IXPE

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -   ჩვენ ვიკლევთ სამყაროს რათა გავიგოთ მისი საიდმლოება

  IXPE Imaging X-ray Polarimetry Explorer

IXPE სატელიტი ზევით არის მისი სამი იდენტური რენტგენის ოპტიკური ელემენტი, სენსორები არის ბოლოში.

არის კოსმოსური ობსერვატორია სამი იდენტური ტელესკოპით, რომელიც შექმნილია Explorer-ის პროგრამის კოსმოსური რენტგენის პოლარიზაციის გასაზომად. ობსერვატორია, რომელიც 2021 წლის 9 დეკემბერს ამოქმედდა, არის NASA-სა და იტალიის კოსმოსური სააგენტოს (ASI) საერთაშორისო თანამშრომლობა.

მისია შეისწავლის ეგზოტიკურ ასტრონომიულ ობიექტებს და დაუშვებს შავი ხვრელების, ნეიტრონული ვარსკვლავების, პულსარების, სუპერნოვას ნარჩენების, მაგნიტარების, კვაზარების და აქტიური გალაქტიკური ბირთვების მაგნიტური ველების რუკას. მაღალი ენერგიის რენტგენის გამოსხივება ამ ობიექტების გარემომცველი გარემოდან შეიძლება იყოს პოლარიზებული - ვიბრაცია კონკრეტული მიმართულებით. რენტგენის სხივების პოლარიზაციის შესწავლა ავლენს ამ ობიექტების ფიზიკას და შეუძლია გაეცნოს მაღალტემპერატურულ გარემოს, სადაც ისინი იქმნება.

იხ. ვიდეო ,,ფალკონ 9 '' - მ გაუშვა ორბიტაზე 9 დეკემბერს და რატომ მისია IXPE

IXP მისია გამოცხადდა 2017 წლის 3 იანვარს და ამოქმედდა 2021 წლის 9 დეკემბერს. საერთაშორისო თანამშრომლობაზე ხელი მოეწერა 2017 წლის ივნისს, სადაც იტალიის კოსმოსური სააგენტო (ASI) აიღო ვალდებულება უზრუნველყოს რენტგენის პოლარიზაციის დეტექტორები. მისიისა და მისი ორწლიანი ოპერაციის სავარაუდო ღირებულებაა 188 მილიონი აშშ დოლარი (გაშვების ღირებულებაა 50,3 მილიონი აშშ დოლარი). IXPE მისიის მიზანია გააფართოვოს მაღალი ენერგიის ასტროფიზიკური პროცესები და წყაროები, NASA-ს პირველი სამეცნიერო მიზნის მხარდასაჭერად ასტროფიზიკაში: "აღმოაჩინე, როგორ მუშაობს სამყარო". კოსმოსური წყაროების რენტგენის პოლარმეტრიისა და პოლარიმეტრიული გამოსახულების მიღებით, IXPE მიმართავს ორ კონკრეტულ მეცნიერულ მიზანს: განსაზღვროს რადიაციული პროცესები და კონკრეტული კოსმოსური რენტგენის წყაროების ან წყაროების კატეგორიების დეტალური თვისებები; და გამოიკვლიოს ზოგადი რელატივისტური და კვანტური ეფექტები ექსტრემალურ გარემოში.

IXPE Falcon 9-ის მეორე ეტაპის გამოყოფამდე

IXPE-ის ორწლიანი მისიის განმავლობაში ის შეისწავლის ისეთ სამიზნეებს, როგორიცაა აქტიური გალაქტიკური ბირთვები, კვაზარები, პულსრები, პულსარის ქარის ნისლეულები, მაგნიტარები, რენტგენის ორწლიანი აკრეტირება, სუპერნოვას ნარჩენები და გალაქტიკური ცენტრი . კოსმოსური ხომალდი ააშენა Ball Aerospace & Technologies-მა მთავარი გამომძიებელი არის მარტინ C. Weisskopf NASA მარშალის კოსმოსური ფრენის ცენტრიდან; ის არის NASA-ს მარშალის კოსმოსური ფრენის ცენტრის რენტგენის ასტრონომიის მთავარი მეცნიერი და ჩანდრას რენტგენის ობსერვატორიის კოსმოსური ხომალდის პროექტის მეცნიერი.

NASA-ს გამოსახულების რენტგენის პოლარმეტრია Explorer (IXPE) მისია არის პირველი თანამგზავრი, რომელიც ეძღვნება რენტგენის სხივების პოლარიზაციის გაზომვას სხვადასხვა კოსმოსური წყაროებიდან, როგორიცაა შავი ხვრელები და ნეიტრონული ვარსკვლავები.

ტექნიკური და სამეცნიერო მიზნები მოიცავს: გააუმჯობესე პოლარიზაციის მგრძნობელობა სიდიდის ორი რიგით რენტგენის პოლარიმეტრზე მზის ობსერვატორიაზე 8-ზე. უზრუნველყოს ერთდროული სპექტრული, სივრცითი და დროითი გაზომვები აქტიური გალაქტიკური ბირთვების და მიკროკვაზარების გეომეტრიისა და ემისიის მექანიზმის განსაზღვრა იპოვეთ მაგნიტური ველის კონფიგურაცია მაგნიტარებში და განსაზღვრეთ ველის სიდიდე იპოვეთ რენტგენის წარმოქმნის მექანიზმი პულსარებში (როგორც იზოლირებულ, ისე აკრეტირებად) და გეომეტრიაში დაადგინეთ, როგორ აჩქარებენ ნაწილაკები პულსარის ქარის ნისლეულში

იხ. ვიდეო

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                          ნერვული სისტემა

ადამიანის ნერვული სისტემა

(ლათ. nervus — ნერვი) — ბიოლოგიური სისტემა, რომელიც ცენტრალური (თავისა და ზურგის ტვინი) და პერიფერიული ანუ ვეგეტატიური ნაწილებისგან შედგება. ცენტრალურ ნაწილს მიეკუთვნება თავისა და ზურგის ტვინი; პერიფერიულს – ნერვული კვანძები, მათგან გამომავალი ნერვები და ნერვული წნულები. ვეგეტატიური ნერვული სისტემა წარმოდგენილია სიმპატიკური და პარასიმპატიკური ნაწილებით. მათი მოქმედება ურთიერთსაწინააღმდეგოა, მაგალითად სიმპატიკური ნერვული სისტემა აძლიერებს და ახშირებს გულის რიტმულ მუშაობას, პარასიმპატიკური კი თრგუნავს მას. თავის ტვინი წარმოდგენილია მოგრძო ტვინით, ხიდით, ნათხემით, შუა ტვინით, შუამდებარე ტვინით და დიდი ნახევარსფეროებით. თავის ტვინში რუხი ნივთიერება ცალკეული გროვების სახით გვხვდება თეთრი ნივთიერების შიგნით. რუხი ნივთიერება ტვინსა და ნათხემს გარს ეკვრის და ქმნის თავის ტვინის ქერქს ,მთელი ნერვული სისტემა წარმოდგენილია ნერვული ქსოვილით. იგი ემსახურება ორგანიზმის გარემოსთან შეგუებასა და შინაგანი ერთიანობის შენარჩუნებას. ნერვული სისტემა აგებულებით ურთულესია და მრავალმხრივ ფუნქციებს ასრულებს: გრძნობათა ორგანოების მეშვეობით აკავშირებს ორგანიზმს გარემოსთან, არეგულირებს თითოეული ორგანოს ფუნქციებს, ათანხმებს სხვადასხვა ორგანოების მუშაობას ერთმანეთთან, განაპირობებს აზროვნებას, მეტყველებას, დამახსოვრებას, ემოციებს და სხვა ფიზიკურ პროცესებს.

იხ. ვიდეო 

ნერვულ ქსოვილს ქმნის ნერვული უჯრედები, რომლებსაც ნეირონები ეწოდება. ნეირონებს გარს აკრავს პატარა ე. წ თანამგზავრი უჯრედები, რომლებიც ასრულებენ საკვებ ფუნქციას, მათ გლიური უჯრედები ჰქვიათ. ისინი ნეირონებზე ათჯერ მეტია. ნეირონი შედგება სხეულისა და მისგან წარზიდული მორჩებისგან. მორჩები არის ორი სახის: დენდრიტები, რომლებიც ხესავით დატოტვილ სტრუქტურას ქმნიან, და ერთი ნეირონის შემთხვევაში შეიძლება მრავალი იყოს; მეორე სახის მორჩია აქსონი. ყოველ ნერვულ უჯრედს მხოლოდ ერთი აქსონი აქვს და ის უფრო გრძელია ვიდრე დენდრიტები.

იხ. ვიდეო ნერვული სისტემის საერთო პრინციპი

ნერვული იმპულსი რომელიც სხეულის სხვადასხვა ნაწილში სხვადასხვა ანალიზატორით აღიქმება, დენდრიტების საშუალებით მიდის ნეირონის სხეულში, სადაც მოხდება ამ ინფორმაციის გაანალიზება და შესაბამისი ფიზიოლოგიური პასუხის ფორმირება, რაც პერიფერიაზე გავრცელდება აქსონების საშუალებით. აქსონებს ხშირ შემთხვევაში გარს აკრავს თეთრი ფერის გარსი, რომელსაც მიელინის გარსი ეწოდება. ნერვულ სისტემაში რუხი შეფერილობა განპირობებულია დენდრიტებისა და ნეირონების სხეულთა გროვებით, ხოლო თეთრი შეფერილობა, კი აქსონების გროვებით. ნეირონები, თავიანთი ფუნქციის შესაბამისად არიან მგრძნობიარე ან მამოძრავებელი. მგრძნობიარე ნერვები გრძნობათა ორგანოებიდან ზურგის ტვინში გადასცემენ იმპულსებს, რათა ზურგის ტვინში მოხდეს შესაბამისი პასუხის ფორმირება და განხორციელლდეს პერიფერიაზე ესა თუ ის მოტორული პასუხი. მამოძრავებელ ნეირონებს იმპულსები ზურგისა და თავის ტვინიდან, კუნთებთან და შინაგან ორგანოებთან მიაქვთ. ნერვები, ნერვული უჯრედების გროვებია, რომელიც გარედან დაფარულია მიელინის გარსით. ისინიც თავიანთი ფუნქციის შესაბამისად შეიძლება იყოს მგრძნობიარე ან მამოძრავებელი.

მოგრძო ტვინი და ხიდი ზურგის ტვინის უშუალო გაგრძელებაა და რეფლექსურ და გამტარ ფუნქციებს ასრულებენ. მოგრძო ტვინის და ხიდის ბირთვები არეგულირებენ: საჭმლის მონელებას, სუნთქვას, ვაზო-მოტორულ აქტივობას, გულის მუშაობას. შესაბამისად მისი დაზიანება სიცოცხლისთვის საშიშია. მოგრძო ტვინის და ხიდის ბირთვების საშუალებით ხორციელდება ღეჭვის, ყლაპვის, წოვის, გულისრევის, ცემინებისა და ხველის რეფლექსები.

                                             ნათხემი

მისი ზედაპირი წარმოდგენილია რუხი ნივთიერებით, ხოლო შიგნით თეთრ ნივთიერებაში რუხი ნივთიერება გროვების სახით გვხვდება. ნათხემი არეგულირებს მოძრაობის აქტს. როცა ნათხემის ნორმალური მუშაობა ირღვევა, ადამიანი ზუსტი მოძრაობის უნარს კარგავს. ნათხემი შედგება ორი ჰემისფეროსაგან და ჭიისაგან. ნათხემის ჰემისფეროებში მოთავსებულია კიდურების კოორდინაციის, ხოლო ჭიაში ტორსის კოორდინაციის ცენტრი. ნათხემის დაზიანებისას ვითარდება სხეულის კოორდინაციის უნარის დარღვევა – ატაქსია. ატაქსია არის სამი სახის:

• სენსორული - იგი ვითარდება ორმაგი მგრძნობელობის მოშლის დროს.
• ვესტიბულური - ვითარდება ვესტიბულური აპარატის (წონასწორობის აპარატი, რომელიც მოთავსებულია ყურში) აპარატის დაზიანებისას.
• საკუთრივ ნათხემის ატაქსია - ვითარდება ნათხემის ჭიის დაზიანებისას.

ზურგის ტვინი

ზურგის ტვინი მოთავსებულია ზურგის ტვინის არხში. მისი ცენტრალური ნაწილი წარმოდგენილია რუხი ნივთიერებით, ხოლო მისგან გარეთ განთავსებულია თეთრი ნივთიერება. ტვინის რუხ ნივთიერებას პეპელას მოყვანილობა აქვს. მასში არჩევენ წინა, უკანა და გვერდით რქებს. ზურგის ტვინის თეთრი ნივთიერება წარმოდგენილია სვეტების სახით. წინა რქებს შორის მოთავსებულია წინა სვეტები, უკანა რქებს შორის უკანა სვეტებია, ხოლო წინა და უკანა რქებს შორის კი გვერდითი სვეტებია. ზურგის ტვინი შედგება 31 სეგმენტისგან, საიდანაც გამოდის 31 წყვილი ზურგის ტვინის ნერვი და შედის ამდენივე უკანა ფესვი, რომლებიც ქმნის წნულებსა და ფესვებს. ზურგის ტვინის ცენტრში მთელ სიგრძეზე გადის არხი, რომელსაც ზურგის ტვინის არხი ეწოდება და მასში მოძრაობს თავ-ზურგ-ტვინის სითხე.

ზურგის ტვინში არის:

1. კისრის 8 სეგმენტი;
2. გულ-მკერდის 12 სეეგმენტი;
3. წელის 5 სეგმენტი;
4. გავის 5 სეგმენტი;
5. კუდუსუნის 1 სეგმენტი

ზურგის ტვინის სეგმენტური დაყოფა ხერხემლის მალების ტოპოგრაფიულ განლაგებას არ შეესაბამება. ზურგის ტვინი ხერხემლის წელის განყოფილების პირველი მალის ზედა საზღვრამდე აღწევს, რომლიდანაც გამოდის ბოჭკოების კონა.

ვეგეტატიური ნერვული სისტემა

ვეგეტატიური ნერვული სისტემა წარმოდგენილია სიმპატიკური და პარასიმპატიკური ნაწილებით. მათ ურთიერთსაწინააღმდეგო მოქმედება ახასიათებთ, თუმცა მათი ანტაგონიზმი აბსოლუტური არ არის. ეს ნერვები შემსრულებელ ორგანოზე გავლენას ახდენენ ქიმიური ნივთიერებებით, რომელთაც ამ ნერვების ბოჭკოები გამოიმუშავებენ. ამ ნივთიერებებს ნეიროტრანსმიტერები ანუ ნერვული მედიატორები ეწოდება. სიმპატიკური ნერვული სისტემის მედიატორია ნორადრენალინი, რომლის გავლენითაც გულის რიტმული მუშაობა ძლიერდება, აღგზნებადობა მატულობს, იმპულსის გატარების სიჩქარე მატულობს. გარდა ამისა სიმპატიკური ნერვების გავლენით ბრონქების სანათური ფართოვდება, რის გამოც წარმატებით გამოიყენება ადრენალინის ინჰალაცია სხვადასხვა გენეზის ბრონქოსპაზმების დროს. ადრენალინი ისეთივე გავლენას ახდენს ორგანოებზე, როგორსაც ნორადრენალინი. სიმპატიკური ნერვების ტონუსის მომატებისას საჭმლის მომნელებელი ტრაქტის მოტორული და სეკრეციული ფუნქციები ითრგუნება. მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ აფართოებს კორონარული სისხლძარღვების სანათურს, რის გამოც აძლიერებს მიოკარდიუმის ჟანგბადით მომარაგებას. პარასიმპატიკური ნერვების მედიატორია აცეტილქოლინი. მისი გავლენით გულის რიტმული მუშაობა, აღგზნებადობა და იმპულსის გატარების სიჩქარე ქვეითდება, მეორეს მხრივ აძლიერებს კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის მოტორულ და სეკრეციულ აქტივობას, ავიწროებს ბრონქების სანათურსა და კორონარულ სისხლძარღვებს

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                 ნევროლოგია

ნეირონებიდან გამომავალი დენდრიტების ქსელი ჰიპოკამპუსში

სამეცნიერო-ბიოლოგიური დისციპლინების ჯგუფი, რომელიც შეისწავლის ნორმალური და პათოლოგიურად შეცვლილი ნერვული სისტემის სტრუქტურას და ფუნქციას, მისი ფილო და ონტოგენეზის კანონზომიერებებს. ნევროლოგიის თეორიული საფუძველია ნეირომორფოლოგია და ნეიროფიზიოლოგია. ნევროლოგიის კლინიკური დისციპლინებია: ნევროპათოლოგია, ფსიქიატრია და ნეიროქირურგია. ნევროლოგიის ერთ-ერთი დარგია ნეიროფსიქოლოგია, რომელიც შისწავლის ფსიქოლოგიური პროცესების ტვინოვან საფუძველს და მათ კავშირს თავის ტვინის ცალკეულ სისტემებთან. XVI საუკუნეში ვეზალიუსმა ნერვული სისტემის შესწავლაში საფუძველი ჩაუყარა მორფოლოგიურ-ფუნქციურ მიმართულებას.

XIX საუკუნეში ფართოდ გაიშალა ნერვული სისტემის მიკროსკოპული გამოკვლევა, აღწერილი იყო ნეირონი. თავისა და ზურგის ტვინის გზები და ცენტრები. პარალელურად ვითრდებოდა ნეიროფიზიოლოგიაც. XIX საუკუნის პირველ ნახევარში ჩამოყალიბდა თავის ტვინში ფუნქციათა ლოკალიზაციის თეორია, რომელიც ეყრდნობოდა ნერვული ფუნქციების შესწავლას თავის ტვინის სხვადასხვა ნაწილის ამოკვეთის შემდეგ. თავისა და ზურგის ტვინში აღმოაჩინეს ცალკეული ფუნქციების ცენტრები, შეისწავლეს თავის ქერქისა და ქერქქვეშა კვანძების ურთიერთობების მორფოლოგიურ-ფუნქციური საფუძვლები.

იხ. ვიდეო საერთო ნერვოლოგია

XIX საუკუნის მეორე ნახევარში კონჰაიმმა წარმატებით შეისწავლა თავის ტვინის ვასკულარიზაცია. ტვინის სტრუქტურების შესწავლაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს ფლექსიგმა, რანვიემ, ბეცმატმა და სხვა მეცნიერებმა. XIX-XX საუკუნეების მიჯნაზე ნევროლოგიის განვითარებაზე დიდი გავლენა იქონია სეჩენოვის, ვედენსკისა და შერინგტონის გამოკვლევებმა. დიდი მნიშვნელობა ჰქონდა გერმენელი მეცნიერების ფრიჩის, ჰიციგის, მუნკის, ფლურანსის ექსპერიმენტულ გამოკვლევებს. აღნიშნული ავტორები თავის ტვინის სხვადასხვა ფუნქციის შესწავლისას მიმართავდნენ ტვინის ცალკეული უბნის სტიმულაციას და დაზიანებას, აგრეთვე იყენებდნენ ნერნიკეს, ბროკას და სხვა მკვლევრების კლინიკურ-მორფოლოგიურ დაკვირვებებს მეტყველებისა და სხვა უმაღლესი ქერქული ფუნქციების დარღვევებზე თავის ტვინის ლოკალური დაზიანების (სიმსივნური ან სხვა პათოლოგიური პროცესი) დროს. თავის ტვინის ფუნქციების ლოკალიზაციის პრობლემის შესწავლას მნიშვნელოვნად შეუწყო ხელი კექსონის გამოკვლევებმა (კერძოდ მისმა კონცეფციამ ფუნქციების რთული „ვერტიკალური“ ორგანიზაციის შესახებ), თავის ტვინის ღრმა სტრუქტურების ფუნქციის შესწავლას კი დელგადოს (აშშ) და ჰასლერის (გფრ) მიერ მოწოდებულმა ელექტროსტიმულაციის მეთოდებმა, ნეირონის ქიმიისა და ბიოქიმიის მიღწევებმა და სხვ.

იხ. ვიდეო ნერვოლოგი ნანა ტატიშვილი უნებლიე თვალის ხამხამი, თითების უკონტროლო მოძრაობა, გაურკვეველი ბგერები. ამ და სხვა მსგავს მოძრაობებს ტიკები ჰქვია და შეიძლება კიდევ უფრო რთული ფორმებიც ჰქონდეს. როგორ გავარჩიოთ ერთმანეთისგან მოძრაობის დარღვევები და ქრონიკული დაავადებები, რომლებიც ტიკების მიღმა შეიძლება იმალებოდეს?

ნევროლოგიის შემდგომ აღმავლობას განსაკუთრებით შეუწყო ხელი პავლოვის მოძღვრებამ უმაღლესი ნერვული მოქმედების შესახებ, ორბელის კონცეფციამ ნათხემის ადაპტაციურ-ტროფიკული ფუნქციის შესახებ და სხვ. დიდია ივანე ბერიტაშვილი ბერიტაშვილის წვლილი უმაღლესი ნერვული მოქმედების შესწავლაში. XX საუკუნის 50-იან წლებში ფართოდ განვითარდა რეტიკულიფორმაციის თეორია, რის შედეგადაც ახლებურად გაშუქდა თავის ტვინის ქერქის, ქერქქვეშა კვანძებისა და ტვინის ღეროს ურთიერთობის საკითხი.

საქართველოში ყიფშიძის, პეტრე სარაჯიშვილის, ავლიპი ზურაბაშვილის, ვაჟა ოკუჯავას და სხვათა კვლევებმა ეპილეფსიის, შიზოფრენიისა და სხვა დაავადებების პათოგენეზისა თემაზე გარკვეული ბიძგი მისცა ნევროლოგიის განვითარებას ჩვენს რესპუბლიკაში. ცენტრალური და პერიფერიული ნერვული სისტემის ზოგადი მორფოლოგიისა და ფილო-ონტოგენეზის მრავალი საკითხი გაშუქებულია სხვა ქართველი მეცნიერების კვლევებში.

სსრკ-ში ნევროლოგიის ყველაზე დიდი სამეცნიერო ცენტრები იყო სსრკ მედიცინათა მეცნიერებების აკადემიის ტვინის ინსტიტუტი, უმაღლესი ნერვული მოქმედების ინსტიტუტი და ნევროლოგიის ინსტიტუტი მოსკოვში, ფსიქოლოგიის ინსტიტუტი ლენინგრადში, ფსიქიატრიისა და ნევროლოგიის ინსტიტუტი ხარკოვში, საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის ჯანდაცვის სამინისტროს ფსიქიატრიის ინსტიტუტი, საქართველოს საბჭოთა სოციალისტური რესპუბლიკის მეცნიერებათა აკადემია და თბილისის ფიზიოლოგიური ინსტიტუტი.

ნევროლოგიის მსოფლიო ფედერაცია (World Federation of Neurology) აერთიანებს სხვადასხვა ქვეყნის ნევროლოგებს. ნევროლოგიაში საერთაშორისო კონგრესები ტარდება 1897 წლიდან

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        ტიტანიკის ტრაგედია

,,ტიტანიკის'' დაღუპვა (1912) ვალლი შტევერი

საზღვაო კატასტროფა, მოხდა 1912 წ-ის 14-15 აპრილის ღამეს ჩრდილო ატლანტის ოკეანეში, კანადის კუნძულ ნიუფაუნდლენდის სამხრეთ-აღმოსავლეთით 600 კმ-ზე მეტ მანძილზე. ტრაგედია ტიტანიკის ტრანსატლანტიკური მარშრუტის საუთჰემპტონი - ნიუ-იორკის მეხუთე დღის ბოლოს მოხდა. 14 აპრილის 23:40 საათზე, პირველი მოგზაურობის დროს, იმ დროისთვის ყველაზე დიდი ოკეანის ლაინერი, ბორტზე 2208 ადამიანით, ტანგენციურად შეეჯახა აისბერგს და სერიოზული ზიანი მიაყენა კორპუსის ზედაპირს. 2 საათის და 40 წუთის შემდეგ - 15 აპრილს დილის 2:20 საათზე - ის მთლიანად წყალში ჩაიძირა. კატასტროფამ შეიწირა სიცოცხლე, სხვადასხვა წყაროების მიხედვით, 1495-დან 1635-მდე ადამიანი. 1987 წლის 20 დეკემბრამდე, როდესაც ფილიპინების ბორანი Dona Paz ჩამოვარდა, რის შედეგადაც 4000-ზე მეტი ადამიანი დაიღუპა, ტიტანიკის ჩაძირვა რჩებოდა ყველაზე დიდ საზღვაო კატასტროფად მშვიდობიან პერიოდში დაღუპულთა რაოდენობით. არაფორმალურად, მე-20 საუკუნის ყველაზე ცნობილი კატასტროფა.

იხ. ვიდეო ტიტანიკი - რა დაადგინეს სინამდვილეში მეცნიერებმა რატომ დაიღუპა მსოფლიოს ნომერ პირველი ხომალდი პირველსავე რეისზე? რატომ მიქროდა მაქსიმალური სიჩქარით აისბერგებით სავსე სივრცეში და რატომ გაიხლიჩა გემის 270-მეტრიანი კორპუსი შუაზე? შეცდომები თუ დამთხვევები?

14 აპრილს ტიტანიკმა მიიღო 7 გაფრთხილება აიზბერგების შეახებ სხვადასხვა გემებისგან, რომლებიც გადაკვეთენ ჩრდილო ატლანტიკას, მაგრამ ამის მიუხედავად, ლაინერმა განაგრძო ცურვა თითქმის მაქსიმალური სიჩქარით. როდესაც აიზბერგი პირდაპირ კურსზე დაინახეს, მიუხედავად გუნდის ძალისხმევისა, ტიტანიკმა ვერ შეძლო სწრაფად შეეცვალა კურსი. ლაინერის მარჯვენა მხარე ეხებოდა აისბერგის წყალქვეშა ნაწილს. გემმა წყლის ხაზის ქვემოთ რამდენიმე ხვრელი მიიღო, საერთო სიგრძით 90 მ. ტიტანიკის საყრდენი დაყოფილი იყო 16 განყოფილებად, რომელთაგან 5 დატბორა და გემმა ნელ-ნელა წყლის ქვეშ ჩაძირვა დაიწყო.

                                                                             

ტიტანიკის ტრაგედიის ადგილი

შუაღამის შემდეგ კაპიტანმა ედვარდ სმიტმა ბრძანება გასცა დაეწყოთ ევაკუაცია, გადასცეს კატასტროფის სიგნალი და ცეცხლის სროლები მიიპყრო ახლომდებარე გემების ყურადღება. ევაკუაცია ცუდად იყო ორგანიზებული, ლაინერის ეკიპაჟი არ იყო მომზადებული საგანგებო სიტუაციისთვის. სამაშველო ნავები წყალში ნახევრად ცარიელი ჩაუშვეს, თუმცა ბორტზე მყოფი ადამიანების ნახევრისთვის ძლივს საკმარისი ადგილი იყო გადადით განყოფილებაში "# ევაკუაციის დასაწყისი (0: 40-1: 20)".

იხ.ვიდეო სიგნალი რ-იც ჩაძირული ტიტანიკიდან კვლავ მოდის

ჩაიძირული ლაინერის 712 მგზავრი და ეკიპაჟის წევრი გადაარჩინეს. ადამიანების უმეტესობა გარდაიცვალა ჰიპოთერმიისგან, რადგან ოკეანის წყლის ტემპერატურა იყო -2 ° C (გაყინვის ბარიერი 35 ‰ მარილიანობით). ტიტანიკის სრული ჩაძირვიდან საათნახევრის შემდეგ ტრაგედიის ადგილზე მივიდა გემი კარპატია და გადარჩენილები ნავებში აიყვანა.

იხ. ვიდეო წინასწარმეტყველება ტიტანიკის შესახებ

ავარიას საზოგადოების ფართო პროსტეტის მოჰყვა. 1914 წელს გემის ჩაძირვის შემდეგ მიღებულ იქნა საერთაშორისო კონვენცია ზღვაზე სიცოცხლის უსაფრთხოების შესახებ.

რვა გემბანიანი ორთქლმავალი Titanic აშენდა სამი წლის განმავლობაში Harland & Wolfe გემთმშენებლობაში ბელფასტში. გემის გაშვება მოხდა 1911 წლის 31 მაისს. ტიტანიკი იყო მეორე ოლიმპიური კლასის ლაინერი. მიუხედავად ამისა, იგი გარკვეულწილად განსხვავდებოდა მისი "ტყუპისგან"; "ოლიმპიკის" ექსპლუატაციის დროს გამოვლენილი მთელი რიგი ნაკლოვანებები აღმოიფხვრა მის დიზაინში. პროექტს ირლანდიელი გემთმშენებელი თომას ენდრიუსი ხელმძღვანელობდა. ლაინერის მშენებლობა დაჯდა დაახლოებით 3 მილიონი ფუნტი ან 7,5 მილიონი აშშ დოლარი (187,5 მილიონი აშშ დოლარი 2013 წლის კურსით). ლაინერი ეკუთვნოდა ბრიტანულ გადამზიდ კომპანია White Star Line-ს.

იხ. ვიდეო რა საგანძური ინახებოდა ტიტანიკზე

გაშვებისა და ექსპლუატაციაში გაშვების დროს, ტიტანიკი იყო ყველაზე დიდი ხომალდი მსოფლიოში. მისი სიგრძე იყო 269 მ, სიგანე - 30 მ, ნაკადი - 10,5 მ, გადაადგილება - 52 310 ტონა (რაც 243 ტონით აჭარბებდა ტყუპი ორთქლის გემის "ოლიმპიკის" გადაადგილებას) [6]. ლაინერს მართავდა ოთხცილინდრიანი ორთქლის ძრავების ორი ჯგუფი და ორთქლის ტურბინა . ტურბინების, ორთქლის ძრავების, გენერატორებისა და დამხმარე მანქანების ორთქლი იწარმოებოდა 29 საქვაბეზე. გემის მთელ ელექტროსადგურს ჰქონდა 55 ათასი ცხენის ძალა, მისი მუშაობისთვის მას დღეში 610 ტონა ნახშირი სჭირდებოდა . ლაინერს შეეძლო 23 კვანძამდე (42 კმ/სთ) სიჩქარის მიღწევა. სამი პროპელერი ასრულებდა პროპელერებს ტიტანიკზე. ცენტრალური ოთხფრანიანი პროპელერის დიამეტრი იყო 5,2 მ, ხოლო ორი გარე სამფრთიანი პროპელერი 7,2 მ. სრული სიჩქარით გარე ხრახნები 80 ბრ/წთ-მდე იყო, ხოლო ცენტრალური 180 ბრ/წთ-მდე . ოთხი უზარმაზარი მილი, რომელთა დიამეტრი 7,3 მ და სიმაღლე 19 მ იყო, ზედა გემბანზე მაღლა იდგა.ტიტანიკს გააჩნდა ორმაგი ფსკერი და 16 წყალგაუმტარი განყოფილება, გამოყოფილი ნაყარებით დალუქული კარებით. დიზაინერების გათვლებით, ხომალდი შეიძლება დარჩეს მცურავი, როდესაც დაიტბორა ნებისმიერი ორი კუპე ან ოთხი მიმდებარე მშვილდი ან უკანა კუპე. უკაბელო ტელეგრაფი და სხვა რადიო აღჭურვილობა ლაინერს მიაწოდა Marconi K °. ბორტზე იყო 20 სამაშველო ნავი, რომელთა საერთო ტევადობა 1178 ადამიანი იყო

როგორ გამოიყურება ტიტანიკი ჩაძვირიდან 107წ-ის შემდეგ

შეძენილი ბილეთის ღირებულებიდან გამომდინარე, მგზავრები სამ კლასად იყოფა. პირველი კლასის მგზავრების განკარგულებაში იყო საცურაო აუზი, სპორტული დარბაზი, თურქული აბანო, სკვოშის კორტი, ელექტრო აბანო (სოლარიუმის პროტოტიპი) და ძაღლების განყოფილება. გემზე იყო კაფეები და მდიდრულად მოწყობილი სასადილო და მოსაწევი ოთახები. მესამე კლასში მომსახურების დონის თვალსაზრისით, ტიტანიკი მნიშვნელოვნად აჯობა ტრანსატლანტიკურ ორთქლმავალთა უმეტესობას. კაბინები იყო სუფთა, მსუბუქი და თბილი, სასადილო ოთახში იყო მარტივი, მაგრამ სრული და მაღალი ხარისხის საკვები, იყო ფართო სასეირნო გემბანები. ლაინერის ყველა ოთახი და გასეირნების გემბანი დაყოფილი იყო კლასებად და ერთი კლასის მგზავრებს ეკრძალებოდათ მეორეში შესვლა.

სპორტული დარბაზი ,, ტიტანიკის''

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ჩვენ ვიკლევთ და ვცდილობთ ჩავწვდეთ სამყაროს არსს...

                                   უდაბნო                                                 

Valle de la Luna ("Valley of the Moon") in the Atacama Desert of Chile, the world's driest non-polar desert -  („მთვარის ველი“) ჩილეს ატაკამის უდაბნოში, მსოფლიოში ყველაზე მშრალი არაპოლარული უდაბნოში.

 ლანდშაფტის ტიპი, რომელიც წარმოიქმენა მუდმივად ან სეზონურად ცხელჰავიან მხარეებში; იგი უდაბურს, უკაცრიელს ნიშნავს.

ახასიათებს ძალზე მეჩხერი და ღარიბი ფიტოცენოზები, ნიადაგისა და გრუნტის ხასიათის მიხედვით განასხვავებენ უდაბნოს შემდეგ სახეობებს:

• ქვიშიანს — განვითარებულს ძველი ალუვიური ვაკეების ფხვიერ ნალექებზე;
• კენჭნარსა და ქვიშნარ-კენჭიანს — გათაბაშირებულ სტრუქტურულ პლატოებსა და მთისძირა ვაკეებზე;
• ღორღიან-გათაბაშირებულს — პლატოებსა და ახალგაზრდა მთისძირის ვაკეებზე;
• ქვიანს — დაბალმთიანეთსა და წვრილგორაკებზე;
• თიხნარს — სუსტად კარბონატულ საფრულ თიხნარებზე;
• ლიოსურს — მთისძირა ვაკეებზე;
• თიხიანთაყირულს — მთისძირა ვაკეებსა და მდინარეთა ძველ დელტებზე;
• თიხიან-ბედლენდურს — დაბალმთიანეთში, რომელიც აგებულია მარილების შემცველი მერგელებითა და თიხებით;
• მლაშობს — დამლაშებულ დეპრესიებსა და ზღვის სანაპიროებზე.

იხ. ვიდეო 10 ყველაზე დიდი უდაბნო მსოფლიოში

უდაბნოს ძირითადად ახასიათებს ქვიშიანი ან ქვა-ღორღიანი რელიეფის ზედაპირი, ზაფხულის მაღალი ტემპერატურა, ნალექების უმნიშვნელო რაოდენობა, დროებითი მდინარეები და ტბები, ღარიბი ნიადაგი და მცენარეულობა.

უდაბნოები (მშრალი ტერიტორიები) 4 ტიპისაა:

1. ძალიან მშრალი (ექსტრა-არიდული) უდაბნოები, სადაც ნალექების რაოდენობა 100 მმ-ზე ნაკლებია.
2. მშრალი (არიდული) უდაბნოები. წლის განმავლობაში მოდის 100 - 250 მმ ნალექი.
3. ნახევრად მშრალი (სემიარიდული) ტერიტორიები ანუ ნახევრადუდაბნოები. აქ ნალექების რაოდენობა შეადგენს 250-400 მმ-ს.
4. სველი (არა არიდული) უდაბნოები, სადაც ზედაპირი მთლიანად ნალექითაა დაფარული. წლის განმავლობაში მოდის 1მ ნალექი.

უდაბნოს მცენარეულობის სახეობრივი შემადგენლობა ძალზე თავისებულია. ხშირად უდაბნო წარმოადგენს ძველი სახეობათა წარმოქმნის ცენტრს, სადაც თავმოყრილია კაინოზოურის წინა ენდემები: ნიტრარია, პოტანინია, ემოდენდრონი (ცენტრალური აზია), ველვიჩია, აკანთოსიციოსი (სამხრეთ ამერიკა), ოპუნცია, ცერეუსი (ჩრდილოეთი და ცენტრალური ამერიკა).ზომიერი სარტყლების შიგა კონტინენტური უდაბნოებისათვის დამახასიათებელია სკლეროფილური ტიპის მცენარეული სახეობები, მათ შორის უფოთლო ბუჩქნარი და ნახევრად ბუჩქნარი (საქსაული, ჯუზღუნი, ეფედრა, მლაშობურა, აბზინდა და სხვა), ბალახეული მცენარეულობიდან — ეფემერები და ეფემეროიდები.

აფრიკისა და არაბეთის სუბტროპიკული და ტროპიკული შიგაკონტინენტურ უდაბნოებში ჭარბობს ქსეროფილური ბუჩქნარი და მრავალწლიანი ბალახეული, ხარობს სუკულენტები. ზომიერი სარტყლის უდაბნოებთან შედარებით სუბტროპიკული და ტროპიკული უდაბნოს მცენარეულობა უფრო მეჩხერია. განსაკუთრებით ღარიბია ქვიშიან-კენჭნარი უდაბნოს მცენარეულობა. ქვიშიან ბარხანებზე და მარილის ქერქით დაფარულეუბნებში მცენარეულობა არ ხარობს. მცენარეულობით მდიდარია ჩრდილოეთი ამერიკისა და ავსტრალიის სუბტროპიკული უდაბნოები. ისინი ახლოს დგას შუა აზიის უდაბნოებთან. ავსტარლიის ქვიშიანი უდაბნოების ედიფიკატორებია ხეშეში ქსეროფილური მარცვლოვნები — სპინიფექსი და კროტალარია. აქვე ქვიშიან სერებს შორის ხარობს დაბალტანიანი აკაცია და ევკალიპტი. სუბტროპიკული და ტროპიკული ოკეანისპირა უდაბნოებში (დასავლეთი საჰარა, ნამიბი, ატაკამა, კალიფორნია, მექსიკა) გაბატონებულია სუკულენტური მცენარეულობა.

ზომიერი, სუბტროპიკული და ტროპიკული სარტყლები უდაბნოს მლაშობებში არის ჰალოფილური და სუკულენტური ბუჩქნარი და ნახევრად ბუჩქნარი (ტამარიქსი, ნიტრარია და სხვა) და ერთწლიანი მლაშობურები. უდაბნოს ძირითადი მცენარეულობისაგან დიდან განსხვავდება ოაზისების, დიდ მდინარეთა ხეობებისა და დელტების ფიტოცენოზები. აზიის უდაბნოიან ზომიერი სარტყლის ხეობებისათვის დამახასიათებელია ფოთოლმცვივანი ხეების რაყები (ალვის ხე, ტირიფი და სხვა), სუბტროპიკული და ტროპიკული სარტყლების ხეობებისათვის — პალმები და ოლეანდრები.

იხ. ვიდეო Demi Kas - Desert მუსიკა ასაზრდოებს ჩვეს სულ და გვეხმარება ჩავწვდეთ სამყაროს