ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                                პიროლიზი                                                  

 ხის ნაჭრების დაწვა, პიროლიზის სხვადასხვა ეტაპების ჩვენება, რასაც მოჰყვება ჟანგვითი წვა - Burning pieces of wood, showing various stages of pyrolysis followed by oxidative combustion.

ძვ. ბერძნ. πῦρ — ცეცხლი, სიმხურვალე და λύσις — დაშლა, დარღვევა) — ორგანული ნაერთების თერმული დაშლა ჰაერის გარეშე - უჰაეროდ (მერქანი, ნავთობპროდუქტები, ნახშირი და სხვა. ხის მშრალი გამოხდა, ქვანახშირის კოქსვა, ნავთობის კრეკინგი და სხვ.); სხვანაირად: პიროგენიზაცია.

                                                                          

ნახშირწყალბადების ნედლეულის თერმული პიროლიზის პროცესი წარმოადგენს ქვედა ოლეფინების - ეთილენის და პროპილენის მიღების ძირითად ხერხს. პიროლიზის დანადგარების არსებული სიმძლავრეები შეადგენს 113,0 მლნ.ტ/წელში, ეთილენის მსოფლიო წარმოების მიხედვით თითქმის 100 % და 38,6 მლნ.ტ/წელი, პროპილენის მსოფლიო წარმოების მიხედვით 67 %-ზე მეტი (პროპილენის წარმოების დანარჩენი — 30 % მოდის კატალიტიკურ კრეკინინგზე, მიახლოებით 3 % ნავთობგადამამუშავებელი ქარხნების გადამუშავებული აირებისაგან, კერძოდ კი შენელებული კოქსვისას). ამასთან, საშუალო წლიური ნამატი ეთილენისა და პროპილენის მოხმარებისა მსოფლიოში შედაგენს 4%-ზე მეტს.

ეთილენისა და პროპილენის წარმოებასთან ერთად, პიროლიზის პროცესი წარმოადგენს დივინილის წარმოების ძირითად წყაროს, რომელიც გამოეყოფა C4 ფრაქციას და ბენზოლს პიროლიზის თანმხლებ პროცესში. მიახლოებით დივინილის მსოფლიო წარმოების 80 % და ბენზოლის 39 % მოდის ნახშირწყალბადების პიროლიზზე.

იხ. ვიდეო

ჩატარების პირობები და პროცესის ქიმია

სამრეწველო პირობებში ნახშირწყალბადების პიროლიზი სრულდება 800—900 °C ტემპერატურის და ატმოსფერული წნევასთან ახლო ( შესასვლელში ~ 0,3 მპა, გამოსასვლელში — 0,1 მპა) მყოფ პირობებში. ნედლეულის ყოფნის დრო პიროსპირალში (პიროკლაკნილი, გველისებური სპირალი - пирозмеевик) შეადგენს 0,1 — 0,5 წმ. მკვლევარების უმრავლესობა პიროლიზისისას მისდევს მექანიკური დაშლის ჯაჭვური თავისუფალ-რადიკალური მექნიზმის თეორიას ზემოთ მოცემულ პირობებში. პირობითად პიროლიზის დროს ყველა რეაქცია შეიძლება დავყოთ პირველადად და მეორადად. პირველადი რეაქციები მიმდინარეობს რეაქციული მასის მოცულობის გაზრდით. ეს ძირითადად, არის შედარებით მცირე მოლეკულური მასის მქონე პარაფინებისა და ნახშირწყალბადების გაფართოების რეაქციები. მეორადი რეაქციები უპირატესად, პიროლიზის გვიან სტადიებზე მიმდინარეობენ და რეაქციული მასის მოცულობის შემცირებით ხდება. ეს ძირითადად, არის წარმოქმნის რეაქციები არომატული ნახშირწყალბადების, პოლიბირთვული არომატიკული ნახშირწყალბადების წარმოქმნის რეაქციები თერმულად სტაბილური არომატული ნახშირწყალბადების კონდენსაცია/პოლიკონდენსაციის რეაქციების შედეგად დ დილსი-ალდერის ტიპის რეაქციის შედეგად. ასევე მეორად რეაქციად შეიძლება ჩაითვალოს ზოგი მყარი ნახშირბადიანი ნაერთის წარმოქმნის რეაქციები, რომლებსაც მრეწველობაში უწოდებენ კოქსს. მაგრამ, კიდევ ერთხელ ხაზგასასმელია ის რომ, რეაქციების დაყოფა პირველად და მეორადად არის პირობითი.

პიროლიზის მეორადი რეაქციების სიჩქარეების დასაწევად გამოიყენებენ პიროლიზის ნედლეულს გაზავებულს წყლის ორთქლით. შედეგად ნახშირწყლების წნევა დაბლა იწევს და, ლე შატელიე - ბრაუნის პრინციპის მიხედვით, რეაქციის ზონაში წნევის დაწევა ხელს უწყობს მოცულობის ზრდით მიმდინარე რეაქციის მიმდინარეობას, ანუ — პირველადის. ეთანისათვის, ბუტანისათვის, პირდაპირნახადი ბენზინისათვის ორთქლის შეფარდება ნედლეულთან ჩვეულებრივ შეადგენს 0,3 : 1,0, 0,4 : 1,0, 0,5 : 1,0 შესაბამისად.

                                                       

ორგანული ნივთიერებების თერმული დეგრადაციის პროცესები ატმოსფერულ წნევაზე

                                             ღუმელის კონსტრუქცია

მრეწველობაში გამოყენება ჰპოვეს პიროლიზის მილურმა რეაქტორებმა. პიროლიზის ღუმელები შედგებიან ორი განყოფილებისაგან — რადიანტულისაგან და კონვექციურისაგან. სწორედ რადიანტულ სექციაში მდებარეობს პიროლიზის მილური რეაქტორები (пирозмеевик), რომელიც ხურდება საწვავი აირის დაწვით ამ სექციის კონფორებში. აღსანიშნავია, რომ პიროკლაკნილი ხურდება არა კონფორების ალისაგან, არამედ სითბოს რადიაციით (ანუ უბრალო გამოსხივებით, და არა გამა-გამოსხივებით) ღუმელის შიდა რადიანტული წყობის სექციიდან, რომელზედაც "ისმება" კონფორების ალი. ღუმელის კონვექციურ ნაწილში ხდება ნედლეულის და წყლის ორთქლის წინასწარი გაცხელება, მათი გაზავება პიროლიზის დაწყების ტემპერატურამდე დაყვანა (600—650 °C), რადიანტული სექციიდან სითბოს კონვექტიური გადატანით კვამლის აირებით. ტემპერატურის უფრო ზუსტი რეგულირებისათვის ორივე სექციის გასასვლელში ღუმელის ბოლოს დაყენებულია გამწოვი ვენტილატორი, კვამლის აირების მოძრაობის სიჩქარის რეგულირებით. ნედლეულის და გასაზავებელი ორთქლის გახურების გარდა, კონვექციურ ნაწილში ხდება საქვაბის მკვებავი წყლის გაცხელება, რომელიც გამოიყენება პიროლიზის პროდუქტების გასაცივებლად ღუმელიდან გამოსვლისას — საწრთობ-ამაორთქლებელ აპარატებში. მიღებული გაჯერებული ორთქლი გამოიყენება მაღალი წნევის ორთქლის მისაღებად, რომელიც თავის მხრივ გამოიყენება პიროაირის კომპრესორის ორთქლის ტურბინის მოსაბრუნებლად. პიროლიზის ღუმელების ბოლო მოდელებში კონვექციურ ნაწილში შეიტანეს გაჯერებული ორთქლის გადახურების მოდული საჭირო ტემპერატურამდე (550 °C). შედეგად სითბოს გამოყენების მ.ქ.კ. პიროლიზის ღუმელების ბოლო მოდელებში შეადგენს 91 — 93 %.

ეხლა უფრო დაწვრილებით პიროლიზის მილური რეაქტორების — პიროსპირალების, პიროკლაკნილების შესახებ (пирозмеевик). პროცესის სელექტიურობის ასამაღლებლად, პიროლიზის დროს პროდუქტების გამოსვლისას ნედლეულის ყოფნის დრო რეაქციულ ზონაში საჭიროა - შემცირდეს, ხოლო ტემპერატურა - ამაღლდეს. ამ გზით ვითარდებოდა ამ პარამეტრების ცვლილებები პიროლიზის სამრეწველო ღუმელებში. ახლა თანამედროვე ღუმელებში კონტაქტის დრო შეადგენს მიახლოებით 0,2 წმ., ხოლო პიროლიზის ტემპერატურა აღწევს 870—900 °C. ამასთან, დგება კითხვა - როგორ მოხერხდეს ასე სწრაფად გაცხელება (0,2 წმ.) ორთქლნედლეულის ნაკადის 600 °C-დან პიროლიზის ტემპერატურამდე. საჭიროა გათვალისწინებულ იქნას თანამედროვე ქრომნიკელის შენადნობების ზღვრული დასაშვები ტემპერატურა, რომელთაგან მზადდება ეს პიროსპირალები, და კოქსწარმოქმნის მკვეთრი მომატება ამ შენადნობის კედლებზე ტემპერატურის მომატებისას. ტემპერატურის გრადიენტის გაზრდის გარეშე პიროკლაკნილის კედელსა და ორთქნედლეულის ნაკადს შორის კონტაქტისას, ჩქარი გაცხელება შეიძლება მიღწეულ იქნას პიროკლაკნილის ზედაპირის ხვედრითი ფართის გაზრდით, ანუ ზედაპირის ფართობი ორთქლნედლეულის ნაკადის მოცულობის ერთ ერთეულზე. ღუმელის დამპროექტებელი ფირმების უმრავლესობა წავიდნენ პიროკლაკნილების კონსტრუქციული გადაწყვეტილების იმ გზით სადაც მილებს სხვადასხვა დიამეტრი აქვთ. თუკი ადრე პიროკლაკნილი წარმოადგენდა ერთი დიამეტრის გრძელ მილს, მოღუნულს ტოლ ნაწილად (კლაკნილს) ღუმელის კონსტრუქციული ზომების შესამცირებლად. ახლა პიროკლაკნილები მზადდება შესასვლელში მცირე დიამეტრის მილების დიდი რაოდენობით (10-20), რომლებიც ერთიანდებიან, და ბოლოს, გამოსასვლელში პიროკლაკნილი შედგება 1-2 მნიშვნელოვნად დიდი დიამეტრის მილისაგან. ასეთ პიროკლაკნილებში მიიღწევა მაღალი თბოდაძაბულობა დასაწყისში - მაღალი და დაბალი - ბოლოში, სადაც კედლის ტემპერატურა თამაშობს დიდ როლს კოქსწარმოქმნის პროცესში.

თავდაპირველად პიროსპირალები რადიანტულ სექციაში იყო ვერტიკალურ მდგომარეობაში, კონტაქტის დრო ასეთ ღუმელში შეადგენდა 1,0 წმ-ზე ნაკლებს, პიროლიზის ტემპერატურა არ აღემატებოდა - 800 °C. რადიანტული პიროკლაკნილის ჰორიზონტალურიდან ვერტიკალურ თავისუფლად დაკიდულ მილებიან მდგომარეობაზე გადასვლა იძლევა შესაძლებლობას გამოყენებულ იქნას უფრო თბო გამძლე, მყიფე მასალები, რამაც გამოიწვია მაღალტემპერატურულ რეჟიმიანი ღუმელების გაჩენა და ნაკადის მოკლე დროით დაყოვნება პიროკლაკნილში.

არასასურველი მეორადი რეაქციების მყისი გაჩერებისათვის, ღუმელიდან გამოსვლისას აყენებენ საწრთობ-ამაორთქლებელ აპარატებს. მილების გარემოში ხდება რეაქციის პროდუქტების მკვეთრი გაცივება (წთრობა) ტემპერატურა 450—550 °C. მილებს შორის ხდება საქვაბის წყლის აორთქლება, როგორც ზემოთ ავღნიშნეთ გამოიყენება მაღალი წნევის ორთქლის მისაღებად. ქვემოთ (ცხრილი 1) მოყვანილია პიროლიზის ღუმელიდან გამომავალი ზოგი პროდუქტის მონაცემები.

ცხრილი 1 — სხვადასხვა ნახშირწყალბადების პიროლიზით მიღებული პროდუქტები

კომპონენტები	პიროლეზის ნედლეული — ეთანი	პიროლიზის ნედლეული — ბუტანი	პიროლიზის ნედლეული — ნახადი ბენზინი	პიროლიზის ნედლეული — ატმოსფერული გაზოილი
წყალბადი	3,4	1,3	1,0	0,7
მეთანი	3,4	21,6	16,6	11,5
აცეტილენი	0,2	0,4	0,4	0,3
ეთილენი	48,7	37,8	29,3	25,0
ეთანი	39,3	5,1	4,0	3,4
პროპილენი	1,1	17,3	16,4	14,5
დივინილ	1,1	3,6	5,6	5,1
ბუტენი	0,2	1,5	4,4	3,9
ბენზოლი	0,6	2,5	7,1	7,0
მძიმე ფისი	0,1	0,6	5,2	9,1

ტექნოლოგიური გაფორმება

თერმული ნახშირწყალბადების პიროლიზის განვითარების პერიოდში ღუმელის კონსტრუქციაში და დაბალი ოლეფინების წარმოების ტექნოლოგიურ სქემაში შეტანილ იქნა მთელი რიგი მნიშვნელოვანი გაუმჯობესები. კონსტრუქციის ზოგიერთ გაუმჯობესებაზე ნათქვამი იქნა ზედა თავში. ახლა კი ცოტა რამ მნიშვნელოვან ცვლილებებზე ტექნოლოგიურ სქემებში.

ღუმელის ბლოკის სქემებში საწრთობ-აორთქლების აპარატების შეტანამ შესაძლებლობა მისცა პიროლიზის პროდუქტების სითბოს უტილიზაციას მაღალი წნევის ორთქლის მიღებით. საკუთარი მაღალი წნევის ორთქლის არსებობამ გამოიწვია ელექტრო კომპრესორების შეცვლა ორთქლის ტურბინების კომპრესორებით, რამაც თავის მხრივ შეამცირა პიროლიზის პროდუქტების თვითღირებულება. რეაქციის პროდუქტების აირგაყოფის აბსორბციული სქემიდან მთლიანად გადასვლა დაბალტემპერატურულ ფრაქციულობაზე საშუალება მისცა უფრო მაღალი ხარისხის დაბალი ოლეფინების მიღებისა (პოლიმერიზაციული სიწმინდის). თუკი 1960-ია წლებში მოწინავე პიროლიზის დანადგარების სიმძლავრე შეადგენდა მიახლოებით 100—140 ათ.ტ/წელში - ეთილენისთვის, ახლა კი სიმძლავრე შეადგენს 1,0-1,4 მლნ.ტ/წელში. ეთილენების დანადგარების ერთეულ სიმძლავრეების მატებას თან ახლავს წარმოებაზე ნედლეულისა და ენერგიის ხვედრითი დანახაეჯების მნიშვნელოვანი შემცირება. ამას გარდა, პიროლიზის დანადგარების სიმძლავრეების მატებასთან ერთად, რომელიც თავიდანვე განკუთვნილი იყო მხოლოდ ეთილენის მისაღებად, გახდა ეკონომიურად მიზანშეწონილი აირის სხვა პროდუქტების გამოყოფა, შემდეგ ბენზოლის და სხვა ღირებული კომპონენტის მიღება თხევადი პროდუქტებიდან, რამაც დამატებით აამაღლა პროცესის ეფექტურობა.

ეთილენის თანამედროვე წარმოება შეიცავს შემდეგ კვანძებს: უშუალოდ თვითონ პიროლიზი, პირველადი ფრაქციონირება და პიროლიზის პროდუქტების გაყოფა, კომპრიმირება, გაშრობა, პიროაირის და აირგაყოფის ღრმა გაცივება.

პიროლიზის კვანძი შედგება პიროლიზის რამდენიმე ღუმელისაგან. წლიური ჯამური სიმძლავრე ეთილენის ყველა ღუმელის მიხედვით, რეზერვში არსებული ღუმელების გაუთვალისწინებლად (რეგენერაციაზე მყოფნი), განსაზღვრავენ პიროლიზის დანადგარის მთლიან სიმძლავრეს. გამოსვლისას პიროლიზის პროდუქტები გადიან მეორად წრთობას პიროლიზის ფისის პირდაპირი შესხურებით (ეგრეთ წოდებული წრთობის ფისი) არა უმეტეს 200 °C ტემპერატურისა.

პირველადი ფრაქციონირებისა და პიროლიზის პროდუქტების გაყოფის კვანძი შედგება ფრაქციონირების კოლონების და გამყოფების სიტემებისაგან. შედეგად, პიროლიზის პროდუქტები იყოფიან ტექნოლოგიურ წყლად, მძიმე ფისად (დუღილის დაწყების ტემპერატურა ~ 200 °C), მჩატე ფისად (პირობენზინი), წინასწარი მუბუქი პიროაირად.

შემდგომ მჩატე პიროაირი ხვდება კომპრიმირების კვანძში, რომელიც შედგება მრავალსაფეხურიანი კომპრესორისაგან. კომპრესიის სტადიებს შორის გათვალისწინებულია თბოგამცვლელები და სეპარატორები კომპრიმირებული პიროაირის გასაცივებლად და მისი სეპარაციისათვის დამატებითი ტენის და პიროკონდენსატის გამოსაყოფად. ამ სტადიაზე პიროაირი იკუმშება 3,7 — 3,8 მპა წნევამდე გაყოფის პროდუქტების დუღილის ტემპერატურის ასამაღლებლად. ასევე კომპრიმირების სტადიებს შორის გათვალისწინებულია პიროაირის გაწმენდის კვანძი მჟავა აირებისაგან (СО₂, Н₂S), რომელიც წარმოადგენს კოლონას, სადაც ხდება მჟავა აირების ხემოსორბცია NaOH-ის ხსნარით.

შეკუმშული პიროაირი ხვდება გაშრობის კვანძში — ადსორბერები შევსებულია მოლეკულური საცერით, სადაც ხდება წყალუს მთლიანად მოცილება.

ღრმა გაცივების კვანძში პიროაირი საფეხურებად ცივდება -165 °C ტემპერატურამდე. ასეთ პირობებში პრაქტიკულად მხოლოდ წყალბადია იმყოფება აირად მდგომარეობაში. შემდეგ გაცივებული პიროაირი (თხევად მდგომარეობაში, წყალბადის გარეშე) პარალელურად და თანმიმდევრობით გადის ოთხ რეკტიფიკაციულ კოლონას, სადაც ხდება მეთანის, ეთან-ეთილენის (ეეფ), პროპან-პროპილენის (პპფ), С4 ფრაქციების და პირობენზინის გამოყოფა. ეეფ და პპფ შემდეგ გადის ჰიდროწმენდას აცეტილენური ნახშირწყალბადებისაგან (და პროპადიენის პპფ) და შემდეგ რექტიფიკაციით გამოიყოფა ეთილენი და პროპილენი. დარჩენილი ეთანი და პროპანი გამოიყენება როგორც რეციკლური პიროლიზური ნედლეული. პიროლიზური С4 ფრაქცია გამოიყენება დივინილის და ბუტილენის ექსტრაქტიული დისტილაციის გამოსაყოფად.

პიროლიზური ფისი, მიღებული პირველი ფრაქციონირების სტადიაში გამოიყენება ტექნიკური ნახშირბადის მისაღებად.

ნედლეულის ბაზა

პიროლიზის ნედლეულის სტრუქტურა თანამედროვე მსოფლიოში გამოიყურება შემდეგნაირად: ეთანი — 27,6 % მასის., თხევადი აირები (პროპანი, ბუტანი) — მასის 14,0 %, პირდაპირნახადი ბენზინი (ნავთობი) — მასის 53,1 %, ჰიდროგაწმენდილი ნავთ-გაზოილური ფრაქციები — მასის 5,3 %.

ამ სახის ნედლეულის გამოყენება სხვადასხვა ქვეყნებში განსხვავებულია. აშშ და კანადაში გაბატონებულ ნედლეულს ეთანი (მასის 49,1 % და 69,7 %) წარმოადგენს, გერმანიაში, ჩინეთში, საფრანგეთში და იაპონიაში — ნავთა (მასის 57,4 %, 73,3 %, 60,0 % და 80,3 %). ამას გარდა, გერმანიაში და ჩინეთში ფართოდ გამოიყენება ნავთ-გაზოილური ფრაქციების ჰიდროწმენდა (მასის 32,0 % და 26,7 %).

დაბალი ოლეფინების წარმოების დონე

ქვემოთ ცხრილებში მოყვანილია ჟურნალ Oil and Gas Journal-ის ყოველწლიური ანგარიშის მონაცემები, რომელიც ახასიათებს დაბალი ოლეფინების წარმოების დონის განვითარებას.

ცხრილი 2 — ეთილენის მწარმოებელი - უდიდესი ქვეყნები მსოფლიოში

ქვეყანა	სიმძლავრე, ათ. ტ/წელში
აშშ	27653
იაპონია	7576
საუდის არაბეთი	5640
სამხრეთ კორეა	5450
გერმანია	5415
კანადა	5377
ჩინეთი	4988
ნიდერლანდები	3900
საფრანგეთი	3433
რუსეთის ფედერაცია	2810

ცხრილი 3 — ეთილენის მწარმოებელი - მსოფლიოს უდუდესი კომპანიები 

კომპანია	სიმძლავრე, ათ. ტ/წელში
Dow Chemical Co.	12900
Exxon Mobil Corp.	11467
Shell Chemicals Ltd.	8432
Saudi Basic Industries Corp.	6890
Equistar Chemical LP	4880
BP PLC	6009
Chevron Phillips Chemicals Co.	3993
Sinopec	3505
Atofina	5653
Nova Chemicals Corp.	3537

ცხრილი 4 — მსოფლიოში უდიდესი ეთილენის კომპლექსები

კომპანია	ადგილმდებარეობა	სიმძლავრე ათ.ტ/წელში
Nova Chemicals Corp.	ჯოფრი, ალბერტას პროვ., კანადა	2818
Arabian Petrochemical Co.	ჯუბეილი, საუდის არაბეთი	2250
Exxon Mobil Chemical Corp.	ბეითაუნი, ტეხასის შტ. აშშ	2197
Chevron Phillips Chemicals Co.	სუინი, ტეხასის შტ. აშშ	1905
Equistar Chemical LP	ჩენელვიუ, ტეხასის შტ. აშშ	1750
Dow Chemical Co.	ტერნეზენი, ნიდერლანდები	1750
Yanbu Petrochemical Co.	იანბუ, საუდის არაბეთი	1705
Shell Chemicals Ltd.	ნორკო, ლუიზიანის შტ. აშშ	1556
Dow Chemical Co.	ფრიპორტი, ტეხასის შტ. აშშ	1540
Formoza Plastics Corp. USA	პოინტ-კომფორტი, ტეხასის შტ. აშშ	1530

მერქნის პიროლიზი

პიროლიზი — პირველი პროცესია, ხის წვის დროს. ალის ენები წარმოიქმნებიან არა ხის წვის გამო, არამედ პიროლიზის პროდუქტების აირების გამო. მერქნის პიროლიზის დროს (450—500 °C) წარმოიქმნება მთელი რიდი ნივთიერებები, როგორებიცაა: ხის ნახშირი, მეთილის სპირტი, ძმარმჟავა, აცეტონი, ფისები და სხ.

მერქნის გაზიფიკაციის პროცესი (პიროლიზი) მიმდინარეობს ქვაბის ზედა კამერაში (ჩასატვირთ სივრცეში) სიმხურვალის ზემოქმედების ქვეშ და ჰაერის შეზღუდული რაოდენობის დაშვებით. გაჩენილი მერქნის აირი მიედინება სიმხურვალის ფენის გავლით, აღწევს ჭავლს სადაც ერევა მეორად ჰაერს. ამ პრინციპით მუშაობს პიროლიზის ქვაბები RTG BIO.

                                                                 შებოლვა

იხ. ძირითადი სტატია: შებოლვა

მერქნის პიროლიზის პროცესის საფუძველზე (ყველაზე მეტად იყენებენ მურყანის, თხმელას) მიმდინარეობს სხვადასხვაგვარი საკვები პროდუქტების შებოლვა. სწორი იქნება თუ ამ პროცესს უწოდებთ ნაწილობრივ დაჟანგვას ან ჟანგვით პიროლიზს, რადგანაც ის მიმდინარეობს ჰაერის შეზღუდული მიწოდებით. დამტკიცებულია, რომ შებოლვის ეს მეთოდი ადამიანის ორგანიზმისათვის არც თუ ისე უვნებელია, რადგანაც ჟანგვადი პიროლიზის დროს წარმოიქმნება და საკვებში ხვდება საშიში კანცეროგენები, როგორებიცაა 3,4-ბენზპირენი.

ნარჩენებისა და ნაგვის პიროლიზი

არსებობს პროექტები საყოფაცხოვრებო ნაგავის პიროლიზით განადგურებისა. სიძნელეები საბურავების პლასტმასების და სხვა ორგანული ნარჩენების პიროლიზის ორგანიზაციაში დაკავშირებულია არა პიროლიზის ტექნილოგიასთან, რომელიც არ განსხვავდება სხვა მყარი მასალების თერმული დამუშავებისაგან. პრობლემა ის არის, რომ ნარჩენების უმრავლესობის შემადგენლობაში არის ფოსფორი, ქლორი და გოგირდი. გოგირდის და ფოსფორის ჟანგები დაფრინავენ და ზიანს აყენებენ გარემოს. ქლორი აქტიურად რეაგირებს პიროლიზის ორგანულ პროდუქტებთან საწამლავი მდგრადი ნაერთების წარმოქმნით (მაგალითად — დიოქსინები). ამ ნაერთების კვამლიდან დაჭერის პროცესი არც თუ ისე იაფი საქმეა და რთულიცაა. დაცვეთილი საბურავების და ექსპლუატაციიდან გამოსული რეზინოტექნიკური ნაკეთობების უტილიზაცია მეტად დიდი ეკოლოგიური და ეკონომიკური მნიშვნელობის პრობლემაა მსოფლიოს ყველა განვითარებული ქვეყნისათვის. ხოლო ნავთობის ბუნებრივი რესურსების შეუქცევადობა კარნახობს მეორადი რესურსების მაქსიმალურად ეფექტურად გამოყენების აუცილებლობას, ანუ ნაგავის გორების ნაცვლად ჩვენ შეგვეძლო მიგვეღო რეგიონისათვის ახალი დარგი - ნარჩენების კომერციული გადამუშავება.

საბურავები და პოლიმერები წარმოადგენენ ღირებულ ნედლეულს, დაბალტემპერატურული პიროლიზის (500 °C-მდე) მეთოდით მათი გადამუშავების შედეგად, ნახშირწყალბადების თხევადი ფრაქციები მიიღება (სინთეთიკური ნავთობი), ნახშირბადიანი ნარჩენი (ტექნიკური ნახშირბადი), მეტალოკორდი და საწვავი აირი. ამავე დროს თუკი დავსწვავთ 1 ტ. საბურავს, მაშინ ატმოსფეროში გამოიყოფა 270 კგ ჭვარტლი და 450 კგ ტოქსიკური აირი.

                                                        ნახშირის პიროლიზი

ისეთი ენერგომატარებლების გაძვირების პირობებში როგორიცაა აირი და საწვავი ზეთი, ხდება უფრო აქტუალური მყარი საწვავების გაზიფიკაციის საკითხი, კერძოდ კი ნახშირის. ახლა არსებობენ ნახშირის ორსტადიანი წვის დანადგარები. სადაც პირველ ეტაპზე ხდება ნახშირის გაზიფიკაციის (პიროლიზის) პირობების შექმნა, მეორე ეტაპზე ხდება მიღებული გენერატორული აირის უშუალო წვა. ნახშირის გაზიფიკაცია (პიროლიზი) ნახშირწყლის საწვავის სახით იძლევა საშუალებას თავდაპირველი ნახშირის თბოწარმოქმნის გაზრდას.

იხ. ვიდეო Biomass pyrolysis process

CAESAR (თსდ)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -                                                  სამხედრო თემატიკა 

            CAESAR (თსდ - თვითმავალი საარტელერიო დანადგარი) - ცეზარი

ფრნგ. -  Camion équipé d'un système d'artillerie, გამოითქმის Cesar ან Caesar) - 155 მმ-იანი თვითმავალი საარტილერიო დანადგარი, შემუშავებული და წარმოებული Nexter-ის მიერ.

ჰაუბიცის პირველი ნიმუში აჩვენეს 1994 წელს. 2000 წელს ხელი მოეწერა კონტრაქტს საფრანგეთის შეიარაღებული ძალებისთვის Unimog U2450L (6 × 6) Mercedes-Benz მანქანის შასიზე ხუთი ერთეულის მიწოდებაზე. პირველი ერთეულები მიწოდებული იქნა 2002 წლის ბოლოს.

2003 წლის ბოლოს გადაწყდა ამ სისტემის შესყიდვის გაგრძელება და AUF1 თვითმავალი ჰაუბიცის მოდერნიზაციაზე უარის თქმა. 2004 წელს გაფორმდა ხელშეკრულება 2011 წლისთვის საფრანგეთის არმიისთვის 72 CAESAR-ის თვითმავალი ჰაუბიცის მიწოდებაზე. საფუძვლად შეირჩა შასი Sherpa 10 (6 × 6) Renault Trucks-ისგან. 2006 წელს დაიდო ხელშეკრულება ტაილანდის სახმელეთო ძალებისთვის 18 იარაღის მიწოდებაზე. 2006 წელს ხელი მოეწერა ხელშეკრულებას საუდის არაბეთის ეროვნული გვარდიისთვის 72 იარაღის მიწოდებაზე SOFRAME-UNIMOG შასიზე (6 × 6).

იხ. ვიდეო ჩეხეთმა უარი განაცხადა საკუთარი წარმოების თსდ დანაზე  და ფრანგული აღნიშნული მოდელს შეიძენს თავიდან დანას მოდერნიზაცია განიხილებოდა მაგრამ საბოლოოდ ამაზეც უარი თქვეს

თვითმავალი საარტილერიო დანადგარი ბორბლიანი შასი Renault Sherpa 10 (6 × 6) ეკიპაჟის კაბინა წინ და საარტილერიო იარაღი ღიად დამონტაჟებული უკანა მხარეს. კაბინა დაჯავშნულია და უზრუნველყოფს დაცვას 7,62 მმ-მდე კალიბრის ტყვიებისა და ჭურვის ფრაგმენტებისგან. ტევადობა - 5 ადამიანი. არის კონდიცირების სისტემა. შეიარაღება: 155 მმ TR F1 იარაღის მოდერნიზებული ვერსია. ლულის სიგრძე 52 კალიბრია. ინსტალაცია აღჭურვილია Sigma-30 ხანძარსაწინააღმდეგო სისტემით, რომელიც მოიცავს NAVSTAR სანავიგაციო სისტემის მიმღებს. არის ჭურვის ავტომატური კვების სისტემა. თოფის სროლის მაქსიმალური სიჩქარეა 6 rds/წთ. მართვის სისტემის დრაივები - ჰიდრავლიკური (მთავარი) და მექანიკური (დამხმარე). ჰორიზონტალური ხელმძღვანელობის კუთხე ვერტიკალური სახელმძღვანელო კუთხით 17-დან 66 გრადუსამდე. არის 34 გრადუსი, ხოლო პირდაპირი სროლისას (ვერტიკალური მართვის კუთხეები −3-დან +10 გრადუსამდე) - 48 გრადუსი. თოფის დამიზნება ხორციელდება ცეცხლის მართვის სისტემის გამოყენებით ავტომატურ რეჟიმში, ასევე შეიძლება განხორციელდეს ხელით ოპტიკური ინსტრუმენტების გამოყენებით. სროლისთვის გამოიყენება ფეთქებადი ფრაგმენტაციის, კასეტური, კვამლის, განათების ჭურვები, აქტიურ-სარაკეტო ჭურვები, აგრეთვე ტანკსაწინააღმდეგო მართვადი BONUS ჭურვები. აქტიური სარაკეტო ჭურვის სროლის მაქსიმალური დიაპაზონი 42 კმ-ია. სისტემის ტრანსპორტირება შესაძლებელია თვითმფრინავებით C-130, C-160, A400M.

იხ. ვიდეო

სატელიტური ინტერნეტი 2

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -    განვითარების ტეხნოლოგიები - მეტი შესაძლებლობა

             სატელიტური ინტერნეტი 

How satellite internet works. - როგორ მუშაობს სატელიტური ინტერნეტი.

პირველინაწილი იხ ბმულზე

სატელიტური საკომუნიკაციო ტექნოლოგიების გამოყენებით ინტერნეტთან წვდომის უზრუნველყოფის მეთოდი

სატელიტის საშუალებით მონაცემთა გაცვლის ორი გზა არსებობს: ცალმხრივი, ზოგჯერ მას ასევე უწოდებენ "ასიმეტრიულს" - როდესაც სატელიტური არხი გამოიყენება მონაცემთა მისაღებად, ხოლო ხელმისაწვდომი ხმელეთის არხები გამოიყენება გადაცემისთვის. ორმხრივი, ზოგჯერ ასევე უწოდებენ "სიმეტრიულს" - როდესაც სატელიტური არხები გამოიყენება როგორც მიღებისთვის, ასევე გადაცემისთვის.

იხ. ვიდეო 2022წ-ის 7 იანვარი მორიგი პარტიის სტარლინკის გაშვება კოსმოსში SpaceX 49 Starlink თანამგზავრს დედამიწის დაბალ ორბიტაზე გაუშვებს. გაშვება განხორციელდება ფლორიდაში, კენედის კოსმოსური ცენტრის გამშვები კომპლექსიდან 39A (LC-39A).

პირველი ეტაპი Falcon 9 ადრე გამოიყენებოდა GPS III-4, GPS III-5 და Inspiration4 გაშვებისთვის. გაყოფის შემდეგ, Falcon 9 დაეშვება A Shortfall of Gravitas

ორმხრივი სატელიტური ინტერნეტი ნიშნავს მონაცემთა მიღებას თანამგზავრიდან და უკან გაგზავნას ასევე თანამგზავრის საშუალებით. ეს მეთოდი ძალიან მაღალი ხარისხისაა, რადგან ის საშუალებას გაძლევთ მიაღწიოთ მაღალ სიჩქარეს გადაცემისა და გაგზავნის დროს, მაგრამ საკმაოდ ძვირია და მოითხოვს რადიოგადამცემი აღჭურვილობის ნებართვის მოპოვებას (თუმცა, პროვაიდერი ხშირად იღებს ამ უკანასკნელს). ორმხრივი ინტერნეტის მაღალი ღირებულება სავსებით გამართლებულია, პირველ რიგში, ბევრად უფრო საიმედო კავშირის გამო. ცალმხრივი წვდომისგან განსხვავებით, ორმხრივი სატელიტური ინტერნეტი არ საჭიროებს დამატებით რესურსებს გარდა ელექტრომომარაგებისა. "ორმხრივი" სატელიტური ინტერნეტის მახასიათებელია საკომუნიკაციო არხზე საკმაოდ დიდი შეფერხება. სანამ სიგნალი არ მიაღწევს აბონენტს თანამგზავრზე და თანამგზავრიდან ცენტრალურ სატელიტურ საკომუნიკაციო სადგურამდე (ჰაბამდე), დასჭირდება დაახლოებით 250 ms. იგივე თანხაა საჭირო უკან მოგზაურობისთვის. პლუს გარდაუვალი შეფერხებები სიგნალის დამუშავებაში და "ინტერნეტში" გასვლის მიზნით. შედეგად, პინგ დრო ორმხრივ სატელიტურ არხზე არის დაახლოებით 600 ms ან მეტი. ეს გარკვეულ სპეციფიკას აწესებს სატელიტური ინტერნეტის საშუალებით აპლიკაციების მუშაობას. ეს განსაკუთრებით ეხება ონლაინ თამაშებს რეალურ დროში და IP ტელეფონში.
კიდევ ერთი თვისება ის არის, რომ სხვადასხვა მწარმოებლის აღჭურვილობა პრაქტიკულად შეუთავსებელია ერთმანეთთან. ანუ, თუ თქვენ შეარჩიეთ ერთი ოპერატორი, რომელიც მუშაობს გარკვეული ტიპის აღჭურვილობაზე, მაშინ შეგიძლიათ გადახვიდეთ ოპერატორზე მხოლოდ იმავე აღჭურვილობის გამოყენებით. სხვადასხვა მწარმოებლის აღჭურვილობის თავსებადობის განხორციელების მცდელობამ (DVB-RCS სტანდარტი) მხარი დაუჭირა კომპანიების ძალიან მცირე რაოდენობას და დღეს ეს უფრო სხვა "პირადი" ტექნოლოგიაა, ვიდრე ზოგადად მიღებული სტანდარტი.

ორმხრივი სატელიტური ინტერნეტ ანტენა Ka- დიაპაზონისთვის

გადამცემი-მიმღები ანტენა მნიშვნელოვნად განსხვავდება "მიმღები" სატელიტური ანტენებისგან, უპირველეს ყოვლისა, წარმოების სიზუსტის, მექანიკური სიძლიერის და საკმაოდ მძიმე საკვების და მაღალი სიხშირის ერთეულის დამონტაჟების მოთხოვნით, ამიტომ იგი შესამჩნევად მძიმე და ძვირი. ყველაზე ხშირად გამოიყენება Ku-band, რომელიც ტრადიციულად მოითხოვს ანტენებს დიამეტრით 1.2 - 1.8 მეტრი, ახლახან ხელმისაწვდომი გახდა სერვისები 0.8 - 0.9 მეტრიანი ანტენებით (ზომა განისაზღვრება მოთხოვნებით არა მხოლოდ მიღებაზე, არამედ გადაცემა). ასევე ბოლო წლებში, Ka-band ხელმისაწვდომი გახდა მომსახურების მიწოდებისთვის, სადაც გამოიყენება უფრო მცირე დიამეტრის ანტენები (დაახლოებით 0,7 - 0,8 მეტრი). მაღალი სიხშირის აღჭურვილობა - გადამცემი განყოფილება BUC (დაბლოკვის კონვერტორი) და მიმღები ბლოკი LNB (დაბალ ხმაურის ბლოკი) დამონტაჟებულია ანტენის კვებაზე. რუსეთში გამოყენებული გადამცემის (BUC) სიმძლავრე შემოიფარგლება 2 ვატით, წინააღმდეგ შემთხვევაში ნებართვის მიღების პროცედურა ბევრად უფრო რთული და ძვირი ხდება. როგორც წესი, BUC და LNB უნივერსალურია, ანუ ისინი არ არიან მიბმული სატელიტურ ტერმინალთან. თუმცა, ზოგიერთი მწარმოებელი, როგორიცაა Hughes და Newtec, იყენებს საკუთარ BUC-ებსა და LNB-ებს, რომლებიც არ არის თავსებადი სხვა მწარმოებლების აღჭურვილობასთან. სატელიტური ტერმინალი (მოდემი) არის "ორმხრივი" სატელიტური წვდომის მთავარი მოწყობილობა. უზრუნველყოფს სატელიტური სიგნალის მიღებას და გადაცემას, სატელიტური ინტერნეტ ოპერატორის ცენტრალურ კვანძთან ურთიერთქმედებას და ტრაფიკის გადაცემას მომხმარებლის ლოკალურ ქსელში. როგორც წესი, მომხმარებლის დასაკავშირებლად გამოიყენება 10 / 100Base-T Ethernet ინტერფეისი. ტერმინალი შეიძლება დაერთოს როგორც ერთ კომპიუტერს, ასევე მთელ ლოკალურ ქსელს, რისთვისაც უზრუნველყოფილი იქნება სატელიტური ინტერნეტით წვდომა.

სატელიტური მოდემები, მარცხნიდან მარჯვნივ: Viasat SurfBeam 2 (Ka-Sat tooway), Viasat Linkstar, Istar UHP-1000, Newtec MDM2200

თანამგზავრები გაუშვა WINDS თანამგზავრი გაუშვა 2008 წლის 23 თებერვალს. WINDS თანამგზავრი გამოიყენება იაპონიასა და აზია-წყნარი ოკეანის რეგიონში ფართოზოლოვანი ინტერნეტ სერვისების უზრუნველსაყოფად. სატელიტი უზრუნველყოფს მაქსიმალურ სიჩქარეს 155 მბიტ/წმ-მდე და 6 მბიტ/წმ-მდე რეზიდენციებში 45 სმ დიაფრაგმის ანტენით და 1.2 გბიტ/წმ კავშირით ბიზნესებთან 5 მეტრიანი ანტენით. მან მიაღწია დიზაინის სიცოცხლის ხანგრძლივობას. SkyTerra-1 ამოქმედდა 2010 წლის ნოემბრის შუა რიცხვებში, რომელიც უზრუნველყოფდა ჩრდილოეთ ამერიკას, ხოლო Hylas-1 გაშვებული იქნა 2010 წლის ნოემბერში, რომელიც მიზნად ისახავდა ევროპას. 2010 წლის 26 დეკემბერს Eutelsat-ის KA-SAT ამოქმედდა. ის ფარავს ევროპის კონტინენტს 80 ლაქოვანი სხივით — ფოკუსირებული სიგნალებით, რომლებიც მოიცავს რამდენიმე ასეულ კილომეტრს ევროპისა და ხმელთაშუა ზღვის მასშტაბით. წერტილოვანი სხივები იძლევა საშუალებას, რომ სიხშირეები ეფექტურად გამოიყენონ მრავალ რეგიონში ჩარევის გარეშე. შედეგი არის გაზრდილი ტევადობა. თითოეულ წერტილოვან სხივს აქვს საერთო სიმძლავრე 900 მბიტი/წმ, ხოლო მთლიანი თანამგზავრის სიმძლავრე იქნება 70 გბიტი/წმ. ViaSat-1 ამოქმედდა 2011 წლის 19 ოქტომბერს ბაიკონურიდან, ყაზახეთი, რომელიც გთავაზობთ 140 გბიტ/წმ მთლიან გამტარუნარიანობას, Exede ინტერნეტ სერვისის მეშვეობით. JetBlue Airways-ის მგზავრებს შეუძლიათ ამ სერვისით სარგებლობა 2015 წლიდან.[53] სერვისი ასევე გაფართოვდა United Airlines, American Airlines, Scandinavian Airlines, Virgin America და Qantas. EchoStar XVII თანამგზავრი გაუშვა 2012 წლის 5 ივლისს Arianespace-ის მიერ და განთავსდა მის მუდმივ გეოსინქრონულ ორბიტალურ ჭრილში დასავლეთის გრძედის 107,1°-ით, რომელიც ემსახურება HughesNet-ს. ამ Ka-band თანამგზავრს აქვს 100 გბიტ/წმ გამტარუნარიანობა. 2013 წლიდან O3b სატელიტური თანავარსკვლავედი აცხადებს 238 ms-მდე ორმხრივი მოგზაურობის შეყოვნებას მონაცემთა სერვისებისთვის. 2015 და 2016 წლებში ავსტრალიის მთავრობამ გაუშვა ორი თანამგზავრი რეგიონალური ავსტრალიელებისთვის და გარე ტერიტორიების მაცხოვრებლებისთვის ინტერნეტით, როგორიცაა ნორფოლკის კუნძული და შობის კუნძული. დედამიწის დაბალი ორბიტა 2022 წლის მარტის მდგომარეობით, დაახლოებით 2300 თანამგზავრი გაშვებულია Starlink-ისთვის და 400 თანავარსკვლავედის OneWeb-ისთვის. SpaceX-მა თავისი Starlink სისტემის 250,000 მომხმარებლის შესახებ განაცხადა
იხ. ვიდეო სტრალინკის მორიგი პარტიის გაშვება წელს 4 - 5 ჯგუფი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         კიოლნის კარნავალი 

(გერმ. Kölner Karneval) არის ხალხური ფესტივალი, რომელიც პოპულარულია არა მხოლოდ კიოლნში და რაინის რეგიონში, არამედ მთელ გერმანიაში. დასახელებულია ყველაზე ცნობილ კარნავალებს შორის 11 ნოემბერს, 11 საათსა და 11 წუთში, კიოლნში იწყება "მეხუთე სეზონი" - კარნავალის სეზონი იხსნება მის დასრულებამდე აღდგომის დღესასწაულამდე ერთი და ნახევარი თვით ადრე (გერმანული Ostern).

ერთ-ერთი ვერსიით, რიცხვი „თერთმეტი“ (გერმანული ელფი) მნიშვნელოვანია კარნავალისთვის, ვინაიდან მისი გაშიფვრა შესაძლებელია როგორც აბრევიატურა ELF (Egalite, Liberte, Fraternite) - თანასწორობა, თავისუფლება, ძმობა. „მეხუთე სეზონში“ დასაშვებია სხვადასხვა ექსცენტრიულობა, იუმორი და სატირა, დაცინვა თუნდაც ხელისუფლებაში მყოფთათვის.

ნიღბები 2012 წლის კარნავალის აღლუმზე

კიოლნის ფოლკლორული ფესტივალების ხუმრობითი ხასიათი დაკავშირებულია თავად ქალაქის ისტორიასთან, რომელიც იმპერიის დროს იყო რომის კოლონია და მემკვიდრეობით ერგო ძველი სატურნალიას ტრადიციებს, როდესაც მონები უფლებებში თანაბარი იყვნენ ბატონებთან.

ვენეციურმა კარნავალმა ასევე დიდი გავლენა მოახდინა რაინზე არდადეგების ჯამბაზურ და მასკარადულ ბუნებაზე, რისთვისაც კიოლნს მეტსახელად გერმანული ვენეცია ​​ეწოდა. 1823 წლიდან, არდადეგების ორგანიზების გასაადვილებლად, დაიწყო კარნავალის კომიტეტის არჩევა, რომლის შემადგენლობა შეიცვალა ტრიუმვირატის (კიოლნის კარნავალი სამების) დამყარებამდე: ქალწული, პრინცი, გლეხი. უფრო მეტიც, ყველა როლს, მათ შორის ქალწულებს, მამაკაცები ასრულებენ როგორც ადრე, ისე დღეს.

იხ. ვიდეო Kölner Karneval - Das Erlebnis

In Köln sorgt der Karneval pro Karnevalssession für einen durchschnittlichen Gesamtumsatz von mehr als 460 Millionen Euro, wovon 165 Millionen Euro auf Gastronomie/Hotellerie und 75 Millionen auf den Transport entfallen. Für ihre Kostümierungen geben die Kölner Jecken rund 85 Millionen Euro aus. Die Stadt Köln und die umliegenden Kommunen vereinnahmen rund um den Karneval in wenigen Wochen bis zu fünf Millionen Euro an zusätzlichen Gewerbesteuern. Dem Institut der deutschen Wirtschaft zufolge ist der Kölner Karneval ein ernstzunehmender bedeutender kommerzieller Wirtschaftsfaktor, denn 3.000 Firmen beliefern die Narren, allein 15 Unternehmen stellen ausschließlich Karnevalsutensilien her. Jährlich prasseln 330 Tonnen Bonbons, 700.000 Schokoladentafeln und 220.000 Pralinenschachteln auf die Jecken herunter. Finanziert wird der Karneval hauptsächlich durch Sponsoren, Einnahmen aus Veranstaltungen und Spenden, da die öffentlichen Kassen den Karneval kaum unterstützen können. Mit 480 Vereinen ist Köln die Karnevalshochburg schlechthin. 1,5 Millionen Besucher reisen eigens wegen des Karnevals an, insbesondere Belgier, Franzosen und Niederländer; auf etwa 8 Millionen Euro belaufen sich die Gesamteinnahmen im städtischen Haushalt. Einer Studie der Unternehmensberatung Boston Consulting Group (BCG) im Auftrag des Festkomitees Kölner Karneval zufolge trug der Kölner Karneval im Jahr 2008 zum Erhalt von rund 5.000 Arbeitsplätzen in der Region bei. Allein die Taxifahrer beförderten laut BCG 540.000 Mal Karnevalisten an die Schauplätze der Feierlichkeiten. Rund 957.000 Kneipenbesucher bescherten den Gastwirten einen Umsatz von fast 48 Millionen Euro.

იხ. ვიდეო მთელი კიოლნი თავდაყირა დგას

Ganz Köln steht Kopf - Megaevent Rosenmontagszug – Doku HD

Am Rosenmontag zieht in Köln Deutschlands größter Karnevalsumzug durch die Stadt. Ein Jahr lang laufen die Vorbereitungen. Eine Million Jecke feiern am Zugweg. Die Fernsehbilder gehen um die ganze Welt: Aufnahmen prächtiger Motivwagen, vieler bunter Fußgruppen, der Traditionscorps und der karnevalsbegeisterten Kölner. Mit aufwendigen Filmaufnahmen sind außergewöhnlich Bilder entstanden, aus der Luft, aus der Zuschauerperspektive, vom Wagen aus und direkt am Zugweg. Durch sie erlebt man die riesige Kraftanstrengung, die monatelange Vorbereitung der rund 12.000 Teilnehmer.