ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       სამკურნალო ტუხტი     

ლათ. -  Althaea officinalis) — მრავალწლიანი ბალახოვანი მცენარე; ტუხტის გვარის წარმომადგენელი ბალბასებრთა ოჯახისა (ლათ. Malvaceae). გამოიყენება მისი გარეთა ქერქის გაფცქვნის შედეგად მიღებული გამშრალი ფესვი, ყვავილი, ფოთოლი. სასაქონლო სახელწოდება: Radix Althaeae — ტუხტის ფესვები; Folium Althaeae — ტუხტის ფოთოლი.

კულტურიდან, იშვიათად ველური ნაკრებიდან. სააფთიაქო საქონლის დიდი ნაწილი ავსტრალიური წარმოშობისაა.

ტუხტის ყველა ნაწილი შეიცავს 10-დან 15 პროცენტამდე მაღალხარისხოვან ლორწოვან ნივთიერებას და ძირითადად გამოიყენება სასუნთქი გზების ანთებითი დაავადებების სამკურნალოდ. მაგრამ მას არ გააჩნია ნახველის ამოღების ხელშემწყობი მოქმედება. ფოთოლსა და ყვავილში ლორწოს შემცველობა შეადგენს 6-9 პროცენტს. ჩაი მზადდება ოთახის ტემპერატურაზე, რათა არ შესქელდეს მასში უხვად არსებული სახამებელი და მის ქმედითუნარიანობაზე შემაფერხებელი გავლენა არ მოახდინოს.

ფესვების ლორწო ლოკალიზებულია ქერქის ლორწოვან უჯრედებში. აქ საქმე გვაქვს პოლიგლიკონის ლორწოსთან, რომლის საქარიდულ კომპონენტებს სხვა დანარჩენთან ერთად წარმოადგენენ რამნოზა, გალაქტოზა და გალაქტურონის მჟავა.

შემოდგომაზე საჭიროა ნაკელის შეტანა. მოთხოვნა აზოტზე შეადგენს 60 კგ/ჰა–ზე. 70 კგ — P₂O₅ და 120 კგ — K₂O აკმაყოფილებენ აღნიშნული საკვები ნივთიერებების მოთხოვნას. კალიუმის სასუქი შეიძლება შეიცავდეს ქლორიდებს.

ამ თვალსაზრისით სამკურნალო ტუხტს არ გააჩნია რამე განსაკუთრებული პრეტენზიები. განსაკუთრებით ვარგისია ღრმა, ახალი, ნაკლებ ქვაღორღიანი ნიადაგი. უვარგისია ძნელადდასამუშავებელი ადგილი. ბალბასებრთა შემდეგ საჭიროა დაიცვას მიწის დასვენების 4-წლიანი პაუზა. სათოხნი კულტურები წარმოადგენენ საუკეთესო წინამორბედს.

სამკურნალო ტუხტის ფესვების წარმოების მიზნით, უმჯობესია მისი კვლებად თესვა. ეს შესაძლებელია ღია გრუნტში, აპრილის დასაწყისიდან. აღმოცენებამდე საჭიროა 2-დან 3 კვირა. ივნისში, როცა ნაზარდი 8-10 სმ–ს მიაღწევს, შესაძლოა მისი საბოლოო ადგილზე გადარგვა. აღმოსავლეთ ავსტრიაში დამკვიდრდა კიდეც დარგვის ვადა; ესაა მომდევნო წლის მარტი–აპრილი. დარგვის ეს ვადა იძლევა ძლიერი ნერგების გარანტიას, რაც ხელსაყრელ გავლენას ახდენს ფესვების მოსავლიანობაზე. მუყაოს ქოთანში ან დაპრესილი მიწის კუბებში, თებერვლის ბოლო რიცხვებიდან კი მიწის ქვეშ წინა კულტურის გამოყვანის შემთხვევაში შესაძლებელია მისი აპრილის ბოლოსთვის გადარგვა და იმავე წელს მოსავლის აღება. ღია გრუნტში თესვა უპირველეს ყოვლისა ვარგისია ფოთლების ან ღეროების მოპოვების მიზნით. თესვის ნორმა შეადგენს 6 კგ. გარჩეულ თესლს ჰექტარზე. თესვის სიღრმეა 1 სმ. მწკრივებს შორის მანძილი — დაახლოებით 30 სმ. მრავალწლიანი სარგებლობისას შესაძლებელია თითო ჭრა წელიწადში. შესაძლებელია აგრეთვე გამრავლება ფესვის ნაწილებით. მათი მოპოვება ხდება მოსავლის აღების შემდეგ, ფესურას დაჭრის გზით. ფესვის ნაჭრებს საჭიროა გააჩნდეთ ერთი ან ორი კვირტი და თითო ნაჭერი ფესურას სიგრძე შეადგენდეს მინიმუმ 3 სმ–ს. სხვათა შორის, უნდა გაიზარდოს აგრეთვე დაკეპილი ფესურებიც, თუ მათი სიგრძე 5-10 სმ–ს შეადგენს და დაირგვება 10 სმ–ის სიღრმეზე, შემდეგ კი დაიტკეპნება. იმ კულტურებიდან, რომლებიც განსაზღვრულია ფესვის მისაღებად, შესაძლებელია ყვავილების ან თესლის მოპოვება, მაგრამ არ უნდა განხორციელდეს ფოთლის მოსავლის აღება, რადგან ეს გამოიწვევს ფესვის მოსავლიანობის შემცირებას. კულტურის ვერტიკალური ზრდა აიოლებს საწყის ეტაპზე მექანიკური სათოხნი იარაღების გამოყენებას. ნიადაგის შემოყრა, რაც ზოგჯერ რეკომენდებულია, აძლიერებს ფესვებს და ეს განაპირობებს გაფცქვნისას ნაკლები დროის ხარჯვას. სხვათა შორის, აღნიშნული კულტურის მოსავლიანობა თითოეულ ჰექტარზე მწკრივებს შორის მანძილის სიდიდის გამო უფრო დაბალია.

ტუხტის ფესვები გამოიყენება ფხვნილის, ინფუზიის, მშრალი ექსტრაქტისა და სიროფის სახით, ბალახს იყენებენ წამლის მუკალტინის მისაღებად .

Marshmallow უკვე დიდი ხანია გამოიყენება სამედიცინო პრაქტიკაში. ამჟამად მარშმლოუს ფესვიდან მიღებული მედიკამენტები შედის სხვადასხვა ქვეყნის ფარმაკოპეებში. ეს არის წამლის მუკალტინის მთავარი აქტიური ნივთიერება.

ტუხტის ფესვებს აქვთ ამოსახველებელი, ანთების საწინააღმდეგო თვისებები, გამოიყენება სასუნთქი გზებისა და ფარინქსის მწვავე და ქრონიკული დაავადებების დროს, რომელსაც თან ახლავს ნახველის რთული გამოდევნა, ნუშისებრი ჯირკვლების და რბილი სასის ანთება, ტრაქეიტი.

ტუხტის  პრეპარატები გამოიყენება როგორც გარსების აგენტი კუჭის დაავადებების დროს: წყლულები, გასტრიტი, კოლიტი და ასევე დიარეისთვის. თერაპიული ეფექტი განპირობებულია დიდი რაოდენობით ლორწოვანი ნივთიერებების შემცველობით, რომლებსაც გააჩნიათ მოცულობის ეფექტი და იცავს ყელისა და კუჭ-ნაწლავის ლორწოვანი გარსის ნერვულ დაბოლოებებს სხვადასხვა ნივთიერების გამაღიზიანებელი ზემოქმედებისგან. გარდა ამისა, პრეპარატებში შემავალი ლორწოვანი ნივთიერებები ხელს უწყობს შეწოვის შენელებას და სხვადასხვა წამლების უფრო ხანგრძლივ ადგილობრივ მოქმედებას.

ალთეას ყვავილებს იყენებენ თირკმელებისა და შარდის ბუშტის დაავადებების დროს.

იგი ფართოდ გამოიყენება მრავალი ხალხის ხალხურ მედიცინაში, როგორც გარეგანი (ლოსიონი, გამრეცხი - ანთების, სიმსივნეების, დამწვრობის, ლიქენების დროს), ასევე შინაგანი (ხველის, მოწამვლის და ა.შ.) საშუალებად. ბულგარეთში, ყვავილებიდან ჩაის, დეკორქცია და ფხვნილი ფესვებიდან გამოიყენება იმავე მითითებისთვის. როგორც გარეგანი პრეპარატი გამოიყენება როგორც დამარბილებელი საშუალება (ფაფა).

მარშმელოუს, როგორც ფარმაცევტული ინდუსტრიის ნედლეულის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, ბულგარელმა სელექციონერებმა შექმნეს მარშმელოუს მაღალპროდუქტიული სახეობა სახელად "რუსალკა", რომელიც მოჰყავთ ბულგარეთის ზოგიერთ ფერმაში.

იხ.  ვიდეო - Алтей лекарственный – полезные свойства

ტუხტის ფესვი ტიპიური ლორწოს შემცველი სამკურნალო მცენარეა, აქტიური ნივთიერებების რაოდენობითა და შემცველობით, თითქმის სელის თესლს უტოლდება.

ამ მცენარის პრეპარატები აადვილებს ქსოვილების სპონტანურ რეგენერაციას, ამცირებს ანთებით პროცესს, არბილებს ანთებით დაფას, როგორც დამცავი და აქვს ამოსახველებელი ეფექტი. წყლის ექსტრაქტები დიდი დოზით ფარავს კუჭის ლორწოვან გარსს, ხოლო მოქმედება და ეფექტი უკეთესია, რაც უფრო მაღალია კუჭის წვენის მჟავიანობა.

იხ. ვიდეო - Althaea officinalis