ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        ელექტრული ველი

ელექტრული ველი - გოგონა ეხება ელექტროსტატიკური გენერატორს, რომელიც სხეულს მაღალი ძაბვით ამუხტავს. მისი თმა, რომელიც იგივე პოლარობითაა დამუხტული, მოიგერიებს თავის ელექტრული ველით და გამოირჩევა მისი თავიდან.

ელექტრომაგნიტური ველის ერთ-ერთი შემადგენელი — მატერიის განსაკუთრებული ფორმა, რომელიც არსებობს დამუხტული სხეულების მახლობლად. ელექტრული ველი ასევე წარმოიქმნება დროში ცვლადი მაგნიტური ველის მიერ. ელექტრული ველი უხილავია, მაგრამ მისი დამზერა შესაძლებელია მისი მოქმედებით დამუხტულ სხეულებზე.

ელექტრული ველის რაოდენობრივი აღწერისთვის განსაზღვრავენ ელექტრული ველის დაძაბულობას. სივრცის მოცემულ წერტილში მისი მნიშვნელობა ტოლია ამ წერტილში მოთავსებულ საცდელ მუხტზე მოქმედი ${\displaystyle {\vec {F}}}$ ძალის ფარდობისა ამ მუხტის ${\displaystyle q}$ სიდიდეზე:

${\displaystyle {\vec {E}}={\frac {\vec {F}}{q}}}$.

კლასიკურ ფიზიკაში მაქსველის განტოლებები აღწერს ელექტრული ველის, მაგნიტური ველის, მუხტებისა და დენების ბმულ ევოლუციას.

ლორენცის ძალა აღწერს თუ რა ძალით მოქმედებს ელექტრომაგნიტური ველი რაიმე მუხტზე.

იხ. ვიდეო

ელექტრო ველის შესაქმნელად, უნდა შეიქმნას ელექტრული მუხტი. ხახუნისას რაიმე სახის დიელექტრიკი მატყლზე ან მსგავსი რამ, მაგალითად პლასტმასის კალამი, საკუთარ სუფთა თმაზე. შეიქმნება მუხტი სახელურზე და მის გარშემო ელექტრული ველი. დამუხტული კალამი მოიზიდავს პატარა ქაღალდებს. თუ მატყლს უფრო ფართო საგანს, მაგალითად, რეზინის ლენტს წაუსვამთ, მაშინ სიბნელეში ხედავთ ელექტრული განმუხტვებისგან წარმოქმნილ მცირე ნაპერწკლებს.

ელექტრული ველი ხშირად ხდება ტელევიზორის ეკრანის მახლობლად (ეხება CRT ტელევიზორებს), როდესაც ტელევიზორი ჩართულია ან გამორთულია. ეს ველი იგრძნობა მისი მოქმედებით თმის ან ხელებზე.

                                                                                   

დადებითი (წითელი) და უარყოფითი (ლურჯი) მუხტის მიმდებარე ელექტრული ველის ილუსტრაცია

ელექტრული ველი გამატრებში  შიგნით ჭარბი მუხტით

ელექტროსტატიკაში ჩატარებული ექსპერიმენტებიდან ცნობილია, რომ გარედან გამტარში შეყვანილი ზედმეტი მუხტები გადადის კონდუქტორის ზედაპირზე და რჩება გამტარ ზედაპირზე. ზედმეტი მუხტების გადაადგილება გამტარის ზედაპირზე მიუთითებს ელექტრული ველის არსებობაზე გამტარის ზედაპირზე გადატანის პერიოდში.

ელექტრული ველი კონდუქტორების შიგნით, საკუთარი ელექტრონების ნაკლებობით

საკუთარი ელექტრონების ნაკლებობით, სხეული იღებს "ხვრელის" ხასიათის დადებით მუხტს. ამ შემთხვევაში, ხვრელები ელექტრონების მსგავსად იქცევიან და ასევე ნაწილდება სხეულის ზედაპირზე.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             ნებრის დისკო

ნებრის ცის დისკო

 (გერმ. Himmelsscheibe von Nebra) — ბრინჯაოს ხანის ბრინჯაოს ფირფიტა ოქროს აპლიკაციებით, რომლებიც ასტრონომიეულ ობიექტებსა და რელიგიური თემატიკის სიმბოლოებს გამოსახავენ. იგი წარმოადგენს ცისა და ასტრონომიული ობიექტების მსოფლიოში უძველეს გამოსახულებას და მიჩნეულია ბრინჯაოს ხანის ეპოქის ერთ-ერთ უმნიშვნელოვანეს არქეოლოგიურ აღმოჩენად. იგი 1999 წლის 4 ივლისს უკანონო გათხრების შედეგად აღმოჩნდა გერმანიაში, საქსონია-ანჰალტის მხარეში, ქალაქ ნებრასთან, მიტელბერგის მთაზე. 2002 წლიდან იგი ეკუთვნის საქსონია-ანჰალტის წინარეისტორიის სამხარეო მუზეუმის საცავს, დაცულია ქალაქ ჰალეში

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            ფარსმანდუკი

                                                        

                            სამეფო - მცემარეები, კლასი - ორლებიანნი, ოჯახი - რთულყვავილოვანი

 (ლათ. Achillea) — მრავალწლოვანი ბალახების გვარი რთულყვავილოვანთა ოჯახისა. აერთიანებს დაახლოებით 150-მდე სახეობას.

გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროს ზომიერ სარტყელში, უმთავრესად მთაში და ხმელთაშუაზღვისპირეთში. ფარსმანდუკი ფართოდ არის გავრცელებული მთელ საქართველოში. საქართველოში გვხვდება 13 სახეობა, მათგან ერთი — Achillea sedelmeyeriana — საქართველოს ენდემია. საქართველოში სახეობების უმეტესობა იზრდება ტყისა და სუბალპური სარტყლის მდელოებსა და ბუჩქნარებში, მცირე ნაწილი — დაბლობზე და მთის ქვედა სარტყელში.

თაფლოვანი მცენარეებია. ჩვეულებრივი ფარსმანდუკი (ლათ. Achillea millefolium) და სხვა სახეობა შეიცავს ეთერზეთებს, მთრიმლავ ნივთიერებებს, C ვიტამინს. ხმარობენ სისხლდენის შესაჩერებლად და ჭრილობის შესახორცებლად, ღვიძლის დაავადების სამკურნალოდ. იყენებენ მწარე ლიქორის, ნაყენისა და ეგრეთ წოდებული მადის მომგვრელი ჩაის დასამზადებლად.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          (588) აქილევსი

                                                                             ასტეროდი

ძვ. ბერძნ. Ἀχιλλεύς - მსხვილი ტრაინელი  ასტეროდი იუპიტერის, მოძრაპბს ლაგრანჟის L₄ 60° ზე. ასტერროიდი აღმოჩინა გერმ. ასტრონომა მაქს ვოლფმა 1906წ-ის 22 თებერვალს ობსერვატორია ჰაიდელბერგში, გერმ. და სახელწოდება ეწოდა აქილევსის საპატავცემულოდ. ის იყო პირველი აღმომჩენი ტრაინანისეული ასტეროიდების სიდიდით იკავებს მე-6 ადგილს. 

იხ. ვიდეო

რითია საინტერესო ეს ობიექტი აქილევსი გახლავთ პირველი  ცნობილი მაგალითი მყარი გადაწყვეტილება სამი სხეულის. 

გამოცანა სამი სხეულის

                                                                              

სამი იდენტური სხეულის სავარაუდო ტრაექტორია, რომელიც მდებარეობს არა იზოტილური სამკუთხედის წვეროებზე და აქვთ ნულოვანი საწყისი სიჩქარე. ჩანს, რომ მასის ცენტრი იმპულსის შენარჩუნების კანონის შესაბამისად რჩება.

იხ. ვიდეო

ასტრონომიაში - ციური მექანიკის ერთ-ერთი პრობლემა, რომელიც მოიცავს სამი სხეულის (მატერიალური წერტილების) ფარდობითი მოძრაობის განსაზღვრას, რომლებიც ურთიერთქმედებენ ნიუტონის გრავიტაციული კანონის შესაბამისად (მაგალითად, მზე, დედამიწა და მთვარე). ორი სხეულის პრობლემისგან განსხვავებით, ზოგადად, პრობლემას არ აქვს სასრული ანალიტიკური გამონათქვამების გადაჭრა. მხოლოდ რამდენიმე ზუსტი ამოხსნაა ცნობილი სპეციალური საგნების სიჩქარისა და კოორდინატებისთვის ობიექტების. 

როშის სამფრთი ორობითი სისტემისთვის (მონიშნულია ყვითლად)

პირველი სამი გამოსავალი იპოვა ეილერმა 1767 წელს. ისინი არსებობენ, როდესაც სამივე სხეული ერთსა და იმავე სწორ ხაზზეა. ამ შემთხვევაში, შესაძლებელია 3 პოზიციონირების თანმიმდევრობა (მესამე სხეული ორ სხვას შორისაა, ორივე მარცხნივ ან მარჯვნივ). ამ მოძრაობას კოლინერულს უწოდებენ.

კიდევ ორი ​​გამოსავალი იპოვნეს 1772 წელს ლაგრანგის მიერ. მათში სხეულების მიერ ჩამოყალიბებული სამკუთხედი რჩება ტოლგვერდა, ბრუნავს სივრცეში ან საათის ისრის მიმართულებით, ან საათის ისრის საწინააღმდეგოდ.

1892-1899 წლებში ანრი პუანკარემ დაამტკიცა, რომ უსასრულოდ მრავალი განსაკუთრებული გადაწყვეტილება არსებობს სამი სხეულის პრობლემის შესახებ.

1911 წელს ვ. მაკმილანმა აღმოაჩინა ახალი განსაკუთრებული გამოსავალი, მაგრამ მკაფიო მათემატიკური საფუძვლის გარეშე, მხოლოდ 1961 წელს საბჭოთა მათემატიკოსმა კ.

1970-იანი წლების შუა პერიოდში აღმოაჩინეს ორბიტების კიდევ ერთი ოჯახი, ბრუკე-ჰენო-ჰაჯიდემეტრიუ. 1993 წელს მურმა იპოვა სხვა გამოსავალი სტაბილური "რვიანის" ორბიტების სახით.

როშის სამფრთი ორობითი სისტემისთვის (მონიშნულია ყვითლად)

2013 წელს სერბმა მეცნიერებმა მილოვან შუვაკოვმა და ველკო დმიტრაშინოვიჩმა ბელგრადში, ფიზიკის ინსტიტუტიდან, 13 ორგანული პრობლემის 13 ახალი განსაკუთრებული გამოსავალი იპოვნეს, რომელშიც იგივე მასის სამი ობიექტის სისტემის მოძრაობა განმეორებით ციკლში მოხდება.

2018 წელს მათემატიკოსმა ლიაო ში-ჯუნმა [en] და მისმა კოლეგებმა შანხაის ტრანსპორტის უნივერსიტეტში გამოიყენეს სუპერკომპიუტერი 234 ახალი განსაკუთრებული გადაწყვეტილების გამოსათვლელად, შეჯახებისგან თავისუფალი სამი სხეულის კალიზიის გარეშე .

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           დისქავერ STS-114

ორგანიზაცია - ნასა, ფრენითი მონაცემები -  დასახელება -  ,,დისქავერ'', ფრენის ნუმერაცია -  114, დისქავერის ნემერაცუია -  13, სასტარტო მოედანი - მის კანავერალ 39 - ბ, გაშვების თარიღი - 2005წ-ის 26 ივლისი, შეპირდაპირება - 2005წ-ის 28 ივლისი, განპირდაპირება - 2005წ-ის 9 აგვისტო, დაშვების ადგილი -  ედვადსი საჰაერო ბაზა, ფრენის ხაგრძლივობა -  13 დღ.ღ 21 სთ და 33 წთ, ბრუნვის რაოდენობა - 219, გავლილი 9,3 მლნ. კმ., სიმაღლე 350 კმ, აპოგეა - 357, პერიგეა - 350. მასა - სტარტისას - 121 483კგ., დაშვებისას - 102 913კგ.

                                                                   ეკიპაჟის ფოტოგრაფია

მარცხნივდან მარჯვნივ : ენდრიუ ტომას, ჩარლზ კამარდა, უენდი ლოურენსი, ეილენ კოლინზი, სტივ რობინსონი, სოიტი ნოგუტი, ჯეიმს კელლი

მრავალჯერადი გამოყენების  Discovery- ის 31-ე კოსმოსური ფრენა, Space Shuttle- ის 114-ე ფრენა. ექსპედიციის მიზანი იყო "ფრენების  განახლება". 2003 წელს კოლუმბიის კატასტროფის შემდეგ ეს იყო პირველი შატლი.

იხ. ვიდეო

ღია კოსმოსში დასვლა 1 - რობინსონისა  და ნოგუტის

მიზანი: ახალი აღჭურვილობის შემოწმება შატლის სითბოს ფარის შეკეთებისთვის

დასაწყისი: 2005 წლის 30 ივლისი - 05:46 ა. მ EDT

დასასრული: 30 ივლისი - 12:36 ა. მ EDT

ხანგრძლივობა: 6 საათი 50 წუთი

გასასვლელი 2 - რობინსონი და ნოგუჩი

მიზანი:  საერთაშორისო კოსმოსური სადგური (სკს) ორიენტაციის გიროსკოპის ჩანაცვლება

დასაწყისი: 2005 წლის 1 აგვისტო - 04:42 ა. მ EDT

დასასრული: 1 აგვისტო - 11:56 ა. მ EDT

ხანგრძლივობა: 7 საათი 04 წუთი

გასასვლელი 3 - რობინსონის და ნოგუჩი 

დანიშნულება: პლატფორმის (შელფის) დამონტაჟება სკს ზედაპირზე, რომელზეც დაფიქსირდება სკს– ის სათადარიგო ნაწილები; PCSat2 რადიო სამოყვარულო სატელიტის დაყენება; სარემონტო სამუშაოები "Discovery" - ის ბოლოში

დასაწყისი: 2005 წლის 3 აგვისტო - 04:48 ა. მ EDT

დასასრული: 3 აგვისტო - 10:49 ა. მ EDT

ხანგრძლივობა: 6 საათი 01 წუთი

იხ. ვიდეო

შემოწმება ახალი სისტემის უსაფრთხოების შატლის, მიწოდება სადგურზე კვებისა და წყალის. შემოწმება შესაძლო რემონტის დაზიანებული თბური დაცვის შატლების ფრთების. შეცვლა მწყობრიდან გამოსულის გიროდინის. დაყენება გარე დაყენების პლატფორმის  ESP-2  საბორიტი კაერაზე ,,კვესტზე.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              ბუკოვინა

ბუკოვნის გამყოფი ხაზი და ჰერცის ოლქი

 (სიტყვასიტყვით „ბუკების ქვეყანა“, „ბუკეთი“; უკრ. Буковина, რუმ. Bucovina) — ისტორიული მხარე აღმოსავლეთ ევროპაში. დღესდღეობით ჩრდილოეთი ბუკოვინა უკრაინის ჩერნოვიცის მხარის შემადგენლობაშია ხოტინსკის, კელმენეცკის, სოკირიანსკის, ნოვსელიცკისა და გერცაევსკის რაიონების გამოკლებით, ხოლო სამხრეთი ბუკოვინა — ჟუდეცი და სუჩავა — რუმინეთის ნაწილია.

იხ. ვიდეო

ჩრდილოეთ ბუკოვინა I ათასწლეულში დასახლებული იყო აღმოსავლეთ სლავური ტომებით ტივერებით და თეთრი ხორვატებით, ხოლო სამხრეთ ბუკოვინა ვლახელებითა და სლავებით. X-XII საუკუნეში შედიოდა კიევის რუსეთის შემადგენლობაში. XIII საუკუნესა და XIV საუკუნის I ნახევარში შედიოდა გალიჩ-ვოლინის სამთავროში, ხოლო XIV-XV საუკუნეში მოლდოვის სამთავროში. XVI საუკუნის დასაწყისიდან 1774 წლამდე ოსმალეთის იმპერიაში იყო, შემდეგ 1918 წლამდე ავსტრია-უნგრეთის იმპერიას ეკუთვნოდა. 1812 წლის ბუქარესტის ხელშეკრულების თანახმად ჩრდილოეთ ბუკოვინის ნაწილი რუსეთის იმპერიას გადაეცა. 1918 წელს რუმინეთში შევიდა. 1940 წელს რუმინეთ-სსრკ-ის ხელშეკრულებით ჩრდილოეთ ბუკოვინა გადაეცა სსრკ-ს და მის ტეერიტორიაზე შეიქმნა ჩერნოვიცის ოლქი.ჩრდილოეთ ბუკოვინა I ათასწლეულში დასახლებული იყო აღმოსავლეთ სლავური ტომებით ტივერებით და თეთრი ხორვატებით, ხოლო სამხრეთ ბუკოვინა ვლახელებითა და სლავებით. X-XII საუკუნეში შედიოდა კიევის რუსეთის შემადგენლობაში. XIII საუკუნესა და XIV საუკუნის I ნახევარში შედიოდა გალიჩ-ვოლინის სამთავროში, ხოლო XIV-XV საუკუნეში მოლდოვის სამთავროში. XVI საუკუნის დასაწყისიდან 1774 წლამდე ოსმალეთის იმპერიაში იყო, შემდეგ 1918 წლამდე ავსტრია-უნგრეთის იმპერიას ეკუთვნოდა. 1812 წლის ბუქარესტის ხელშეკრულების თანახმად ჩრდილოეთ ბუკოვინის ნაწილი რუსეთის იმპერიას გადაეცა. 1918 წელს რუმინეთში შევიდა. 1940 წელს რუმინეთ-სსრკ-ის ხელშეკრულებით ჩრდილოეთ ბუკოვინა გადაეცა სსრკ-ს და მის ტეერიტორიაზე შეიქმნა ჩერნოვიცის ოლქი.

                                       

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ჰავა ნაგილა

 (ებრ. הבה נגילה - ვიმხიარულოთ) — ებრაული ხალხური სიმღერა. საზეიმო, სადღესასწაულო სიმღერაა. მელოდია აღებულია უკრაინული ხალხური სიმღერისაგან — ბუკოვინა.დაწერა 1918 წელს ფოლკლორის შემგროვებელმა აბრაამ ზვი იდელსონმა ჰაშიდურ მელოდიაზე (იხ. ნიგუნი). მუსიკის ავტორი უცნობია, მაგრამ ითვლება, რომ იგი დაწერა უცნობმა კლეზმერმა აღმოსავლეთ ევროპიდან, კერძოდ ბუკოვინადან (ავსტრია-უნგრეთის იმპერია) [წყარო?] არა უადრეს მე -19 საუკუნის შუა ხანებში. ეს სიმღერა შესრულებულია დღესასწაულებზე და განსაკუთრებით პოპულარულია ებრაელებში. სიმღერის პოპულარობა ისეთია, რომ ბევრი მას ხალხურად თვლის. პოპ კულტურაში ეს მელოდია გამოიყენება როგორც ებრაელის მეტონიმი.

იხ. ვიდეო

ზოგი ამტკიცებს, რომ სიმღერა შეიქმნა 1917 წელს იერუსალიმში ბრიტანული ჯარების შესვლის აღსანიშნავად, რამაც ებრაელებს სიხარული მოუტანა (რადგან ზოგიერთებს ეს მესიის მოსვლის საწინდარი და წმინდა მიწაზე დაბრუნება მიაჩნდათ). 1918 წელს ეს სიმღერა, რომელიც შესრულებულია სამი ცნობილი კანტორის მიერ, ჩაიწერა გრამოფონზე. ასევე ირწმუნებიან, რომ ეს იყო ებრაული სიმღერის პირველი ჩანაწერი ისრაელში. საუკუნის განმავლობაში რიტმი რამდენჯერმე შეიცვალა და თანამედროვე ვერსია გარკვეულწილად განსხვავდება ორიგინალისგან.

სიმღერის სახელი "hava nagila" ნასესხებია ჰალოლისგან, კერძოდ 117.24 ფსალმუნიდან (118.24).

ტრანსლიტერაცია	ებრაული ტექსტი	ქართული თარგმანი
ჰავა ნაგილა	הבה נגילה	მოდი ვიმხიარულოთ
ჰავა ნაგილა	הבה נגילה	მოდი ვიმხიარულოთ
ჰავა ნაგილა ვე-ნისმეხა	הבה נגילה ונשמחה	მოდი ვიმხიარულოთ და ვიზეიმოთ
ჰავა ნერანენაჰ	הבה נרננה	მოდი ვიმღეროთ
ჰავა ნერანენაჰ	הבה נרננה	მოდი ვიმღეროთ
ჰავა ნერანენაჰ ვე-ნისმეხა	הבה נרננה ונשמחה	მოდი ვიმღეროთ და ვიზეიმოთ
ურუ, ურუ ახიმ	!עורו, עורו אחים	გაიღვიძეთ, გაიღვიძეთ, ძმებო!
ურუ, ურუ ახიმ ბლევ სამეახ	עורו אחים בלב שמח	გაიღვიძეთ ძმებო, მხიარული გულით
ურუ, ურუ ახიმ	!עורו אחים, עורו אחים	გაიღვიძეთ, გაიღვიძეთ, ძმებო!
ბლევ სამეახ	בלב שמח	გაიღვიძეთ ძმებო, მხიარული გულით

იხ. ვიდეო ანრი ჯოხაძე და ვერიკო ტურაშვილის შესრულებით