ვიდემან-ფრანცის კანონი კლასიკური ლექტროდინამიკა
თანაფარდობა, რ-იც ერთმანეთან აკავშირებს ლითონთა თბო და ელექტრო გამტრაობას. ეს არის ფიზიკური კანონი, რ-იც ამტკიცებს, რომ მეტალების მიმართ კოიფიციენტი თბიგამტარობის (ან ტენზორის გამტარის) K განგძობადი ელექტყრონული განტარობა ( ან ტენზორი განტარობის) პროპორციული ტემპერქტურის იხ. ვიდეო
კანონის დარღვევა - 2017წ-ს კვლევისას ამერიკული ნაციონალური ლაბოროტარია ბერკლიში აღმოაჩინეს, რომ ვანადიუმი დიოქსიდი (VO2), რ-იც ნორმალურ მდგომარეობაში წარმოადგენს გამჭირვალე დიაელექტრიკს, ტემპერატურის გაზრდისას 67 გრადუსის ზემოთ ცელსიუსი გადადის მეტალისტიკიური დენისგამტარიან ფაზაში. მეტალისტიკური მდგომარეობისას, დიოქსიდი ვანადიუმი კარგად ატარებს ელექტრო დენს, ამავე დროს წარმოადგენს თბოიზოლაქტორს
(berZn.
kassiteros- kala), Jangeulebis klasis minerali. wim. Sedgeniloba SnO2. minarevebi Nb, Ta, W, Zr, Ti da sxv. kristaldeba
tetragonur singoniaSi. kristalebi prizmuli an bipiramiduli aqvs, agregatebi
wvrilmarcvlovani. yavisferi, Savi, iSviaTad mowiTalo-yviTelia. elvareba
almasisebri aqvs. simagre minerologiuri skaliT 6-7 simkvrive 6040-7120kg სახელწოდება „კასიტერიტი“ მემკვიდრეობითია ელინური კულტურიდან. ძვ.წ. ათი საუკუნის წინ კი, ფინიკიელებმა და მათ შემდეგ ძველმა ბერძნებმა ბრიტანული კუნძულებიდან კალის საბადო მოიტანეს, მას ამ პერიოდში კასიტერიდებს უწოდებდნენ. იხ. ვიდეო
გრავიტაციულად დაკავშირებული მატერიის მასიური სისტემა, რომელიც შეიცავს ვარსკვლავებს, ვარსკვლავურ ნარჩენებს, გაზისა და მტვრის ვარსკვლავთშორის სივრცესა და ბნელ მატერიას — მნიშვნელოვან, მაგრამ თითქმის უცნობ კომპონენტს. სიტყვა გალაქტიკა ბერძნულიდანაა წარმოებული „γαλαξίας“ (იკითხება გალაქსია) და ნიშნავს „რძიანს“. ამიტომაც ინგლისურად ჩვენს გალაქტიკას „რძიან გზას“ უწოდებენ, ხოლო ქართულში მას, ძირითადად, „ირმის ნახტომად“ მოიხსენიებენ. გალაქტიკების მრავალფეროვნება იწყება ჯუჯებით, რომლებიც 10 მილიონამდე (107) ვარსკვლავს შეიცავს, და მთავრდება გიგანტებით, რომელთა შემადგენლობაში 100 ტრილიონი (1014) ვარსკვლავი შედის. თითოეული ვარსკვლავი საკუთარი გალაქტიკის მასის ცენტრის ირგვლის მოძრაობს.
ისტორიულად, გალაქტიკები კატეგორიებად იყო დაყოფილი მათი ხილული ფორმების მიხედვით, რომელსაც ჩვეულებრივ ვიზუალურ მორფოლოგიას უწოდებენ. გავრცელებული ფორმა არის ელიფსური გალაქტიკა, რომელსაც ელიფსის ფორმის სინათლის მოხაზულობა აქვს. სპირალური გალაქტიკები დისკოს ფორმისაა მტვრიანი, მრუდე მკლავებით. უჩვეულო ფორმისა და უსწორომასწორო გალაქტკებს არაწესიერი გალაქტიკები ეწოდება და ჩვეულებრივ წარმოიქმნება მეზობელი გალაქტიკების გრავიტაციული მიზიდულობის შეწყვეტით. ასეთი ურთიერთქმედება ერთმანეთთან ახლოს მდებარე გალაქტიკებს შორის, რომელიც საბოლოოდ შეჯახებით მთავრდება, ზოგჯერ იწვევს ვარსკვლავების წარმოქმნის შესამჩნევად ზრდად შემთხვევებს.
ხილულ სამყაროში 170 მილიარდზე მეტი გალაქტიკაა. გალაქტიკათა უმეტესობის დიამეტრი 1000-დან 100 000 პარსეკამდეა და ერთმანეთისგან მილიონობით პარსეკის (ან მეგაპარსეკი) მანძილითაა დაშორებული. გალაქტიკათშორის სივრცეში (სივრცე გალაქტიკებს შორის) გათხელებული გაზია, რომლის საშუალო სიმჭიდროვე კუბურ მეტრზე ერთი ატომია. გალაქტიკათა უმეტესობა არც სრულიად შემთხვევითაა დალაგებული, არც სრულიად განსაზღვრული წყობათა ერთობლიობით, რომელსაც გალაქტიკათა ჯგუფები ან გროვები ეწოდება, რომელიც, მეორე მხრივ, უფრო დიდ ზეგროვებს წარმოქმნის. უდიდეს მასშტაბებზე ეს გაერთიანებები დალაგებულია ფილამენტებად და ქსოვილებად, რომლებიც გარშემორტყმულია უზარმაზარი ვოიდებით (სიცარიელით).
სიტყვა „გალაქტიკა“ ბერძნულიდანაა წარმოებული ჩვენი გალაქტიკისთვის: „γαλαξίας“ („რძიანი“) ან kyklos ("წრე") galaktikos („რძიანი“). რასაკვირველია, ეს სახელი მისი გარეგნობის გამო შეერქვა. ბერძნულ მითოლოგიაში, მოკვდავი ქალისგან შეძენილი ვაჟი — ჩვილი ჰერაკლე ზევსმა მძინარე ჰერას მკერდზე მიუწვინა, რა დროსაც ჩვილმა მისი ღვთიური რძე დალია, რის შედეგადაც იგი უკვდავი გახდა. ჰერას მაშინ გამოეღვიძა, როდესაც ჰერაკლე მის ძუძუს წოვდა; ჰერა მიხვდა, რომ საკუთარი რძით ის უცნობ ბავშვს კვებავდა. მან ჩვილი სასწრაფოდ მოიშორა მკერდიდან, რა დროსაც მისი რძის შხეფები ღამის ცას შეესხა, რამაც ბუნდოვანი სინათლის ზოლები წარმოქმნა, რომელსაც „რძიანი გზა“ უწოდეს.
ასტრონომიულ ლიტერატურაში დიდ ასოზე დაწყებული სიტყვა „Galaxy“ ჩვენი გალაქტიკის, „ირმის ნახტომის“, აღსანიშნად გამოიყენება, რათა არ აგვერიოს სხვა მილიარდობით გალაქტიკაში. ინგლისური ტერმინი „Milky Way“ ჩოსერის ერთ მოთხრობას უკავშირდება:
"See yonder, lo, the Galaxyë Which men clepeth the Milky Wey, For hit is whyt." — ჯეფრი ჩოსერი. დიდების სახლი, 1380.
როცა უილიამ ჰერშელმა 1786 შექმნა ღრმა ციური სხეულების კატალოგი, მან გამოიყენა სახელი „სპირალური ნისლეული“ გარკვეული ობიექტებისთვის, როგორიცაა M31 (ანდრომედას გალაქტიკა). შემდეგ ეს აღიარებულ იქნა, როგორც ვარსკვლავების უზარმაზარი თავმოყრა, როცა ამ ობიექტებამდე ნამდვილი მანძილის დადგენა დააფასეს, შემდეგ ის მოიხსენიეს, როგორც კუნძულისებრი სამყაროები. თუმცა, იმ დროს სიტყვა „სამყაროს“ მნიშვნელობა ესმოდათ, როგორც არსებობის მთლიანობა, ამიტომ ეს გამოთქმა ხმარებიდან გამოვიდა და ამის ნაცვლად ამ ობიექტებს გალაქტიკები დაერქვა
H2oH27O11N, bunebrivi org. naerTi glikozilebis klasisa. gvxdeba
kurkovan mcenareTa foTolsa da (wyavi) da kurkaSi (atami, gargarSi, qliavi da
sxv.) gansakuTrebiT bevria nuSis TeslSi (205-305%). advilad ixsneba wyalsa da
spirtSi gacxelebisas. mJavebisa da fermetemulsinis moqmedebiT hidrolizdeba
D-glikozad benzaldehidad da wyalbadcianmJavad. იხ. ვიდეო
ქიმიური ფორმულა - C20H27NO11, ფიზიკური თვისება - თეთრი კრისტალური
მოლეკოლური მასა - 457,429გ|მოლი, თერმული თვისება - დნობის ტემპერატურა 223—226 °C,
ციანოგენური გლიკოზიდი შედგება ბევრი მაგარი გული ქლიავის (Prunus) სახეობის მრავალწლიან ხეებსა და ბუჩქების, ხოლო ტრბი ვაშლის (Maleae) სახეობებში როასაც მწარე გემო დაყვება. პირველად იყო გამოყოფილი ნუშისგან Prunus amygdalus var amara, შეწდგება ასევე ფორთოხლისა და გარგარის მაგარ გულებშიც.
1950წ-ში ამიგდალინი და მისი წარმოაებული ლეატრილი სასაქაონლო სახელით ,, ლეატრტრილი'' ,, ვიტამინი B 17'' და რეაკლამირებას ახდედნენ როგორც კობოს საწინაამღდეგო საშუალება. თუმცა არ არსებობს კლინიკური დამტკიცება სასარგებლოდ ანკოლოგიური საწინაამღდეგო საშუალება, ასევე არსებობს მაღალი რისკი უკუჩვენებების მომწავლელი ციანიდის მისი გამოყენების და განსაკუთრებით პერალოლნის. არც ამიგდალინი და არც ლეატრილი არ წარმოადგენს ვიტამინებს.
ამიგდალინი წარმოადგენს ციანოგენ გლოკოზიდს, რადენადაც მისი მოლეკულა უართდება ნაერთს ნიტრილის ჯგუფს, რომელსაც შეუძლია გამონთავისუფლება ტოქსიკური ციანური ანიონის შედეგად ბეტა-გლიკოლიზი.
ამიგდალინის პერორალური მიღება ორგანიზმში ანთავისუფლებს ციანიდებს რასაც შეუძლია მოყვეს ინტოქსიკაცია.
ასევე შემუშავებულია სხვა, ალტერნატიული მექანიზმებიც, მაგალითად 1 ელექტრონის გადაცემის პრინციპზე დამყარებული რეაქცია
liTonuri detalebis zedapiris gajereba azotiT, misi
masalis, daRlilobis zRvris, cvlaTa da korozia-medegobis gasadideblad. SeiZleba
daavazotoT-titani, foladi da zogierTi Senadnobebi, umetesad legirebuli foladi ოლეკულაშინიტროჯგუფის() შეტანას გულისხმობს სხვადასხვა მანიტვრელი აგენტის მოქმედებით.ძალიან ხშირად ამ სახელს არასწორად ეძახიანესტერებისნიტრატების წარმოქმნასსპირტებისადა აზოტმჟავის ურთიერთქმედებისას, როგორც ესნიტროგლიცერინისწარმოქმნისას ხდება. ნიტრატები და ნიტრირებული ნაერთები ძალიან განსხვავდებიან ერთმანეთისაგან იმით, რომ ნიტრირებულ პროდუქტებში ნიტროჯგუფში აზოტი პირდაპირ ებმება არა-ჟანგბადურ ატომს, რომელიც ჩვეულებრივ ნახშირბადის ატომია ხოლმე მაშინ, როცა ნიტრატებში აზოტის ატომი ჩაბმულია ჟანგბადის ატომებთან და ჟანგბადი თავის მხრივ ებმება ნახშირბადის ატომს. იხ. ვიდეო
პირველი შეხედვითაც კი ინდუსტრიაში ნიტრირების პროცესს ძალიან დიდი გამოყენება გააჩნია; ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი პროცესია ნიტრობენზოლის წარმოება. ასევე აღსანიშნავია ნიტრირების პროცესის გამოყენება ისეთ სფეროში, როგორიცაა ასაფეთქებელი ნივთიერებების წარმოება. მაგალითად გუანიდინის გარდაქმნა ნიტროგუანიდინად და ტოლუოლის გარდაქმნა ტრინიტროტოლუოლად. ამის გარდა ნიტრირების პროცესით იწარმოება შუალედური პროდუქტები და პრეკურსორები. წლიურად მილიონობით ტონა ნიტროარომატული ნაერთები იწარმოება. ასევე ცნობილია ცელულოზას ნიტრირება, რომლიდანაც მიიღება ნიტროცელულოზა. განასხვავებენ ნიტროცელულოზის ორ სახეს: დინიტროცელულოზა ანუ კოლოკსილინი (არაფეთქებადი) და ტრინიტროცელულოზა ანუ პიროკსილინი (ფეთქებადი). დინიტროცელულოზასგან მზადდება კოლოდიონი და გამოიყენება მედიცინასა და ფოტოგრაფიაში, ხოლო ტრინიტროცელულოზა თავისი თვისებებიდან გამომდინარე გამოიყენება ასაფეთქებელი საშუალებების წარმოებაში
ფიზიკაში და ქიმიაში, კონცენტრაცია, ნაწილაკების კონცენტრაცია (სიმბოლო: n) არის სიდიდე, რომელიც აღწერს რაიმე თვლადი ობიექტების (მოცემული სახის ელემენტატული ნაწილაკების, მოლეკულების, ფონონების, გალაქტიკების და ა. შ.) კონცენტრაციას სამგანზომილებიან ფიზიკურ სივრცეში. ზედაპირული კონცენტრაცია (ობიექტების რაოდენობა ფართობის ერთეულზე) და წრფივი კონცენტრაცია (ობიექტების რაოდენობა ფართობის ერთეულზე) ანალოგიურად განიმარტება.
პროპორციული ტემპერქტურის
