ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ჰაინრიხ ჰაინე
(გერმ. Christian Johann Heinrich Heine; დ. 13 დეკემბერი, 1797, დიუსელდორფი — გ. 17 თებერვალი, 1856, პარიზი) — გერმანელიპუბლიცისტი და კრიტიკოსი, ჟურნალისტი და ერთ ერთი გამოჩენილი გერმანელი რომანტიკოსიპოეტი. მისი ნამუშევრებიდან აღსანიშნავია ლირიკული ლექსები რომელთა უმეტესობა შემდგომში გერმანელი კომპოზიტორების მიერ სხვადასხვა დაუვიწყარ მუსიკალურ კომპოზიციაში აირეკლა. ასიმილირებული გერმანელი ებრაელის ოჯახში, დუსელდორფში, გერმანიაში, რომელიც იმ დროისათვის საფრანგეთის შემადგენლობაში იყო ( 1815 წელს გადავიდაპრუსიისშემადგენლობაში.) ჰაინეს მამა გახდლათ ვაჭარი, ხოლო დედა ექიმის ქალიშვილი, მეტად განათლებული და ერუდირებული მანდილოსანი. მას შემდეგ რაც ჰაინეს მამის ბიზნესი ჩავარდა, იგი ჰამბურგში ბიძასთან გააგზავნეს. ბიძა, სოლომონი, რომელსაც სურდა, ჰაინე მამის გზას გაჰყოლოდა, ცდილობდა იგი ბიზნესით დაეინტერესებინა, თუმცა ვაჟს ეს სფერო საერთოდ არ იზიდავდა. სამაგიეროდ 1819—1825 წლებში დიდი გულმოდგინებით სწავლობდა სამართალსგეტინგენის, შემდგომშიბერლინისდაბონისუნივერსიტეტებში და ამასთამავე ისმენდაგ. ჰეგელისლექციებს ფილოსოფიის ისტორიის შესახებ. შემდგომში ჰაინემ გამოაქვეყნა მოკლე სატირული პოემების კრებული ჰეგელის ფილოსოფიური „დოქტრინის“ შესახებ. სტუდენტობის პერიოდში წევრი იყო კულტურული და მეცნიერული კვლევის საზოგადოებისა, რომელიც შეისწავლიდაიუდაიზმს. (გერმ) „Verein für Kultur und Wissenschaft des Judentumes“. ჰაინე საზოგადოების წევრი იყო სამი წლის განმავლობაში, ვიდრე 1824 წელს სამართლის შესწავლას დაასრულებდა. იმავე წელს ჰაინე ეზიარა ლუთერანიზმს, პროტესტანული ეკლესიის ერთ ერთ მიმდევრობას.
ებრაელები მუდმივი დევნის საგანს წარმოადგენდნენ გერმანიის ბევრ საგრაფოში. მათთვის შეუძლებელი იყო დაუფლებოდნენ შესაბამის განათლებას გერმანიის უნივერსიტეტების უმეტესობაში. როგორც ჰაინე აღნიშნავს: მისთვის იუდაიზმიდან ლუთერანულ სარწმუნოებზე გადასვლა იყო „ბილეთი ევროპის კულტურისაკენ“. ჰაინე ამბობს: „როგორც ჰენრი IV ამბობს: პარიზი მესად ღირს, მე ვამბობ: ბერლინი ღირსია ქადაგების.“ ჰაინე თავისი ცხოვრების მანძილზე ხშირად ებრძოდა მისი გერმანული და ებრაული წარმომავლობის შეუთავსებლობას.
ნაწარმოებების გამოქვეყნება 20-იან წლებში დაიწყო. ჯერ კიდევ სიჭაბუკეში ღრმად განცდილი საფრანგეთის ბურჟუაზიული რევოლუციის გავლენა ჰაინეს კიდევ უფრო გაუმძაფრა ევროპის რევოლუციური ტრადიციების აღორძინება-აღმავლობამ. ამ პერიოდის საუკეთესო ნაწარმოებები გაერთიანდა ლირიკული ლექსების კრებულში „სიმღერების წიგნი“ (გერმ)Buch der Lieder (გამოქვეყნდა 1827), რომელშიც პოეტის დემოკრატიული იდეები შეერწყა პოლიტიკურ და სოციალურ განთავისუფლების იდეებს. კრებულში მძლავრია გერმანიის ხალხური ლირიკის ინტონაცია; თითქმის ეპიგრამული ხასიათის „სიმღერები“ დიდ ემოციურ ზემოქმედებას ახდენს, იგი განტვირთულია არქაიზმებისაგან, ნაწილობრივ მიჰყვება გოეთეს ლირიკას. ამავე პერიოდის „მოგზაურობის სურათები“ (ნაწ. 1-4, 1826—1831) მიმართულია რესტავრაციის წინააღმდეგ; მასში ჰაინე — რეალისტი აღწევს ფართო პოლიტიკურ და სოციალურ ხასიათის განზოგადებას; ამავე დროს ნაწარმოებში იკვეთება მწერლის ლიტერატურული მანერა ― პროზა ლირიკულია, ასოციაციური, საგრძნობია მოულოდნელი იმპროვიზაციისა და გადახვევების სიჭარბე.
1832 წელს ჰაინემ გამოაქვეყნა ფრანგულ ენაზე „ფილოსოფიის ისტორიისა და რელიგიის მიმდევრობა გერმანიაში“. ''ფაქტობრივად არ არსებობს მეტად ექსტრაორდინალური წიგნი მსოფლიოში უფრო მეტად ორდინალური სათაურით; წიგნი სავსე ლამაზად გაფორმებული ლიტერატურული ნარკვევებით, ექსცენტრიული ანეგდოტებით, ისტორიული გამჭრიახობით, იტელექტუალური საზრიანობით და გამბედაობით ...ძნელად თუ მოეპოვება მისი ბადალი.."
გერმანიის თვითმპყრობელობა, პოლიტიკა და ცენზურა ძალზე ავიწროებდა პოეტს, მისთვის ყველა კარი დახშული იყო. 1831 ჰაინე იძულებული გახდა საფრანგეთში წასულიყო, სადაც სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა პოლიტიკურ ემიგრანტად, რამდენადაც მიჩნეული იყო გერმ. ოპოზიციური ლიტერატურის მოთავედ. 1835 გერმანიის ბუნდესტაგმა აკრძალა ჰაინეს თხზულებები. 30-იან წლებიდან მოყოლობული იგი ჩაება გერმანელი ემიგრანტების პოლიტიკერ საქმიანობაში, დაუახლოვდა დიდ ფრანგ მწერლებს; მან თავად იკისრა საფრანგეთისა და გერმანიას შორის თავისებური იდეურ-კულტ. შუამდგომლობა, რაც აისახა ნაწარმოებებში: „ფრანგი მხატვრები“ (1831), „ფრანგული ვითარებანი“ (1832), „ფრანგული სცენის თაობაზე“ (1837), „რომანტიკული სკოლა“ (1833, 1836), „ფილოსოფიის ისტორიისა და რელიგიის მიმდევრობა გერმანიაში“ (გერმანულად 1834, ფრანგულად 1835), „ლუტეცია“ (1840—1847, ცალკე გამოქყვენდა 1855). ამავე ხანებში ჰაინემ წამოიწყო პოლემიკა ლ. ბერნესთან, რაც საფუძვლად დაედო მის პამფლეტს „ლუდვიგ ბერნე“ (1840) და პოემას „ატა ტროლი. ზაფხულის ღამის სიზმარი“ (1843). პარიზში ჰაინემ შეისწავლა ფრანგი სოციალისტების დოქტრინები; იგი გაიტაცა ფურიესა და სენ-სიმონის იდეებმა. 1843 აქვე გაიცნო და დაუახლოვდა კ. მარქსს, რომელმაც დიდი გავლენა მოახდინა პოეტის შემდგომ პოლიტიკრ შეხედულებებზე. 1844 გამოაქვეყნა „თანამედროვე ლექსები“ და პოემა „გერმანია. ზამთრის ზღაპარი“, რომლებშიც უმაღლეს დონეზე მიაღწია პოლიტიკურ ლირიკამ.
Reisebilder 1831
ჰაინეს შემოქმედებას საქართველოში პირველად ი. ჭავჭავაძე და აკ. წერეთელი გამოეხმაურნენ. განსაკუთრებით აიტაცეს მისი პუბლიცისტურმა ნაწარმოებები, თარგმნეს რამდენიმე ლექსი „სიმღერების წიგნიდან“, შემდეგ კი სხვა კრებულებიდან. ჰაინეს სატრფიალო ლირიკული თარგმანები ეკუთვნის იოსებ ბაქრაძეს; მათგან განსაკუთრებული პოპულარობა მოიპოვა ლექსმა „ტურფავ, ტურფავ, რას უყურებ!“, რომელიც შემდეგ სიმღერად გავრცელდა. ქართულად თარგმნილია ჰაინეს შემოქმედების დიდი ნაწილი; მას ქართულ ენაზე მიეძღვნა მრავალი მონოგრაფია.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
რენატა სკოტტო
რენატა სკოტტო 2009წ-ს
იტალ. Renata Scotto - დაიბ. 1934 წ-ის 24 თებერვალი - იტალიელი საოპერო მომღერალი (სოპრანო), თეათრის რეჟისორი.
რენატა დაიბადა საოვენეში ტალია. სადაც 18 წის ასაკში დებიუტერი გახდა ოპერის სცენაზე. პარტია ვოლეტას როლში ,, ტრავიატა ვერდი'' 1953წ-ს ლონდონში გამოვიდა (როლში მიმი აიდაში, ასევე სიყყვარულის ნექტარი (დონიცეტი). წარნატება მოუტანა ედინბურგის ფესტიავლში 1957
სადაც მან შეცვალა მარია კალასი ამინას როლში სომნამბულაში. ესპანელმა მომღერალმა და მასწავლებელმა მერსედეს ლოპარტმა დიდი გავლენა მოახდინა შოტლანდიის, როგორც მომღერლის ჩამოყალიბებაზე .
1964 წელს, რენატა სკოტო, ლა სკალასთან ერთად, პირველად გაემგზავრა გასტროლებზე მოსკოვში, სადაც მღეროდა ოპერაში ლუჩია დი ლამერმური.
1965 წლიდან რენატა სკოტო თანამშრომლობდა მეტროპოლიტენ ოპერათან (დებიუტი მთავარ როლში მადამ პეპელაში), სადაც ის ასრულებს 1987 წლამდე (როლებში - ლუსია, ლეონორა ტრუბადურში, ელიზაბეტი დონ კარლოსში, დეზდემონა) იგი მღეროდა მიუნხენში, ბერლინში, ჩიკაგოში (1960 წლიდან, დებიუტი მიმის როლში), არაერთხელ გამოსულა არენა დი ვერონას ფესტივალზე (1964-81).
სკოტოს რეპერტუარში ასევე შედიოდა დრამატული როლები, როგორიცაა ნორმა, ლედი მაკბეტი, ლა ჯოკონდა პონჩიელის ამავე სახელწოდების ოპერაში). 1992 წელს მან შეასრულა მარშალშას ნაწილი Der Rosenkavalier- ში (Teatro Massimo Bellini, Catania), 1993 წელს იგი გამოჩნდა მონო-ოპერაში The Voice of Poulenc ფლორენციული მუსიკალური მაისის ფესტივალზე. 1997 წელს მან შეასრულა კამერული პროგრამა მოსკოვში. საერთო ჯამში, რენატას რეპერტუარში ორმოცზე მეტი როლი შედიოდა.
რენატა სკოსო მილანი 1967წ
2011 წელს, რენატა სკოტო გახდა ვოკალური კონკურსის ჟიურის წევრი პეტერბურგში ჩატარებული ჩაიკოვსკის საერთაშორისო კონკურსზე.
რენატას საყვარელი რუსი კომპოზიტორია მიხეილ ივანოვიჩ გლინკა.
რენატა სკოტო ამჟამად ცხოვრობს შეერთებულ შტატებში, მაგრამ ასევე დიდ დროს ატარებს ევროპაში, მონაწილეობს თეატრალურ წარმოდგენებში, როგორც რეჟისორი და ასწავლის რომში, სანტა სესილიას მუსიკის აკადემიაში.
მან მიიღო Met Legends ჯილდო 2011 წლის 27 თებერვალს.
სარეჟისორო საქმიანობა
ნიუ – იორკის მიტროპოლიტის ოპერა
საოპერო სპექტაკლების დადგმა მეტროპოლიტენ ოპერში, არენა დი ვერონაში, ფლორიდის ოპერის თეატრში (მაიამი), ფინეთის ეროვნულ ოპერაში, კატანიას თეატრში, ლირიკის ოპერში (ჩიკაგო), სანტიაგოს, ათენისა და სხვა ქალაქების თეატრებში.
იხ. ვიდეო
"ნორმა" (წარმოება ფინეთის ეროვნულ ოპერაში)
მადამ პეპელა (მეტროპოლიტენ ოპერა, არენა დი ვერონა, ფლორიდის გრან ოპერა, პალმ ბიჩის ოპერა)
"მეკობრე" (კატანია, 1993)
ველი (დალასი, ბერნი)
ლა ტრავიაატა (ნიუ – იორკის ოპერის თეატრი, 1995)
La Boheme (ჩიკაგო 2007 და Palm Beach Opera 2009)
ტურანდოტი (ათენი 2009)
სომნამბულა (კატანია, 1994; მაიამი და მიჩიგანი 2008)
ლუსია დი ლამერმური (სალონიკი 2004)
ადრიანა ლეკვრერი (სანტიაგო 2002)
Un ballo in maschera (ჩიკაგო 2010)
იხ. ვიდეო
Audio
Bellini; I Capuleti e i Montecchi. Claudio Abbado, 1968
Bellini, La sonnambula. Cillario, 1972, Covent Garden
დ. ი. მენდელეევმა, რომელმაც შექმნა პერიოდული სისტემა, იწინასწარმეტყველა უცნობი ელემენტის არსებობა და მას უწოდა ეკაბორი - ატომური მასით 40-დან 48-მდე (1869). ათი წლის შემდეგ ლ. ნილსონმა აღმოაჩინა ახალი ელემენტი მინერალებში ეუქსინიტში და გადონილიტში. ეს მინერალები იყო სკანდინავიიდან. მაშინ შესაძლებელი გახდა 2 გ ძალიან სუფთა სკანდიუმის ოქსიდის მიღება. ლ. ნილსონმა ამ ელემენტს უწოდა სკანდიუმი, ლათინური სიტყვიდან ”Scandia”, რაც სკანდინავიას ნიშნავს. ნილსონმა არ იცოდა მენდელეევის წინასწარმეტყველების შესახებ, მაგრამ ა. თ. ქლივიმ შეიცნო, რომ ეს ელემენტი (სკანდიუმი) იყო მენდელეევის მიერ ნაწინასწარმეტყველები ელემენტი.
სკანდიუმი დედამიწაზე უძველესი ელემენტია. იგი გვხვდება ურანის დეპოზიტებში, მაგრამ მისი ექსტრაქცია ამ მადნებიდან ძალიან მცირე რაოდენობითაა შესაძლებელი.
იხ. ვიდეო
სკანდიუმი — მჩატე მოვერცხლისფრო ფერის ლითონია, დამახასიათებელი მოყვითალო ელფერით. როგორც ზევით არის აღნიშნული არის ორი კრისტალური მოდიფიკაციის: 1) α-Sc მაგნიუმის ჰექსოგონალური მესრის ტიპის (a=3,3085 Å; с=5,2680 Å; z=2; სივრცული ჯგუფია - P63/mmc) და 2) β-Sc კუბური მოცულობა ცენტრირებული მესრით. გადასვლის ტემპერატურაა α↔β 1336 °C, გადასვლის ΔH = 4,01 კჯ/მოლი. დნობის ტემპერატურაა 1541 °C, დუღილის ტემპერატურაა 2837 °C. სკანდიუმი რბილი ლითონია, მაღალი სიწმინდის 99,5 % და უფრო მეტის (ჟანგბადის არარსებობის დროს) ძალიან ადვილია მექანიკური დამუშავება.
მეტალური სკანდიუმი მძიმეა და ჰგავს ვერცხლს. იგი ჰაერზე იღებს მკრთალ, მოყვითალო ფერს, რადგანაც იფარება დამცველი Sc2O3-ის თხელი ფენით. იგი ნელა იხსნება გაზავებულ მჟავებში: ქლორწყალბადში, გოგირდმჟავაში, აზოტმჟავაში. არ შედის რეაქციაში 1:1 თანაფარდობით აზოტმჟავასთან (HNO3) და ქლორწყალბადთან (HCl), ასევე არ შედის რეაქციაში HF-თან, რადგანაც სავარაუდოდ ამ შემთხვევაში ლითონის ზედაპირზე წარმოიქმნება გაუმტარი პასიური ფენა. ნაერთებში ScB და ScC - ბორო და ნახსირბადი სკანდიუმის მესერში ერევიან არასტექიომეტრულად.
სკანდიუმი ქიმიური ბუნებით უფრო ახლოსაა იტრიუმთან, ვიდრე ალუმინთან. იგი წარმოადგენს ლანტანის მსგავს ელემენტს. ოქსიდი -Sc2O3 სუსტი მჟავა თვისებისაა, ხოლო ჰიდროქსიდი Sc(OH)3 - ამფოტერულია:
Sc(OH)3 + 3 OH− → Sc(OH)³−6
Sc(OH)3 + 3 H+ + 3 H2O → [Sc(H2O)6]³+
სკანდიუმის ოქსიდჰიდროქსიდის (ScO(OH)) a- და g-ფორმები იზოსტრუქტურულია მათი მსგავსი ალუმინ ოქსიდ ჰიდროქსიდისა. Sc³+ წყალხსნარს აქვს მჟავა თვისება, რადგანაც იგი განიცდის ჰიდროლიზს.
სკანდიუმის ჰალოგენიდები ScX3 (X = Cl, Br, I) კარგად იხსნებიან წყალში, ხოლო ScF3 წყალში არ იხსნება. ოთხივე ჰალოგენიდში სკანდიუმის კოორდინაციული რიცხვი უდრის 6. ჰალოგენიდები წარმოადგენენ ლუისის მჟავებს. მაგალითად, ScF3 იხსნება ჭარბი ფთორის შემცველ ხსნარში, [ScF6]³−-ის წარმოქმნით. იგი Sc(III) კომპლექსის ტიპური მაგალითია, რომელშიც კოორდინაციული რიცხვი უდრის ექვსს. იტრიუმის და ლანთანის უფრო დიდ იონებში ხშირად კოორდინაციული რიცხვი უდრის 8 ან 9-ს.
მეტალური სკანდიუმის წარმოება შეადგენს 10 კგ წელიწადში. ოქსიდი გადაჰყავთ სკანდიუმის ფტორიდში და აღადგენენ მეტალური კალციუმით. სკანდიუმის დამატება ალუმინზე, ალუმინშემცველ ცხელ ზონებში ზღუდავს მარცვლეულის ზედმეტ ზრდას.
სკანდიუმ-ალუმინის შენადნობი, რომელიც 0.1-0.5 % სკანდიუმს შეიცავს, რუსეთში გამოიყენება Mig 21 და Mig 29 ტიპის საჰაერო შეიარაღებაში.
მაღალტექნოლოგიური მასალებისაგან მიღებული ზოგიერთი სპორტული ინვენტარი შეიძლება დამზადდეს სკანდიუმ-ალუმინის შენადნობისაგან, მაგალითად ბეისბოლის საცემელა, ველოსიპედის ნაწილები. ეს უკანასკნელი შეიძლება დამზადდეს Sc-Ti შენადნობისაგან. ამერიკული იარაღის დამამზადებელი კომპანია სმიტი და ვისსონი (Smith & Wesson) რევოლვერის კარკასს და ცილინდრს. სკანდიუმი წარმოადგენს ელექტრონული გამოთვლითი მანქანების მახსოვრობის ელემენტს.
სკანდიუმის როგორც მიკროლეგირების მინარევად გამოყენებას აქვს მნიშვნელოვანი გავლენა მთელ რიგ პრაქტიკულად მნიშვნელოვან შენადნობებზე, ასე მაგალითად 0,4 % სკანდიუმის დამატებით ალუმინ-მაგნიუმის შენადნობებში იწვევს დროებითი წინაღობის ზრდას 35 %-ით, ხოლო დენადობის ზღვარი იზრდება 65—84 %-ით, და ამასთან შეფარდებითი დაგრძელება რჩება 20—27 %-ის დონეზე. მისი 0,3—0,67 % დამატება ქრომზე, ამაღლებს მის მდგრადობას დაჟანგვის მიმართ 1290 °C-მდეც კი, ანალოგიურ და უფრო მკვეთრ მოქმედებას ავლენს სითბომდგრად შენადნობებზე როგორიცაა «ნიქრომი» და ამ მიმართულებით სკანდიუმის გამოყენება გაცილებით ეფექტურია ვიდრე იტრიუმისა. სკანდიუმის ოქსიდი ფლობს მთელ რიგ უპირატესობებს მაღალტემპერატურული კერამიკის წარმოებაში ვიდრე სხვა ოქსიდები, სკანდიუმის ოქსიდის სიმტკიცე გახურებისას იზრდება და აღწევს მაქსიმუმს 1030 °C-ის დროს, ამავე დროს სკანდიუმის ოქსიდს ააქვს მინიმალური თბოგამტარობა და თერმოდარტყმების მიმართ უდიდესი მდგრადობა. იტრიუმის სკანდატი ეს არის ერთ-ერთი საუკეთესო მასალა კონსტრუქციისთვის რომელიც მუშაობს მაღალი ტემპერატურის პირობებში. სკანდუმის ოქსიდის გარკვეული რაოდენობა ყოველთვის მოიხმარება გერმანატური მინის წარმოებისათვის ეპტოელექტრონიკაში.
გამოყენების მოცულობით სკანდიუმს ყველაზე მატად იყენებენ ალუმინ-მაგნიუმიან შენადნობებში, რომლებიც გამოიყენება სპორტულ ეკიპირებებში (მოტოციკლები, ბეისბოლის ხელკეტები და ა.შ.) — ყველგან სადაც საჭიროა მღალი სიმტკიცის მასალა. ალუმინთან სკანდიუმის შენადნობი უზრუნველყოფს დამატებით სიმტკიცეს და ჭედადობას. სუფთა სკანდიუმის გამძლეობის ზღვარი წყვეტაზე მიახლოებით 400 მპა (40 კგ/მმ), მაგალითად ტიტანის არის 250—350 მპა, ხოლო არალეგირებული იტრიუმისა 300 მპა. სკანდიუმის შენადნობების გამოყენება ავიაციაში და სარაკეტო მშენებლობაში მკვეთრად შეამცირებს გადაყვანის ღირებულებას და მკვეთრად აამაღლებს ექსპლუატირებული სისტემების საიმედობას, ამავე დროს სკანდიუმზე ფასის კლების შემთხვევაში მისი გამოყენება საავტომობილო ძრავების წარმოებაში საგრძნობლად გაახანგრძლივებს მათ რესურსს და ნაწილობრივ მ.ქ.კ. ძალიან მნიშვნელოვანია ის გარემოება, რომ სკანდიუმი უფრო ამტკიცებს ალუმინის შენადნობებს რომლებიც ლეგირებულია ჰაფნიუმით.
მნიშვნელოვანი და ამასთან შეუსწავლელია სკანდიუმის გამოყენება იმ მიმართულებით, როგორც ალუმინის იტრიუმით ლეგირებული შენადნობისა. სკანდიუმით ლეგირებული სუფთა ალუმინი ისევე ამაღლებს ელექტროგამტარობას და სიმტკიცეს. ამ სიმტკიცის მკვეთრი ზრდის ეფექტს აქვს გამოყენების ძალიან დიდი პერსპექტივა. ასეთი შენადნობების გამოყენება შეიძლება მოხდეს ელექტრო ენერგიის ტრანსპორტირებისათვის. სკანდიუმის შენადნობების გამოყენება ასევე პერსპექტიულია მართვადი ჭურვების წარმოებაში. ბოლო წლებში მნიშვნელოვანია სკანდიუმის (მასთან ერთად იტრიუმი და ლუტეციუმი) როლი შემადგენლობით სუპერმტკიცე ფოლადების წრმოებაში, რომელთა ზოგიერთმა ნიმუშმა უჩვენა სიმტკიცე 700 კგ/მმ2 (7000 მპა-ზე მეტი).
სკანდიუმი გამოიყენება ზემაგარი მასალების მისაღებად. ასე მაგალითად, ტიტანის კარბიდის ლეგირება სკანდიუმის კარბიდით საკმაოდ მკვეთრად ამაღლებს მიკროსიმაგრეს (2-ჯერ), რის გამოც ეს მასალა მეოთხეა სიმაგრით ალმასის (მიახლოებით 98,7 — 120 გპა), ბორის ნიტრიდის (ბორაზონის), (მიახლოებით 77—87 გპა), ბორ-ნახშირბად-სილიციუმის შენადნობის (მიახლოებით 68—77 გპა) შემდეგ, და მნიშვნელოვნად მეტია ვიდრე ბორის კარბიდის (43,2 — 52 გპა) და სილიციუმის კარბიდის (37 გპა) სიმაგრე, სკანდიუმის კარბიდისა და ტიტანის კარბიდის შენადნობის მიკროსიმაგრე მიახლოებით არის - 53,4 გპა (ტიტანის კარბიდისაა 29,5 გპა). განსაკუთრებულად საინტერესოა სკანდიუმის შენადნობები ბერილიუმთან, რომელსაც აქვს სიმტკიცის და თბომდგრადობის უნიკალური მაჩვენებლები.
ასე მაგალითად, სკანდიუმის ბერილიდს (1 ატომი სკანდიუმი და 13 ატომი ბერილიუმი) გააჩნია უმაღლესი ხელსაყრელი შეხამება სიმკვრივისა, სიმტკიცისა და დნობის მაღალი ტემპერატურისა, ასევე შეიძლება იყოს საუკეთესო მასალა აეროკოსმოსური ტექნიკის მშენებლობისათვის, რომელიც ამ მხვრივ უსწრებს ტიტანის საუკეთესო შენადნობებს და მთელ რიგ კომპოზიტურ მასალებსაც (მათ შორის ნახშირბად ბორის ძაფებს).
მიკროელექტრონიკა
სკანდიუმის ოქსიდს (დნობის ტემპერატურა 2450 °C) ჰქონდა მნიშვნელოვანი როლი სუპერ-ელექტრო გამომთვლელი მანქანების (ეგმ) წარმოებაში: მცირე ინდიქციანი ფერიტების გამოყენება ინფორმაციის შენახვის მოწყობილობებში მონაცემთა ცვლის სიჩქარის რამდენიმეჯერ ზრდის შესაძლებელს იძლევა.
მიახლოებით 80 კგ სკანდიუმი (Sc2O3-ის შემადგენლობაში) გამოიყენება წელიწადში მაღალი ინტენსივობის გასანათებელი მოწყობილობების წარმოებაში. სკანდიუმის იოდიდს ამატებენ ვერცხლისწყალ-აირის ნათურებში, მზის შუქთან ახლო ნამდვილის მაგვარი შუქის წყაროების წარმოებაში, რომლებიც უზრუნველყოფენ ფერების კარგ გადაცემას ტელეკამერაზე.
სკანდიუმის იზოტოპები
რადიოაქტიური იზოტოპი 46Sc (ნახევარდაშლის პერიოდი 83,83 დღე-ღამე) გამოიყენება როგორც «ნიშნული» ნავთობგადამუშავების მრეწველობაში, მეტალურგიული პროცესების საკონტროლოდ და კიბოს სიმსივნეების სამკურნალოდ.
იზოტოპი სკანდიუმ-47 (ნახევარდაშლის პერიოდი 3,35 დღეღამე) წარმოადგენს პოზიტრონების ერთ-ერთ საუკეთესო წყაროს.
ატომურ ენერგეტიკაში წარმატებით გამოიყენება სკანდიუმის ჰიდრიდი და დეიტერიდი — ნეიტრონების საუკეთესო შემანელებელი, და მიზანი (ბუსტერი) ძლიერ და კომპაქტურ ნეიტრონების გენერატორებში.
სკანდიუმის დიბორიდი (დნობის ტემპერატურა 2250 °C) გამოიყენება როგორც თბოგამძლე შენადნობების კომპონენტი, ასევე როგორც ელექტრო ხელსაწყოების კათოდების მასალა.
ატომურ მრეწველობაში გამოიყენება სკანდიუმის ბერილიდი როგორც ნეიტრონების ამრეკლავი, და კერძოდ ეს მასალა, როგორც იტრიუმის ბერილიდი შემოთავაზებულია როგორც ნეიტრონების ამრეკლავს ატომური ბომბის კონსტრუქციაში.
მაღალტემპერატურულ ზეგამტარობაში, ლაზერული მასალების წარმოებაში. გალიუმ-სკანდიუმ-გადოლინის ძოწის ქრომისა და ნეოდიმის იონებით ლეგირება საშუალებას იძლევა მივიღოთ მ.ქ.კ. 4,5 % და ზემოკლე იმპულსების გენერაციის სიხშირის რეჟიმის სარეკორდო პარამეტრები, რაც იძლევა საკმაოდ ოპტიმისტურ წინაპირობას ზეძლიერი ლაზერული სისტემების შექმნისათვის თერმობირთვული მიკროაფეთქებების მისაღებად უკვე სუფთა დეიტერიის საფუძველზე (ინერციული სინთეზი) უახლოეს მომავალში. ასე მაგალითად მოსალოდნელია რომ უახლოეს 10—13 წელში ლაზერული მასალები სკანდიუმის ბორატები დაიკავებენ წამყვან როლს თვითმფრინავებისა და შვეულმფრენების დამცავი ლაზერული სისტემების დამუშავება წარმოებაში, ამასთან პარალელურად თერმობირთვული ენერგეტიკაში.
სკანდიუმის ოქსიდისა და ჰოლმიუმის ოქსიდის შენადნობი სილიციუმის საფუძველზე გამოიყენება ფოტომასალებში როგორც საფარი. ამ საფარს აქვს გამჭვირვალობის ფართო მიმართულება (400—930 ნმ), და ამცირებს სილიციუმისაგან სინათლის არეკლვის სპექტრალურ კოეფიციენტს 1—4 %-მდე, და მისი გამოყენებისას ასეთ მოდიფიცირებული ფოტოელემენტს მატულობს მოკლე ჩართვის დენი 35—70 %-მდე, რაც თავის მხრივ ზრდის გამოსასვლელ სიმძლავრეს 1.4 ჯერ.
სკანდიუმი ფართოდ გამოიყენება მრავალშრეიანი რენტგენული სარკეების წარმოებაში (კომპოზიცია: სკანდიუმი-ვოლფრამი, სკანდიუმი-ქრომი, სკანდიუმი-მოლიბდენი).
სკანდიუმის ტელურიდი ძალიან პერსპექტიული მასალაა თერმოელემენტების წარმოებისათვის (მაღალი თერმო-ე.დ.ს, 255 მკვტ/К, მცირე სიმკვრივე და მაღალი სიმტკიცე).
ბოლო წლებში მნიშვნელოვანი ინტერესი გამოიწვია ავიაკოსმოსური და ატომური ტექნიკისათვის ძნელად დნობადმა შენადნობებმა (ინტერლითონური ნაერთები) - სკანდიუმი რენიუმთან (დნობის ტემპერატურა 2575 °C-მდე), რუთენიუმთან (დნობის ტემპერატ. 1840 °C), რკინასთან (დნობის ტემპერატ. 1600 °C-მდე), (თბომდგრადობა, ზომიერი სიმკვრივე და სხვა).
სპეციალური დანიშნულების ცეცხლგამძლე მასალებისათვის მნიშვნელოვან როლს თამაშობს სკანდიუმის ოქსიდი (დნობის ტემპერატურა 2450 °C) რომელსაც გამოიყენებენ მაღალლეგირებული ფოლადის ჩამოსასხმელი ჭურჭელის დასამზადებლად, თხევადი ლითონის ნაკადისადმი მდგრადობაში სკანდიუმის ოქსიდს ბადალი არ ჰყავს ყველა ცნობილ და გამოყენებულ მასალებს შორის (ასე მაგალითად იტრიუმის საკმაოდ მდგრადი ჟანგი, 8,5-ჯერ ჩამორჩება სკანდიუმის ოქსიდს) და ამ განხრით შეიძლება ითქვას რომ ის შეუცვლელია. მის ფართოდ გამოყენებას ხელს მხოლოდ მისი მაღალი ღირებულება უშლის, და მიმართულებით ალტერნატიულ გადაწყვეტას წარმოადგენს ალუმინის ოქსიდის ძაფისმაგვარი კრისტალებით არმირებული იტრიუმის სკანდატების გამოყენება, ასევე ტანტალის სკანდიუმის გამოყენება.
ფიანიტების წარმოებაში სკანდიუმის ოქსიდს მნიშვნელოვანი როლი აკისრია, სადაც ის საუკეთესო სტაბილიზატორს წარმოადგენს.
სკანდიუმის გარკვეული რაოდენობა გამოიყენება ნიკელის ქრომისა და რკინის თბოგამძლე შენადნობების (ნიქრომი და ფექრალი) ლეგირებისათვის, ექსპლუატაციის ვადების მკვეთრი ზრდიათვის, წინაღობის ღუმელებში როგორც გამათბობელის სახვევი.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ფრენსის ფუკუიამა
(ინგლ.Yoshihiro Francis Fukuyama; დ. 27 ოქტომბერი, 1952, ჩიკაგო) — იაპონური წარმოშობის ამერიკელი ფილოსოფოსი, პოლიტოლოგი, პოლიტეკონომისტი და მწერალი. მოღვაწეობს ჯორჯ მეისონის, ჯონს ჰოპკინზისა და სტენფორდის უნივერსიტეტებში. უფრო მეტად ცნობილია თავისი წიგნით „ისტორიის დასასრული და უკანასკნელი ადამიანი“ (1992), რომელშიც ამბობს, რომ მთელ მსოფლიოში ლიბერალური დემოკრატიის გავრცელება შეიძლება მოწმობდეს კაცობრიობის სოციოკულტურული ევოლუციის ბოლო წერტილს და გახდეს ადამიანური მმართველობის უკანასკნელი ფორმა. ფუკუიამას ეს წიგნი ნათარგმნია 20-ზე მეტ ენაზე. წიგნმა გამოსვლისთანავე გამოიწვია ფართო რეზონანსი სამეცნიერო წრეებსა და მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებში. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნის გამოსვლის მომენტიდან იქ მოხსენიებული მრავალი მოვლენა ეჭვქვეშ დადგა, ფუკუიამა უწინდებურად უჭერდა მხარს „ისტორიის დასასრულის“ კონცეფციას.
ფრენსის ფუკუიამა თბილისში 2019წ-ის 4 ნოემბერს
პირველი მეტად ცნობილი მისი წიგნია ,, ისტორიის დასასრული და ბოლოადამიანი''. გამოქვეყნებული იყო 1992წ-ს მას მოუტანა პოპულარუბა სადაც ის თვითონაც ვერ წარმოპაიდგენდა.ამგვარი პოპულარობის მიზეზების აღნიშვნით, ზოგი მკვლევარი აღნიშნავს გამოცემის ადგილისა და დროის წარმატებით დამთხვევას: წიგნი დაიწერა საბჭოთა კავშირის დაცემისა და დასავლეთის ზოგადი ეიფორიის პირობებში.
ფუკუიამამ გააცნობიერა, რომ მხოლოდ ეკონომიკური ფაქტორები არ იქნებოდა საკმარისი სოციალისტური სისტემის დაშლის ასახსნელად; მას სჭირდებოდა კონცეფცია, რომელიც განმარტავდა არა მხოლოდ მეორე მსოფლიოს ქვეყნების დემოკრატიულ რეფორმებზე გადასვლას, არამედ ერთი შეხედვით "მარადიული" დანგრევის მიზეზებს. ”სსრკ. ამრიგად, ამერიკელმა პოლიტოლოგმა თავისი გამოკვლევისთვის ამოირჩია გერმანელი ფილოსოფოსის ჰეგელის იდეალიზმი და მის შემდეგ განაცხადა, რომ ადამიანი რადიკალურად განსხვავდება ცხოველებისგან იმით, რომ მას "სურს" არა მხოლოდ მატერიალური საგნები, არამედ "სურვილები სხვა ადამიანები ":" სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამიანი თავიდანვე იყო სოციალური არსება: საკუთარი თვითშეფასების გრძნობა და თვითმყოფადობა მჭიდრო კავშირშია იმ შეფასებასთან, რომელსაც სხვები ანიჭებენ მას ". ადამიანის სურვილი მიიღოს თავისი ღირსება, მას სისხლიან ბრძოლებამდე მიჰყავს პრესტიჟისთვის, რის შედეგადაც ადამიანთა საზოგადოება იყოფა ბატონთა კლასად, რომლებიც მზად არიან სიცოცხლის საფრთხის წინაშე დააყენონ და მონების კლასი, რომლებიც ემორჩილებიან მათ სიკვდილის შიში. დემოკრატიული რევოლუციები ხსნის წინააღმდეგობებს ბატონსა და მონას შორის. ირაციონალური სურვილის ჩანაცვლება სხვების ზემოთ აღიარების რაციონალური სურვილით, რომ სხვების თანასწორად აღიარონ, ხდება "ისტორიის დასასრულის" საფუძველი. ამრიგად, ისტორია თავის ლოგიკურ დასასრულს პოულობს ლიბერალურ დემოკრატიაში, როდესაც აღიარების საყოველთაო სურვილი სრულდება
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
SCP Foundation
ინგლ. Foundation; от англ.Secure, Contain, Protect - დაცვა, დაჭერა შეანახვა ან სპეციალური სეაკევბის პირობები, გამოგონებული ორგანაზაცია წარმოადგენს საგანს იგივე სახელწოდების პროექტის ვებ-ხეოლვნების ფონდი ან ორგნიზაცია. შექმნილი ჩარჩში პროექტის ტექსტი სადაც აღწერილია ფონდის მოღვაწეობა, დაფუძნებული ანომალური მოვლენები, ოპბიექტების, არსებების, ადგილების ფეონემენების და მსაგვსი მოვლენების.დარქმეული SCP. საიტის ტიპია ლიტერატურული მაწარმოები და სერიების, მოღვაწეობა დაიწყო 2008წ-ის 19 იანვარს და დღემდე მუშაობს.
პროეტმა მიიღო აღიარება აკადემიური სტილის წერის სტილით საშინელებათა გადმოცემით უნარისა და მარალი ხარისხის სტანდარტებისთვის. არსებობს მრავალი ნამუშევარი მათ შორის ვიდეო თამაშებიც.
იხ. ვიდეო
is a fictional organization documented by the web-based collaborative-fiction project of the same name. Within the website's fictional setting, the SCP Foundation is responsible for locating and containing individuals, entities, locations, and objects that violate natural law (referred to as SCPs). The real-world website is community-based and includes elements of many genres such as horror, science fiction, and urban fantasy.
On the SCP Foundation wiki, the majority of works consist of "special containment procedures", structured internal documentation that describes an SCP object and the means of keeping it contained. The website also contains thousands of "Foundation Tales", short stories that take place within the SCP Foundation setting. The series has been praised for its ability to convey horror through its scientific and academic writing style, as well as for its high standards of quality.
SCP Foundation სამყაროში ფონდი წარმოადგენს საიდუმლო ორგანიზაციას, რ-ის მიზანია დაიჭიროს და გამოიკვლოს ანომალური ობიექტები. ამსითავის ორგანიოზაცია დაყოფილია შესაბამისი უფლებამოსილებებით უმრავლესობა სახელწიფო ხელისუფლებებისგან. უკონტროლო SCP - ობიექტები უფრო ხშირად საფრთხეს უქმნის კაცობრიობას ან უკიდორეეს შემთხვევაში ნომრალიზაციას ამ სამყაროს.
იხ. ვიდეო
ფოდნი საუდმლოდ უნახავს ნის ასრებობას, რათა თავიდან აიცილოს მასობრივი პანიკა და ამასთან დაკავშირებული ქაოსი, შეასაძლებლობა ქონდეს ცივილიზაციას ნორმალური ფუნქციერებისთავის. ანომალიის აღმოჩენისთანავე ორგანიზაცია აგზავნის მის მობილურ ოპერატიურ ჯგუფს. რ-იც ასკეთებს დაკავებას და ტრასნპორტირებას შეასბამის ზონებში. დაკავებული ობიექტი განეკუთვნება დაწვრილებითი კვლევებს.
იხ. ვიდეო 7 ყველაზე საშიში ობიექტი
Within the website's fictional setting, the SCP Foundation is a secret organization entrusted by governments around the globe to contain and study anomalous individuals, entities, locations, objects, and phenomena operating outside the bounds of natural law (referred to as "SCP objects", or colloquially as "SCPs" or "skips"). If left uncontained, the objects would pose a direct threat to human life and humanity's perceptions of reality and normalcy.
The existence of SCPs is withheld from the public to prevent mass panic and to allow human civilization to function normally. When an SCP is discovered, the SCP Foundation deploys agents either to collect and transport the SCP to a Foundation facility or to contain it at its location of discovery if the transport is not possible. If an SCP is too widespread, elusive, or otherwise inaccessible, containment consists of suppressing all knowledge of the SCP from the public. Once SCPs are contained, they are studied by Foundation scientists. Test subjects acquired by the Foundation (referred to as D-class) are used to interact with dangerous SCPs due to the danger posed by those SCPs and the expendability of the D-class.[4]
The SCP Foundation maintains documentation for all of the SCPs in its custody, which can include or link to related reports and files. These documents describe the SCPs and include instructions for keeping them safely contained.
