ტვინიდან პერიფერიან. 1863 წელს სეჩენოვმა აღმოაჩინა ცენტრალური შეკავება, როდესაც ტვინის რომელიმე ცენტრის გაღიზიანება აღგზნებას კი არ იწვევს, არამედ შეკავებას. შემდგომში აღგზნებისა და შეკავების ურთიერთმოქმედება საფუძვლად დაედო ყოველგვარ ნერვულ მოქმედებას.

იხ. ვიდეო

XIX საუკუნის მეორე ნახევარში და XX საუკუნის დასაწყისში დაადგინეს ცენტრალური ნერვული სისტემის სხვადასხვა ნაწილების ფუნქციური მნიშვნელობა და მათი რეფლექსური მოქმედების ძირითადი კანონზომიერებები. განსაკუთრებით დიდია ნერვული სისტემის ფუნქციების შესწავლაში ვედენსკის, ბეხტერევის, შერინგტონის როლი. ოვსიანიკოვმა და მისლავსკიმ შეისწავლეს ტვინის ღეროს, გულ-სისხლძარღვთა და სუნთქვის მარეგულირებელი ფუნქციები. შესწავლილია ნათხემის, თავის ტვინის დიდი ნახევარსფეროების ქერქის ფუნქციები; დიდი ნახევარსფეროების (ჰემისფეროების) ქერქის მოქმედებაზე რეფლექსური პრინციპის გავრცელების შესაძლებლობა დაასაბუთა 1863 სეჩენოვმა „თავის ტვინის რეფლექსებში“. დიდი ჰემისფეროების ქერქი თანმიმდევრულად ექსპერიმენტულად შეისწავლა პავლოვმა, რომელმაც აღმოაჩინა პირობითი რეფლექსები. უფრო მოგვიანებით, ივანე ბერიტაშვილმა ჩამოაყალიბა კონცეფცია დიდი ჰემისფეროების ქერქის ურთულესი ფუნქციის - ცხოველთა ფსიქონერვული მოქმედების შესახებ, რომელიც ქცევის ყველაზე მაღალი რეგულატორია. უხტომსკიმ ნეიროფიზიოლოგიაში შემოიტანა დომინანტის პრინციპის ცნება. განვითარდა, აგრეთვე, მიმართულება, რომელიც შეისწავლიდა ნერვული უჯრედის მოქმედების მექანიზმებს, მათი აღგზნების და შეკავების ბუნებას. ამას ხელი შეუწყო ბიოელექტრულ მოვლენათა აღმოჩენამ და მათი რეგისტრაციის მეთოდების დამუშავებამ. შესაძლებელი გახდა არამარტო ნერვული ქსოვილის, არამედ ცალკეული ნეირონების აქტივობის, მისი აღმოცენების გავრცელების მიმართულების მისი სიჩქარის ობიექტური შესწავლა. ნერვული სისტემის მექანიზმების შესწავლაში დიდი დამსახურება მიუძღვის ჰემჰოლცს, დიუბუა-რეიმონს, ჰერმანს, პფლიუგერ, ვედენსკის და სხვა მეცნიერებს. მათ მიღწევებს დიდად შეუწყო ხელი სათანადო ტექნოლოგიურ საშუალებათა გამოყენებამ. ელექტრულ გამაძლიერებლებსა და ოსცილოგრაფებს იყენებდნენ ნეირომოტორულ ერთეულთა (ელექტრომიოგრაფია), დიდი ჰემისფეროების ქერქის სუმარული აქტივობის (ელექტროენცეფალოგრაფია), გულის მოქმედების ელექტრული პოტენციალების (ელექტროკარდიოგრაფია) რეგისტრაციისათვის და ა.შ. მიკროელექტროდული ტექნიკის საშუალების საშუალებით ახდენდნენ ცალკეულ ნეირონთა აქტივობის რეგისტრაციას და ნერვული სისტემის მოქმედების უჯრედული მექანიზმების შესწავლას.

იხ. ვიდეო

თანამედროვე ნეიროფიზიოლოგია ინტენსიურად სწავლობს ნერვული სისტემის მაინტეგრირებელ მოქმედებას და ამ მიზნით მიმართვს სხვადასხვა მეთოდს: გადაჭრისა და ნერვული სისტემის სხვადასხვა ნაწილის მოცილების, ტვინის ზედაპირზეთუ სიღრმეში ჩანერგილი ელექტროდებით ელექტრულ პოტენციალთა რეგისტრაციის, ტვინის სხვადასხვა ნაწილის ელექტრული გაღიზიანების, ტვინის ქსოვილში ქიმიური ნივთიერებების შეყვანის (ქემოტროდული ტექნიკა) მეთოდებს. ნეიროფიზიოლოგიის მნიშვნელოვან მიღწევათა შორის უნდა აღინიშნოს ტვინის ღეროს ბადებრივი ფორმაციის აღმავალი და დაღმავალი გამაღიზიანებელი და შემაკავებელი გავლენების აღმოჩენა და დაწვრილებით შესწავლა. აღსანიშნავია, აგრეთვე, წინა ტვინის ლიმბური სისტემის, როგორც სომატურ და ვისცერალურფუნქციათა გამაერთიანებელი უმაღლესი ცენტრების დადგენა, ჰიპოთალამუსში უმაღლესი მაინტეგრირებელი ნერვული და ენდოკრინული სარეგულაციო მექანიზმების აღმოჩენა და სხვ. ნეიროფიზიოლოგებმა დაიწყეს ნერვული სისტემის კოდირების წესებისა და ნერვულ სისტემაში ინფორმაციის გადაცემის საშუალებათა უშუალო შესწავლა, დაამუშავეს ისეთი მეთოდები, რომლებიც საშუალებას იძლევა სხვადასხვა ფიზიკური და ქიმიური საშუალებებით აქტიურად ჩავერიოთ ნერვული უჯრედების მოქმედებაში. ასეთი ზემოქმედება (გაღიზიანება, დაზიანება) გამოიყენება ზოგიერთი ნერვული დაავადების სამკურნალოდაც კი . თანამედროვე ნეიროფიზიოლოგიას კავშირი აქვს სხვა სამეცნიერო დისციპლინებთან, როგორებიცაა: ბიოკიბერნეტიკა, ნეიროქიმია, ნეირობიონიკა.

იხ. ვიდეო

სციპიონ აფრიკელი (უფროსი)

           სციპიონ აფრიკელი (უფროსი)

                                                          

 (დ. ძვ. წ. 235 — გ. ძვ. წ. 183) — რომაელი მხედართმთავარი და პოლიტიკური მოღვაწე, წარჩინებული პატრიციული ოჯახიდან, მეორე პუნიკური ომის გმირი. კანეს ბრძოლაში (ძვ. წ. 216 წელი) თავი ისახელა, როგორც სამხედრო ტრიბუნმა. ძვ. წ. 213 წელს ედილად აირჩიეს. ძვ. წ. 210-205 წწ. პროკონსული, წარმატებით იბრძდა ესპანეთში კართაგენელების წინააღმდეგ. ძვ. წ. 205 წელს კონსულად აირჩიეს. ძვ. წ. 204 წელს აფრიკაში გადასხა 30 ათასიანი არმია და გაანადგურა კართაგენელთა და ნუმიდიელთა ჯარები. 

იხ. ვიდეო

კართაგენის ხელისუფლებამ იტალიიდან გაიწვია ჰანიბალი. ძვ. წ. 202 წელს ჰანიბალი და სციპიონი ერთმანეთს გადამწყვეტ ბრძოლაში შეხვდნენ ზამასთან. სციპიონმა გაიმარჯვა. ძვ. წ. 199 წელს ცენზორად და სენატის პრინცეფსად, ძვ. წ. 194 წელს კი კვლავ კონსულად აირჩიეს. სციპიონის განუზომელმა ავტორიტეტმა და ძალაუფლებამ შეაშფოთა რესპუბლიკელთა ბანაკი. მასში ერთპიროვნული ძალაუფლების მაძიებელი ტირანი დაინახეს და მის დასაკნინებლად „საქმეების“ შედგენა დაიწყეს. შეურაცხყოფილმა სციპიონმა რომი მიატოვა და ლიტერნუმში, საკუთარ ვილაში, გადავიდა სამუდამო საცხოვრებლად. იყო თავისი დროის ფრიად განსწავლული ადამიანი, ბერძნული ენისა და კულტურის დიდი მცოდნე და თაყვანისმცემელი

                                  

                 რომის ტერიტორიები და კართაგენი მეორე პუნიკური ომის დასაწყისში

2018წ-ს რომა მოი გამოუცხადა კართაგენს სციფიონ აფრიკელის მამა კორნელია იყო ერთერთი კონსული . შედეგად კენჭიყრისას მას შეხვდა მეთურობა ესპანეთის: აქ სციფონი  უნდა შებრძოლებოდა ჰანიბალს გემზე რომის არმია მიიწევდა დასავლეთით მის შეამდგენლობაში უნდა ყოფილიყო სციფიონი რ-იც მაშინ 17 წლის იქნებოდა მისთვის პირველი ლაშქრობა იყო.

გადმოსხდნენ მდინარე რონაზე ( რ-იც ეხლა შევიცარიისა და საფრაგენთის საზღვარზე მდებარეობს) რომაელებმა გაიგეს, რომ ჰანიბალის უახლოვდეობოდა მდინარეს  გალიიდან. ვერ შეძლო ბრძოლაში ჩამბმა და კვლავ დაბრუნდა გემებზე ძალების ნაწილი დაბრუნდა პიზაზე სადც უნდა წინაამრდეგობა გაეწია კართაგენელებისთვის თუ ისინი ალპებს გადმოლახავდნენ.

218წ-ის ბოლოს მოხდა პირველი ბრძოლა რ-იც ცნობილია ტიცონის ბრძოლის სახელით აქ მხოლოდ ცხენოსანი ჯარი ბრძოლობდა და მსბუქი ქვეითი

ტიცინოს ბრძოლა — მეორე პუნიკური ომის ბრძოლა, სადაც კართაგენელმა მხედართმთავარმა ჰანიბალმა დაამარცხა რომის არმია პუბლიუს კორნელიუს სციპიონის ხელმძღვანელობით. გაიმართა ძვ. წ. 218 წელს იტალიაში მდინარე ტიცინოს ნაპირზე.

საგუნტის ალყის შემდეგ ჰანიბალი, ალპების გადალახვის შედეგად იტალიაში ჩადის სალაშქროდ და დაბანაკდება მდინარე პადუსის მარცხენა მხარეს. პადუსის მარცხენა მხარეს მდგარმა ჰანიბალმა შეიტყო, რომ სციპიონი უკვე პადუსის ველზე იდგა. კართაგენის ლაშქარი მდინარის ნაპირს მიუახლოვდა. ძვ. წ. 218 წლის ნოემბერში კართაგენელები და რომაელები მდინარე პადუსის (პოს) ჩრდილოეთ ნაპირზე შეხვდნენ, მდინარეებს სესიასა და ტიცინოს შორის. რომის კონსულისა და კართაგენის სარდლის საბრძოლო ტაქტიკა მკვეთრად განსხვავდებოდა ერთმანეთისაგან. სციპიონი დინჯად ცდილობდა შეეკრა რომისკენ მიმავალი გზები, ჰანიბალი სწრაფი მოქმედებებით რომაელებს ამოსუნთქვის საშუალებას არ აძლევდა. პირველი არევ-დარევის შემდეგ თანაბარი ბრძოლა გაიმართა. ხელჩართულ ბრძოლაში სციპიონი დაიჭრა, იგი გადაარჩინა მისმა 17 წლის შვილმა, შემდეგში სციპიონ აფრიკელად (უფროსი) ცნობილმა. მომხდარით შეშფოთებულმა რომაელებმა დიდი წვალებით გაარღვიეს ალყა და ბანაკში დაბრუნდნენ

რომაელები ასეთ სწრაფსა და მოულოდნელ დამარცხებას არ ელოდნენ. სციპიონი გრძნობდა, რომ მისი არმია მტრის ხელახლა თავდასხმას ვერ გაუძლებდა და ლაშქრის გადარჩენაზე უნდა ეზრუნა. საჭირო იყო საიმედო თავშესაფრის პოვნა. სციპიონმა მეორე ღამესვე აყარა ლაშქარი და მდინარე პადუსი ფარულად გადალახა. ჰანიბალმა გვიან გაიგო მტრის გაქცევა, თავისი მეომრები დაადევნა და მაინც მოახერხა რამდენიმე ათასი ლტოლვილი რომაელი მეომრის ხელში ჩაგდება. სციპიონმა ქალაქ პლაცენციას შეაფარა თავი.

პირველმა გამარჯვებამ ჰანიბალის მდგომარეობა განამტკიცა და მის არმიას მოქმედების ახალი გეგმები გადაუშალა. პადუსის ნაპირებზე მყოფ ჰანიბალთან გამოცხადდნენ ციზალპელი გალების წარმომადგენლები და მეგობრობა და თანამშრომლობა შესთავაზეს. ჰანიბალის არმიის რიგები დღითი დღე ახალი მეომრებით ივსებოდა და ის დანაკლისი, რაც ესპანეთიდან იტალიამდე განიცადა, სულ მოკლე ხანში თითქმის ანაზღაურდა.

მამის დაღუპვის შემდეგ სციფიონმა დაიფიცა შერისძიებით მაის მოკვლისთვის

ძვ. წ. აღ. 211 კაპუას დაპყრობის შემდეგ რომაელებმა დაიწყეს ესპანეთის ოპერაციების თეატრის პრიორიტეტად მიჩნევა. რომაული ბრძანების მთავარი ამოცანა იყო ჰანიბალისგან ჩამოშორება იბერიის ნახევარკუნძულისგან დახმარებით, მდიდარი ხალხით და ძვირფასი ლითონებით; ამის გამო, გადაწყდა, რომ ახალი პროკანოს გაგზავნა ესპანეთში .

არჩევანი პოპულარულ ასამბლეას მიენიჭა. იმის გამო, რომ ესპანეთში ვითარება ორი რომაული ჯარის დამარცხების შემდეგ ძალიან რთული იყო, მის კანდიდატურას არავინ შესთავაზა. როდესაც „ყველას საშინელებით მოეპყრო ხელი, კრებაზე დაფარული იყო პირქუში სიჩუმე“, სციპიო წამოვიდა თავის დეიდაზე, რომელიც საუბრობდა მამასა და ბიძაზე და თქვა, რომ იგი მტრისთვის ღირსეული შურისძიება გახდებოდა როგორც მათთვის, ასევე მათი სამშობლოსთვის . ხალხმა იგი მაშინვე აირჩია პროკონსული. მართალია, სენატორებმა პუბლიუს კორნელიუსის ახალგაზრდული ქება-სიტყვები უწოდეს, მაგრამ ამის სანაცვლოდ მან პირობა დადო, რომ ბრძანებას გასცემდა ყველას, ვინც მას ასაკში გადალახავს და დამსახურებას. როდესაც არავინ არ იყო ნებაყოფლობით, დანიშვნა დამტკიცდა . ახალი პროკონსული მაშინ მხოლოდ 24 წლის იყო

                                                     

                                                                 კომპანია 2019 წ ჩვ. აღ. ესპანეთი

                                  206 ძვ ე., გადამწყვეტი გახდა ესპანეთის ბედისთვის.

                                                                  

                                                                                      განლაგება ორი არმიის 

                                                                

                                                         შეცვლა სციპიონის მიერ რომის საბრძოლო წესრიგის

კოსმოსური ხომალდი ,, სოიუზი''

       კოსმოსური ხომალდი ,, სოიუზი''

                    

აღწერა ტიპი - პილოტირებული ხომალდი.,  ეკიპაჟი - უპილოტო ან ან 6 ადამიანი, ავტონომიურობა - 3 დღ.ღ. -დან 200 დღ.ღ - მდე შეამდგენლობაში ორბიტალური სადგურთან, დიამტრი - 2,25მ, გაბარიტული - 2,72, სიგრძე - 2,72 მ, მასა - 7220 კგ, პირველი გაშვება - 1967წ-ის 23 აპრილი საბაზო მოდელი 1962წ ,,პბკ-1'' მისი მიზანია დაბალორბიტალური ფრენები საგურზე როგორც ეკიპაჟის. პილოტირებული ფრენა 143, უპილოტო - 23

იხ. ვიდეო

ძირითადი სსრკს და შემდეგში რუსეთის პილპოტირებული ხომალდი ფრენებს ახორცილებს საერთასორისო სადგურზე შატლების პროგრამის დასურელების შემდეგ 2011წ-ს  ,,სოიზი'' ახორციელებს ფრენებს  მისი დამზადების დრო შეადგენს 2,5 - 3 წელი.

 

ხომალდი ,, სოიუზი''  შეპირდაპირიბა ორბიტალურ სადგურზე ,, მირი''

სქემა კოსმოსური ხომალდი ,, სოუუზი МС''

აეროგელი

                                     აეროგელი

                                                                   

                                          2,5კგ  წონის აგური დგას 2 გრამიან აეროგელის ნაჭერზე
                                                                                 საინტერესოა 

 (ლათ. aer — ჰაერი და gelatus — გაყინული) — ნაწარმი მასალების კლასი, შემადგენლობით გელი, რომელშიც თხევადი ნაწილი მთლიანად ჩანაცვლებულია აირით. მაგარ ფოროვან მასალებს შორის ყველაზე დაბალი სიმკვრივის მქონე მასალაა, მთელი რიგი უნიკალური თვისებებით: სიმაგრე, გამჭვირვალობა, თბომედეგობა, რეკორდულად დაბალი თბოგამტარობა და ა. შ. გავრცელებულია ამორფული სილიციუმის დიოქსიდის, ალუმინის ოქსიდის, ასევე ქრომისა და კალის ოქსიდებზე დამზადებული აეროგელები. 1990-იანების დასაწყისში აეროგელი შექმნეს ნახშირბადის საფუძველზეც

იხ. ვიდეო

აროგელის სტრუქტურა მიკუთვნება მეზოფოროვანი კლასს მასალას სადაც ღრუს (ფეორებს) იკავებს არანაკლები 50% ჩვეულებრივ 90-99% მოზულობა შეადგენს 1-დან 150კგ/მ³ 

სტრუქტურრაში აეროგელი წარმოადგენს თავსავსთავში ხის მსგავსი სტრუქტურას კასტერებს ნანონაწილაკების ზომით 2-5 ნმ და ფორმების ზომის მიხედვით 100ნმ - მდე

                                                               

                                                                    აეროგელი - კარგი სითბოს იზოლატორია

პირველი გამომგენებელი ითვლება ქიმიკოსი სტივენ კისტლერი ტეხნიკური კოლეჯიდან კალიფორნია აშშ. გამოქვეყნებული იყო 1931წ ჟურნალ ,,ნატურა'' -ში თავისი რეზულტატი.

კისტლერმა შეცვალა სითხე გელში მეთანოლზე, ხოლო შემდეგ გააცხელა გელი ზეწოლის ქვეს კრიტიკული ტემპერატურაზე მეტანოლის (240°C). მეტანოლი გამოვიდა გეიდან, ისე რომ არ დაიკლო მოცულობა შესაბამისად გელი გაშრა თითქმის არ შეკუმშულა.

გამოყენება - ამ ტეხნოლოგიას მრავლმხრივი გამოყენება აქვს მისი უნიკალური  თვისებების გამო განვიხილოთ ერთერთი მათგანი:

                                                  

                                 132 ბირთვიანი აეროგელი კოსმოსური აპარატი ,, სტარდასტი'' (ნასა)

გამოყენებული იყო კოსმოსური აპარატ ,,სტარდასტში'' ინგლ. Stardust - სიტყვასტყვით ითარგმნება ,, ვარსკლავის მტვერი'') რ-იც განსაზღვრული იყო კვლევისთვის კომეტა ვილდა2  (81P/Wild). როგორც მასალა ხაფანგისთვის კოსმოსური მტვერის.

იხ. საინტერესო ვიდეო მარსის შესახებ.

კოსმოსი: შესაძლო სამყაროები

          კოსმოსი: შესაძლო სამყაროები

                        

ინგლ. Cosmos: Possible Worlds - ამერიკული სამეცნიერო-პოპულარული დოკუმენტური ფილმი იხ. ვიდეო

პრემიერა შედგა 2020წ-ის 9 მარტს ,,ნაციონალლ გეოგრაფის'' არხზე. წარმოადგენს წარმოსახვას სერიალის ,,კოსმოსი სივრცე და დრო'' 2014 წ-ს რ-იც თავის მხრივ გახდა სერიალის გაგრზელება ,,კოსმოსი: პერსონალური მოგზაურობა'' 1980წ-ს წამყვანი არის ნილ დეგრას ტაისონი

                     ნილ დეგრას ტაისონი

 (ინგლ. Neil deGrasse Tyson; დ. 5 ოქტომბერი 1958, მანჰეტენი, ნიუ-იორკი, აშშ) — ამერიკელი ასტროფიზიკოსი, მწერალი და სამეცნიერო კომუნიკატორი. ამჟამად ის როუზის სახელობის დედამიწისა და კოსმოსის ცენტრში მდებარე ჰაიდენის პლანეტარიუმის დირექტორია, ასევე ასოცირებული მკვლევარი ამერიკის ბუნების ისტორიის მუზეუმის ასტროფიზიკის განყოფილებაში. 2006-2011 წლებში მიყავდა სატელევიზიო შოუ „NOVA ScienceNow", ხშირად სტუმრობდა გადაცემებს „დეილი შოუ", „კოლბერტ რიფორთი" და „თანამედროვე დროში ბილ მეიერთან ერთად". 2009 წლის შემდეგ სტუმრებს იწვევს რადიოშოუში „StarTalk". 2014 წელს წაიყვანა დოკუმენტური სერიალი „კოსმოსი: სივრცე-დროის ოდისეა", რომელიც განახლებული ვარიანტია კარლ სეიგანის სატელევიზიო სერიალისა „კოსმოსი: პერსონალური მოგზაურობა" (1980).

                                                                          

            კოსმოსი: სივრცე-დროის ოდისეა

                                                  

 (ინგლ. Cosmos: A Spacetime Odyssey) — 2014 წელს შექმნილი სამეცნიერო-პოპულარული დოკუმენტური ფილმების ციკლი, რომელიც 1980 წლის კარლ სეიგანის მიერ შექმნილი სერიალის — „კოსმოსი: პერსონალურო მოგზაურობა“ გაგრძელებაა.

დოკუმენტური ფილმების ციკლის ხელახალი შექმნის ინიციატორი, ორიგინალური სერიალის შემქნელის და წამყვანის, კარლ სეიგანის მეუღლე ენ დრუიანი იყო. სერიალის ძირითადი თემები და შინაარსი ეფუძნება ორიგინალურ ვერსიას. განახლებული შოუს წამყვანი გახდა ცნობილი ამერიკელი ასტროფიზიკოსი, მწერალი და მეცნიერების პოპულარიზატორი ნილ დეგრას ტაისონი.

ფილმების ციკლი შედგება 13 ნაწილისგან და გადიოდა მრავალ ქვეყანაში ისეთ არხების მეშვეობით როგორებიცაა National Geographic Channel და Fox Broadcasting Company.

დოკუმენტურ ფილმებში მარტივი და გასაგები ენით, უახლესი კომპიუტერული გრაფიკით, ანიმაციით და თანამედროვე მონაცემებზე დაყრდნობით, მოთხრობილია ისეთ ფენომენებზე როგორებიცაა კოსმოსი, თავისი უკიდეგანო სივრცეებით. ფილმების მთავარი თემებია გალაქტიკები, ვარსკვლავები, პლანეტები, კომეტები, შავი ხვრელები, პულსარები, კვაზარები და ა. შ.

                                                  

მდგომარეობა ,,ხომალდის წარმოსახვის'' ზემოთ კადრის ორიგინალური ,,კოსმოსის'' რ-ზეც კარლს სეგანი ზის მართვის სავარძელში. ქვემოთ კადრი ახალი ვერსიიდან ,,კოსმოსის'' რომელზეც ნილ დეგრასი ტაისონი ასევე ზიან მართვის სავარძელში. ახალი ვერსიაში გამოყენებულია კოფიუტერული გრაფიკა უკეთესი წარმოდგენისთვის სიუჯეტის

ფილმები მხოლოდ კოსმოსის თემით არ შემოიფარგლება, ასევე აღწერილია ბუნება ატომების და მოლეკულების დონეზე, ფუნდამენტური მოვლენები, განხილულია დედამიწის შორეული წარსული, მისი შექმნიდან დღემდე და პლანეტის შესაძლო ბედი მილიონობით წლის შემდეგ. რამდენიმე ეპიზოდში გამახვილებულია ყურადღება დედამიწაზე სიცოცხლის წარმოშობის ვერსიებზე, ევოლუციაზე, მის ბიოქიმიაზე, დნმ-ზე, გენეტიკაზე, ელექტრომაგნეტიზმზე, გრავიტაციაზე და პლანეტაზე მიმდინარე უმნიშვნელოვანს მოვლენებზე,

ციკლის ყოველ ფილმში ანიმაციის საშუალებით გაცოცხლებულია ისეთი მეცნიერების და საზოგადო მოღვაწეების ბიოგრაფიები, როგორებიც იყვნენ ჯორდანო ბრუნო, ედმუნდ ჰალეი, რობერტ ჰუკი, უილიამ ჰერშელი, ისააკ ნიუტონი მაიკლ ფარადეი, ჯეიმზ მაქსველი და ა.შ.

ისევე როგორც 1980 წლის ვერსიაში, განახლებულ სერიაში დიდი როლი ენიჭება კარლ სეიგანის მიერ მოგონილ „დროის კალენდარს“ (სამყაროს არსებობის 13,7 მილიარდი წელი ჩატეულია 1 წლის კალენდარში, სადაც პირველი იანვრის პირველი წამი, ანუ 0 საათი, 0 წუთი და 1 წამი შეესაბამება დიდი აფეთქების დროს, ხოლო 31 დეკემბრის 23 საათი, 59 წუთი და 59 წამი კი დღევანდელ დღეს)

                                                               

            ადგილმდებარეობა დედაწის გალაქტიკის ადგილობრივი გრივის შიგნით 

ასევე დიდი როლი ეთმობა „წარმოსახვის ხომალდს“, კარლ სეიგანის „შექმნილ“ ხომალდს შეუძლია იმოგზაუროს კოსმოსის ნებისმიერ წერტილში, გაუძლოს უკიდურეს ტემპერატურებს და წნევებს, მას შეუძლია დაპატარავდეს და ადრონების ზომის გახდეს, რათა ელემენტარულ ნაწილაკებს შორის მოხვდეს, შეუძლია შავი ხვრელის სიახლოვეში უვნებლად იფრინოს, გაუძლოს პულსარის გამანადგურებელ გამოსხივებას და ჩაყვინთოს მეთანის ზღვებში სატურნის თანამგზავრებზე.

ფილმებში მაყურებელი ეცნობა სამყაროს წარმოქმნის თეორიას, ვარსკვლავების სიცოცხლის ფაზებს, გალქტიკების მოძრაობას, სიცოცხლის შესაძლო ფორმებს შორეულ პლანეტებზე, დედამიწის ისტორიის სხვადასხვა ეპოქებს, ცოცხალი არსებების ევოლუციას, მეცნიერების განვითარებას,

სერიალი პირველად გავიდა ეთერში 2014 წლის 9 მარტს და მას საკმაოდ მაღალი რეიტინგი ჰქონდა, ნომინირებული იყო სატელევიზიო პრემია ემის 12 ნომინაციაზე,

ბაბილონეთი

                                ბაბილონეთი

                                        

                                                               xx ს ჩვ. წ. აღ. - 539 წ ჩვ. წ. აღ

(აქად.. Karduniaš, ეგვ. Sangar), ან ბაბილონეთის სამეფო -  ძველი სახელმწიფო შუამდინარეთის სამხრეთში (ახლანდელი ერაყის ტერიტორია). წარმოიშვა ძვ. წ. II ათასწლეულის დასაწყისში, დამოუკიდებლობა საბოლოოდ დაკარგა ძვ. წ. 539 წელს. სახელი ეწოდა მთავარი ქ. ბაბილონის მიხედვით. ბაბილონეთის ისტორია ოთხ პერიოდად იყოფა:

• ძველბაბილონური ხანა (ძვ. წ. 1895 - ძვ. წ. 1518);
• კასიტური პერიოდი (ძვ. წ. 1518 - ძვ. წ. 1204);
• პოლიტიკური დაქვეითების ხანა (ძვ. წ. 1204 - ძვ. წ. 626);
• ახალი ბაბილონის სამეფო (ძვ. წ. 626 - ძვ. წ. 539).

                                                

                                  ბაბილონეთი იშთარის სამეფო ( პერგამონის მუზეომი, ბერლინი)

სემიტური ხახლები ამორიტები, დამფუძნებლები არიან ბაბილონის, დაიმემკვიდრეს მესოპოტამია - შუმერებისა და აქადებისგან. სახელმწიფოა ენა და დამწერლობა  ბაბილონის იყო სემიტური აქადების, რ-იც წამოვიდნენ საჭიროების გამო შუმერულსგან ხანგრძლივად იყო შენახული როგორც კულტის.

                                            

                                                        ,,ბაბილონის გოდოლი'' 

ურის III დინასტიის და შუმერთა სახელმწიფოს დამხობის შემდეგ ძვ. წ. II ათასწლეულის დასაწყისში მესოპოტამიაში წარმოიქმნა რამდენიმე პატარა ქალაქ-სახელმწიფო. ყოველი მათგანი თავს შუმერების პოლიტიკურ მემკვიდრეებად თვლიდნენ და მეფეები შუმერი მეფეების ტიტულებს ატარებდნენ. ერთ-ერთი ასეთი ქალაქი იყო ბაბილონი, რომელიც ცენტრალურ მესოპოტამიაში მდებარეობდა.

ბაბილონეთის პირველ პერიოდს ამორეული დინასტიის ხანასაც უწოდებენ. ძვ. წ. 1894 ამორეველების ტომების ბელადმა სუმუაბუმმა დაიპყრო სამხრეთ შუამდინარეთში მდინარე ისინის სამეფოს ტერიტორიის ნაწილი და ქ. ბაბილონში გამარგრდა. მისი მეფობით (ძვ. წ. 1894 - ძვ. წ. 1881) ჩაეყარა საფუძველი ბაბილონეთის ამორეულ დინასტიას, რომელიც პირველი წარმომადგენლები არცთუ აქტიურად გამოდიოდნენ საგარეო პოლიტიკურ ასპარეზზე. მათი მოღვაწეობა ძირითადად სამშენებლო საქმიანობით იფარგლებოდა. განსაკუთრებით გაძლიერდა ბაბილონეთი ამ დინასტიის მეექვსე მეფის ხამურაბის (ძვ. წ. 1792 - ძვ. წ. 1750) ზეობაში. ბაბილონეთის ტერიტორია ამ დროს მოიცავდა თითქმის მთელ შუამდინარეთს - სპარსეთის ყურიდან ჩრდილოეთით ვიდრე სირიის უდაბნომდე. იგი წინა აზიის უძლიერეს სახელმწიფოდ და ცენტრალიზებულ დესპოტიად იქცა. ხამურაბი ფართო სამშენებლო მოღვაწეობას ეწეოდა, მის დროს შეიქმნა ბრწყინვალე არქიტექტურული ანსამბლები, გაფართოვდა საირიგაციო სისტემა, გაიყვანეს გზები, უფრო ფართოდ გავრცელდა ბრინჯაოს იარაღი და ხელსაწყოები. მან მოაწესრიგა ქვეყნის მმართველობა, შემოიღო ერთიანი კანონმდებლობა. მის დროს ბაბილონეთის საზოგადოება იყოფოდა ორ მთავარ ნაწილად - თავისუფალნი და არათავისუფალნი. მონების რიცხვი გაცილებით ნაკლები იყო, ვიდრე თავისუფალთა. მონობა ამ პერიოდში ძირითადად საოჯახო მონობის სახით იყო წარმოდგენილი. სახელმწიფოს ნატურალური შემოსავლის უმთავრეს ნაწილს სამეფო მიწებიდან მიღებული შემოსავალი შეადგენდა. ძველბაბილონურ ხანაში არსებობდა სატაძრო და სათემო მიწებიც, იყო აგრეთვე კერძო საკუთრებაში მყოფი მიწის ფონდი, ყიდვა-გაყიდვის უფლებით. სავაჭრო და სავახშო ოპერაციებს აწარმოებდნენ სავაჭრო აგენტები - თამქრები

იხ. ვიდეო