ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                        MGM-140 ATACMS

რაკეტის გაშვება  ATACMS с ПУ M270 MLRS

ინგლ. Army TACtical Missile System - სიტყვასიტყვით Army Tactical Missile System) არის ამერიკული ოპერატიულ-ტაქტიკური სარაკეტო სისტემა, რომელიც წარმოებულია Lockheed Martin-ის მიერ ბალისტიკური რაკეტით. მოკლე დისტანციური ბალისტიკური რაკეტა, რომლის აღჭურვილობის სხვადასხვა ვარიანტები ინდექსირებულია აშშ-ს თავდაცვის დეპარტამენტის MGM-140, MGM-164 და MGM-168 მიერ.გამოცდის დაწყება -  1988, ერთი ერთეულის ღირებულება - $2,3მლნ - მდე 2010წ., ექსპლუატაციის წლები 1991წ.

სატრანსპორტო და გაშვების კონტეინერში ATACMS რაკეტას აქვს M39 ინდექსი.

განვითარება დაიწყო 1982 წელს, როდესაც აშშ-ს არმიის CSWS პროგრამა (ინგლ. Corps Support Weapon System, სიტყვასიტყვით "Weapon Support System for Troops", ამოქმედდა 1980 წელს, როგორც MGM-52 "Lance"-ის მემკვიდრე) და აშშ-ის საჰაერო ძალების CSW პროგრამა. (eng. Conventional Standoff Weapon) გაერთიანებულია JTACMS პროგრამაში (ინგლ. Joint TACMS, სიტყვასიტყვით Unified Tactical Missile System).

1985 წელს, რამდენიმე კომპანიასთან წინასწარი განვითარების კონტრაქტების გაფორმების შემდეგ, აშშ-ს საჰაერო ძალები გამოვიდა პროგრამიდან, რის შემდეგაც მას ეწოდა ATACMS (Army TACMS).

1986 წლის მაისში, ATACMS-ის განვითარების მთავარი კონტრაქტი გაფორმდა Ling-Temco-Vought-თან (LTV) (MGM-52 "Lance"-ის შემქმნელი), ამის შემდეგ მალევე რაკეტას მიენიჭა MGM-140 ინდექსი. XMGM-140A რაკეტის პირველი საცდელი გაშვება განხორციელდა 1988 წლის 26 აპრილს, ხოლო იმავე წლის დეკემბერში დაიწყო მცირე სერიის წარმოება.

MGM-140A ATACMS-ის ექსპლუატაცია დაიწყო 1991 წლის იანვარში, ამავდროულად დაიწყო MGM-52 Lance OTRK-ის გამოცვლა.

1992 წელს LTV შეიძინა Loral Corporation[en]-მა, ჩამოაყალიბა Loral Vought Systems, რომელიც თავის მხრივ შეიძინა Lockheed Martin-მა 1996 წელს.

2010-იანი წლების შუა ხანებში აშშ-ს თავდაცვის დეპარტამენტმა მიიღო ფუნდამენტური გადაწყვეტილება კასეტური ქობინების წარმოებასა და გამოყენებაზე ეტაპობრივად შეწყვეტის შესახებ. ასეთი გეგმები შეუძლებელს ხდის ოთხი არსებულიდან სამი ტიპის ATACMS რაკეტის ექსპლუატაციის გაგრძელებას. თუმცა, ჯარს ჯერ კიდევ სჭირდება ამ კლასის იარაღი და, შედეგად, დაიწყო ახალი პროგრამა, მისი მიზანი იყო არსებული ნიმუშების ღრმა მოდერნიზაცია, რომელიც აღარ აკმაყოფილებს ახალ მოთხოვნებს. ახალი პროექტის ფარგლებში Lockheed Martin-ს მოეთხოვებოდა არსებული MGM-140A / ATACMS Block 1 და MGM-140B / ATACMS Block 2 რაკეტების განახლებული ვერსიების შექმნა. არსებული ნიმუშების დიზაინზე დაფუძნებულმა პერსპექტიულმა ტაქტიკურმა რაკეტამ მიიღო ოფიციალური აღნიშვნა. M57A1. M57A1 პროდუქციის წარმოების მთავარი გზა იქნება დეკომისირებული MGM-140A/B ოპერატიულ-ტაქტიკური რაკეტების შეკეთება და მოდერნიზაცია.

2020 წლის ბოლოს - ATACMS-ის განახლებაზე და გემსაწინააღმდეგო შესაძლებლობების მინიჭებაზე მუშაობა შეჩერებულია. სამაგიეროდ, ძალისხმევა მიმართული იქნება საშუალო დისტანციის რაკეტის და ეგრეთ წოდებული ზუსტი დარტყმის რაკეტის შემუშავებაზე (Precision Strike Missile ) (ადრე შეერთებული შტატები ვერ შექმნიდა ასეთ იარაღს, რადგან ის არღვევდა შუალედურს. - რადიუსის ბირთვული ძალების ხელშეკრულება).

საბრძოლო გამოყენება

ყურის ომი (1991)

ATACMS პირველად გამოიყენეს ოპერაციის Desert Storm-ის დროს. საერთო ჯამში, 32 MGM-140A რაკეტა M270 MLRS გამშვებით გაშვებული იქნა ერაყის სამიზნეების წინააღმდეგ .

ერაყის ომი (2003-2011)

ოპერაცია ერაყის თავისუფლების დროს 450-ზე მეტი რაკეტაა გასროლილი.

იხ. ვიდეო - MGM-140 ATACMS Short-range ballistic missile - 

The ATACMS (Army TACtical Missile System) is a US short-range ballistic missile system, and is the only weapon of this type still operational in the US military. It is also designated M39 by the US Army, and its DoD designation is MGM-140. This weapon complements the US military's rocket artillery systems, effectively closing the gap between artillery systems used by ground forces, and the aircraft and cruise missiles used by air and naval forces.

   In fact, it is not entirely accurate to classify the ATACMS as a "ballistic missile", as this classification implies that the projectile flies on a ballistic trajectory. While the ATACMS does assume a ballistic arc to its target, it also performs a series of rapid and sudden turns and course corrections on the way to its aimpoint. This is a deliberate function of the ATACMS, as this seemingly erratic flight behavior makes it exceptionally difficult to track or intercept. This class of weapon is thus widely referred to as a "quasi-ballistic missile", though the US Army has also referred to the ATACMS as a "maneuvering missile".

   This weapon is not unique in being a quasi-ballistic missile, however. Numerous other ballistic missiles have similar capabilities, including the DF-21S (CSS-5), Hades, OTR-23 Oka (SS-23 Spider), LORA, and Dhanush. The OTR-21 Tochka (SS-21 Scarab) was the first weapon of this type to achieve operational service.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       სამკურნალო ტუხტი     

ლათ. -  Althaea officinalis) — მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე; ტუხტის გვარის წარმომადგენელი ბალბასებრთა ოჯახისა (ლათ. Malvaceae). გამოიყენება მისი გარეთა ქერქის გაფცქვნის შედეგად მიღებული გამშრალი ფესვი, ყვავილი, ფოთოლი. სასაქონლო სახელწოდება: Radix Althaeae — ტუხტის ფესვები; Folium Althaeae — ტუხტის ფოთოლი.

კულტურიდან, იშვიათად ველური ნაკრებიდან. სააფთიაქო საქონლის დიდი ნაწილი ავსტრალიური წარმოშობისაა.

ტუხტის ყველა ნაწილი შეიცავს 10-დან 15 პროცენტამდე მაღალხარისხოვან ლორწოვან ნივთიერებას და ძირითადად გამოიყენება სასუნთქი გზების ანთებითი დაავადებების სამკურნალოდ. მაგრამ მას არ გააჩნია ნახველის ამოღების ხელშემწყობი მოქმედება. ფოთოლსა და ყვავილში ლორწოს შემცველობა შეადგენს 6-9 პროცენტს. ჩაი მზადდება ოთახის ტემპერატურაზე, რათა არ შესქელდეს მასში უხვად არსებული სახამებელი და მის ქმედითუნარიანობაზე შემაფერხებელი გავლენა არ მოახდინოს.

ფესვების ლორწო ლოკალიზებულია ქერქის ლორწოვან უჯრედებში. აქ საქმე გვაქვს პოლიგლიკონის ლორწოსთან, რომლის საქარიდულ კომპონენტებს სხვა დანარჩენთან ერთად წარმოადგენენ რამნოზა, გალაქტოზა და გალაქტურონის მჟავა.

შემოდგომაზე საჭიროა ნაკელის შეტანა. მოთხოვნა აზოტზე შეადგენს 60 კგ/ჰა–ზე. 70 კგ — P₂O₅ და 120 კგ — K₂O აკმაყოფილებენ აღნიშნული საკვები ნივთიერებების მოთხოვნას. კალიუმის სასუქი შეიძლება შეიცავდეს ქლორიდებს.

ამ თვალსაზრისით სამკურნალო ტუხტს არ გააჩნია რამე განსაკუთრებული პრეტენზიები. განსაკუთრებით ვარგისია ღრმა, ახალი, ნაკლებ ქვაღორღიანი ნიადაგი. უვარგისია ძნელადდასამუშავებელი ადგილი. ბალბასებრთა შემდეგ საჭიროა დაიცვას მიწის დასვენების 4-წლიანი პაუზა. სათოხნი კულტურები წარმოადგენენ საუკეთესო წინამორბედს.

სამკურნალო ტუხტის ფესვების წარმოების მიზნით, უმჯობესია მისი კვლებად თესვა. ეს შესაძლებელია ღია გრუნტში, აპრილის დასაწყისიდან. აღმოცენებამდე საჭიროა 2-დან 3 კვირა. ივნისში, როცა ნაზარდი 8-10 სმ–ს მიაღწევს, შესაძლოა მისი საბოლოო ადგილზე გადარგვა. აღმოსავლეთ ავსტრიაში დამკვიდრდა კიდეც დარგვის ვადა; ესაა მომდევნო წლის მარტი–აპრილი. დარგვის ეს ვადა იძლევა ძლიერი ნერგების გარანტიას, რაც ხელსაყრელ გავლენას ახდენს ფესვების მოსავლიანობაზე. მუყაოს ქოთანში ან დაპრესილი მიწის კუბებში, თებერვლის ბოლო რიცხვებიდან კი მიწის ქვეშ წინა კულტურის გამოყვანის შემთხვევაში შესაძლებელია მისი აპრილის ბოლოსთვის გადარგვა და იმავე წელს მოსავლის აღება. ღია გრუნტში თესვა უპირველეს ყოვლისა ვარგისია ფოთლების ან ღეროების მოპოვების მიზნით. თესვის ნორმა შეადგენს 6 კგ. გარჩეულ თესლს ჰექტარზე. თესვის სიღრმეა 1 სმ. მწკრივებს შორის მანძილი — დაახლოებით 30 სმ. მრავალწლიანი სარგებლობისას შესაძლებელია თითო ჭრა წელიწადში. შესაძლებელია აგრეთვე გამრავლება ფესვის ნაწილებით. მათი მოპოვება ხდება მოსავლის აღების შემდეგ, ფესურას დაჭრის გზით. ფესვის ნაჭრებს საჭიროა გააჩნდეთ ერთი ან ორი კვირტი და თითო ნაჭერი ფესურას სიგრძე შეადგენდეს მინიმუმ 3 სმ–ს. სხვათა შორის, უნდა გაიზარდოს აგრეთვე დაკეპილი ფესურებიც, თუ მათი სიგრძე 5-10 სმ–ს შეადგენს და დაირგვება 10 სმ–ის სიღრმეზე, შემდეგ კი დაიტკეპნება. იმ კულტურებიდან, რომლებიც განსაზღვრულია ფესვის მისაღებად, შესაძლებელია ყვავილების ან თესლის მოპოვება, მაგრამ არ უნდა განხორციელდეს ფოთლის მოსავლის აღება, რადგან ეს გამოიწვევს ფესვის მოსავლიანობის შემცირებას. კულტურის ვერტიკალური ზრდა აიოლებს საწყის ეტაპზე მექანიკური სათოხნი იარაღების გამოყენებას. ნიადაგის შემოყრა, რაც ზოგჯერ რეკომენდებულია, აძლიერებს ფესვებს და ეს განაპირობებს გაფცქვნისას ნაკლები დროის ხარჯვას. სხვათა შორის, აღნიშნული კულტურის მოსავლიანობა თითოეულ ჰექტარზე მწკრივებს შორის მანძილის სიდიდის გამო უფრო დაბალია.

ტუხტის ფესვები გამოიყენება ფხვნილის, ინფუზიის, მშრალი ექსტრაქტისა და სიროფის სახით, ბალახს იყენებენ წამლის მუკალტინის მისაღებად .

Marshmallow უკვე დიდი ხანია გამოიყენება სამედიცინო პრაქტიკაში. ამჟამად მარშმლოუს ფესვიდან მიღებული მედიკამენტები შედის სხვადასხვა ქვეყნის ფარმაკოპეებში. ეს არის წამლის მუკალტინის მთავარი აქტიური ნივთიერება.

ტუხტის ფესვებს აქვთ ამოსახველებელი, ანთების საწინააღმდეგო თვისებები, გამოიყენება სასუნთქი გზებისა და ფარინქსის მწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს, რომელსაც თან ახლავს ნახველის რთული გამოდევნა, ნუშისებრი ჯირკვლების და რბილი სასის ანთება, ტრაქეიტი.

ტუხტის  პრეპარატები გამოიყენება როგორც გარსების აგენტი კუჭის დაავადებების დროს: წყლულები, გასტრიტი, კოლიტი და ასევე დიარეისთვის. თერაპიული ეფექტი განპირობებულია დიდი რაოდენობით ლორწოვანი ნივთიერებების შემცველობით, რომლებსაც გააჩნიათ მოცულობის ეფექტი და იცავს ყელისა და კუჭ-ნაწლავის ლორწოვანი გარსის ნერვულ დაბოლოებებს სხვადასხვა ნივთიერების გამაღიზიანებელი ზემოქმედებისგან. გარდა ამისა, პრეპარატებში შემავალი ლორწოვანი ნივთიერებები ხელს უწყობს შეწოვის შენელებას და სხვადასხვა წამლების უფრო ხანგრძლივ ადგილობრივ მოქმედებას.

ალთეას ყვავილებს იყენებენ თირკმელებისა და შარდის ბუშტის დაავადებების დროს.

იგი ფართოდ გამოიყენება მრავალი ხალხის ხალხურ მედიცინაში, როგორც გარეგანი (ლოსიონი, გამრეცხი - ანთების, სიმსივნეების, დამწვრობის, ლიქენების დროს), ასევე შინაგანი (ხველის, მოწამვლის და ა.შ.) საშუალებად. ბულგარეთში, ყვავილებიდან ჩაის, დეკორქცია და ფხვნილი ფესვებიდან გამოიყენება იმავე მითითებისთვის. როგორც გარეგანი პრეპარატი გამოიყენება როგორც დამარბილებელი საშუალება (ფაფა).

მარშმელოუს, როგორც ფარმაცევტული ინდუსტრიის ნედლეულის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ბულგარელმა სელექციონერებმა შექმნეს მარშმელოუს მაღალპროდუქტიული სახეობა სახელად "რუსალკა", რომელიც მოჰყავთ ბულგარეთის ზოგიერთ ფერმაში.

იხ.  ვიდეო - Алтей лекарственный – полезные свойства

ტუხტის ფესვი ტიპიური ლორწოს შემცველი სამკურნალო მცენარეა, აქტიური ნივთიერებების რაოდენობითა და შემცველობით, თითქმის სელის თესლს უტოლდება.

ამ მცენარის პრეპარატები აადვილებს ქსოვილების სპონტანურ რეგენერაციას, ამცირებს ანთებით პროცესს, არბილებს ანთებით დაფას, როგორც დამცავი და აქვს ამოსახველებელი ეფექტი. წყლის ექსტრაქტები დიდი დოზით ფარავს კუჭის ლორწოვან გარსს, ხოლო მოქმედება და ეფექტი უკეთესია, რაც უფრო მაღალია კუჭის წვენის მჟავიანობა.

იხ. ვიდეო - Althaea officinalis

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                         ზღვის წყალი

ზღვის წყალი მალაკის სრუტეში

 დედამიწის ზედაპირზე ზღვებსა და ოკეანეებში დაგროვილი წყალი. მსოფლიო ოკეანის წყლის საერთო მოცულობა 1370 მლნ. კმ³ შეადგენს. ზღვის წყალში გახსნილის მინერალური მარილები, აირები (უმთავრესად ჟანგბადი, აზოტიმ ნახშირორჟანგი, ზოგიერთ რაიონში გოგირდწყალბადი), უმნიშვნელო რაოდენობით ორგანული ნივთიერება (1-5 მგ/ლ) და აგრეთვე ატივნარებული გაუხსნელი ორგანული და მინერალური ნაერთები.

ზღვის წყალს ახასიათებს შემდეგი ქიმიური და ფიზიკური თვისებები: მარილიანობა, რომელიც გამოისახება პრომილეთი (%₀) და უჩვენებს 1 კგ ზღვის წყალში გახსნილ მყარ ნივთიერებათა რაოდენობას გრამებით. ოკეანეში ზღვის წყლის საშუალო მარილიანობა 35%₀-მდეა; სიმკვრივე, რომელიც დამოკიდებულია ზღვის წყლის მარილიანობაზე, ტემპერატურასა და წნევაზე; კუმშვადობა, რომელიც იმდენად უმნიშვნელოა, რომ წნევის გაზრდა 1000 დეციბარით, რაც სიღრმის დაახლოებით 1 კმ-ით გადიდებას შეესაბამება, იწვევს სიმკვრივის მომატებას მხოლოდ 0,004-ით; ბგერის სიჩქარე, რომელიც მეტია, ვიდრე მტკნარ წყალში, და კიდევ მატულობს მარილიანობისა და ტემპერატურის ზრდასთან ერთად; სინათლის შთანთქმის კოეფიციენტი, რომელიც მაქსიმალურია სპექტრის ინფრაწითელ ნაწილში. ოკეანოლოგიაში ფართოდ იყენებენ აგრეთვე ზღვის წყლის შეფარდებით ელექტროგამტარობას, კუთრ სითბო-ტევადობას და სხვა.

                                                   

სტანდარტული ზღვის წყალი

ბიოგენური ელემენტები აუცილებელია ცოცხალი ორგანიზმებისთვის. მათ შორისაა ფოსფორი, აზოტი (არაორგანულ ნაერთებში) და (ზოგიერთი ორგანიზმისთვის) სილიციუმი. მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ კვალი რაოდენობით ნაპოვნი ლითონები.

ზღვის წყალში საკვები ნივთიერებების შემცველობა არ არის მუდმივი და განსხვავდება სინჯის აღების ადგილმდებარეობის, სიღრმისა და დროის მიხედვით. როგორც წესი, მათი შემცველობა მინიმალურია ზედაპირთან და იზრდება 1000-1500 მეტრამდე სიღრმეზე, სადაც აღწევს მაქსიმუმს, შემდეგ კი თანდათან ისევ იკლებს. ფოსფატის დონემ შეიძლება მკვეთრად მოიმატოს ოკეანის ფსკერთან.

ამაღლების დროს წყალი ამოდის ზედაპირზე და იქ მოაქვს თავისი საკვები ნივთიერებები.

იხ. ვიდეო - Что произойдет, если пить морскую воду? - Почти каждый человек с самого детства знает, что морскую воду пить категорически запрещено. Никто даже не задумывался почему, все просто думают, что соленая вода не вкусная. Но вы даже не догадывались, что произойдет, если выпить морской воды.

ატმოსფეროსთან შეხებისას ზღვის წყალი ცვლის ჰაერთან მასში შემავალ გაზებს: ჟანგბადს, აზოტს და ნახშირორჟანგს. იგივე აირები შედიან ზღვის წყალში ოკეანეში მომხდარი ქიმიური და ბიოლოგიური პროცესების შედეგად. ზოგიერთი აირი ოკეანეში მდინარის წყლით შემოდის.

ზღვის წყალში გახსნილი აირების რაოდენობა დამოკიდებულია მათ ხსნადობაზე და ჰაერის ნაწილობრივ წნევაზე. ტემპერატურის მატებასთან ერთად მცირდება აირების ხსნადობა და, შესაბამისად, მათი შემცველობა ზღვის წყალში.

ზღვის წყალში გახსნილი ჟანგბადისა და აზოტის თანაფარდობა განსხვავდება ატმოსფეროში მათი თანაფარდობისგან. ჟანგბადის უკეთესი ხსნადობის გამო, მისი კონცენტრაცია წყალში შედარებით მაღალია, მისი თანაფარდობა აზოტთან არის 1:2 .

ანაერობულ პირობებში წყალბადის სულფიდი შეიძლება დაგროვდეს წყალში - მაგალითად, შავ ზღვაში 200 მეტრზე მეტ სიღრმეზე..

იხ. ვიდეო - Морская вода полезна для кожи?

ზღვის წყლის სიმკვრივე მერყეობს 1020-დან 1030 კგ/მ³-მდე და დამოკიდებულია ტემპერატურასა და მარილიანობაზე. 24 ‰-ზე მეტი მარილიანობისას, მაქსიმალური სიმკვრივის ტემპერატურა ხდება გაყინვის წერტილის ქვემოთ  - გაციებისას ზღვის წყალი ყოველთვის იკუმშება და მისი სიმკვრივე იზრდება .

ზღვის წყალში ხმის სიჩქარე დაახლოებით 1500 მ/წმ-ია.

ზღვის წყლის შედარებითი თვისებები 35 ‰ მარილიანობით და სუფთა წყალი: 

თვისებები ზღვის წყალი სუფთა წყალი

სიმკვრივე 25 °C-ზე, გ/სმ3: 1,02412 0,9971

სიბლანტე 25 °C-ზე, მილიპოიზა: 9.02 8.90

ორთქლის წნევა 20 °C, მმ. რტ. ქ.: 17.35 17.54

მაქსიმალური სიმკვრივის ტემპერატურა, °C: -3.52

(ქვეგაციებული სითხე) +3,98[1]

გაყინვის წერტილი, °C: -1,91 0,00

ზედაპირული დაჭიმულობა 25 °C-ზე, დინები/სმ: 72,74 71,97

ხმის სიჩქარე 0 °C-ზე, მ/წმ: 1450 1407

სპეციფიკური თბოტევადობა 7.5 °C-ზე, J/(g °C): 3.898 4.182

გეოქიმიური ახსნა

ზღვაში მარილიანი წყლის გაჩენის მეცნიერული ახსნა 1715 წელს ედმუნდ ჰალეის ნაშრომმა გასცა. მან ვარაუდობს, რომ მარილი და სხვა მინერალები ნიადაგიდან გამოირეცხეს და მდინარეებით ზღვაში მიიტანეს. ოკეანეში მისვლისას მარილები რჩებოდა და თანდათან კონცენტრირდება. ჰალიმ შენიშნა, რომ ტბების უმეტესობას, რომლებსაც არ აქვთ წყლის კავშირი ოკეანეებთან, აქვთ მარილიანი წყალი.

ჰალეის თეორია ნაწილობრივ სწორია. ამას გარდა, უნდა აღინიშნოს, რომ ნატრიუმის ნაერთები ოკეანეების ფსკერიდან მათი წარმოქმნის ადრეულ ეტაპებზე გამოირეცხა. მარილის სხვა ელემენტის, ქლორის არსებობა აიხსნება მისი გამოყოფით (როგორც წყალბადის ქლორიდი) დედამიწის შიგნიდან ვულკანური ამოფრქვევის დროს. ნატრიუმის და ქლორის ატომები თანდათანობით იქცა ზღვის წყლის მარილის შემადგენლობის ძირითად კომპონენტებად.

იხ.ვიდეო - What Happens When You Drink SeaWater?

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            სლოვაკეთი

დროშა

(სლოვაკ. Slovensko), ოფიციალურად სლოვაკეთის რესპუბლიკა (სლოვაკ. Slovenska Republika) — ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო ცენტრალურ ევროპაში. ესაზღვრება ჩეხეთს, პოლონეთს, უკრაინას, უნგრეთსა და ავსტრიას. ფართობი დაახლოებით 49 000 კვადრატული კილომეტრია უმეტესად მთიანი რელიეფით. მოსახლეობა 5.4 მილიონს აღემატება, რომლის უმეტეს ნაწილს სლოვაკები შეადგენენ. უდიდესი ქალაქი და დედაქალაქია ბრატისლავა, ხოლო მეორე უდიდესი ქალაქი – კოშიცე. სახელმწიფო ენა სლოვაკურია.

სლოვაკების წინაპარი სლავური ტომები დღევანდელი სლოვაკეთის ტერიტორიაზე V-VI საუკუნეებში გამოჩნდნენ, ხალხთა დიდი გადასახლების დროს. VII საუკუნეში, აქ მცხოვრებმა სლავებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს სამოს მიერ ჩამოყალიბებურ იმპერიაში, რომელიც ისტორიულად პირველი სლავური სახელმწიფო იყო. სამოს იმპერიის ცენტრი დასავლეთ სლოვაკეთში იყო. IX საუკუნეში, სლოვაკთა სლავმა წინაპრებმა დააარსეს ნიტრის სამთავრო, რომელმაც მოგვიანებით მორავიის სამთავროსთან ერთად გახდა დიდი მორავიის ფორმირების საფუძველი.X საუკუნის შემდეგ სლოვაკეთის ტერიტორია თანდათანობით უნგრეთის სამეფოს შეუერთდა, რომელიც XIX საუკუნეში თავის მხრივ ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის შემადგენელ ნაწილად იქცა. პირველი მსოფლიო ომის და ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ სლოვაკებმა და ჩეხებმა შექმნეს ერთობლივი სახელმწიფო, — ჩეხოსლოვაკია. მეორე მსოფლიო ომის მიმდინარეობისას, შეიქმნა ნაცისტური გერმანიის სატელიტური სლოვაკეთის რესპუბლიკა, რომელიც ომის დასრულებისას გაუქმდა. სლოვაკეთი დამოუკიდებელი გახდა 1993 წლის 1 იანვარს, ჩეხოსლოვაკიის მშვიდობიანი დაშლის შემდეგ.

                                                                  

სლოვაკეთი არის განვითარებული ქვეყანა მოწინავე, მაღალშემოსავლიანი ეკონომიკით, ძალიან მაღალი ადამიანის განვითარების ინდექსით, ცხოვრების მაღალი დონით. ქვეყანა ინარჩუნებს საბაზრო ეკონომიკის ერთობლიობას სოციალური უსაფრთხოების სრულყოფილი სისტემით. ევროპის კავშირს 2004 წლის 1 მაისს, ხოლო ევროზონას 2009 წლის 1 იანვარს შეუერთდა. აგრეთვე არის შენგენის ზონის, ნატოს, გაეროს, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის, ატომური კვლევების ევროპული ორგანიზაციის, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის, ევროპის საბჭოს და ვიშეგრადული ჯგუფის წევრი. როგორც ევროზონის ნაწილი, სლოვაკეთის ოფიციალური ვალუტა ევროა, მსოფლიოში მე-2 ყველაზე გამოყენებადი ვალუტა. სლოვაკეთი მსოფლიოში ერთ სულ მოსახლეზე ყველაზე მსხვილი მანქანის მწარმოებელია, სულ 1,110,000 მანქანა იწარმოა ქვეყანაში მხოლოდ 2019 წელს; არის ევროკავშირის მეხუთე უდიდესი ავტომობილების მწარმოებელი ქვეყანა; მანქანათმშენებლობა წარმოადგენს სლოვაკეთის მთლიანი სამრეწველო პროდუქტის 43%-ს.

(სლოვაკ. Slovensko), ოფიციალურად სლოვაკეთის რესპუბლიკა (სლოვაკ. Slovenska Republika) — ზღვაზე გასასვლელის არმქონე სახელმწიფო ცენტრალურ ევროპაში. ესაზღვრება ჩეხეთს, პოლონეთს, უკრაინას, უნგრეთსა და ავსტრიას. ფართობი დაახლოებით 49 000 კვადრატული კილომეტრია უმეტესად მთიანი რელიეფით. მოსახლეობა 5.4 მილიონს აღემატება, რომლის უმეტეს ნაწილს სლოვაკები შეადგენენ. უდიდესი ქალაქი და დედაქალაქია ბრატისლავა, ხოლო მეორე უდიდესი ქალაქი – კოშიცე. სახელმწიფო ენა სლოვაკურია.

სლოვაკების წინაპარი სლავური ტომები დღევანდელი სლოვაკეთის ტერიტორიაზე V-VI საუკუნეებში გამოჩნდნენ, ხალხთა დიდი გადასახლების დროს. VII საუკუნეში, აქ მცხოვრებმა სლავებმა მნიშვნელოვანი როლი ითამაშეს სამოს მიერ ჩამოყალიბებურ იმპერიაში, რომელიც ისტორიულად პირველი სლავური სახელმწიფო იყო. სამოს იმპერიის ცენტრი დასავლეთ სლოვაკეთში იყო. IX საუკუნეში, სლოვაკთა სლავმა წინაპრებმა დააარსეს ნიტრის სამთავრო, რომელმაც მოგვიანებით მორავიის სამთავროსთან ერთად გახდა დიდი მორავიის ფორმირების საფუძველი.X საუკუნის შემდეგ სლოვაკეთის ტერიტორია თანდათანობით უნგრეთის სამეფოს შეუერთდა, რომელიც XIX საუკუნეში თავის მხრივ ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის შემადგენელ ნაწილად იქცა. პირველი მსოფლიო ომის და ავსტრია-უნგრეთის იმპერიის დაშლის შემდეგ სლოვაკებმა და ჩეხებმა შექმნეს ერთობლივი სახელმწიფო, — ჩეხოსლოვაკია. მეორე მსოფლიო ომის მიმდინარეობისას, შეიქმნა ნაცისტური გერმანიის სატელიტური სლოვაკეთის რესპუბლიკა, რომელიც ომის დასრულებისას გაუქმდა. სლოვაკეთი დამოუკიდებელი გახდა 1993 წლის 1 იანვარს, ჩეხოსლოვაკიის მშვიდობიანი დაშლის შემდეგ.

სლოვაკეთი არის განვითარებული ქვეყანა მოწინავე, მაღალშემოსავლიანი ეკონომიკით, ძალიან მაღალი ადამიანის განვითარების ინდექსით, ცხოვრების მაღალი დონით. ქვეყანა ინარჩუნებს საბაზრო ეკონომიკის ერთობლიობას სოციალური უსაფრთხოების სრულყოფილი სისტემით. ევროპის კავშირს 2004 წლის 1 მაისს, ხოლო ევროზონას 2009 წლის 1 იანვარს შეუერთდა. აგრეთვე არის შენგენის ზონის, ნატოს, გაეროს, ეკონომიკური თანამშრომლობისა და განვითარების ორგანიზაციის, მსოფლიო სავაჭრო ორგანიზაციის, ატომური კვლევების ევროპული ორგანიზაციის, ევროპის უშიშროებისა და თანამშრომლობის ორგანიზაციის, ევროპის საბჭოს და ვიშეგრადული ჯგუფის წევრი. როგორც ევროზონის ნაწილი, სლოვაკეთის ოფიციალური ვალუტა ევროა, მსოფლიოში მე-2 ყველაზე გამოყენებადი ვალუტა. სლოვაკეთი მსოფლიოში ერთ სულ მოსახლეზე ყველაზე მსხვილი მანქანის მწარმოებელია, სულ 1,110,000 მანქანა იწარმოა ქვეყანაში მხოლოდ 2019 წელს; არის ევროკავშირის მეხუთე უდიდესი ავტომობილების მწარმოებელი ქვეყანა; მანქანათმშენებლობა წარმოადგენს სლოვაკეთის მთლიანი სამრეწველო პროდუქტის 43%-ს.

იხ. ვიდეო - რა შეიძლება ნახოთ ბრატისლავაში 10 ცენტად?! მოგზაურობა სლოვაკეთში | Slovakia | Travel With Us Vlog

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                   ოპერაცია Odyssey Dawn

("ოდისეა. გარიჟრაჟი" , "ოდისეის გარიჟრაჟი", "ოდისეის გარიჟრაჟი" , "ოდისეის დასაწყისი") არის შეერთებული შტატების სამხედრო ოპერაცია, როგორც ნაწილი. ლიბიაში საერთაშორისო კოალიციის ძალების ინტერვენცია. იგი განხორციელდა გაეროს უშიშროების საბჭოს 1973 წელს მიღებული რეზოლუციით, რომელიც ითვალისწინებდა ლიბიის მშვიდობიანი მოსახლეობის დასაცავად აუცილებელ ზომებს ამბოხებულებსა და მ. კადაფის ცენტრალურ მთავრობას შორის დაპირისპირების დროს, მათ შორის სამხედრო ოპერაციებს. საოკუპაციო ძალების (უცხო საოკუპაციო ძალების) შემოსვლის გამონაკლისი. ამერიკული დანაყოფები ასრულებდნენ ძირითადად დამხმარე ფუნქციებს. დასრულდა 31 მარტს ნატოს ოპერაცია ერთიანი მფარველის დაწყებასთან დაკავშირებით. შედეგი - თარიღი 2011წ-ის 19 მარტი - 31 ადგილი ლივია სრული გამარჯვებანატოს ძალების თითქმის ყველა ანტისაჰაერო სისტემის განადგურება ლივიის.

დაჯგუფების შემადგენლობა - აშშ-ს სამხედრო- საზღვაო ძალები:

USS Mount Whitney, ფლაგმანი USS Kearsarge (LHD-3), Wasp-ის კლასის ამფიბიური თავდასხმის გემი USS Ponce (LPD-15), ოსტინის კლასის თავდასხმის შვეულმფრენის გემი USS Barry (DDG-52), Arleigh Burke-ის კლასის გამანადგურებელი USS Stout (DDG-55), Arleigh Burke-ის კლასის გამანადგურებელი USS Providence (SSN-719), ლოს-ანჯელესის კლასის წყალქვეშა ნავი USS Scranton, ლოს-ანჯელესის კლასის ატომური წყალქვეშა ნავი USS Florida (SSGN-728), ოჰაიო-კლასის SSGN

ოპერაციის მსვლელობა:

2011 წლის 19 მარტი - აშშ და დიდი ბრიტანეთის საზღვაო ძალებმა ლიბიის საჰაერო თავდაცვაზე 100-ზე მეტი Tomahawk რაკეტა გაისროლეს. 2011 წლის 20 მარტი - 3 ამერიკული B-2 Spirit სტელსტის ბომბდამშენი თავს დაესხა 45 თვითმფრინავის თავშესაფარს ლიბიის საჰაერო ძალების სამხედრო ბაზაზე სირტის მახლობლად. 2011 წლის 21 მარტი – აშშ-ის საჰაერო ძალების F-15E „Strike Eagle“ ჩამოვარდა. მოგვიანებით, აშშ-ს საჰაერო ძალებმა დაბომბეს გამანადგურებლის ჩამოვარდნის ადგილი, რათა ახალი თვითმფრინავის ნამსხვრევები "არასწორ ხელში არ ჩავარდნილიყო". 2011 წლის 10 ივნისს ლიბიის მთავრობამ განაცხადა, რომ 2011 წლის 10 ივნისს ნატოს კიდევ ერთი ვერტმფრენი ჩამოაგდეს და ჩავარდა ზღვაში ქალაქ ზლიტანთან (მისურატადან დასავლეთით 30 კმ) 2011 წლის 20 ივნისი - აშშ-ს საზღვაო ძალების უპილოტო საფრენი აპარატი MQ-8B სახანძრო სკაუტი ჩამოვარდა სადაზვერვო ფრენის შესრულებისას. ლიბიის ტელევიზიამ აჩვენა მისი ნარჩენები და განაცხადა, რომ ისინი ეკუთვნოდა ჩამოგდებულ AH-64 Apache თავდასხმის ვერტმფრენს. მხოლოდ ოპერაციის დაწყებიდან 2011 წლის მაისის ბოლომდე პერიოდში, ნატოს საჰაერო თავდასხმების შედეგად ლიბიის ტერიტორიაზე 718 ადამიანი დაიღუპა და 4067 ადამიანი დაშავდა.

იხ. ვიდეო - USS Stout (DDG-55) запускает круиз на Томагавке - операция Odyssey Dawn

USS Stout (DDG-55) является частью оперативной группы Odyssey Dawn, оперативной группы американского командования в Африке, созданной для обеспечения оперативного и тактического управления вооруженными силами США в поддержку международного реагирования на беспорядки в Ливии и обеспечения безопасности Организации Объединенных Наций. Резолюция Совета 1973 года. Резолюция 1973 СБ ООН санкционирует все необходимые меры для защиты гражданского населения в Ливии от угрозы нападения со стороны сил режима Каддафи. JTF Odyssey Dawn командует адмирал ВМС США Сэмюэл Дж. Локлир, III.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                           დისლექსია

Inferior parietal lobule – superior view animation

(ბერძ. δυσ „დის“ — დასუსტებული; λέξις „ლექსის“ — სიტყვა) — კითხვის უნარის დაქვეითება, ხოლო ფართო გაგებით — სწავლის უნარის დაქვეითება, რომელიც კითხვის, წერის, ზეპირი მეტყველების პრობლემებით ხასიათდება. ამ პრობლემის მქონე ადამიანები ვერ ახერხებენ დაწერილი სიტყვის აღქმას, თუმცა მოსმენილი სიტყვის აღქმა შეუძლიათ. დისლექსია სწავლის უნარის დაქვეითების ყველაზე გავრცელებული ფორმაა. განასხვავებენ დისლექსიის სხვადასხვა ხარისხს. 2011 წელს დამტკიცდა, რომ დისლექსია საერთო ინტელექტის ინდიკატორს არ წარმოადგენს. ამ ჰიპოთეზის დასადასტურებლად მასაჩუსეტსის ტექნოლოგიური ინსტიტუტის მეცნიერებმა ნეიროფიზიოლოგიური ექსპერიმენტი ჩააატარეს. დისლექსიით დაავადებულ ადამიანს დისლექსიკი ეწოდება.

მრავალრიცხოვანმა კვლევამ თანამედროვე ნეიროვიზუალიზაციის მეთოდების გამოყენებით (MRI, PET და ა.შ.) დაამტკიცა, რომ ნეირობიოლოგიური მიზეზები დისლექსიის საფუძველია. თავის ტვინის გარკვეული უბნები (მარცხენა შუა დროებითი გირუსის უკანა ნაწილი) ასეთ ადამიანებში ფუნქციურად ნაკლებად აქტიურია ვიდრე ნორმალური. თავის ტვინის ქსოვილის აგებულებაც განსხვავდება ნორმისგან დისლექსიის მქონე ადამიანებში. მათ აღმოაჩინეს დაბალი სიმკვრივის ადგილები შუა დროებითი გირუსის უკანა ნაწილში მარცხნივ .

ჯერ კიდევ 1917 წელს ინგლისელმა მკვლევარმა ჯ. ჰინშელვუდმა აღმოაჩინა დისლექსიის განმეორებითი შემთხვევები დისლექსიით დაავადებული ბავშვის ნათესავებში. მოგვიანებით, დისლექსიის ოჯახური შემთხვევების არსებობა ბევრმა მეცნიერმა დაადასტურა. 1950 წელს ბ.ჰოლგრენმა ჩაატარა პირველი ფუნდამენტური კვლევა დისლექსიის მემკვიდრეობითი შემთხვევების შესახებ, შეისწავლა ასეთი პიროვნებების გენეალოგია. დისლექსიის მემკვიდრეობითი ბუნების ყველაზე ძლიერი მტკიცებულება მომდინარეობს ტყუპების კვლევებზე. ნაჩვენებია, რომ იდენტურ ტყუპებში დისლექსიის არსებობის დამთხვევების (შეთანხმების) სიხშირე მნიშვნელოვნად აღემატება იმავე მაჩვენებელს მოძმე ტყუპებში (73% და 47%, შესაბამისად) [6]. დისლექსიის მემკვიდრეობითობა 40-70%-ს შეადგენს. მოლეკულურ გენეტიკურ კვლევებში შესაძლებელი გახდა დისლექსიის წარმოქმნაზე პასუხისმგებელი გენების აღმოჩენა. ამჟამად ცნობილია დისლექსიასთან დაკავშირებული რამდენიმე გენი, მათ შორის DYX1C1, DCDC2, KIAA0319, ROBO1. ამ გენების მუტაციები იწვევს ცერებრალური ქერქის ნეირონების მიგრაციის დარღვევას. შემდგომმა კვლევებმა აჩვენა, რომ ზოგიერთი მათგანის, DYX1C1 და DCDC2 გამოხატულება ასოცირდება ცილიასთან. ამრიგად, დისლექსია შეიძლება კლასიფიცირდეს როგორც გენეტიკური პათოლოგია, როგორიცაა კილოპათია.

დისლექსიის განვითარებაზე მოქმედი ფაქტორები: მემკვიდრეობა; დისბალანსი თავის ტვინის ნახევარსფეროებს შორის; აშკარა ან ლატენტური მემარცხენეობა ბიჭებში. დისლექსიის მქონე ბავშვს უჭირს თავის ტვინის ორივე ნახევარსფეროს ერთდროულად გამოყენება. თუ თქვენს შვილს დისლექსიის გამო უჭირს კითხვა-წერა, დახმარება უნდა მიმართოთ დისლექსიის სპეციალისტს.

იხ. ვიდეო - დისლექსია ბავშვებში - რა უნდა იცოდნენ მშობლებმა - სტუმარი: მარიამ ხვადაგიანი - ნეიროფსიქოლოგი;

დიაგოსტნიკა - დისლექსიით (დისლექსიით) ადამიანი ადვილად იდენტიფიცირებადია სხვებთან ერთად, რადგან დისლექსიის სიმპტომები აშკარად ვლინდება მის ქცევაში და მის რეაქციაში, ერთი შეხედვით ჩვეულებრივ სიტუაციებზე.

დისლექსიის სიმპტომები

ინტელექტი შენარჩუნებულია;

ცუდი კითხვის უნარი;

შეცდომებით კითხვა, კითხვის გამოცნობა;

წაკითხული ინფორმაციის არასწორად გაგება;

სირთულეები ახლახან წაკითხული ტექსტის ხელახლა გადმოცემისას;

სიტყვების წერის სირთულე, თუნდაც მარტივი;

ბევრი შეცდომა ტექსტის კოპირების დროსაც კი;

გამოხატული პრობლემები ხელწერასთან;

დავალების დროულად შესრულების შეუძლებლობა;

ნერვული სისტემის მომატებული მგრძნობელობა;

გადაჭარბებული ემოციურობა;

გაღიზიანებადობა;

იმპულსურობა;

ემოციური არასტაბილურობა;

მოძრაობების კოორდინაციის დარღვევა;

მოუხერხებლობა;

სხეულის სქემის დარღვევა;

მარჯვენა და მარცხენა მხარის განსაზღვრის სირთულე;

ნახევარსფეროთაშორისი ურთიერთქმედების დარღვევა;

გაძლიერებული ესთეტიკური გემოვნება;

გამოხატული სამართლიანობის გრძნობა.

დისლექსიის მქონე ადამიანებს, გარდა ზემოთ ჩამოთვლილი სიმპტომებისა, აქვთ გამოხატული მოტორული თვისება - ფანქრის ან კალმის არაჩვეულებრივად დაჭერა. თუ ამ თვისებას შეამჩნევთ თქვენს შვილში, მაშინ ღირს დისლექსიის სპეციალისტთან დანიშვნა, რადგან 10 წლამდე შეფერხებულია მარცხენა ნახევარსფეროს თანმიმდევრული მოტორული ფუნქციების მომწიფება და ამიტომ საჭიროა სპეციალური თერაპია. .

ყურადღებისა და მეხსიერების დარღვევა საკმაოდ ხშირია დისლექსიის დროს, მაგრამ ეს გამოვლინებები ნაწილობრივ ასოცირდება ნახევარსფეროთაშორისი კავშირების დარღვევასთან.

არსებობს მრავალი ფაქტორი, რომელიც სპეციალისტებმა უნდა გაითვალისწინონ ამ დაავადების დიაგნოსტიკისას. ტესტირების დროს განისაზღვრება ბავშვის კითხვის დონე და შედარება იმასთან, თუ როგორ კითხულობენ მისი ასაკის ბავშვები. ეს ხდება კოგნიტური ტესტირების საშუალებით. კითხვის ყველა ინდიკატორი აღირიცხება ექიმის მიერ, კვლევის დროს კეთდება შენიშვნები, სადაც კითხვა დარღვეულია. სხვადასხვა ტესტები ამოწმებს ბავშვის სმენას და მეტყველების რეპროდუცირების უნარს. ასევე განისაზღვრება, თუ როგორ აღიქვამს ბავშვი ინფორმაციას უკეთ: სიტყვიერად (საუბრისას) თუ ტაქტილურად (როდესაც რაღაცას აკეთებს საკუთარი ხელით). კვლევა ასევე ასკვნის, თუ რამდენად კარგად მუშაობს სენსორული სისტემის სამივე კომპონენტი.

ტესტის ჩატარებისას ბავშვმა არ უნდა იგრძნოს, რომ რაღაც არასწორედ ხდება. მან თავი კომფორტულად და თავდაჯერებულად უნდა იგრძნოს, ამიტომ გარკვეული კვლევა შეიძლება გაკეთდეს თამაშის სახით. ტესტირებამდე ბავშვს სჭირდება ძილი და კარგად საუზმე. თუ ტესტირება ტარდება სკოლაში, მაშინ კვლევის ჩატარებამდე მასწავლებელმა უნდა ისაუბროს ბავშვს, აუხსნას ვინ მოვა და რატომ. თუ ტესტირება სკოლაში არ კეთდება, მაშინ მშობლებმა უნდა უზრუნველყონ ბავშვის მხარდაჭერა, რათა მან თავი კომფორტულად იგრძნოს. მშობლები აუცილებლად უნდა დაესწრონ ბავშვს სპეციალისტების მიერ გამოკვლევის დროს

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                     Boeing EA-18G Growler

EA-18G საცდელი ფრენისას

ინგლ.  Boeing EA-18 Growler - აშშ-ს საზღვაო ძალების ავიამზიდების დაფუძნებული რადოელექტრონული საომარი თვითმფრინავი, შექმნილი Boeing-ის მიერ F/A-18F Super Hornet გამანადგურებელზე დაფუძნებული. პირველი რეისი განხორციელდა 2006 წლის 15 აგვისტოს. თვითმფრინავის სერიული წარმოება 2007 წელს დაიწყო. ფლოტში EA-18 ჩაანაცვლებს მოძველებულ EA-6B Prowler EW თვითმფრინავს. ექსპლუტაცირებს - ამერიკის საზღვაო ძალები, ექსპლუტაცია დაიწყო - 2008წ-ის 3 ივნისს, 2007წლებში დამზადა, ღირებულება ერთი ერთეულელის - $101

იხ. ვიდეო - Самолет Радио Электронной Борьбы EA-18G - Growler. Военная авиация США.

თვითმფრინავი პირველად საბრძოლო პირობებში გამოიყენეს 2011 წლის 23 მარტს ლიბიაში სამხედრო ოპერაციის "ოდისეის გარიჟრაჟის" დროს. იმ დღეს, აშშ-ს საზღვაო ძალების მე-17 გადამზიდავზე დაფუძნებული საავიაციო ფრთის (CVW-17) 132-ე ელექტრონული კონტრზომების ესკადრის (VAQ-132) ხუთმა EA-18G „გროულერმა“ უშუალო მონაწილეობა მიიღო საჰაერო თავდაცვის ობიექტების ჩახშობაში. და ქვეყანაში ფრენის აკრძალული ზონის შექმნა . ადმირალ გარი რაუგედის თქმით, EA-18G აჩვენა ძალიან მაღალი საბრძოლო ეფექტურობა.

იხ. ვიდეო - EA-18G GROWLER: Enemy will be Confused and Blind - The EA-18G Growler is built around the successful and combat-proven F/A-18 series of aircraft, which have served as the U.S. Navy’s primary carrier-based multi-role fighters for many years. This makes the EA-18G Growler significantly faster and more maneuverable than previous electronic attack aircraft, which had been based more on transport aircraft designs.