ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ერნესტ ტომპსონ სეტონი
14 აგვისტო, 1860 — გ. 23 ოქტომბერი, 1946) — ამერიკელი ავტორი, ბუნებისმეტყველი, მხატვარი, Woodcraft Indians-ის დამაარსებელი (1902, შემდეგში ცნობილი როგორც Woodcraft League of America) და Boy Scouts of America-ის (BSA) ერთ-ერთი დამაარსებელი (1910). სეტონმა გავლენა მოახდინა ლორდ რობერტ ბადენ-პაუელზე, რომელმაც 1907 წელს სკაუტთა მოძრაობას ჩაუყარა საფუძელი. მის ცნობილ ნაწარმოებებს შორისაა: The Birch Bark Roll და Boy Scout Handbook (ბიჭ სკაუტთა სახელმძღვანელო). ამერიკის ბიჭი სკაუტების ტრადიციებში ამერიკელ ინდიელთა ელემენტების დანერგვა მისი დამსახურებაა.
ერნესტ ტომპსონ სეტონი დიდხანს პრერიებში ცხოვრობდა და ცხოველთა სამყაროს აკვირდებოდა. 1890-1896 წლებში სეტონმა პარიზის სალონებში ცხოველთა ცხოვრების ამსახველი მრავალი ტილო გამოფინა. სეტონის კალამს ეკუთვნის მრავალი წიგნი: „მხეცები, რომელთაც მე შევიცნობ“, „დევნილთა ცხოვრება“, „პატარა ველურები“, „როლფი ტყეში“ და სხვ. ტომპპსონ სეტონი თავად ასურათებდა წიგნებს.
იხ. ვიდეო ერნესტ სეტონ-თომსონი კანადელი მწერალი
ერნესტ ევან ტომპსონი დაიბადა 1860 წლის 14 აგვისტოს ბრიტანეთის ქალაქ სამხრეთ შილდსში. მისი მამა, სეტონი, ძველი შოტლანდიელი დიდგვაროვანი ოჯახიდან იყო. როდესაც ერნესტი ექვსი წლის იყო, ოჯახი საცხოვრებლად კანადაში გადავიდა და ტორონტოში დასახლდა. ახალგაზრდა ერნესტი ხშირად დადიოდა ტყეში ცხოველების შესასწავლად და ხატვის მიზნით, ძირითადად თავს არიდებდა მოძალადე მამას. მოგვიანებით, მშობლებს შორის გაუცხოების შედეგად, მან სახელი შეცვალა ერნესტ ტომპსონ-სეტონად (უფრო სწორად, ტომპსონ სიტონად). ერნესტმა დაამთავრა ტორონტოს ხელოვნების კოლეჯი 1879 წელს.
სეტონ-ტომპსონის პირველი ლიტერატურული ნაწარმოები, მდელოს როუსის ცხოვრება, გამოიცა 1883 წელს. შეერთებულ შტატებსა და კანადაში პოპულარობა მოუტანა მწერალს კრებულები Wild Animals As I Know Them (1898), The Life Of The Hunted (1901), ასევე 8-ტომიანი ნაწარმოები Life of Wild Animals (1925-1927). თავად ერნესტმა ძალიან ოსტატურად დახატა ილუსტრაციები თავისი მოთხრობებისა და მოთხრობებისთვის - მისი ნახატები გამოირჩევა სიზუსტითა და ექსპრესიულობით. 1890 წლიდან 1896 წლამდე სეტონი პარიზში სწავლობდა სახვითი ხელოვნებას.
არ იყო ქალაქის ცხოვრების მოყვარული, ერნესტი დიდხანს ცხოვრობდა ტყეებსა და პრერიებში. მასზე მნიშვნელოვანი გავლენა მოახდინა კონტაქტებმა Hudson's Bay Trading and Fishery Company-ის თანამშრომლებთან, რომლის სათაო ოფისი ტორონტოში იყო. 1907 წელს კანადის ჩრდილო-დასავლეთში ხანგრძლივი მოგზაურობისას, მან კიდევ უფრო გაიცნო კომპანიის მოვაჭრეები, მონადირეები და მტაცებლები, მათ მიუძღვნა ესეების წიგნი "არქტიკის პრერიები" (1911), ღირებული. მისი ფოტოებისა და ავტორის ესკიზებისთვის.
იხ. ვიდეო ერნესტ სეტონ-ტომპსონი წიგნი - „ვინიპეგსის მგელი
მთლიანობაში, სეტონ-ტომპსონმა დაწერა 40-მდე წიგნი, რომლებიც ძირითადად გარეული ცხოველების ცხოვრებას მიეძღვნა. მან რამდენიმე წიგნი მიუძღვნა ინდიელებისა და ესკიმოსების ცხოვრებასა და ფოლკლორს. ინდოეთის ცხოვრებისა და ბუნებაში ცხოვრების თემები, გარეულ ცხოველებს შორის, გაერთიანებულია მომხიბლავ და ინფორმაციულ ავტობიოგრაფიულ წიგნში „პატარა ველურები“. ერნესტმა ასევე გამოსცა წიგნები გრიზლი დათვის ბიოგრაფია (1900), არყის ქერქი (1902), ტყის წიგნი (1912) და მრავალი სხვა წიგნი.
1906 წელს მწერალი შეხვდა ლორდ ბადენ-პაუელს, სკაუტური მოძრაობის დამაარსებელს. ისინი ერთად აქტიურად უწყობდნენ ხელს ბუნებასთან ჰარმონიაში ცხოვრების იდეოლოგიას.
იხ. ვიდეო წიგნი ე. სეტონ - თომსონი - რულფი ტყეში - პატარა ველურები
კანადელი მწერალი ე. სეტენ თომსონი (1860 - 1946) დაიბადა ინგლისში. ის ბუნებისმეტყველი და მხატვარი იყო. ის დიდხანს ცხოვრობდა პრერიებში - ჩრდ. ამერიკის ველებში - სადაც ცხოველთა სამყროს აკვირდებოდა. პატარა ველურები როლფი ტყეში დასხვ. ამ წიგნებში სადად მაგრამ ძალზე სურათუვნად მოგვითხრობს ფრინველთა და ცხოველთა სამყაროზე.
სეტონ-ტომპსონი იყო ცხოველური ლიტერატურის ჟანრის ერთ-ერთი პიონერი; მან ძლიერი გავლენა მოახდინა ბევრ ცხოველ მწერალზე.
1896 წელს სეტონ-ტომპსონი დაქორწინდა გრეის გალატინზე. მათი ერთადერთი ქალიშვილი, ენი, დაიბადა 1904 წლის 23 იანვარს. მოგვიანებით მან პოპულარობა მოიპოვა ანა სიტონის სახელით, როგორც ისტორიისა და ბიოგრაფიის ბესტსელერი ავტორი. 1935 წელს გრეისი და ერნესტი განქორწინდნენ და ის მალე დაქორწინდა ჯულია მ. ბატრიზე, რომელიც ასევე ეწეოდა ლიტერატურულ საქმიანობას (თავად და ქმართან თანამშრომლობით). მათ საკუთარი შვილები არ ჰყავდათ, მაგრამ 1938 წელს მათ იშვილეს შვიდი წლის გოგონა, ბეულუ (დი) სეტონი (დაქორწინდა დი სეტონ-ბარბერზე). 1972 წელს მას ეწვივნენ საბჭოთა ჟურნალისტები ვასილი პესკოვი და ბორის სტრელნიკოვი და მათ ეს შეხვედრა აღწერეს თავიანთ წიგნში "მიწა საზღვარგარეთ". ანია სიტონი გარდაიცვალა 1990 წელს, ხოლო დი სეტონ-ბარბერი 2006 წელს.
ერნესტ სეტონ-ტომპსონი გარდაიცვალა 1946 წლის 23 ოქტომბერს, 87 წლის ასაკში, ამერიკის ქალაქ სანტა ფეში (ნიუ მექსიკა). ანდერძის თანახმად, მისი ცხედარი კრემირებული იქნა, ხოლო ფერფლით ურნა სახლში თოთხმეტი წლის განმავლობაში ინახებოდა. 1960 წელს, მწერლის დაბადებიდან 100 წლისთავზე, მისი ქალიშვილი დი და შვილიშვილი სიტონ კოტიე (ანის ვაჟი) თვითმფრინავით აფრინდნენ ცაში და ფერფლი მიმოფანტეს სოფლის სიტონ ბორცვებზე.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
გოგი დოლიძე (მომღერალი)
(დ. 5 სექტემბერი, 1954, თბილისი — გ. 8 მარტი, 1996) — ქართველი მომღერალი. საქართველოს დამსახურებული არტისტი, საქართველოს სახელმწიფო პრემიის ლაურეატი მიენიჭა სიკვდილის შემდეგ, 1998 წელს.
1961–1971 წლებში სწავლობდა თბილისის 24-ე საშუალო სკოლაში, პარალელურად სამუსიკო სასწავლებელში. 1976 წელს დაამთავრა თბილისის ი. ჭავჭავაძის სახელობის უცხო ენათა სახელმწიფო პედაგოგიური ინსტიტუტი ინგლისური ენის სპეციალობით.
1979 წლიდან სიცოცხლის ბოლომდე – საქართველოს ტელევიზიის ხალხური შემოქმედების რედაქციაში რედაქტორად, უფროს რედაქტორად, 1989 წლიდან –ამავე რედაქცისს განყოფილების გამგედ.
იხ. ვიდეო გოგი დოლიძე ხმალი ავლესოთ
1979-1996 წლებში მუშაობდა საქართველოს ტელერადიო კორპორაციის ხალხური შემოქმედების რედაქციაში. განსაკუთრებული პოპულარობა მოიპოვა 1980-1990 წლებში, როგორც შესანიშნავმა სოლისტმა და პარტნიორმა. 1976-1983 წლებში მღეროდა ფოლკლორულ ანსამბლ „ფაზისში“, 1986 წლიდან კი ანსამბლ „ქართულ ხმებში“. ამ ანსამბლთან ერთად გასტროლებით შემოიარა მრავალი ქვეყანა. გოგი დოლიძე ძირითადად მაინც საესტრადო სიმღერების შემსრულებელია. ამ ჟანრით გატაცება ხალხური სიმღერების მისეულ შესრულებაშიც აისახა და განსაკუთრებული ელფერი შესძინა.
გარდაიცვალა 1996 წლის 8 მარტს. გარდაცვალების შემდეგ, 1999 წელს გოგი დოლიძე მეოცე საუკუნის საუკეთესო ქართველ მომღერალ მამაკაცად დაასახელეს. თბილისში, 24-ე სკოლის წინ, სადაც ის სწავლობდა, დაიდგა მისი ბიუსტი.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ჩვენ ვიკლევთ ბუნებას და ვაკვირდების მის სილამაზეს
გუგული
ჩვეულებრივი გუგული (ლათ.Сuculus canorus) — ფრინველიგუგულისნაირთარიგისა. ზომით მტრედზე პატარაა, შორიდან ჰგავს მიმინოს. გავრცელებულია ევროპაში, აზიასა და აფრიკაში. საქართველოში რეგისტრირებულია როგორც მოზაფხულე გადამფრენი ფრინველი. ბინადრობს ფოთლოვანსა და შერეულ ტყეებში, ანთროპომორფულ ლანდშაფტში (ბაღები, ველმინდვრები და მისთ.). ტიპური ბუდობრივი პარაზიტია. გაზაფხულ-ზაფხულის განმავლობაში ბეღურასნაირთა ბუდეებში დებს 12–25 კვერცხს. დადებისას იტაცებს და ჭამს მასპინძლის 1–2 კვერცხს. გუგულის მართვე გამოჩეკისთანავე რეფლექსურად აგდებს ბუდიდან მასპინძლის ბარტყებსა და კვერცხებს. იკვებება მწერებითა და მათი მატლებით, რითაც სარგებლობა მოაქვს. „გუგულით“ აგრეთვე მოიხსენიებენ გუგულისებრთა ოჯახის (Сuculidae) სხვა წარმომადგენლებსაც (სულ მსოფლიოში დაახლოებით 39 გვარის 129 სახეობაა). „ბუდობრივი პარაზიტიზმი“ დამახასიათებელია მხოლოდ 80 სახეობისათვის.
იხ. ვიდეო გუგულის ბარტყი
სახეობის ლათინური სახელწოდება მოდის ლათინური Cuculus (გუგული) და canorus (მელოდიური; canere-დან, რაც სიმღერას ნიშნავს). გუგულების მთელმა ოჯახმა მიიღო თავისი სახელი და გვარის სახელი ონომატოპეადან, ჩვეულებრივი მამრობითი გუგულის გამოძახილის გამო
ამ ტიპის ოთხი ქვესახეობაა
ს.ს. canorus, ნომინაციური ქვესახეობა, პირველად აღწერა ლინეუსმა 1758 წელს. მისი დიაპაზონი ვრცელდება ბრიტანეთის კუნძულებიდან სკანდინავიის გავლით, ჩრდილოეთ რუსეთიდან და ციმბირიდან აღმოსავლეთით იაპონიამდე და პირენეებიდან თურქეთის, ყაზახეთის, მონღოლეთის გავლით ჩრდილოეთ ჩინეთამდე და კორეამდე. ვარაუდობენ ზამთარს აფრიკასა და სამხრეთ აზიაში.
C. c. ბაკერი, რომელიც პირველად ჰარტერტმა აღწერა 1912 წელს, მრავლდება დასავლეთ ჩინეთში, ჰიმალაის მთისწინეთში ჩრდილოეთ ინდოეთში, ნეპალში, მიანმარში, ჩრდილო-დასავლეთ ტაილანდში და სამხრეთ ჩინეთში. ზამთარში ის გვხვდება ასამში, აღმოსავლეთ ბენგალსა და სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში.
C. c. bangsi პირველად 1919 წელს აღწერა ობერჰოლსერმა და ბუდობს იბერიის ნახევარკუნძულზე, ბალეარის კუნძულებსა და ჩრდილოეთ აფრიკაში და ზამთრობს აფრიკაში.
C. c. ქვეტელეფონი, რომელიც პირველად ზარუდნიმ აღწერა 1914 წელს, მრავლდება ცენტრალურ აზიაში თურქესტანიდან სამხრეთ მონღოლეთამდე. ვარაუდობენ, რომ ზამთრისთვის სამხრეთ აზიასა და აფრიკაში მიგრაცია მოხდება.
იხ. ვიდეო - გუგული Кукушка - интересные факты (С Фото и Видео) - Кукушка – одна из самых известных пернатых, которая известна всем с детства. Ее просят подсчитать года, когда слышат характерное «ку-ку». Ее имя вспоминают, когда речь идет о матери, которая не воспитывает своих детей, ведь факт, что кукушка подкидывает свои яйца в чужие гнезда, является самым известным из жизни этих птиц. - გუგული ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი ფრინველია, რომელიც ყველასთვის ცნობილია ბავშვობიდან.მას სთხოვენ დათვალოს წლები, როცა ისმენს დამახასიათებელ „გუგულს“.მისი სახელი ახსოვს, როდესაც საქმე ეხება დედას, რომელიც არ ზრდის შვილებს, რადგან ის ფაქტი, რომ გუგული კვერცხებს სხვის ბუდეებში აგდებს, ყველაზე ცნობილია ამ ფრინველების ცხოვრებაში
გუგული ეძებს შესაფერის ბუდეებს მთელი დროის განმავლობაში, ხოლო მისი მთავარი აღმზრდელები მრავლდებიან. ინსტინქტი აიძულებს ფრინველს დაუბრუნდეს მშობლიურ ბიოტოპებს და მოძებნოს ზუსტად ის მასპინძელი სახეობები, რომლებშიც ის ბუდეებში დაიბადა. პარაზიტს ახსოვს ფრინველების არა მხოლოდ გარეგნობა, არამედ ხმობაც, ტყეში ის კარგად არის ორიენტირებული მათ ხმაზე. გუგულისთვის ყველაზე ხელსაყრელი ვარიანტია ბუდის აგების დროს წყვილის პოვნა და მათი ქცევით შენობის ადგილმდებარეობის განსაზღვრა. ეს ასევე საშუალებას აძლევს მას იყოს ერთ-ერთი პირველი, ვინც კვერცხს დებს, რაც უზრუნველყოფს ქათმის ადრე განვითარებას. მდედრს შეუძლია საათობით გაუნძრევლად იჯდეს ქორჭილაზე, უყუროს ბუდებულ ფრინველებს და ცუდად რეაგირებს მათი თავდასხმის შემთხვევაშიც კი. შესაფერისი ადგილის შემჩნევის შემდეგ, ფრინველი მიფრინავს და ისევ ჩნდება იმავე ადგილას, როდესაც წარმოქმნილი კვერცხი მზად იქნება დასადებლად
იხ. ვიდეო
კვერცხუჯრედის ფორმირების დაწყების ფუნქცია პირდაპირ კავშირშია შესაფერისი ბუდის პოვნასთან. თუ ბოლო მომენტში ბუდე გაფუჭდა, გუგული იძულებულია დადოს კვერცხი მიწაზე ან სხვა, ხშირად შემთხვევითი ფრინველის ბუდეში.
მტაცებლის ბუდეში გუგული ჩვეულებრივ ატარებს არაუმეტეს 10-16 წამს, ამ მოკლე დროში არა მხოლოდ აქვს დრო საკუთარი კვერცხის დადება, არამედ ერთი ბატონის კვერცხის აღებაც (ანუ ჩანაცვლების გაკეთება). . ამ უკანასკნელს მდედრი მაშინვე ყლაპავს ან ნისკარტში ატარებს. ხდება ისე, რომ კლატჩი უკვე კარგად არის გამოჩეკილი და უბრალო გადაყრა ვერ გამოიწვევს გუგულის წარმატებულ გამოჩეკვას და განვითარებას. ამ შემთხვევაში, გუგულს შეუძლია გაანადგუროს მთელი კლანჩი, რათა აღმზრდელების პროვოცირება მოახდინოს ხელახლა გამრავლება შემდგომი ჩანაცვლებით. მაგალითად, არსებობს რამდენიმე დაკვირვება ჭაობის მეჭეჭზე, რომლის გამოჩეკილი ბუდეები გუგულმა 30%-ში გაანადგურა. მეჭეჭების ნახევარზე მეტმა მიატოვა ძველი ბუდე და დაიწყო ახლის აშენება, რომელშიც მალევე აღმოჩნდა პარაზიტის კვერცხუჯრედი.
როგორც წესი, გამრავლების პერიოდში გუგული დებს არაუმეტეს 10 კვერცხს, ყოველ ჯერზე ახალი მფლობელის ბუდეში. ხდება ისე, რომ ერთ ბუდეში არის პარაზიტის ორი ან მეტი კვერცხუჯრედი, რომლებიც სხვადასხვა მდედრებს ეკუთვნის. მინდვრის ბუდის კონტროლირებადი განადგურების ექსპერიმენტმა აჩვენა, რომ ფუნქციურად, მდედრ გუგულს შეუძლია სეზონზე 25-მდე კვერცხის დადება, მაგრამ ასეთი შედეგი ძნელად მისაღწევია ბუნებრივ პირობებში. ნებისმიერი სახეობის რიცხვი ექვემდებარება რყევებს და ნებისმიერი გამვლელი ფრინველის დეპრესიის პერიოდში შეიძლება ძნელი იყოს მობუდარი ფრინველის მინიმუმ ერთი წყვილის პოვნა. ასეთ სიტუაციაში სასოწარკვეთილმა გუგულმა შეიძლება გადააგდოს კვერცხი მეორეს, პირველ სახეობას.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ბუნების მისტიური სილამაზე ჩვენ ვიკლევთ ბუნებას რათა ვეზიროთ მის საიდუმლოებას და მისტერიულ იდუმალებას
კოლიბრები
ოთხი კოლიბრი ტრინიდადი და ტობაგოდან
ფრინველების ქვერიგი ნამგალასნაირთა რიგისა. მათი სხეულის სიგრძე 5,7-21,6 სმ, მასა 1,6- 20 გრამს აღწევს. შეფერილობა ნაირგვარია და მკვეთრი ლითონისებრი ელვარება დაკრავს. აქვს გრძელი, წვრილი და სწორი ნისკარტი, ზოგჯერ ქვემოთკენ მოხრილი. მეტად სუსტი, სასიარულოდ გამოუსადეგარი ფეხები, სხეულთან შეფარდებით დიდი გული, რომელიც წუთში 1000-მდე იკუმშება. კოლიბრები შესანიშნავად ფრენენ და შეუძლიათ ჰაერში ერთ ადგილზე ლივლივი. გადამფრენია. ღამით, გარემოს ტემპერატურის დაცემისას, სხეულის ტემპერატურაც ეცემა 14,5-21 °C-მდე. კოლიბრები უფრო ყვავილების ნექტარით იკვებებიან, პატარა მწერებს და ობობებსაც ჭამენ. დედალი ბუდეს ამაგრებს ტოტებზე, ფოთლებზე, კლდეზე. დებს 2 კვერცხს. საინკუბაციო პერიოდი 14-19 დღე გრძელდება, იჩეკებიან ტიტველი თვალაუხილავი და უსუსური ბარტყები. კოლიბრების ქვერიგში 1 ოჯახის 319 სახეობაა. გავრცელებული არიან დასავლეთ ნახევარსფეროში - უმთავრესად ტროპიკულ ნაწილში. თუმცა ზოგიერთი სახეობა საკმაოდ შორსაც ვრცელდება როგორც ჩრდილოეთით, ისე სამხრეთით.
იხ. ვიდეო მსოფიოში ყველაზე პატარა ჩიტი
კუდები შეიძლება იყოს მოკლე და მოჭრილი სწორი, მომრგვალო, სოლი ფორმის, ჩანგალი ან V-ს ფორმის. ოჯახის თითქმის ყველა წევრს აქვს ათი კუდის ბუმბული, გარდა Loddigesia mirabilis-ისა, რომელსაც მხოლოდ ოთხი კუდის ბუმბული აქვს. როგორც წესი, კუდი უფრო მოკლეა, ვიდრე დაკეცილი ფრთები. ზოგიერთ სახეობაში, კუდის ბუმბულის ნაწილი შეიძლება იყოს ტოლი სიგრძით ან ორჯერ უფრო გრძელი, ვიდრე ფრინველის სხეულის დანარჩენი ნაწილი, მათ შორისაა ლესბოსელი კოლიბრები (ლესბია), კუდიანი და პერუს კოლიბრები (Thaumastura). ზოგიერთ ფრინველში, კერძოდ, რაკეტის კუდიან კოლიბრში (Discosura longicaudus) და ანდერვუდის მნიშვნელში (Ocreatus underwoodii), წაგრძელებული ბუმბულის ლილვები თითქმის მოკლებულია გულშემატკივარს და მათ ბოლოებში არის პატარა დროშები.
Calypte anna
კოლიბრის-ერიონების (Eriocnemis), კოლიბრის-ჰაპლოფაედიის (Haplophaedia), კოლიბრის-დროშის (Ocreatus) ფეხები ბუმბულით არის თითებამდე, მათზე წარმოიქმნება თეთრი ან წითელი ფუმფულა მანჟეტები. კონტურული ბუმბულის რაოდენობა მერყეობს 900-1700-მდე, კოლიბრის ზოგიერთ სახეობაში არ აღემატება 1000-ს [14]. ფრინველების ზომის გათვალისწინებით, ბუმბულის სიმკვრივე დაახლოებით 10-ჯერ აღემატება ყავისფერ დამცინავ ფრინველს (Toxostoma rufum), მაგრამ დაახლოებით 4-7-ჯერ ნაკლებია, ვიდრე იმავე ზომის გამვლელებს. მეცნიერები თვლიან, რომ ეს არის ადაპტაცია ფრენის დროს მაღალი სითბოს გაფრქვევასთან. მოზრდილ კოლიბრებში ფუმფულა არ არის.
მისი სიმრერები ისმის 100მ მანძილზე
კოლიბრები მთლიანად დნება წელიწადში ერთხელ. დნობა ჩვეულებრივ იწყება გამრავლების სეზონიდან მალევე და გრძელდება ოთხიდან ხუთ თვემდე; მჯდომარე სახეობებში ის მთავრდება ორ თვეში. პირველადი ფრენის ბუმბული, ბოლო ორის გარდა, იცვლება შიდადან გარეზე (P1 — P8, P10, P9), რაც განპირობებულია ფრთის აეროდინამიკური სტაბილურობის საჭიროებით. მეორადი ფრენის ბუმბული იცვლება პირველადი უმრავლესობის განახლების შემდეგ, გარკვეული სახეობების ინდივიდუალური მახასიათებლების დიდი რაოდენობით. კუდი იცვლება ცენტრიდან გვერდებზე, მათი ჩანაცვლება ასევე ძალიან ინდივიდუალურია. ხშირად, მეორადი და კუდის ბუმბულის ჩანაცვლება ასიმეტრიულია. ზოგიერთ სახეობაში, ფრთების და კუდის საფარები იწყებენ ცვენას პირველადთან ერთად, მაგრამ მათზე ბევრად უფრო სწრაფად. მამრობითი სქესის ყელის, ლოყების და გვირგვინის კაშკაშა ქლიავის დნობა ხდება პირველადი ბუმბულის შეცვლიდან რამდენიმე კვირის შემდეგ. სავარაუდოდ, ეს მოწყობა უზრუნველყოფს ოპტიმალურ ქლიავის გარანტიას მომდევნო გამრავლების სეზონის დაწყებისას
იხ. ვიდეო
დღეში რამდენჯერმე კოლიბრები იბანავენ: მათ შეუძლიათ ბეღურასავით არაღრმა წყალში ჩასხდნენ, ჩანჩქერების მახლობლად დასხდნენ ქვებზე, რომლებზეც დაყრილნი არიან, ან ჩავარდნენ წყალში, ზოგჯერ თითქმის მთლიანად ჩაიძირონ მასში. კოლიბრებს შეუძლიათ გამოიყენონ მცენარეების ტენიანობა, როგორიცაა ბანანის ან ჰელიკონიის ფოთლები, ბანაობისთვის, ან ისიამოვნონ ღია ტოტებზე მსუბუქი წვიმით. ამავდროულად, ფრინველებს შეუძლიათ ოსტატურად დაიჭირონ წყლის წვეთები წვერით. ბანაობის შემდეგ ჩიტები ბრუნდებიან მახლობლად მდებარე სკამებზე, რათა ბუმბულიდან წყალი ამოძვრეს და შეზეთონ. კოლიბრების უმეტესობა თავის წვერას იყენებს პირველადი, მეორადი, საფარების და საჭეების გასაწმენდად და გასასუფთებლად, ხოლო თათებს მხოლოდ თავისა და ყელის ბუმბულის შესაზებლად. ზოგჯერ კოლიბრები თათებს იყენებენ ფრთების საფარის გასაწმენდად, მაგრამ არასოდეს იყენებენ მათ ფრენის ბუმბულის გასაწმენდად. გამონაკლისს წარმოადგენს ხმლით დაბარებული კოლიბრი, რომელიც თითქმის ყოველთვის იყენებს მხოლოდ თავის თათებს.
იხ. ვიდეო
ყველაზე ხშირად, კოლიბრები მოიხმარენ ორწახნაგოვანი მრავალწლიანი ბალახების და ბუჩქების ყვავილების ნექტარს, უკიდურესად იშვიათად - ხეებს. ჩვეულებრივ მცენარეები - ნექტრის მომწოდებლები - მიეკუთვნება გვარებს Zauschneria, Delphinium, Aquilegia, Mimulus, Aphelandra, Centropogon, Cavendishia, Columacnea, Psitt და Heliconia. აყვავებული ხეები, როგორიცაა ერიტრინა, არის ნექტარის შესანიშნავი წყარო და, როგორც წესი, იკავებენ ტერიტორიულ კოლიბრებს ყვავილობის დასაწყისში, და ასეთი ხეების მთავარი დამტვერავი არის გამვლელები და განსაკუთრებით ფერადი ცხედრები (Icterus).
იხ. ვიდეო Колибри. Самоцветы животного мира
ნექტრის გარდა, კოლიბრები სვამენ ტკბილ ხის წვენს, მასში დაჭერილ მწერებთან ერთად, ნახვრეტებს იყენებენ მწოვი კოდალას (Sphyrapicus) მიერ გაკეთებულ ხეებზე. ლალისფერი კოლიბრი ამ გზით იკვებება სეზონის დასაწყისშივე, როცა ყვავილობა ახლახან დაიწყო. ზამთარში ყვავილების მცირე რაოდენობა სანტა კატარინას შტატში, სამხრეთ ბრაზილიაში, არის მიზეზი თეთრკანიანი კოლიბრების (Leucochloris) და ზურმუხტისფერი კოლიბრების გვარის წარმომადგენლების მიერ შაქრის შემცველი ბუშტების მოხმარების მიზეზი.
იხ. ვიდეო 10 ფაქტი კოლიბრის შესახებ
კოლიბრები ასევე მოიხმარენ მტვერს, რომელიც შეიცავს აუცილებელ ამინომჟავებს და ართროპოდებს, როგორც ცილოვან დანამატს. საშუალოდ, ნექტარის ყოველდღიური წონის თანაფარდობა ცილის მიღებასთან არის დაახლოებით ცხრა ერთზე. ვარაუდები, რომ ფეხსახსრიანების მოხმარება ჰერმიტ კოლიბრებში უფრო მაღალია, ვიდრე ჩვეულებრივ კოლიბრებში, არ არის მხარდაჭერილი ლაბორატორიული და საველე კვლევებით, ისევე როგორც ვარაუდები, რომ კოლიბრებს შეუძლიათ იკვებონ ექსკლუზიურად მწერებით დიდი ხნის განმავლობაში და მათი რაოდენობა გავლენას ახდენს გამრავლების სეზონის დაწყებაზე. ზოგიერთ რაიონში. ამავდროულად, ზოგჯერ ცილოვანი საკვები შეადგენს დიეტის მესამედს
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет - ჩვენ ვიკლევთ სამყაროს რათა შევიცნოთ მისი საიდუმლოება - Мы исследуем вселенную чтобы раскрыть ее тайну - We explore the universe to discover its mystery
ძალიან დიდი ტელესკოპი
Extremely Large Telescope
ELT მხატვრის წარმოდგენით
(English Extremely Large Telescope, ELT, ყოფილი E-ELT, სიტყვა „ევროპული“ ამოღებულია სახელწოდებიდან 2017 წლის ივნისში) - მშენებარე ასტრონომიული ობსერვატორია, რომლის მთავარი ინსტრუმენტი იქნება ტელესკოპი სეგმენტური სარკეთი დიამეტრით 39,3 მ, რომელიც შედგება 798 ექვსკუთხა სეგმენტისგან, რომელთა დიამეტრი თითო 1,4 მეტრია.
სარკე შეაგროვებს 15-ჯერ მეტ შუქს, ვიდრე დღეს არსებული ნებისმიერი ტელესკოპი. ტელესკოპი აღჭურვილი იქნება 5 სარკის უნიკალური ადაპტური ოპტიკური სისტემით, რომელიც შეძლებს დედამიწის ატმოსფეროს ტურბულენტობის კომპენსირებას და შესაძლებელს გახდის ჰაბლის ორბიტულ ტელესკოპზე მეტი დეტალის ხარისხით სურათების მიღებას.
იხ. ვიდეო Телескоп, который превзойдёт «Хаббл» - В 2024 году Европейская южная обсерватория должна открыть новый Чрезвычайно большой телескоп. Он станет самым мощным из доступных нам оптических инструментов, превзойдя в детализации даже Хаббл, не говоря уже о чувствительности. Наверняка с помощью EELT будет сделано много удивительных открытий. Ну а пока мы представляем вам перевод небольшого обзорного видео от самой ESO.
ტელესკოპის მშენებლობა, რომელსაც 10-11 წელი დასჭირდება, 2012 წელს იგეგმებოდა. დიზაინის ღირებულება შეფასებულია 57 მილიონი, ხოლო მშენებლობა - 1,05 მილიარდი ევრო . 2018 წელს ინფლაციის გავლენით ტელესკოპის ღირებულება 1,23 მილიარდ დოლარამდე გაიზარდა და პროგნოზების მიხედვით, 2024 წლისთვის მთელი პროექტის ღირებულება დაახლოებით 1,47 მილიარდი დოლარი უნდა იყოს. ამ თანხის ნაწილი - 400 მილიონი ევრო - მთავარი სარკის წარმოებას მოიცავს, რაზეც კონტრაქტები გერმანულ კომპანიას SCHOTT-სა და ფრანგულ კომპანია Safran Reosc-ს დაედო. 2010 წლის 26 აპრილს ევროპის სამხრეთ ობსერვატორიის საბჭომ ტელესკოპის ასაგებად ჩილეში ატაკამის უდაბნოში მთა არმაზონესი (Cerro Armasones) შეარჩია.
2012 წლის 12 ივნისს ევროკავშირმა დაამტკიცა ჩილეში, ატაკამის უდაბნოში ტელესკოპის აშენების გეგმა .
2013 წლის დეკემბერში ცნობილი გახდა, რომ სამშენებლო სამუშაოები 2014 წლის მარტში დაიწყება და დაახლოებით 16 თვე დასჭირდება. ამ პერიოდის განმავლობაში აშენდება მისასვლელი გზა მომავალი ტელესკოპის კოშკის ადგილზე, მომზადდება საყრდენი პლატფორმა მთა არმასონესის მწვერვალზე, ასევე თხრილები მილებისა და კაბელებისთვის
მშენებლობის მუშაობა 2019წ-ის სექტემბერი
2014 წლის 20 ივნისს ააფეთქეს კლდის მწვერვალი იმ ადგილას, სადაც ტელესკოპის კოშკი უნდა ყოფილიყო.ეს ამზადებს საყრდენს მრავალტონიანი ხელსაწყოსთვის 2015 წ-ის 12 ნოემბერს ტელესკოპის საძირკვლის აშენების ცერემონია გაიმართა 1016წ-ის 25 მაისს ESO-ს (ევროპის სამხრეთ ობსერვატორია) შტაბ-ბინაში ხელი მოეწერა ყველაზე დიდ კონტრაქტს ხმელეთის ასტრონომიის ისტორიაში. ხელშეკრულების საგანია სუპერტელესკოპის კოშკის, გუმბათის და მექანიკური კონსტრუქციების მშენებლობა, ხელშეკრულების სავარაუდო თანხა 400 მილიონი ევროა. მომავალი ობსერვატორიისკენ მიმავალი მაგისტრალი 2017 წელს ამოქმედდება. ESO-ს აღმასრულებელი დირექტორის ტიმ დე ზეუს თქმით, მიუხედავად არსებული პოლიტიკური სიტუაციისა, ევროპის სამხრეთ ობსერვატორია ღიაა საერთაშორისო თანამშრომლობისთვის და არ აინტერესებს რუს ასტრონომებთან და ასტრონომიული ინსტრუმენტების მწარმოებელ საწარმოებთან მუშაობა.
იხ. ვიდეო European Extremely Large Telescope: The Future Is Already Here! - This decade will see the rise of real giants with mirrors with a diameter of almost 40 meters that will use the most refined technologies to get images of the sky sharper and sharper, much better than those given to us so far by the Hubble Space Telescope. The decision of the European Southern Observatory (ESO) to start with the construction of its European Extremely Large Telescope, with a diameter of 39 meters, has kicked off the race to the super telescopes and the Americans do not want to watch.
2017 წ-ის 30 მაისს ESO-ს შტაბ-ბინაში 39 მეტრიანი მთავარი სარკის წარმოებაზე გაფორმდა ხელშეკრულებები. გერმანული კომპანია Schott ჩართული იქნება სარკისებური სეგმენტების ბლანკების წარმოებაში, ხოლო ფრანგული კომპანია Reosc (ინდუსტრიული კონგლომერატის Safran-ის ნაწილი) სეგმენტებს გააპრიალებს, აწყობს და გამოცდის
2018 წ-ის 8 იანვარს დასრულდა 900-ზე მეტი სარკის სეგმენტიდან პირველი ექვსის ჩამოსხმა (798 სეგმენტი მთავარი სარკესთვის და 133 სათადარიგო). საწარმოო პროცესის სტაბილიზაციის შემდეგ, ყოველდღიურად მოხდება ერთი სეგმენტის ჩამოსხმა
2018 წ-ის ნოემბერში გამოჩნდა ELT უკვე ჩაყრილი საძირკვლის პირველი ფოტოები 2019 წ-ის 27 სექტემბერს დაიწყო 2800 ტონიანი ტელესკოპის გუმბათის მშენებლობა.
ზოგიერთი ტელესკოპის მთავარი სარკეების შედარება;E-ELT - დიდი თაფლის მსგავსი სტრუქტურა ცენტრიდან მარჯვნივ (გამოსახულია მწვანეში)
იხ. ვიდეო Телескоп, который превзойдет человеческий глаз в 100 000 000 раз! ЭКСТРЕМАЛЬНО БОЛЬШОЙ ТЕЛЕСКОП - A telescope that surpasses the human eye 100 million times!EXTREMELY LARGE TELESCOPE
მას მიაწერენ დამოუკიდებლობისთვის ბრძოლის წინამძღოლობას ვენესუელაში, კოლუმბიაში, ეკვადორში, პერუში, პანამაში და ბოლივიაში. მიუხედავად მის მიერ გამოყენებული ტერორის ტაქტიკისა, ის ეროვნულ გმირად არის აღიარებული ამ ქვეყნებში და კიდევ ლათინურ ამერიკის რამდენიმე სხვა ქვეყანაში . ბოლივარი ასევე ცნობილია როგორც "El Libertador" (განმათავისუფლებელი).
დაიბადა კარაკასში 1783 წლის 24 ივლისს კრეოლი არისტოკრატის ოჯახში. ჭაბუკობა გაატარა ევროპაში. მან ფიცი დადო, რომ მთელ სიცოცხლეს შესწირავდა სამშობლოს გათავისუფლებისათვის ბრძოლას:
„მე ვფიცავ შენს წინაშე; მე ვფიცავ ჩემი მშობლების ღმერთის წინაშე; მე ვფიცავ ჩემს ღირსებას; და ვფიცავ ჩემს სამშობლოს; რომ არ დავყრი იარაღას, არ დავზოგავ ჩემს სულს, მანამ სანამ არ დავამსხვრევ ჩვენს მჩაგვრელ ჯაჭვებს რომლებიც ახორციელებენ ესპანეთის ძალაუფლებას.“
1807 წელს ბოლივარი დაბრუნდა ვენესუელაში და აქტიური მონაწილეობა მიიღო ესპანელთა უღლის დამხობაში, რასაც ვენესუელის პირველი რესპუბლიკის შექმნა მოჰყვა. ესპანელთა მიერ ვენესუელის რესპუბლიკის განადგურების შემდეგ ბოლივარი გამაგრდა ახალი გრანადის ცენტრალურ ნაწილში (თანამედროვე კოლუმბია), სადაც ესპანელებთან ბრძოლაში რამდენიმე ბრწყინვალე გამარჯვება მოიპოვა. 1813 წელს ბოლივარმა აიღო კარაკასი და შექმნა ვენესუელის მეორე რესპუბლიკა. კარაკასის მუნიციპალიტეტმა მას მიანიჭა განმათავისუფლებლის წოდება. 1814 წელს ესპანეთის ჭარბ ძალებთან ბრძოლაში დამარცხდა და ემიგრაციაში წავიდა.
იხ. ვიდეო ბრძლოლა სამხრეთ ამერიკის დამოუკიდებლობისათვის - სიმონ ბოლივარო
1816 წელს დაბრუნდა ვენესუელაში და წარმატებით შეებრძოლა ესპანელებს. ბოლივარის არმიას წარმატებებში ისიც უწყობდა ხელს, რომ მან გააუქმა მონობა (1816) და გამოსცა დეკრეტი განმათავისუფლებელი არმიის ჯარისკაცების მიწებით უზრუნველყოფის შესახებ. 1819 წელს ბოლივარის არმიამ დაამარცხა ესპანელთა ჯარები და დაიკავა ვენესუელას ტერიტორია. თუმცა ის ამით არ დაკმაყოფილდა და სრულიად ახალი გრანადის განთავისუფლება გადაწყვიტა ესპანელთა ბატონობისგან. იმავე წელს ბოლივარი ვენესუელიდან თოვლიანი ანდების ქედით გადავიდა ახალი გრანადის დასავლეთ ნაწილში. ანდებზე გადასვლისას მებრძოლებს უნდა გაევლოთ უღრანი ტროპიკული ტყეები, თოვლიანი მთები და ნიანგებით სავსე მდინარეები. წვიმა და თოვლი მებრძოლებს სახეში სცემდა, ბევრი მათგანი უფსკრულში ცვიოდა, 4 ათასი მეტრის სიმაღლის თოვლიან უღელტეხილებზე ასვლის დროს ჰაერის უკმარისობის გამო მებრძოლები გონს კარგავდნენ. ბოლივარი წინ მიუძღოდა ლაშქარს. დიდი გაჭირვების მიუხედავად, უღელტეხილები დაძლეულ იქნა. ბოლივარის გაწამებული, ჩამოძონძილი, ფეხშიშველი მეომრები ახალი გრანადის დასავლეთ ნაწილში გადავიდნენ. ბოგოტასთან ბრძოლაში ისინი გააფთრებით ეკვეთნენ ესპანელებს, რომლებმაც ვერ გაუძლეს ბოლივარელებთან ხელჩართულ შერკინებას და დანებდნენ. ახალი გრანადის დასავლეთი ნაწილი (თანამედროვე კოლუმბია, პანამა და ეკვადორი) უკვე განთავისუფლებულ აღმოსავლეთ ნაწილთან (ვენესუელა გაერთიანდა და შეიქმნა დიდი კოლუმბიის რესპუბლიკა. ბოლივარი ქვეყნის პრეზიდენტად აირჩიეს.
ახალი გრანადის განთავისუფლების შემდეგ ბოლივარმა პერუში დაიწყო ბრძოლა. 1824 წლის 6 აგვისტოს სიმონ ბოლივარმა ესპანელები ხუნინთან დაამარცხა, ხოლო 9 დეკემბერს აიაკუჩოს დაბლობზე ესპნელები გაანადგურა კოლუმბიის არმიამ ანტონიო ხოსე სუკრეს მეთაურობით. 1825 წელს გამოცხადდა ზემო პერუს დამოუკიდებლობა და გამოცხადდა რესპუბლიკა, რომელსაც სათავეში ჩაუდგა ბოლივარი. ახალი რესპუბლიკის დამფუძნებელმა კონგრესმა ქვეყანას მის პატივსაცემად ბოლივია უწოდა.
ბოლივარის ბიუსტი გრან-კანარიაში
ბოლივარი დამოუკიდებელ სახელმწიფოთა განმტკიცებას ცდილობდა. იგი გამოდიოდა ამ რესპუბლიკათა გაერთიანების მოთხოვნით. ამ მიზნით 1826 წელს მან პანამაში კონგრესიც კი მოიწვია, მაგრამ თავისი გეგმების განხორციელებას ვერ მიაღწია. სეპარატისტულმა მოძრაობებმა გამოიწვია მისი ძალაუფლების დამხობა პერუსა და ბოლივიაში, ხოლო დიდ კოლუმბიას გამოეყო ვენესუელა და ეკვადორი. 1830 წელს ბოლივარი თადარიგში გავიდა და ჩამოსცილდა სახელმწიფო საქმიანობას. ამის შემდეგ იგი მალევე გარდაიცვალა.
ბოლივარის მასონობაში - ცნობილია, რომ მასონური ბოლივარის ინიციაცია ესპანეთში, კადიზში მოხდა.1807 წლიდან იყო შოტლანდიური რიტუალის წევრი.1824 წელს პერუში ბოლივარმა დააარსა ორდენისა და თავისუფლების ლოჟა No2
იხ. ვიდეო Симон Боливар - Освободитель Южной Америки (биография). - Симон Боливар - национальный герой сразу нескольких стран: Венесуэлы, Перу и, собственно, Боливии, обязанной ему своим именем. Забавно, что при этом героем в странах латинской Америки он оставался при любых режимах - и правые, и левые с удовольствием продолжали развивать культ легендарного Освободителя Южной Америки от гнета Испании. При этом Боливар отнюдь не сразу стал почитаться, будто икона - при его жизни в начале 19-го века он вызывал самые разные реакции, как у собственно американцев - индейцев, чернокожих рабов, креолов, мулатов и метисов - так и у испанцев, против которых он всю жизнь боролся.
Его часто сравнивают с Наполеоном Бонапартом - тут тебе и борьба за свободу, граничащая с переходом к тирании, и воинские подвиги, включая даже свой собственный рискованный горный переход, разве что в этот раз пересекали не Альпы, а Анды. Однако, за героическим обликом и за историей становления и падения Великой Колумбии, за историей освобождения Южной Америки от испанского владычества и становлением вчерашних испанских колоний в качестве независимых стран, за всем этим забывают непосредственно судьбу и жизнь Симона Боливара - трагичную и драматичную, а местами - и забавную, как и всякая жизнь. Сегодня на канале Редрум мы это исправляем, надеемся, что вам будет интересно послушать про главного революционера и одного из величайших полководцев Латинской Америки - Симона Боливара. Приятного просмотра!
სიმონ ბოლივარი ერთდროულად რამდენიმე ქვეყნის ეროვნული გმირია: ვენესუელა, პერუს და, ფაქტობრივად, ბოლივია, რომელიც მას ეკუთვნის. სასაცილოა, რომ ამავე დროს ის გმირად რჩებოდა ლათინური ამერიკის ქვეყნებში ნებისმიერი რეჟიმის პირობებში - მემარჯვენეებიც და მემარცხენეებიც სიამოვნებით განაგრძობდნენ სამხრეთ ამერიკის ლეგენდარული განმათავისუფლებლის კულტის განვითარებას ესპანეთის ჩაგვრისგან. ამავდროულად, ბოლივარმა მაშინვე არ დაიწყო პატივისცემა, თითქოს ხატი - მე -19 საუკუნის დასაწყისში მისი ცხოვრების განმავლობაში, მან გამოიწვია სხვადასხვა რეაქცია, როგორც თავად ამერიკელებს შორის - ინდიელებს, შავკანიან მონებს, კრეოლებს, მულატოები და მესტიზოები - და ესპანელებს შორის, რომელთა წინააღმდეგაც მთელი ცხოვრება იბრძოდა.
მას ხშირად ადარებენ ნაპოლეონ ბონაპარტს - აქ თქვენ გაქვთ როგორც ბრძოლა თავისუფლებისთვის, ესაზღვრება ტირანიაზე გადასვლას, ასევე სამხედრო ექსპლუატაციები, მათ შორის თქვენი სარისკო მთის ლაშქრობაც კი, გარდა იმისა, რომ ამჯერად თქვენ არ გადალახეთ ალპები, არამედ ანდები. . თუმცა, დიდი კოლუმბიის ჩამოყალიბებისა და დაცემის გმირული გარეგნობისა და ისტორიის მიღმა, ესპანეთის მმართველობისგან სამხრეთ ამერიკის განთავისუფლების ისტორია და გუშინდელი ესპანეთის კოლონიების დამოუკიდებელ ქვეყნებად ჩამოყალიბება, სიმონ ბოლივარის ბედი და ცხოვრება - ტრაგიკული და დრამატული და ზოგან - და სასაცილო, როგორც ნებისმიერი ცხოვრება. დღეს Redrum არხზე ჩვენ ვასწორებთ ამას, ვიმედოვნებთ, რომ თქვენთვის საინტერესო იქნება ლათინური ამერიკის მთავარი რევოლუციონერის და ერთ-ერთი უდიდესი მეთაურის - სიმონ ბოლივარის შესახებ მოსმენა. ბედნიერი ყურება!
