ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              იგლუ

                         
                        კანადელი ესკიმოსების ზამთრის საცხოვრებელი.

იგლუ შენდება თოვლის ბლოკებისგან და წარმოადგენს გუმბათისებრ კონსტრუქციას. როგორც წესი იგლუს დიამეტრია 3-4 მეტრი და სიმაღლე 2 მეტრამდე. ღრმა თოვლისას იგლუს შესასვლელი კეთდება თოვლში გათხრილი გვირაბის სახით, ხოლო თუ თოვლის საფარი არაა სქელი, მაშინ გარედან თოვლის ბლოკებისგან კეთდება დერეფანი, ეს იგლუს ქარისგან იცავს. თოვლი კარგი თბოიზოლატორია, ამიტომ როდესაც ჰაერის ტემპერატურა −40 −45 გრადუსია, შიგნით ტემპერატურა შესაძლოა მერყეობდეს −7-დან + 26 გრადუსამდე. იგლუს სპეციალურად არ ათბობენ. ცივი ჰაერის შემოდინება უზრუნველყოფს თოვლის შიდა ზედაპირის გაყინვას, რაც არ იძლევა იგლუს დადნობის საშუალებას.

                                                                 

იგლუს მშენებლობის სქემა

იგლუს ასაშენებლად აუცილებელია დიდხანს ნადები კარგად გამაგრებული თოვლი. ბლოკების დაჭრა ნებისმიერი მჭრელი ინსტრუმენტით შეიძლება. გამოჭრა იმ მხრიდან იწყება, საიდანაც ქარი უბერავს, რადგან აქ თოვლი უფრო მკვრივია. ხანდახან თოვლის ბლოკებთან ერთად ყინულიც გამოიყენება, რათა იგლუში სინათლემ შეაღწიოს. იგლუს ჭერში ტოვებენ ღია ხვრელს ვინტილაციისთვის და განათებისთვის.

იგლუს არქიტექტურა უნიკალურია. მისი ბლოკები სპირალურად ლაგდება ისე, რომ კედლები თავისუფლად იტანს სახურავის სიმძიმეს, ხოლო ვინტილაცია არ აძლევს თოვლს გადნობის საშუალებას.

იგლუში დასაძინებელი ადგილები ამაღლებულ პლატფორმაზეა, ვინაიდან თბილი ჰაერი ზემოთ ადის, ხოლო ცივი ქვემოთ ჩადის. ზოგი ტონები იგლუში ცხოველთა ტყავებს აფენენ მეტი სითბოსთვის

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             პიტერ ბეკი                                                      

ახალ ზელადიელი ინჟინერი, დამფუძნებელი და გენერალური დირექტორი აეროკოსმოსური საწარმოს და მომსახურების პატარა თანამგზავრების ,,როკეტ ლაბი''

ბეკი გაიზარდა ინვერკალში. მისი მამა ყოფილი მუზეომის დირექტორი იყო ხოლო დედა მასწავლებელი.

იხ. ვიდეო

მის ოჯახს უყარდა მანქანები. როგორც თინეიჯერი დაინტერესდა ძლიერი ძრავებითდა მ,ტელ დროს ატარეებდა ძველი მაქანებთან .

ბავშობაში მას სურდა რაკეტების აშენება. მისი სკოლის კონსულტატმა კარიერაში, სთხოვა შეხვედრა მის მშობლებთან, იმიტომ რომ მისი ოცნება არ ჯდებოდა არანაირი ჩარჩოში და იყო აბსორდული.

კარიერა -  ის აღწერს თავის კარიერის დასაწყისს როგორც ,, შესაძლებლობა მომეცა გამეგო მეტი ან წარმოავდგინო რესურსები, რათა სა ბოლოო ჯამში ავაშენო საუკეთესო რაკეტები.

ბეკმა სახლი დატოვა 17 წლის ასაკშიდაიწყო მუშაობა Fisher & Paykel ინსტრუემეტების ხელნაკეთა კომპანიაში. იქ მუშაობის დროს მან კომპანიის სახელოსნო გამოიყენა რაკეტების ექსპერიმენტებისთვის. ის არასოდეს დაიდოდა უნივერსიტეტში.

მოგვიანებით ის მუშაობდა სამრეწველო კვლევაში (ახლა Callaghan Innovation). იგი მუშაობდა ჭკვიან მასალებზე, კომპოზიტებსა და ზეგამტარებზე. იქ მუშაობის დროს იგი შეხვდა სტივენ ტინდალს, რომელიც მოგვიანებით ინვესტიცია ჩადო Rocket Lab- ში.

Rocket Lab-

ბეკმა 2006 წელს დააარსა Rocket Lab და 2009 წლის ნოემბერში გახდა პირველი კერძო კომპანია სამხრეთ ნახევარსფეროში, რომელმაც კოსმოსს მიაღწია თავისი Atea-1 გახმოვანებული რაკეტით. კომპანიამ არ განაგრძო ჟღერადობის რაკეტების გაშვება, სამაგიეროდ გადავიდა ორბიტალური გაშვების ბიზნესზე. კომპანიამ შეიმუშავა ორეტაპიანი თხევადპროდუქტიული რაკეტა "ელექტრონი", რომლის პირველი ფრენა 2017 წლის მაისში მოხდა. პირველი რეისი წარუმატებლად დასრულდა. 2018 წლის იანვარში, ისინი პირველად შემოვიდნენ ორბიტაზე, სადაც განლაგდნენ სამი მომხმარებლის კუბური (და ერთი საკუთარი სატელიტი, Humanity Star). 2019 წლის შუა რიცხვებისთვის მათ წარმატებით დაიწყეს სულ შვიდი ასეთი მისია.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             შავი მოცხარი

 (ლათ. Ribes nigrum) — მონოტიპური ფოთოლმცვივანი მცენარე ხუნწისებრთა ოჯახისა. გავრცელებულია ევროპასა და აზიაში. ინტროდუცირებულია ჩრდილოეთ ამერიკაში. 1-2 მ-მდე სიმაღლის ბუჩქია. უპირატესობას ანიჭებს ნათელ ადგილებს, თუმცა ეგუება აგრეთვე მკრთალ-ჩრდილ ტერიტორიებსაც. იზრდება მეტწილად თიხნარ ნიადაგზე. ნორჩი ყლორტი ბუსუსიანია, მკრთალი. აქვს 3-5 ნაკვთიანი სურნელოვანი ფოთლები, რომელიც ზემოდან მუქი მწვანეა, ქვემოდან კი უფრო მკრთალი. ყვავილები მოწითალო რუხია, ფართო ზარისებრი. ყვავის მაის-ივნისში. ნაყოფი იჭმება; დიამეტრი საშუალოდ 1 სმ. მისგან ხარშავენ მურაბას, ხილფაფას, კომპოტსა და სხვ. ფართოდ კულტივირებული ბუჩქია. ნაყოფები შეიცავს 10-13 % შაქრებს, 2,6-3,7 % თავისუფალ მჟავებს 1 %-მდე პექტინურ ნივთიერებებს, მთრიმლავ და საღებავ ნივთიერებებს, P, B1 და A ვიტამინებს, განსაკუთრებით მდიდარია C ვიტამინით. განთქმულია შავი მოცხარის ღვინოები. დეკორატიული მცენარეა.

იხ. ვიდეო

ქიმ. შედგენლობა - შავი მოცხარი შეიცავს ვიტამინებს ( ვიტამინი C), (400მგ /% სხვა წყაროებით 570 %), B, P, პროვიტამინი A), ორგანული მჟავები ლიმონის და ვაშლის), სხვადასხვა შაქრები (უმთავრზეზად გლუკოზა და ფრიქტოზა), გლიკოზიდი და ფლამიონედი, პექტინები, ტანინები, ანტიციოენბი, (ციანიდინი, დელფინიდი) და აზიოტორული ნივთირებები. მინერალური შემადგენლობა ნატრია - 32 %, კალცია - 36, მაგნიუმი 35, ფოსფორი - 33, რკინა - 1,3

მოცხარს აქვს დიაფორეზული, შარდმდენი და გამაძლიერებელი თვისებები. შავი მოცხარის ფოთლებს, კვირტებს და ნაყოფებს აქვს სადეზინფექციო ეფექტი, რომელიც ეთერზეთებთან ასოცირდება.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

ფანტასტიკური სიმფონია (ბერლიოზი)

ლეიტმოტივი სიმფონიის - ,, თემა მიჯნური''

(ფრანგ. Symphonie fantastique) ჰექტორ ბერლიოზის შემოქმედებაში საუკეთესო ნაწარმოებად ითვლება. ამავე დროს ფრანგული პროგრამული სიმფონიის ერთ-ერთი შესანიშნავი ქმნილებაა. სიმფონია ავტობიოგრაფიული ხასიათისაა. ბერლიოზმა იგი მაშინ დაწერა, როდესაც შეყვარებული იყო ცნობილ ინგლისელ მსახიობზე - ჰარიეტ სმიტსონზე. ამას მოწმობს სიმფონიის ქვესათაურიც - „ეპიზოდი მსახიობის ცხოვრებიდან“. სიმფონიის მხატვრული ღირსება ავტობიოგრაფიულ შინაარსზე უფრო ფართოა. იგი მსოფლიო რომანტიკული ეპოქის ერთ-ერთი საუკეთესო ძეგლია. „ფანტასტიკური სიმფონიის“ ბერლიოზის ეპოქის შესანიშნავი ძეგლიცაა, რომელიც გადაგვიშლის მე-19 საუკუნის 20-ანი წლების ბერლიოზის თანამედროვეთა სულიერ სამყაროს. ხუთივე ნაწილი შექმნილი და შთაგონებულია მისივე მგზნებარე სიყვარულის ისტორიით, გაერთიანებულია ერთი თემით - ლაიტმოტივით. ეს არის სატრფოს სახე, რომელსაც კომპოზიტორმა „აკვიატებული იდეა“ უწოდა. საინტერესოა სიმფონიის ახალი მხატვრული ჩანაფიქრი, სადაც გმირის ფიქრები და განცდები წარმოგვიდგებიან მუსიკალური სახეების საშუალებებით. თვით შეყვარებულთა მუსიკალური სახე წარმოადგენს მელოდიას. აქ წამყვანი როლი ენიჭება ლეიტთემიანობას. სატრფოს ლეიტთმა სიმფონიის ნაწილებში განიცდის სხვადასხვა ტემბრულ ცვლილებებს.

ფანატასტიკური სიმფონია შედგება 5 ნაწილისაგან ხუთივე ნაწილს აქვს სათაური, სადაც მოცემულია შესაბამისი ნაწილების შინაარსი:

1. ოცნებანი და ვნებანი
2. მეჯლისზე
3. სცენა მინდვრად
4. სამსჯავროზე სვლა
5. ღამის სიზმარი - ქაჯების ორგია

სიმფონიის შინაარსი ასეთია: ახალგაზრდა შეყვარებულს ვერ აუტანია სიყვარულის მწარე განცდები და მიიღო ოპიუმი, რომელიც არ აღმოჩნდა საკმარისი მისი სიკვდილისათვის. ის იძინებს ღრმად და ესიზმრება ფანტასტიკური სცენები. მას ეჩვენება რომ კლავს თავის სატრფოს, რის გამოც სიკვდილით დასჯიან. სიკვდილის შემდეგ ის მოხვდება ქაჯების ორგიაზე, სადაც ხვდება თავის შეყვარებულს, რომელიც გამოყვანილია ეშმაკის სახით. სიმფონიის შესავალი სევდიანი, მელანქოლიური ხასიათისაა. ლეიტმოტივი - სატრფოს სახე - ჩნდება ხუთივე ნაწილში.

1 ნაწილი - ოცნებანი და ვნებანი - იწყება ნელი შესავლით. მისი თემა აღებულია ბერლიოზის ახალგაზრდული წლების რომანსიდან ”ესტელა”. მთავარი თემები ემყარება სატრფოს ლეიტმოტივს, თვითონ თემა მელოდიური სიმდიდრით არ გამოირჩევა, მაგრამ საორკესტრო თანხლება ანიჭებს მეტ სილამაზეს. პირველნაწილი დაწერილია სონატური ალეგროს ფორმაში, მაგრამ მთავარი და დამხმარე პარტიები ენათესავებიან ერთმანეთს. დამუშვება შეიცავს დაძაბულობის სამ ტალღას. პირველ ნაწილში ტარდება მთავარი და დამხმარე პარტიის თემები, მეორე ტალღაში ვითარდება დამხმარე პარტია, რომელიც პიანისიმოდან აღწევს ფორტისიმომდე. აღმავლობის მესამე ტალღა წარმოაადგენს ძალების ერთგვარ მოკრებას. სიმფონიის პირველ ნაწილში ორკესტრის შემადგენლობა არ გამოდის ჩვეულებრივი (ბეთჰოვენისეულ) ორკესტრის ჩარჩოებიდან. მეორე ნაწილში კი გამოჩნდება ორი არფა (პირველად სიმფონიურ მუსიკაში), სამაგიეროდ ქრება ფაგოტები და საყვირები.

2 ნაწილში - საზეიმო მეჯლისზე იგი ხვდება სატრფოს. ეს ნაწილი დაწერილია ვალსის ფორმაში, რომელიც გამოირჩევა დიდი მელოდიურობით და ბრწყინვალებით. შუა ნაწილში შედის სარფოს ლეიტმოტივი, რიტმულად სახეშეცვლილი და ვალსის მოძრაობას დამორჩილებული. ბერლიოზმა რომანტიკული სიმფონიზმის ისტორიაში ვალსის ჟანრი გამოიყენა დიდი სიმფონიური ციკლის ფორმაში. შემდგომში ამ მოვლენამ განვითარება ჰპოვა ჩაიკოვსკის, ბრამსის და სხვა კომპოზიტორების შემოქმედებაში.

3 ნაწილი - ადაჟიო - მისი პროგრამა ასეთია: სოფელში გაზაფხულის საღამოა. შეყვარებულს ესმის ორი მწყემსის სალამურზე დაკვრის ხმა, ეს ნაწილი იწყება ინგლისური ქარხნის და ჰობოის დუეტით, რაც მწყემსის სალამურზე დაკრული ჰანგების იმიტაციას წარმოადგენს. გამოჩნდება სატრფოს სახე, მას აწვალებს წინათგრძნობა რომ სატრფო ატყუებს. გმირი ნუგეშს ეძებს ბუნების წიაღში. სალამურზე დაკვრის ხმა მას ამშვიდებს. იქმნება პასტორალური ხმოვანება, შემდგომში მღელვარება იზრდება. ვიოლინოებისა და რტემოლების ფონზე კვლავ ჩვდება სატრფოს ლეიტმოტივი, რომელიც გმირის სულიერ მღელვარებას გამოხატავს . ბოლოს ყველაფერი მშვიდდება, გაისმის ქარახსის ინტონაციები, მაგრამ ჰობოი აღარ პასუხობს, სალამურის ხმაც აღარ ისმის, არც ქუხილის ხმაა. ჩამოვარდება სრული სიჩუმე. ეს ნაწილი განიცდის ბეთხოვენის პასტორალური სიმფონიის გავლენას

4 ნაწილში - სამსჯავროზე სვალა - გმირს ესიზმრება რომ მოკლა სატრფო. აქ ისმის პირქუში მარში, სადაც ბერლიოზი იყენებს სასულე საკრავებს, 3 ტრომბონს, 2 საყვირს და დიდი რაოდენობით დასარტყამ ინსტუმენტებს, 4 ლატავრის თეფშს და დიდ ბარაბანს. ეს ქმნის თანდათანობით მოახლოებული სვლის შთაბეჭდილებას. უეცრად გამოჩნდება სატრფოს ლეიტმოტივი, მაგრამ ის არ მთავრდება. დასკვნითი აკორდები, ტიმპანების თანხლებით, თეფშებისა და დოლის ძლიერი დარტყმით განაჩენის შესრულებას გვაუწყებენ.

5 ნაწილი - ”სიზმარი ღამით”. ფინალში გამოიყოფა სამი ეპიზოდი:

1. - სატრფოს გამოჩენა
2. - სამგლოვიარო მესა
3. - ქაჯების ფერხული.

ყოველი ეპიზოდი ატარებს მუსიკალური პერიოდის ხასიათს. ბერლიოზი დასცინის რელიგიას. ამ მხრივ ყურადღებას იპყრობს წამყვანი ლეიტმოტივი, რომელსაც საცეკვაო ტემპი და კლარნეტის უხეში ტემბრი ანიჭებენ ვულგარულ ხასიათს. მეხუთე ნაწილი მდიდარია კოლორიტული ეფექტებით, რომლითაც ფინალში იქმნება ფანტასტიკური მელოდია. გვაოცებს ბერლიოზის ახალი საორკესტრო მონაპოვარი - ვიოლინოებისა და ალტების Colledno (სიმებზე დარტყმა ხემის ზურგით) რომელიც თითქოს გამოხატავს კაკუნს ან ჩონჩხების ცეკვას. ქაჯთა ორგია უფრო და უფრო ღვივდება. სიმფონია შმაგი ცეკვის რიტმებით მთავრდება.

ბერლიოზის ფანტასტიკური სიმფონია მე-19 საუკუნის ფრანგული პროგრამული სიმფონიზმის ბრწყინვალე ნიმუშია. ნაწარმოებმა დიდი შთაბეჭდილება მოახდინა ლისტზე, რომელმაც გააკეთა მისი საფორტეპიანო ტრანსკრიფცია. შუმანი თავის ერთ-ერთ სტატიაში შესანიშნავ შეფასებას აძლევს ამ სიმფონიას, ხოლო აღფრთოვანებულმა პაგანინმა ბერლიოზს შეუკვეთა სიმფონია ალტისათვის, რომელიც შემდგომ გადაკეთდა სიმფონიად ”ჰეროლდი იტალიაში” - ბაირონის მიხედვით.

ფანტასტიკური სიმფონიის პოპულარობას არა მარტო მუსიკოსებში არამედ უბრალო ხალხში ამტკიცებს მისი მრავალი გამოცემა მრავალ ქვეყანაში.

იხ. ვიდეო Symphonie Fantastique

                   

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                   ჰექტორ ბერლიოზი

                                                 

                                                                   ჰექტორ ბერლიოზი

(ფრანგ. Hector Berlioz; დ. 11 დეკემბერი, 1803 — გ. 8 მარტი, 1869) — ფრანგი კომპოზიტორი და დირიჟორი. ცნობილია, როგორც „ფანტასტიკური სიმფონიის“ და „რეკვიემის“ ავტორი. ბერლიოზმა დიდი წვლილი შეიტანა ორკესტრის ჩამოყალიბებაში იმ სახით, როგორითაც ის დღესაა ცნობილი, როდესაც დაწერა „სახელმძღვანელო ორკესტრისათვის“. მისი მუსიკალური ნაწარმოებების შესასრულებლად ზოგჯერ 1000 მუსიკოსსაც კი იწვევდნენ. ამავდროულად, ბერლიოზმა დაახლოებით 50 საფორტეპიანო ნაწარმოები შექმნა სოლო მომღერლისთვის.

                                                                         

ხელნაწერის პირველი გვერდი ფანტასტიკური სიმფონიის

11 დეკემბერს, საფრანგეთის ქალაქ კოტ-სენტ-ანდრეაში დაიბადა ჰექტორ ლუი ბერლიოზი. დაიბადა ექიმი ფიზიკოსის ოჯახში. მამა ათეისტი ჰყავდა, ხოლო დედა - კათოლიკი. 6 წლის ჰექტორი წაიყვანეს ამავე ქალაქის სახელობის სკოლაში, მაგრამ მომავალ კომპოზიტორს აქ დიდხანს დარჩენა არ მოუწია, რადგან 1811 წელს, იმპერატორის ბრძანებით დაიხურა სასწავლებელი. მამამ არ იცოდა, ვისთან წაეყვანა შვილი სასწავლებლად, რადგან იმ დროს კოტ-სენტ-ანდრეაში აღარ დარჩა არც ერთი მასწავლებელი. ექიმ ბერლიოზს უყვარდა ლიტერატურა. მან ბავშვის აღზრდა თავის თავზე აიღო. მამამ გააცნო პატარა ჰექტორს ძველი ლიტერატურა და ენები, პოეზია, ისტორია და გეოგრაფია. ჰექტორში ჩამალულმა რომანტიზმმა გაღვიძება დაიწყო. 12 წლის ასაკი. მისი პირველი სიყვარული - დიუბორფი იყო მასზე ხუთი წლის უფროსი. ის ცხოვრობდა ახლოს - სოფელ მეიალანში, გრენობლთან ახლოს. პირველმა სიყვარულმა ძლიერად იმოქმედა კომპოზიტორზე, ასევე იმოქმედა იმან, რომ მისი შეყვარებული ერთი წლის შემდეგ გათხოვდა. ჰექტორი მუსიკამ გაიტაცა. ექიმი ბერლიოზი განათლებული ადამიანი იყო. მას სურდა მიეცა შვილისთვის ძლიერი განათლება და ამიტომ ჰექტორმა მუსიკის სწავლა დაიწყო. ექიმმა ბერლიოზმა აირჩია ლიონელი ემბერი - ლიონის ორკესტრის მეორე ვიოლინო. კონტრაქტის მიხედვით, რომელსაც 1817 წლის 20 მაისს ხელი მოაწერეს მუსიკოსმა და ექიმმა, რვა ფრანკით თვეში უნდა ესწავლებინა 12 მოსწავლისთვის ვიოლინოსა და კლარნეტზე დაკვრა და ამავდროულად ედირიჟორია ნაციონალური გვარდიის ორკესტრი. 15 წლის ჰექტორი სთავაზობს ორ პარიზის გამომცემლებს თავის ადრეულ ნაწარმოებს - სექსტეტს: ოთხი სიმებიანი ინსტრუმენტის, ფლეიტისა და ვალტორნასთვის. ერთმა გამომცემელმა არ გასცა პასუხი, მეორემ - პლეიელმა - ცივი უარი.

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                              რომანტიზმი

ფრიდიხი. მოგზაური ღრუბელთა ზღვაზე

 მიმდინარეობა ხელოვნებასა და ლიტერატურაში, აღმოცენდა XVIII საუკუნეში დიდ ბრიტანეთსა და გერმანიაში, XIX საუკუნეში კი საფრანგეთში, იტალიასა და ესპანეთში გავრცელდა.

რომანტიზმზე გავლენა იქონია არტურ შოპენჰაუერის ფილოსოფიამ, რომლის მიხედვით ადამიანს გააჩნია უსაზღვრო სურვილი, ნება, მაგრამ ეს ნება გაცნობიერებული ხდება მხოლოდ უმაღლეს ადამიანში, გენიაში. ერთადერთი ძალა, რომელიც ადამიანს შეიძლება დაეხმაროს ამ შემთხვევაში არის ხელოვნება.

რომანტიზმი კლასიციზმის საპირისპირო მიმდინარეობაა, რომელიც მთავარ ადგილს უთმობს წარმოსახვასა და გრძნობიერებას. რომანტიზმი არასოდეს ყოფილა სისტემაში მოყვანილი დოქტრინა. ეს იყო ერთიანობა იმ პრინციპებისა თუ აზრებისა, რომელიც იმ ეპოქის შემოქმედთა უმრავლესობას ახასიათებდა. ამიტომ, მიუხედავად საერთო ნიშნებისა, როგორიცაა ირაციონალურის უპირატესობა, ბუნების კულტი, ინდივიდის ემანსიპაცია, რომანტიკოს შემოქმედთა შორის ბევრი განსხვავებაცაა.

რომანტიზმმა შეცვალა ადამიანისა და სამყაროს ხედვა. ყოველი ადამიანი წარმოადგენს განსაკუთრებულ არსებას, რაც იწვევს ინდივიდის ეგზალტაციას. ერთი მხრივ ეს გადაიზრდება საკუთარი „მეს“ უპირატესობით გამოწვეულ მარტოობის შეგრძნებაში, მეორე მხრივ კი აქტივობაში, ნებისყოფაში, დიდების სურვილში. აქედან გამომდინარე არსებობს რომანტიზმის ორი ასპექტი: პასიური და აქტიური. პასიური ასპექტი ხასიათდება გონების კრიზისით და ჭარბი მგრძნობელობით, რაც იწვევს ტანჯვას, სასოწარკვეთას, მელანქოლიას, გაქცევის სურვილს. ეს ყველაფერი გამოწვეულია „მეს“ გამძაფრებული შეგრძნებით, სიამაყით. ხშირად ამის გამო ჩნდება სიკვდილის სურვილიც. აქტიური ასპექტი გამოიხატება ე.წ. ინტელექტუალური რომანტიზმით, ენერგიის კულტით, სოციალური უსამართლობის წინააღმდეგ მოქმედებით.

იხ. ვიდეო რომანტიზმი სზღვრების გარეშე

ლიტერატურაში რომანტიკოსებმა ახალი კონცეფცია შემოიტანეს. გაათავისუფლეს იგი ნორმებისა და შეზღუდვებისგან. უპირატესობა შთაგონებას მიანიჭეს. რომანტიკოსი მწერლის მიზანია არა რეალობის ზუსტი ასახვა არამედ მის მიმართ საკუთარი დამოკიდებულების გამოხატვა, საკუთარი იდეალური სამყაროს შექმნა და მისი მეშვეობით საკუთარი იდეალის მიტანა მკითხველამდე.

რომანტიკოსებთან დიდ მნიშვნელობას იძენს ისტორია, წარსული და, შესაბამისად, ლოკალური ფერი. ხშირად ლოკალური ფერი რეალობიდან გაქცევის საშუალებაცაა, რაც ხორციელდება მოგზაურობაში, სიზმარსა ან ოცნებაში.

რომანტიკოსებმა სიახლე შეიტანეს თითქმის ყველა ლიტერატურულ ჟანრში.

ა) პოეზია. ჰიუგო აცხადებს: „პოეზია არის არა იდეათა ფორმაში არამედ თავად იდეებში“, ე.ი. უარი უნდა ითქვას ხელოვნურად შექმნილ ფრაზებზე, პოეზიის მასალა უნდა იყოს უპირველეს ყოვლისა გრძნობა. პოეზია უნდა შეიგრძნო და არა გაიგო. იგი მიემართება გულს და არა გონებას. შინაარსთან ერთად ცვლილებას განიცდის ლექსთწყობაც, ტაეპი უფრო მოქნილი და მოძრავი ხდება.

ბ) დრამა. რომანტიზმმა დაამსხვრია კლასიციზმის ცნობილი სამი ერთიანობის კანონი. სიუჟეტები მითოლოგიის ნაცვლად ეროვნული ისტორიიდან აიღო. ინტრიგა გააფართოვა. პერსონაჟებად ურთიერთგანსხვავებული, უბრალო ადამიანები შემოიყვანა. ერთმანეთში შეურია სხვადასხვა სტილი, ტონი.

გ) რომანი. რომანტიზმმა ლიტერატურის ობიექტად ინდივიდისა და მისი სულიერი მდგომარეობის გამოცხადებით ხელი შეუწყო ე.წ. პიროვნული რომანის (შატობრიანის რენე, კონსტანის ადოლფი, მიუსეს საუკუნის შვილის აღსარება) შექმნას; სინამდვილის ასახვის მოთხოვნით რეალისტურ რომანს (ჰიუგის საბრალონი) გაუხსნა გზა; ლოკალური ფერის შემოტანით კი ისტორიული რომანი (ჰიუგოს პარიზის ღვთისმშობლის ტაძარი, ოთხმოცდაცამეტი, დიუმას რომანები) განავითარა.

                                                               

დელაკრუა.დანტე და ვირგილიუსი (ლუვრი)

რომანტიკული მხატვრობა სახიათდება დრამატიზაციისადმი ინტერესით, მძაფრი სცენების გამოხატვით. არქიტექტურაში რომანტიზმი აკადემიზმის სიმშრალესა და სიცივეს უპირისპირდება. იწყება შუასაუკუნეების გოთური ხელოვნებისადმი მიბრუნება. რომანტიკოსთა აზრით არქიტექტურული ნაწარმოები არის ერთიანი ორგანიზმი, რომელიც უნდა მოერგოს დროს, ადგილებს, ჩვეულებებს, საჭიროებებს.

                                                                 

ჟერიკო. მედუზას ტივი (ლუვრი)

რომანტიკული მუსიკის მთავარი მახასიათებელი სტილისტური ინდივიდუალობაა. რომანტიკული მუსიკის მიზანია მსმენელში ემოციის, მღელვარების გამოწვევა. კლავესინის ფორტეპიანოთი შეცვლა საშუალებას იძლევა მუსიკა უფრო დინამიური და კონტრასტული გახდეს. ორკესტრაციაც უფრო დახვეწილი ხდება. რომანტიკოსთა მიერ შემოტანილი ხმოვანება მეტად შთამბეჭდავი და მდიდარია. მუსიკალური ჟანრებიდან ამ პერიოდში ყველაზე პრესტიჟული სიმფონიაა, რომლის განვითარებაშიც განსაკუთრებული როლი ბეთჰოვენმა შეასრულა.

                                                               

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                             ჰაინრიხ ჰაინე

(გერმ. Christian Johann Heinrich Heine; დ. 13 დეკემბერი, 1797, დიუსელდორფი — გ. 17 თებერვალი, 1856, პარიზი) — გერმანელი პუბლიცისტი და კრიტიკოსი, ჟურნალისტი და ერთ ერთი გამოჩენილი გერმანელი რომანტიკოსი პოეტი. მისი ნამუშევრებიდან აღსანიშნავია ლირიკული ლექსები რომელთა უმეტესობა შემდგომში გერმანელი კომპოზიტორების მიერ სხვადასხვა დაუვიწყარ მუსიკალურ კომპოზიციაში აირეკლა. ასიმილირებული გერმანელი ებრაელის ოჯახში, დუსელდორფში, გერმანიაში, რომელიც იმ დროისათვის საფრანგეთის შემადგენლობაში იყო ( 1815 წელს გადავიდა პრუსიის შემადგენლობაში.) ჰაინეს მამა გახდლათ ვაჭარი, ხოლო დედა ექიმის ქალიშვილი, მეტად განათლებული და ერუდირებული მანდილოსანი. მას შემდეგ რაც ჰაინეს მამის ბიზნესი ჩავარდა, იგი ჰამბურგში ბიძასთან გააგზავნეს. ბიძა, სოლომონი, რომელსაც სურდა, ჰაინე მამის გზას გაჰყოლოდა, ცდილობდა იგი ბიზნესით დაეინტერესებინა, თუმცა ვაჟს ეს სფერო საერთოდ არ იზიდავდა. სამაგიეროდ 1819—1825 წლებში დიდი გულმოდგინებით სწავლობდა სამართალს გეტინგენის, შემდგომში ბერლინის და ბონის უნივერსიტეტებში და ამასთამავე ისმენდა გ. ჰეგელის ლექციებს ფილოსოფიის ისტორიის შესახებ. შემდგომში ჰაინემ გამოაქვეყნა მოკლე სატირული პოემების კრებული ჰეგელის ფილოსოფიური „დოქტრინის“ შესახებ. სტუდენტობის პერიოდში წევრი იყო კულტურული და მეცნიერული კვლევის საზოგადოებისა, რომელიც შეისწავლიდა იუდაიზმს. (გერმ) „Verein für Kultur und Wissenschaft des Judentumes“. ჰაინე საზოგადოების წევრი იყო სამი წლის განმავლობაში, ვიდრე 1824 წელს სამართლის შესწავლას დაასრულებდა. იმავე წელს ჰაინე ეზიარა ლუთერანიზმს, პროტესტანული ეკლესიის ერთ ერთ მიმდევრობას.

ებრაელები მუდმივი დევნის საგანს წარმოადგენდნენ გერმანიის ბევრ საგრაფოში. მათთვის შეუძლებელი იყო დაუფლებოდნენ შესაბამის განათლებას გერმანიის უნივერსიტეტების უმეტესობაში. როგორც ჰაინე აღნიშნავს: მისთვის იუდაიზმიდან ლუთერანულ სარწმუნოებზე გადასვლა იყო „ბილეთი ევროპის კულტურისაკენ“. ჰაინე ამბობს: „როგორც ჰენრი IV ამბობს: პარიზი მესად ღირს, მე ვამბობ: ბერლინი ღირსია ქადაგების.“ ჰაინე თავისი ცხოვრების მანძილზე ხშირად ებრძოდა მისი გერმანული და ებრაული წარმომავლობის შეუთავსებლობას.

იხ. ვიდეო

ჰაინე ცნობილია თავისი ლირიკული პოეზიით. განსაკუთრებით მისი ადრინდელი ნამუშევრები დასაბამი გახდა სხვადასხვა კომპოზიტორების მიერ შექმნილი ნაწარმოებებისა. განსაკუთრებით მათ შორის აღსანიშნავია: რობერტ შუმანი, აგრეთვე ფრიდრიხ ზილჩერი, ფრანც შუბერტი, ფელიქს მენდელსონი, ფანი მენდელსონი, იოჰანეს ბრამსი, ჰიუგო ვოლფი, რიხარდ შტრაუსი და რიხარდ ვაგნერი; მეოცე საუკუნის კომპოზიტორებიდან აღსანიშნავია: ჰანს ენერ ჰენზე, ლორდ ბერნერსი, პოლ ლინკე და ჯოელ დაიმონდი.

ნაწარმოებების გამოქვეყნება 20-იან წლებში დაიწყო. ჯერ კიდევ სიჭაბუკეში ღრმად განცდილი საფრანგეთის ბურჟუაზიული რევოლუციის გავლენა ჰაინეს კიდევ უფრო გაუმძაფრა ევროპის რევოლუციური ტრადიციების აღორძინება-აღმავლობამ. ამ პერიოდის საუკეთესო ნაწარმოებები გაერთიანდა ლირიკული ლექსების კრებულში „სიმღერების წიგნი“ (გერმ)Buch der Lieder (გამოქვეყნდა 1827), რომელშიც პოეტის დემოკრატიული იდეები შეერწყა პოლიტიკურ და სოციალურ განთავისუფლების იდეებს. კრებულში მძლავრია გერმანიის ხალხური ლირიკის ინტონაცია; თითქმის ეპიგრამული ხასიათის „სიმღერები“ დიდ ემოციურ ზემოქმედებას ახდენს, იგი განტვირთულია არქაიზმებისაგან, ნაწილობრივ მიჰყვება გოეთეს ლირიკას. ამავე პერიოდის „მოგზაურობის სურათები“ (ნაწ. 1-4, 1826—1831) მიმართულია რესტავრაციის წინააღმდეგ; მასში ჰაინე — რეალისტი აღწევს ფართო პოლიტიკურ და სოციალურ ხასიათის განზოგადებას; ამავე დროს ნაწარმოებში იკვეთება მწერლის ლიტერატურული მანერა ― პროზა ლირიკულია, ასოციაციური, საგრძნობია მოულოდნელი იმპროვიზაციისა და გადახვევების სიჭარბე.

1832 წელს ჰაინემ გამოაქვეყნა ფრანგულ ენაზე „ფილოსოფიის ისტორიისა და რელიგიის მიმდევრობა გერმანიაში“. ''ფაქტობრივად არ არსებობს მეტად ექსტრაორდინალური წიგნი მსოფლიოში უფრო მეტად ორდინალური სათაურით; წიგნი სავსე ლამაზად გაფორმებული ლიტერატურული ნარკვევებით, ექსცენტრიული ანეგდოტებით, ისტორიული გამჭრიახობით, იტელექტუალური საზრიანობით და გამბედაობით ...ძნელად თუ მოეპოვება მისი ბადალი.." 

გერმანიის თვითმპყრობელობა, პოლიტიკა და ცენზურა ძალზე ავიწროებდა პოეტს, მისთვის ყველა კარი დახშული იყო. 1831 ჰაინე იძულებული გახდა საფრანგეთში წასულიყო, სადაც სიცოცხლის ბოლომდე დარჩა პოლიტიკურ ემიგრანტად, რამდენადაც მიჩნეული იყო გერმ. ოპოზიციური ლიტერატურის მოთავედ. 1835 გერმანიის ბუნდესტაგმა აკრძალა ჰაინეს თხზულებები. 30-იან წლებიდან მოყოლობული იგი ჩაება გერმანელი ემიგრანტების პოლიტიკერ საქმიანობაში, დაუახლოვდა დიდ ფრანგ მწერლებს; მან თავად იკისრა საფრანგეთისა და გერმანიას შორის თავისებური იდეურ-კულტ. შუამდგომლობა, რაც აისახა ნაწარმოებებში: „ფრანგი მხატვრები“ (1831), „ფრანგული ვითარებანი“ (1832), „ფრანგული სცენის თაობაზე“ (1837), „რომანტიკული სკოლა“ (1833, 1836), „ფილოსოფიის ისტორიისა და რელიგიის მიმდევრობა გერმანიაში“ (გერმანულად 1834, ფრანგულად 1835), „ლუტეცია“ (1840—1847, ცალკე გამოქყვენდა 1855). ამავე ხანებში ჰაინემ წამოიწყო პოლემიკა ლ. ბერნესთან, რაც საფუძვლად დაედო მის პამფლეტს „ლუდვიგ ბერნე“ (1840) და პოემას „ატა ტროლი. ზაფხულის ღამის სიზმარი“ (1843). პარიზში ჰაინემ შეისწავლა ფრანგი სოციალისტების დოქტრინები; იგი გაიტაცა ფურიესა და სენ-სიმონის იდეებმა. 1843 აქვე გაიცნო და დაუახლოვდა კ. მარქსს, რომელმაც დიდი გავლენა მოახდინა პოეტის შემდგომ პოლიტიკრ შეხედულებებზე. 1844 გამოაქვეყნა „თანამედროვე ლექსები“ და პოემა „გერმანია. ზამთრის ზღაპარი“, რომლებშიც უმაღლეს დონეზე მიაღწია პოლიტიკურ ლირიკამ.

                                                          

Reisebilder 1831

ჰაინეს შემოქმედებას საქართველოში პირველად ი. ჭავჭავაძე და აკ. წერეთელი გამოეხმაურნენ. განსაკუთრებით აიტაცეს მისი პუბლიცისტურმა ნაწარმოებები, თარგმნეს რამდენიმე ლექსი „სიმღერების წიგნიდან“, შემდეგ კი სხვა კრებულებიდან. ჰაინეს სატრფიალო ლირიკული თარგმანები ეკუთვნის იოსებ ბაქრაძეს; მათგან განსაკუთრებული პოპულარობა მოიპოვა ლექსმა „ტურფავ, ტურფავ, რას უყურებ!“, რომელიც შემდეგ სიმღერად გავრცელდა. ქართულად თარგმნილია ჰაინეს შემოქმედების დიდი ნაწილი; მას ქართულ ენაზე მიეძღვნა მრავალი მონოგრაფია.