ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        წითელი იხვი

                                       

 (ლათ. Tadorna ferruginea) — ფრინველი იხვისებრთა ოჯახისა.

მისი სხეულის სიგრძეა 61–70 სმ, მასა 919–1640 გ; მამალი მცირედ აღემატება დედალს. მცირე ზომის სწორი ცხვირით ბატს წააგავს. მამლის საქორწინო აღკაზმულობაში ჭარბობს ჟანგმიწოვან-წითური და წაბლისფერი ტონები; თავი უფრო ღიაა, გვერდებზე მოთეთრო; ყელზე ვიწრო შავი რგოლი აქვს. პირველი რიგის მომქნევი ბუმბული შავია, მეორე რიგისა — მომწვანო ლითონისებრი ბზინვარებით; დიდი მფარავი ბუმბული თეთრია; საჭის ბუმბული, ბოლოს ზედა მხარე, ნისკარტი და ფეხები — შავი. დედლებს თავის წინა მხარე თეთრი აქვთ; მთელი ტანი წაბლისფერია; ყელზე რგოლი არ აქვთ. მოზარდები დედალს ჰგვანან, მაგრამ თავსა და მფარავ ბუმბულზე მორუხო ელფერი დაჰკრავთ.

ბუდობს ჩრდილო-დასავლეთ აფრიკაში, მაროკოდან ტუნისამდე, და ევრაზიაში, ჩრდილოეთ შავიზღვისპირეთიდან და ბალკანეთის ნახევარკუნძულიდან ზეა-ბურეის ვაკეებამდე და ცენტრალური ჩინეთის მთებამდე (ჩრდილოეთით ჩ. გ. 50–54°-მდე, სამხრეთით — ს. გ. 28–30°-მდე). ჩრდილოეთის პოპულაციები გადამფრენებია, იზამთრებენ ნილოსის ხეობაში, ინდოსტანის ნახევარკუნძულზე, შრი-ლანკასა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში. ბინადრობს სტეპებში, უდაბნოებსა და მთებში 5000 მეტრ სიმაღლემდე (ტიბეტში). სახლობს მტკნარ და მარილიან წყალსატევებთან ახლოს, მათ შორის ხელოვნურად შექმნილებთან, ზოგჯერ მათგან რამდენიმე კილომეტრის მოშორებით.

საქართველოში (ჯავახეთში) მობუდარია. ჯანდარის ტბას მიგრაციისას და საზამთროდ 200–300 წითელი იხვი იყენებს. როგორც მოწყვლადი სახეობა, შეტანილია საქართველოს წითელ ნუსხაში

იკვებება ხმელეთისა და წყლის მცენარეთა ვეგეტატიური ნაწილებითა და თესლებით (სათესი მარცვლების ჩათვლით), მწერებით, კიბოსნაირებით, მოლუსკებით, ჭიებით. დედალი ბუდეს მალავს ქვებს შორის არსებულ ნიშებში, კლდეთა და ფლატეთა ნაპრალებში, სოროებში (ქრცვინის, მელას, მაჩვის), ფუღუროებში ან მიტოვებულ ნაგებობებში. დებს 6–17 (ჩვეულებრივ 8–12) კვერცხს; ინკუბაცია 28—29 დღე გრძელდება. ბარტყებზე ორივე მშობელი ზრუნავს და იცავს მათ ხმელეთისა და ფრთოსანი მტაცებლებისგან. ისინი დაახლოებით 55 დღეში ფრენას იწყებენ. წითელი იხვი ადვილად შინაურდება და ტყვეობაში კარგად მრავლდება.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          უსასრულობა

                                           

                                                ლემანისტიკა სხვადასხვა შრიფტით
 (ხშირად გამოისახება ∞ სიმბოლოთი) — ცნება სხვადასხვა სფეროში, განსაკუთრებით ხშირად გვხვდება მათემატიკაში და ფიზიკაში, და აღნიშნავს მახასიათებელს საზღვრისა ან/და დაბოლოების გარეშე. კაცობრიობამ ისტორიის განმავლობაში შექმნა უსასრულობის მრავალი იდეა. სიტყვა წარმოიშობა ლათინური infinitas-გან, რაც ნიშნავს „შემოუსაზღვრელობა“-ს. მათემატიკაში „უსასრულობა“ ხშირად გამოიყენება როგორც რიცხვი (ანუ ის გამოიყენება რაიმეს დასათვლელად ან გასაზომად, მაგ. „საგანთა უსასრულო რაოდენობა“) მაგრამ ის არ არის ისეთივე სახის რიცხვი, როგორიცაა მაგალითად ნამდვილი რიცხვი. უსასრულოდ მცირეთა შემცველ რიცხვთა სისტემებში უსასრულოდ მცირეს შებრუნებული რიცხვი არის უსასრულობა, ანუ რიცხვი, რომელიც მეტია ნებისმიერ ნამდვილ რიცხვზე. მე-19 საუკუნის ბოლოსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში უსასრულობასთან და უსასრულო სიმრავლეებთან დაკავშირებულ ცნებათა ფორმალიზაცია მოახდინა გეორგ კანტორმა. მის მიერ ჩამოყალიბებულ თეორიში გვხვდება სხვადასხვა ზომის (კარდინალობის უსასრულო სიმრავლეები. ასე მაგალითად, მთელ რიცხვთა სიმრავლე უსასრულოა, მაგრამ თვლადი, მაშინ როდესაც ნამდვილ რიცხვთა სიმრავლე არის უსასრულო, მაგრამ არათვლადი

იხ. ვიდეო უსასრულოა თუ არა სამყარო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -

                                   ნეონი

ნეონი

10 Ne

20,1797

[He] 2s2 2p6

 (ლათ. Neon; აღინიშნება სიმბოლოთი Ne) — მენდელეევის პერიოდული სისტემის მეორე პერიოდის მერვე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის ქიმიური ელემენტი, რომლის ატომური ნომერია - 10. სამაყაროეი გავრეცელების მიხედვით მეხუთე ელემენტია (წყალბადის, ჰელიუმის, ჟანგბადის და ნახშირბადის შემდეგ). ნეონი - მარტივი ნივთიერებაა (CAS-ნომერია: 7440-01-9) — ინერტული ერთატომიანი აირი ფერის, გემოსა და სუნის გარეშე. ნეონი აღმოაჩინა 1898 წლის ივნისში შოტლანდიელმა ქიმიკოსმა უილიამ რამზაიმ და ინგლისელმა ქიმიკოსმა მორის ტრავერსმა. მათ ეს ინერტული აირი გამოყვეს «გამორიცხვის მეთოდით», მას შემდეგ რაც ჰაერიდან ჟანგბადი, აზოტი და ყველა შედარებით მძიმე კომპონენტი გადააქციეს სითხედ. ელემენტს უბრალო სახელი მისცეს «ნეონი», რაც ბერძნულად «ახალს» ნიშნავს. 1910 წლის დეკემბერში ფრანგმა გამომგონებელმა ჟორჟ კლოდმა გააკეთა აირგანმუხტვის ნათურა, რომელიც ნეონით იყო შევსებული.

არსებობს ლეგენდა, რომლის მიხედვითაც ელემენტს სახელი მისცა რამზაის ცამეტი წლის ვაჯიშვილმა — ვილიმ, რომელმაც ჰკითხა მამას, თუ რა სახელის დარქმევას აპირებდა აირზე, და ამასთან აღნიშნა, რომ მას სურდა დაერქმია ლათინური novum (ლათ. — ახალი). მამამისს მოეწონა ეს აზრი, თუმცა სახელწოდების წარმოება ბერძნულიდან უფრო მიზანშეწონილად მიიჩნია და neon-ს უფრო კარგი ჟღერადობა აქვსო.

იხ. ვიდეო ნეონი ყველაზე საინტერესო ქიმიური ელემენტი დედამიწაზე

სამყაროში

სამყაროს მატერიაში ნეონი გავრცელებულია არათანაბრად, მაგრამ მთლიანობაში სამყაროში გავრცელებულობით მეხუთე ადგილი უჭირავს ყველა ელემენტს შორის — მიახლოებით 0,13 % მასის მიხედვით. ნეონის ყველაზე დიდი კონცენტრაცია შეიმჩნევა მზეზე და სხვა ვარსკვლავებზე, აირების ნისლებში, მზის სისტემის გარე პლანეტებზე — იუპიტერზე, სატურნზე, ურანზე, ნეპტუნზე. ბევრი ვარსკვლავის ატმოსფეროში ნეონს უჭირავს მესამე ადგილი წყალბადისა და ჰელიუმის შემდეგ

ეორე პერიოდის ყველა ელენტს შორის ნეონი — დედამიწაზე ყველაზე ნაკლებადაა გავრცელებული. მეერვე ჯგუფის შიგნით ნეონი დედამიწის ქერქში გავრცელებით მესამე ადგილზეა — არგონისა და ჰელიუმის შემდეგ. ზოგიერთი ვარსკვლავი შეიცავენ გაცილებით ბევრჯერ მეტ ნეონს ვიდრე არის დედამიწაზე.

დედამიწაზე ნეონის ყველაზე მეტი კონცენტრაცია ატმოსფეროშია — 1,82×10⁻³%. მოცულობის მიხედვით, ხოლო მისი საერთო მარაგი განისაზღვრება 7,8×10¹⁴ მ³^[5]. ჰაერის 1 მ³ შეიცავს მიახლოებით 18,2 სმ³ ნეონს (შედარებისათვის: ჰაერის იგივე მოცულობა შეიცავს მხოლოდ 5,2 სმ³ ჰელიუმს). ნეონის საშუალო შემცველობა დედამიწის ქერქში მცირეა − 7×10⁻⁹% მასის მიხედვით. სულ ჩვენს პლანეტაზე ნეონი არის მიახლოებით 6,6×10¹⁰ ტ. ამოფრქვეულ ქანებში მდებარეობს მიახლოებით 10⁹ ტ ნეონი, ქანების დაშლისას აირი გადადის ატმოსფეროში. უფრო ნაკლებად კი ნენონი ატმოსფეროში წყლიდან ხვდება.

ნეონის ასეთ სიმცირეს დედამიწაზე მეცნიერები ხსნიან იმით, რომ ერთხელ დედამიწამ დაკარგა პირველადი ატმოსფერო, რომელმაც თან გაიყოლა ინერტული აირების ძირითადი მასა, რომლებსაც არ შეეძლოთ ქიმიურ რეაქციაში შესულიყვნენ და წარმოექმნათ მინერალები სხვა ელემენტებთან და ამით დარჩენილიყვნენ დედამიწაზე.

                                                                 

ნეონის აბრა

• კეთილშობილი აირია — ერთატომიანი უსუნო უგემო და უფერო აირია.
• ინერტული აირები ხასიათდებიან უფრო მაღალი ელექტროგამტარობით ვიდრე სხვა აირები და მათში ელექტრო დენის გავლისას კაშკაშით ანათებენ, კერძოდ ნეონი ცეცხლოვან-წითელი შუქით ანათებს, რადგანაც მისი ყველაზე ნათელი ხაზები წითელ სპექტრში მდებარეობენ.

თხევად ნეონს იყენებენ როგორც მაცივარ კრიოაგენტს კრიოგენურ დანადგარებში. ადრე ნეონი მრეწველობაში გამოიყენებოდა, როგორც ინერტული გარემო, მაგრამ შემდეგ ის გამოაძევა უფრო იაფმა არგონმა.

ნეონით არის შევსებული აირგანმუხტვის ნათურები, სასიგნალო ნათურები რადიოტექნიკურ აპარატურებში, ფოტოელემენტები.

ნეონისა და ჰელიუმის ნარევს გამოიყენებენ აირის ლაზერებში (ჰელიუმ-ნეონის ლაზერი) როგორც მუშა გარემოს.

მილაკები რომლებიც შევსებულია ნეონისა და აზოტის ნარევით, მასში ელ. განმუხტვის გატარებისას იძლევიან მოწითალო-ნარინჯისეფერ ნათებას, რის გამოც მას ფართოდ იყენებენ რეკლამაში.

ნეონის ნათურები გამოიყენებიან სასიგნალო დანიშნულებით შუქურებზე და აეროდრომებზე, რადგან წითელი ფერი ძნელად იბნევა ნისლისა და ბინდის დროს

ინერტული აირები ხასიათდებია ფიზიოლოგიური ქმედებით, რომელიც ვლინდება მის ნარკოტიკულ ზემოქმედებით ორგანიზმზე. ნეონია (როგორც ჰელიუმისაც) ნარკოტიკული ზემოქმედება ნორმალური წნევის დროს ცდებისას არაა დარეგისტრირებული, ხოლო წნევის მომატებისას ჯერ ჩნდება «მაღალი წნევის ნერვიული სინდრომი».

ამასთან დაკავშირებით, ჰელიუმთან ერთად, ნეონი ნეონ-ჰელიუმის ნარევში გამოიყენება სუნთქვის აპარატებში ოკეანავტების, მყვინთავების, ადამიანების, რომლებიც მაღალი წნევის პირობებში მუშაობენ მათი სუნთქვისას, რათა თავიდან იქნას აცილებული აირის ემბოლია და აზოტის ნარკოზი. ნარევის უპირატესობა ის არის, რომ ის უფრო ნაკლებად აცივებს ორგანიზმს, რადგანაც ნეონის თბოგამტარობა ნაკლებია, ვიდრე ჰელიუმი.

ნეონ-ჰელიუმიანი ჰაერი აილობებს ავადმყოფების მდგომარეობას, რომლებიც სუნთქვასთან გაკავშირებით აქვთ პრობლემები.

ნეონის დიდი შემცველობა სასუნთქ ჰაერში იწვევს თავის ბრუალს, ღებინებას, გულის რევას, გონების დაკარგვას და სიკვდილს ასფიქსიით

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                   ოსმოსი

ოსმოსი ნახევრად გამატარი ვერტიკალური მემბრანის მეშვეობით. გამხსნელს შეუძლია გარსის გავლა,ხსნადი ნაწილაკები არ არის

მოვლენა, რომელიც მდგომარეობს ნაწილობრივგამტარი მემბრანით (ანუ მემბრანით, რომელიც ატარებს სითხის მოლეკულებს და არ ატარებს მასში გახსნილი ნივთიერების მოლეკულებს) გაყოფილი სხვადასხვა კონცენტრაციის ხსნარებს შორის სითხის მოძრაობაში. სითხე ნაკლებად კონცენტრირებული (ჰიპოტონიური) ხსნარიდან მეტად კონცენტრირებულ (ჰიპერტონიულ) ხსნარში გადადის. ასე გრძელდება მანამ, სანამ ორივე ხსნარის კონცენტრაცია ერთმანეთს გაუტოლდება. ერთი და იმავე კონცენტრაციის ხსნარებს იზოტონური ხსნარები ეწოდება.

ოსმოსის შედეგად წარმოიქმნება ოსმოსური წნევა.

ოსმოსს დიდი მნიშვნელობა აქვს ცოცხალ ორგანიზმებში, რადგან წყალს შეიცავს როგორც უჯრედის შიგთავსი, ისე — მისი გარემომცველი გარემო.

იხ. ვიდეო

ოსმოსის ფენომენი შეიმჩნევა იმ გარემოში, სადაც გამხსნელის მობილობა უფრო მეტია, ვიდრე ხსნადობის მოძრაობა. ოსმოსის მნიშვნელოვანი განსაკუთრებული შემთხვევაა ნახევარგამტარი მემბრანის მეშვეობით ოსმოზი. ნახევრად გამტარი მემბრანა არის ის, რომელსაც აქვს საკმარისად მაღალი გამტარიანობა არა ყველა, არამედ მხოლოდ ზოგიერთი ნივთიერების, კერძოდ, გამხსნელისთვის. (გარსის ხსნარების მოძრაობა შედარებით მცირეა). როგორც წესი, ეს განპირობებულია მოლეკულების ზომითა და მობილურობით, მაგალითად, წყლის მოლეკულა უფრო მცირეა, ვიდრე ხსნადი ნივთიერებების უმეტესობა. თუ ამგვარი მემბრანა გამოყოფს ხსნარს და სუფთა გამხსნელს, მაშინ გამხსნელის კონცენტრაცია ხსნარში ნაკლებად მაღალია, რადგან იქ მისი ზოგიერთი მოლეკულა ჩანაცვლებულია ხსნადი ნივთიერების მოლეკულებით. შედეგად, გამხსნელის ნაწილაკების გადატანა სუფთა გამხსნელის ხსნარში შემავალი მონაკვეთიდან უფრო ხშირად მოხდება, ვიდრე საპირისპირო მიმართულებით. შესაბამისად, ხსნარის მოცულობა გაიზრდება (და ნივთიერების კონცენტრაცია შემცირდება), ხოლო სუფთა გამხსნელის მოცულობა, შესაბამისად, შემცირდება

იხ. ვიდეო

მაგალითად, ნახევრად გამტარი მემბრანა შიგნიდან ეკვრის კვერცხის ნაჭუჭს: ის წყლის მოლეკულების გატარების საშუალებას აძლევს და ინარჩუნებს შაქრის მოლეკულებს. თუ ასეთი მემბრანა გამოყოფს შაქრის ხსნარებს, შესაბამისად 5 და 10% კონცენტრაციით, მაშინ მასში მხოლოდ წყლის მოლეკულები გაივლის ორივე მიმართულებით. შედეგად, უფრო გაზავებულ ხსნარში, შაქრის კონცენტრაცია გაიზრდება, ხოლო ნაკლებად გაზავებულ ხსნარში, პირიქით, ის შემცირდება. როდესაც შაქრის კონცენტრაცია ორივე ხსნარში ერთნაირი გახდება, წონასწორობა დადგება. წონასწორობას მიღწეულ გადაწყვეტილებებს იზოტონურს უწოდებენ. თუ მიიღება ზომები ისე, რომ კონცენტრაცია არ შეიცვალოს, ოსმოსური წნევა მიაღწევს მუდმივ მნიშვნელობას, როდესაც წყლის მოლეკულების უკუპროდუქტი პირდაპირი იქნება.

მცენარეთა ურედი დსხვადახვა გარემოოში
შეზღუდული მოცულობის სითხის შიგნით მიმართული ოსმოსოსი ეწოდება ენდოზმოზს, გარედან - ეგზოსმოზს. გამხსნელის ტრანსპორტი გარსის გადაღმა ხდება ოსმოსური წნევის გამო. ეს ოსმოსური წნევა წარმოიქმნება ლე შატელიეს პრინციპის შესაბამისად იმის გამო, რომ სისტემა ცდილობს გაათანაბროს ხსნარის კონცენტრაცია მემბრანის საშუალებით გამოყოფილ ორივე საშუალებაში და აღწერილია თერმოდინამიკის მეორე კანონით. ეს ტოლია ზედმეტი გარე წნევისა, რომელიც უნდა იქნას გამოყენებული ხსნარის მხრიდან პროცესის შესაჩერებლად, ანუ პირობების შესაქმნელად ოსმოსური წონასწორობისთვის. ოსმოსურ წნევაზე ზედმეტმა ზედმეტმა წნევამ შეიძლება გამოიწვიოს საპირისპირო ოსმოზი - გამხსნელის უკუ დიფუზია

სხვადსხვა ხსნარის გავლენა სისხლის უჯრედებზე

იმ შემთხვევებში, როდესაც მემბრანა გაჟღენთილია არა მხოლოდ გამხსნელის, არამედ ზოგიერთი ხსნარისთვის, ამ უკანასკნელის გადატანა ხსნარიდან გამხსნელში იძლევა დიალიზს, რომელიც გამოიყენება პოლიმერების და კოლოიდური სისტემების განწმენდის მეთოდით დაბალი მოლეკულური წონის მინარევებისგან, როგორიცაა როგორც ელექტროლიტები

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  კონვექცია

                                                კონვექციური მოძრაობის უბრალო მოკროტალღაში

(ლათ. Convectio - მოზიდვა, მოტანა) — სითხეებსა და აირებში სითბური ენერგიის გავრცელება. როდესაც სითხე ან აირი თბება, სითბოს წყაროსთან ყველაზე ახლომდებარე ნაწილი ფართოვდება და ნაკლებად მკვრივი ნაწილი ზემოთ ადის. სითხეებსა და აირებში აღძრულ ასეთ მოძრაობას, კონვექციური ნაკადი ეწოდება.

                                                                     

ეს ილუსტრაცია გვიჩვენებს დედამიწის მანტიაში ნონვექციური მოძრაობის გათვლილ ნიმუშს. 

შერევა თვთორგანიზებული სტრუქტურების ცალკეული ფენეფში მიიღება კონვექციური უჯრედების მეტნაკლებად რეგულარული ქსელი.

განსახავევებენ ლამინირებულ და ტურბულენტურ კონვექციას.

იხ. ვიდეო

ბევრი ატმოსფერული მოვლენა გამოწვეულია ბუნებრივი კონვექციით, მათ შორის ღრუბლების ფორმირებით. იგივე ფენომენის წყალობით, ტექტონიკური ფირფიტები მოძრაობენ. კონვექცია პასუხისმგებელია გრანულების გამოჩენაზე მზეზე.

იძულებითი (იძულებითი) კონვექციის დროს, მატერიის მოძრაობა გამოწვეულია გარე ძალების მოქმედებით (ტუმბო, გულშემატკივართა პირები და ა.შ.). იგი გამოიყენება მაშინ, როდესაც ბუნებრივი კონვექცია არ არის საკმარისად ეფექტური. კონვექციას ასევე უწოდებენ მოძრავი საშუალების მიერ სითბოს, მასის ან ელექტრო მუხტების გადაცემას.

ტერმოგაცივება ცირკულაცია

დედამიწის გარშემო ქარების მოძრაობა კონვექციური ნაკადებითაა გამოწვეული. ამის მიზეზი ისაა, რომ ეკვატორის მახლობლად დედამიწის ზედაპირს მზის მეტი ენერგია ეცემა. გათბობისას ჰაერი ფართოვდება და მაღლა ადის. თავისუფალი ადგილისკენ მიემართება შედარებით ცივი და მკვრივი ჰაერი, რის შედეგადაც ჩნდება ქარი.

ცნობილია, რომ ოთახის გასათბობ რადიატორთან შეხებაში მყოფი ჰაერი თბება და ფართოვდება ვინაიდან, ამ დროს შესაბამისად მცირდება ჰაერის სიმკვრივე. იგი არქიმედეს კანონის თანახმად, მიემართება ზევით და მის ადგილს იკავებს უფრო დაბალი ტემპერატურის და მაშასადამე უფრო მეტი სიმკვირივის მქონე ჰაერი.

კონვექცია ორი სახისაა:

• ბუნებრივი
• იძულებითი

კონვექცია ბუნებრივია, თუ ის თავისუფლად მიმდინარეობს, გარედან ყოველგავრი ჩარევის გარეშე. ბუნებრივი ანუ თავისუფალი კონვექციის წარმოსაქმნელად საკმარისია, სითხე ან აირი ქვემოდან გავათბოთ ან ზემოდან გავაცივოთ, ამასთან ნივთიერება არათანაბრად უნდა იყოს გამთბარი.

იძულებითი კონვექცია კი გარედან ჩარევის შედეგად ხდება : სითხისა და აირის ფენები ტუმბოს ან მექანიკური სარევის დახმარებით გადაადგილდება (სწორედ ტუმბოს საშუალებით ხდება კოსმოსური ხომალდის გათბობისას საჭირო კონვექციური ნაკადის შექმნა).

საშინაო ცდაში წყალზე დაკვირვებით ვამჩნევთ: თბილი, შეფერილი წყალი ბოთლიდან ზედაპირზე ამოდის და მიემართება ყინულისაკენ. წყლის ადუღება აიხსნება თბილი და ცივი წყლის ფენების მოძრაობით. ცივი წყალი ქვევით ჩამოდის, ცხელდება, შემდეგ ისევ ზევით ადის და ა. შ. ადგილი აქვს წყლის ცირკულაციას. სითბოს გადაცემის ამ ხერხს კონვექცია ეწოდება.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              პიქტოგრამა

(ლათ. pictus — „დახატული“ და ბერძ. γράμμα — „ვწერ“) — ხატოვანი დამწერლობა აზრის ფიქსაციის უძველესი საშუალება ნახატის ან თანმიმდევრული ნახატების საშუალებით. მას მნემონიკური (შეხსენის) ფუნქცია აქვს. იგი პროდუქტია გვაროვნული წყობისა, როდესაც საზოგადოების ურთიერთობის დასაკმაყოფილებლად საკმარისი აღარ აღმოჩნდა მხოლოდ ბგერითი მეტყველება. პიქტოგრაფია წარმოშობით უკავშირდება პირველყოფილ სახვით ხელოვნებას, მაგრამ იგი ჩვეულებრივი ნახატისაგან განსხვავდება გამოყენებითი ხასიათით, რაც გულისხმობს აზრის გადმოცემას ნახატების საშუალებით. პიქტოგრამა აღნიშნავს კონკრეტულ საგანს, ხოლო მათი ჯგუფი — გამონათქვამის ზოგად აზრს. ამ სისტემაში არ აისახება ენის ბგერითი მხარე, ენის დანაწევრება სიტყვებად, ამდენად მისი წაკითხვა შეუძლია ნებისმიერი ენის წარმომადგენელს. თუმცა პიქტოგრაფია წინგადადგმული ნაბიჯი იყო დამწერლობის განვითარების თვალსაზრისით, მას დამწერლობა მხოლოდ პირობითად შეიძლება ეწოდოს.

იხ. ვიდეო

                               იდეოგრამა

(ბერძ. ἰδέα, [idea] — „იდეა“ + γράφω, [grafo] — „წერა“) — გრაფიკული სიმბოლო იდეოგრაფიულ დამწერლობაში, რომელიც გამოხატავს მთელ სიტყვას ან იდეას. განვითარების თვალსაზრისით, პიქტოგრაფიის მომდევნო საფეხური. ამ სახის დამწერლობაში მიშანი (სახვითი ელემენტი) აღნიშნავს როგორც უშუალოდ საგანს, ასევე იდეებს, რომლებიც ამ ნიშანს უკავშირდებიან, — მთლიან სიტყვას ნებისმიერ გრამატკიკულ ფორმაში. მაგალითად წრე გამოხატავს არა მარტო მზეს არამედ სიცხეს, სინათლეს, სიტყვას „დღე“. იდეოგრაფიულ დამწერლობაში შესაძლებელია გამოყენებულ იქნეს აღსანიშნავად გრაფიკული სიმბოლოებიც. წმინდა იდეოგრაფიული დამწერლობა ფართოდ ვერ გავრცელდა. იგი ფაქტობრივად არსებობდა როგორც გარდამავალი საფეხური პიქტოგრაფიულ და ლოგოგრაფიულ დამწერლობათა შორის. იდეოგრაფიული დამწერლობის ნიმუშები დადასტურებულია ძველ შუმერში (ძვ. წ. III ათასწლეული), ამერიკელ ინდიელთა ზოგ ტომთან. ვარაუდობენ აგრეთვე, რომ იდეოგრაფიულია აღდგომის კუნძულისა და XX საუკუნეში შექმნილი ჩუკოტკის დამწერლობები და სხვა.

იდეოგრამები გამოყენებულია ისეთ ენებში, როგორებიცაა ჩინური და იაპონური. იგივე პრინციპი იყო გამოყენებული ძველ ეგვიპტურში. ხშირად ტერმინ იდეოგრამას ამჯობინებენ ლოგოგრამას.

იდეოგრამა განსხვავდება პიქტოგრამისგან, რომელიც კონკრეტულ საგანს წარმოადგენს ნახატით, და ფონოგრამისგან, რომელიც ბგერას გამოხატავს.

იდეოგრამებს მიეკუთვნება არაბული ციფრები, მათემატიკური ნიშნები და ა.შ., რომლებიც საერთოა ყველა ენაზე მოლაპარაკეთათვის. მათვე განეკუთვნება ე.წ. სიცილაკები.

  

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                  ყვარყვარე

კინოსტუდია „ქართული ფილმი“-ს 1978 წელს გადაღებული მხატვრული ფილმი. დამდგმელი რეჟისორი: დევი აბაშიძე. სცენარის ავტორი: რეზო ჭეიშვილი, დევი აბაშიძე. ოპერატორი: იგორ ამასიისკი. მხატვრები: დიმიტრი ერისთავი, ბორის ცხაკაია.

პოლიტიკური სატირა ეფუძნება პოლიკარვე კაკაბაძის მოთხრობას — „ყვარყვარე თუთაბერი“-ს^[1], რომელიც მოგვითხრობს 1917 წლების პოლიტიკური მოვლენების დროს ერთი ავანტიურისტი კაცის თავგადასავალს, რომელიც შემთხვევითი გარემოებების შედეგად აღიარებულ იქნა სახალხო გმირად. დევნილი სოციალისტის ნაცვლად მეფის ჯარისკაცები წისქვილში უსაქმურ ნაცარქექიას, ყვარყვარეს შეიპყრობენ. ყვარყვარეს თავის მართლება ვერ უშველის, პროკლამაციების გავრცელებას და მეფის წინააღმდეგ აჯანყების ხელმძღვანელობას დასწამებენ. ცნობა მეფის გადადგომის შესახებ ყველაფერს თავდაყირა დააყენებს, ყვარყვარე რევოლუციის გმირად იქცევა. ნაცარქექია მდგომარეობას შეიფერებს. ქალაქის მესვეურებს ახალი დემოკრატიული სახელმწიფოს აშენებას დაპირდება, მოწინაღმდეგეებს და გაურკვევლობით დაბნეულ ადამიანებს კი ციხეში შეყრის. თვითმარქვია მედროვის თვალთმაქცობა მალე გაირკვევა, ქალის კაბაში გადაცმული ყვარყვარე თავს გაქცევით უშველის.

იხ. ვიდეო

• დოდო აბაშიძე (ყვარყვარე)
• გულჩინა დადიანი (აგრაფინა)
• ნანა ესაკია (გულთამზე)
• ქეთევან შარიქაძე (ლარისა)
• მიხეილ ვაშაძე (მეწისქვილე)
• ეროსი მანჯგალაძე (კაკუტა)
• შოთა გაბელაია (ქუჩარა)
• ვიქტორ ნინიძე (ვაშლოვანელი)
• კახი კავსაძე (ტიტე ნატუტარი)
• ვასილ ჩხაიძე

                                                             

                      პოლიკარპე კაკაბაძე

                                                                       

(დ. 7 მარტი [ ძვ. სტ. 23 თებერვალი], 1893, სოფელი დიდი კუხი, ახლანდელი ხონის მუნიციპალიტეტი — გ. 17 ოქტომბერი, 1972, თბილისი) — ქართველი დრამატურგი. 1911 წელს დაასრულა ბათუმის ვაჟთა გიმნაზია. მისი პირველი ნოველა "ბრძენი მოქანდაკე" დაიბეჭდა 1915 ჟურნალში "თეატრი და ცხოვრება" (N 46).

კაკაბაძის პირველი მნიშვნელოვა დრამატული ნაწარმოებია რევოლუციური ბრძოლის ამსახველი პიესა "გზაჯვარედინზე" (1917), რომელიც წარმატებით დაიდგა ბაქოს სცენაზე 1918 წელს (რეჟისორი ალ. წუწუნავა). 1919 წელს კაკაბაძის მიერ დაარსებულ ჟურნალში შვიდი მნათობი დაიბეჭდა მისი პიესები "სისხლი სინათლემდე" (N 1) და "სამი ასული" (N 2). 1925 წელს რუსთაველის სახელობის თეატრის სცენაზე დაიდგა მისი დრამა "ლისაბონის ტუსაღები" (რეჟისორი დ.ანთაძე).

დიდი პოპულარობით სარგებლობდა კაკაბაძის კომედია "ყვარყვარე თუთაბერი" (1928), რომელიც ქართული საბჭოთა კომედიოგრაფიის საუკეთესო ნიმუშია. ღრმად შთამბეჭდავია და კლასიკური სრულყოფით გამოირჩევა მძაფრი ისტორიის ქარტეხილების ფონზე შემთხვევით ამოტივტივებული გაიძვერა მედროვის ყვარყვარეს მხატვრული სახე. ქართული ფოლკლორის გმირის ნაცარქექიას ნიღბით აღჭურვილი ყვარყვარე ზოგადსაკაცობრიო ტიპიც არის. პიესა პირველად დადგა კ.მარჯანიშვილმა 1929 წელს, ახლებური იყო რ. სტურუას 1974 წლის დადგმა (რუსთაველის სახ. თეატრი). 1938 წელს მარჯანიშვილის სახ.თეატრში დაიდგა კაკაბაძის კომედია "კოლმეურნის ქორწინება" (1937), რომელშიც მეტყველად აისახა ახალი საბჭოთა ადამიანის სულიერი ფორმირების პროცესი. პიესა დრამატურგის ახალ გამარჯვებად იქცა.

საბჭოთა ხალხის მშვიდობიანი შრომის თემას ეძღვნება კაკაბაძის 40-50-იან წლებში შექმნილი პიესები:"შეხვედრა მშენებლობაზე", "ბედნიერი სამჭედლო", "ციცინათელა", "პაექრობა", რომელთა გადამუშავების საფუძველზე დრამატურგმა 1964 წელს ახალი პიესა "ცხოვრების ჯარა" შექმნა. კაკაბაძის იატორიულ პიესას (კომედია)"კახაბერის ხმალი" ("დავით მერვე", 1954) უხვად ასაზრდოებს ქართულ ფოლკლორული სახეები. პიესა პირველად დაიდგა 1957 წელს ქუთაისში (რეჟისორი თ.მაღალაშვილი), 1965 წელს კი - თბილისში (მარჯანიშვილის სახ. თეატრი, რეჟისორი გ.ლორთქიფანიძე).

სიცოცხლის ბოლო ათწლეულში კაკაბაძე ინტენსიურად მუშაობდა ისტორიულ დრამისა და ტრაგედიის ჟანრში. ამ პერიოდში მან გამოაქვეყნა დრამატული პოემები "მეფე ვახტანგ პირველი გორგასალი" (1966), "მეფე ბაგრატ მეშვიდე" (1967), ტრაგედია "მეფე დიმიტრი თავდადებული" (1971).

კაკაბაძემ სიცოცხლეშივე მოიპოვა თანამედროვე კრიტიკისა და საზოგადოებრიობის დიდი აღიარება. მისი "ყვარყვარე თუთაბერის" მიხედვით შექმნილია ფილმი "ყვარყვარე" (1978, რეჟისორი დ.აბაშიძე). კაკაბაძე დაჯილდოებულია შრომის წითელი დროშის ორდენით.

დაკრძალულია მწერალთა და საზოგადო მოღვაწეთა დიდუბის პანთეონში.