ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
შიდსი
წითელი ლენტი არის შიდსით დაავადებულთა სოლიდარობის სიმბოლო
შეძენილი იმუნური დეფიციტის სინდრომი (ინგლ. Acquired Immune Deficiency Syndrome, AIDS) — მდგომარეობა რომელიც ვითარდება აივ-ინფექციის (ინგლ. Human Immunodeficiency Virus) ფონზე და ხასიათდება CD4+ ლიმფოციტების რაოდენობის კლებით, მრავალი ოპორტუნისტული ინფექციური და არაინფექციური დაავადებებით. არსებითად არის აივ-ინფექციის ბოლო სტადია.
ვირიონის სტილიზებული გამოსახულება
შიდსი რეგისტრირებულია მსოფლიოს ხუთივე კონტინენტის 206 ქვეყანაში. ოფიციალური მონაცემებით, სადღეისოდ მსოფლიოში შიდსის ვირუსით ინფიცირებულია 20 მილიონამდე ადამიანი, მათგან 80% სქესობრივი გზით დაავადდა. (აქედან 70% ჰეტეროსექსუალურ, ხოლო 10% ჰომოსექსუალურ კავშირებზე მოდის). აივ-ით ინფიცირებულია მსოფლიოში აღრიცხულ ნარკომანთა 80%.
პერინატალური გადაცემა
პერინატალური გადაცემა ეწოდება აივ-ით ინფიცირებული ან შიდსით დაავადებული დედიდან ახალშობილის დაინფიცირებას. ბავშვი შეიძლება დაინფიცირდეს დედის ორსულობის პერიოდში, მშობიარობის დროს და ძუძუთი კვებისას, რადგან დედის რძეც შეიცავს ვირუსს. ამ დროს მასპინძელი ორგანიზმის ანუ ბავშვის ინფიცირების რისკი სხვადასხვა, როგორც ვირუსთან, ასევე დედისა და ახალშობილის ორგანიზმთან დაკავშირებული ფაქტორების მიხედვით არის 20-28%. 1994 წელს კვლევამ აჩვენა, რომ რისკს მნიშვნელოვნად ამცირებდა ზიდუვოდინით მკურნალობა. ამის შემდეგ ორსული ქალების ტესტირებისა და შემდეგ მკურნალობის შედეგად პერინატალურად ინფიცირებულ ბავშვთა რიცხვი საგრძნობლად შემცირდა.
2008 წლის მონაცემებით შვეიცარიაში არც ერთი ახალი შემთხვევა არ დაფიქსირებულა, მთელ ევროპაში კი პერინატალური გადაცემის რიცხვი ნულს უახლოვდება. ანალოგიური სიტუაციაა ჩრდილოეთ ამერიკაში. სუბსაჰარულ აფრიკაში 2008 წელს აივ-ით ინფიცირებული ორსულების 45%-მა გაიარა შესაბამისი მკურნალობა და იქ დაახ. 390 000 (210 000–570 000) ინფიცირების შემთხვევა დაფიქსირდა. ეს სიტუაციის თვალსაჩინო გამოსწორებაა, თუგავითვალისწინებთ იმას, რომ 2004 წელს მკურნალობა მხოლოდ 9%-მა გაიარა.
ინფიცირებული ბავშვების დიდი უმრავლესობა პერინატალური გზით ინფიცირდება. დანარჩენები წარმოადგენენ სექსუალური ძალადობის მსხვერპლებს ან დაინფიცირებული სისხლის მათ ორგანიზმში მოხვედრის შედეგად ინფიცირებულთ.
სიმპტომები
ინფიცირებული ადამიანი თავს ჯანმრთელად გრძნობს. 3-10 წლის განმავლობაში ის გამოვლინდება იმუნური სისტემის ღრმა დაზიანების შემდეგ და ხასიათდება სხვადასხვანაირად, ყველაზე ხშირად შემდეგნაირად:
ტემპერატურის უმიზეზო მომატება 30 დღეზე მეტი ხნის მანძილზე;
ლიმფური კვანძების გადიდება;
ძლიერი საერთო სისუსტე;
მუქი წითელი ფერის ლაქები კანსა და ლორწოვან გარსებზე;
გახანგრძლივებული პნევმონია (ფილტვების ანთება), რომელიც არ ექვემდებარება ჩვეულებრივ მკურნალობას;
ძლიერი ოფლიანობა, განსაკუთრებით ღამით;
თეთრი ფერის ნადები პირის ღრუს ლორწოვანზე;
პათოლოგიური მოვლენები ცენტრალური ნერვული სისტემის მხრივ და სხვ.
ინფიცირების დადგენა
დღეს ადამიანის ინფიცირების ლაბორატორიული დიაგნოსტიკისთვის სხვადასხვა საშუალებები არსებობს, თუმცა ძირითადი საშუალებებია სისხლში აივ საწინააღმდეგო ანტისხეულების და ვირუსის გენეტიკური მასალის განსაზღვრა. თავდაპირველად შესაძლო ინფიცირებულ ადამიანს უტარდება პირველადი ანუ სკრინინგული დიაგნოსტიკა. სკრინინგულ მეთოდებს შორის ფართოდაა გავრცელებული ე. წ. „სწრაფი/მარტივი“ მეთოდები და ანტისხეულების გამოვლენა იმუნოფერმენტული ანალიზის მეშვეობით. სკრინინგული მეთოდით ინფიცირების დადასტურებულ სუბიექტს უნდა ჩაუტარდეს დამადასტურებელი ანუ კონფირმაციული დიაგნოსტიკა. დღესდღეობით კონფირმაციულ მეთოდებს შორის ყველაზე ზუსტია პოლიმერიზაციის ჯაჭვური რეაქციის მეთოდი (PCR). საკუთრივ PCR ორი სახისაა: თვისობრივი და რაოდენობრივი. თვისობრივი მეთოდი გამოიყენება ინფიცირების ადრეულ სტადიაში ყოფნის, სკრინინგული დიაგნოსტიკის გაურკვეველი შედეგის და ახალშობილის ინფიცირების გამოსავლენად. რაოდენობრივი მეთოდი საშუალებას იძლევა განისაზღვროს ვირუსის რაოდენობა ორგანიზმში, რაც ხელს უწყობს მკურნალობის ეფექტურობას.
იხ. ვიდეო - შიდსი
წარმოქმნა
ადამიანის იმუნოდეფიციტის ვირუსში, გამოიყოფა ორი ტიპი, რომელიც აინფიცირებს ადამიანს: აივ-1 და აივ-2. აივ-1 არის მეტად საშიში და ასევე უფრო იოლად გადაცემადი. მსოფლიოში აივ ინფექციების ძირითადი ნაწილი მისგან არის გამოწვეული. 2006 წლის 25 მაისს ჟურნალ Science-ში გამოქვეყნდა, რომ სწორედ აივ-1 არის მსგავსი მაიმუნის იმუნოდეფიციტის ვირუსისა, რომელიც აღმოაჩინეს შიმპანზეებში. მოლეკულური დაკვირვებებიდან ჩანს, რომ აივ შიმპანზეებიდან ადამიანში გადაცემულა ახლო წარსულში.
მეცნიერების მტკიცებით ვირუსის შიმპანზედან ადამიანებში გავრცელდა XIX საუკუნის ბოლოს ან XX საუკუნის დასაწყისში კამერონის ტყეებში, მდინარე სანაგასთან ახლოს ან კონგოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დედაქალაქ კინშასას მიმდებარე ტერიტორიებში. ერთ-ერთი ვერსიის მიხედვით, აივ გავრცელდა მონადირისგან, რომელსაც ნადირობისას უკბინა შიმპანზემ. ვირუსის დიდ არეალზე გავრცელებას ხელი შეუწყო აფრიკის კოლონიზაციამ და აქედან იაფასიანი სისხლის ექსპორტმა ამერიკისა და ევროპის სისხლის ბანკებში
იხ. ვიდეო - აივ ინფექციის და შიდსის სტატისტიკა საქართველოში - რაზე მიგვანიშნებენ მაჩვენებლები
კვლევა
მთავარი სტატია: აივ/შიდსის კვლევა
აივ/შიდსის კვლევა მოიცავს ყველა სამედიცინო კვლევას, რომელიც ცდილობს აივ/შიდსის პრევენციას, მკურნალობას ან განკურნებას, ასევე ფუნდამენტურ კვლევას აივ-ის, როგორც ინფექციური აგენტის ბუნების შესახებ და შიდსის, როგორც აივ-ით გამოწვეული დაავადების შესახებ.
ბევრი მთავრობა და კვლევითი ინსტიტუტი მონაწილეობს აივ/შიდსის კვლევაში. ეს კვლევა მოიცავს ქცევითი ჯანმრთელობის ინტერვენციებს, როგორიცაა სქესობრივი განათლება და წამლების შემუშავება, როგორიცაა სქესობრივი გზით გადამდები დაავადებების მიკრობიციდების კვლევა, აივ ვაქცინები და ანტირეტროვირუსული პრეპარატები. სამედიცინო კვლევის სხვა სფეროები მოიცავს პრე-ექსპოზიციის პროფილაქტიკის, ექსპოზიციის შემდგომი პროფილაქტიკის და წინადაცვეთა და აივ-ის თემებს. საზოგადოებრივი ჯანდაცვის წარმომადგენლებს, მკვლევარებს და პროგრამებს შეუძლიათ მიიღონ უფრო ყოვლისმომცველი სურათი იმ ბარიერების შესახებ, რომლებსაც ისინი აწყდებიან და აივ-ის მკურნალობისა და პრევენციის მიმდინარე მიდგომების ეფექტურობას, სტანდარტული აივ ინდიკატორების თვალყურის დევნით .საერთო ინდიკატორების გამოყენება განვითარების ორგანიზაციებისა და მკვლევარების მზარდი ყურადღებაა
იხ. ვიდეო
ადამიოანის იმენოდეფიციტის ვირუსი - მსოფლიოში მილიონობიტ ადამიანი ატარებს წიტელ ლენტს, რ-ც აიც იფექციის შიდსის პრობლემების გაზიარების სიმბოლოს. ეს ლენტი 1991წ-ს სექმნა, მხატვარვმა ფრანკ მურმა. წიტელ ლენტი გამოხატავს
სოლიდარობას მათ მიმართ ვისაც უშუალოდ შეეხო შიდსიდსის ეპიდემია - ვინც ცხოვრობს აივ იფექციით, ასევე მათი ახლობლებისა და მეგობრების მიმართ.
პროტესტს აივინფიცირებულებატა და შიდსით დაავადებათა დისკრიმინაციმრდეგ და სტიგმების ინაამღდეგ:
ომედს, რომ ედიცინ სძლევს ვირუს და კაცობრიობასურებისგან იხსნს.
ჯანდაცვის მსოფლიო ორგაზნიზაციიის ინიციატივით 1988წ-ს 1 დეკელბერს შიდსთან ბრძოლის დრდ გამოცხადდა.ყოველ წლიურად ეს დღე განსაზღრულ თემებს ეძღვნება, რ-შიც ეპიდემიის რომელიმე ასპექტი.
1983წ წ-ს მსოლფიო საზოგადოებამ საფუძველი ჩაუყარა შიოდსიტ გარდაცვლილთა ხსოვნის საერთაშორისო დღის კამპანიას ტრადიციულად ეს დღე მაისის მე-3 კვირას აღენიშნება ამ მოწოდებას 90% მეტი ქვეყანა შეუერთდა. სიდსით გარდაცვლილთა ხსოვნის საერთაშორისო დღის მიზანია გლობალური საზოგადოების შექმნა აივ შიდსით წინაამღდეგ, რ-შიც გაერთინაბული იქნება საზოგადოების ყველა ნაწილი.
ამჟამად მსოლფიოში აქტუიურად მიმდინარეობს მუშაობა შიდსის საწინაამღდეგო თერაპიული და პროფლიუატიკური ვაქცინის შესაქმნელად, ასევე ამ მიდგომების შესაქმნელად, რ-იც ინფექციისგან განკურნებას უზრუნველყოფს. გარკვეული წინსვლის მიუხდავად საბოლოო წარმატების შესახებ საუბარი ჯერჯერობით ნაადრევია.
ამჟამად შიდსის დამარცხების ყველაზე რეალისტური და იმედის მომცემია რისკის ჯგუფების აივ ინფექციის მკურნალობა ფართოდ გამოკვლელვა და გამოვლენა, ჩართვა სამკურნალო ღონისძიებებში, რაც განეიტრალებას აივ ინფექციის რეზეუარის ნიშვნელონ ნაწილს და მოკლე დროში მ,კვეთრად სეამცურებს ინფიცირებულთა ახალ შემთხვევათა რიცხვს, როგორც ითქვა ამ მიდგომას ეფექტურობა უკვე დაადასტურა მასტაბურმა რანდომიზებულა კვევამ.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ფორთოხლის წვენი
კვებითი ღირებულება 250 მლ (1 ჭიქა)
ენერგია 468,6 კჯ (112,0 კკალ)
ნახშირწყლები
25.79
შაქარი 20.83
დიეტური ბოჭკოვანი 0,50
მსუქანი
0.50
გაჯერებული 0.06
მონოუჯერი 0.089
პოლიუჯერი 0.099
პროტეინი
1.74
ვიტამინების რაოდენობა%DV†
A ვიტამინის ეკვივი. 3% 25 მკგ
ვიტამინი A 496 სე
თიამინი (B1) 19%0.223 მგ
რიბოფლავინი (B2) 6%0.074 მგ
ნიაცინი (B3) 7%0.992 მგ
ვიტამინი B6 8%0.099 მგ
ფოლიუმის მჟავა (B9) 19%74 მკგ
ვიტამინი B12 0%0.00 მკგ
ვიტამინი C 149%124.0 მგ
ვიტამინი D 0%0.0 სე
ვიტამინი E 1%0.10 მგ
ვიტამინი K 0%0.2 მკგ
მინერალების რაოდენობა%DV†
კალციუმი 3%27 მგ
რკინა 4%0.50 მგ
მაგნიუმი 8%27 მგ
ფოსფორი 6%42 მგ
კალიუმი 11%496 მგ
ნატრიუმი 0% 2 მგ
თუთია 1%0.12 მგ
სხვა კომპონენტები რაოდენობა
წყალი 218.98
ფორთოხლის წვენი არის ფორთოხლის ხის ნაყოფის თხევადი ექსტრაქტი, რომელიც წარმოიქმნება ფორთოხლის გამოწურვით ან დაფქვით. ის მოდის რამდენიმე სხვადასხვა ჯიშში, მათ შორის სისხლის ფორთოხალი, ჭიპის ფორთოხალი, ვალენსიის ფორთოხალი, კლემენტინი და მანდარინი. ისევე როგორც გამოყენებული ფორთოხლის ვარიაციები, ზოგიერთი ჯიში შეიცავს სხვადასხვა რაოდენობით წვენის ვეზიკულებს, რომლებიც ცნობილია როგორც "pulp" ამერიკულ ინგლისურში და "(წვნიანი) ბიტები" ბრიტანულ ინგლისურში. ეს ვეზიკულები შეიცავს ფორთოხლის წვენს და შეიძლება დარჩეს ან ამოიღონ წარმოების პროცესში. რამდენად წვნიანია ეს ვეზიკულები, დამოკიდებულია ბევრ ფაქტორზე, როგორიცაა სახეობა, ჯიში და სეზონი. ამერიკულ ინგლისურ ენაზე სასმელის სახელს ხშირად შემოკლებით „OJ“ უწოდებენ.
კომერციული ფორთოხლის წვენი ხანგრძლივი შენახვის ვადით მზადდება წვენის პასტერიზაციით და მისგან ჟანგბადის მოცილებით. ეს აშორებს გემოს დიდ ნაწილს, რაც საჭიროებს მოგვიანებით დამატებით არომატის შეფუთვას, რომელიც ძირითადად მზადდება ფორთოხლის პროდუქტებისგან. გარდა ამისა, ზოგიერთი წვენი შემდგომში გადამუშავდება წვენის გაშრობით და მოგვიანებით რეჰიდრატაციით, ან წვენის კონცენტრირებით და მოგვიანებით წყლის დამატებით კონცენტრატში.
ფორთოხლის წვენის ჯანმრთელობის ღირებულება სადავოა: მას აქვს C ვიტამინის მაღალი კონცენტრაცია, მაგრამ ასევე უბრალო შაქრის ძალიან მაღალი კონცენტრაცია, გამაგრილებელ სასმელებთან შედარებით. შედეგად, მთავრობის ზოგიერთი კვების რჩევა მორგებულია, რათა წაახალისოს ფორთოხლის წვენის ჩანაცვლება უმი ხილით, რომელიც უფრო ნელა შეიწოვება და შეზღუდოს ყოველდღიური მოხმარება.
იხ.ვიდეო - How Orange Juice Is Made In Factory | Fresh Orange Juice Factory Process - How do they make Orange Juice? It is one of a short video in a series of short, concise videos that reveal the mysteries behind how everyday things happen.
ისტორია
მეორე მსოფლიო ომის დროს ამერიკელმა ჯარისკაცებმა უარყვეს C ვიტამინით შეფუთული ლიმონის კრისტალები მათი არამადისაღმძვრელი გემოს გამო. ამრიგად, მთავრობა ეძებდა საკვებს, რომელიც დააკმაყოფილებდა ჯარისკაცების კვებით მოთხოვნილებებს, ექნებოდა სასურველ გემოს და თავიდან აიცილებდა ისეთ დაავადებებს, როგორიცაა სკორბუტი. ფედერალური მთავრობა და ფლორიდის ციტრუსის დეპარტამენტი მუშაობდნენ მეცნიერთა ჯგუფთან, რათა შეექმნათ პროდუქტი, რომელიც აღემატება 1940-იან წლებში დაკონსერვებულ ფორთოხლის წვენს. შედეგი იყო გაყინული კონცენტრირებული ფორთოხლის წვენი; ეს იყო ომის დასრულებიდან სამი წლის შემდეგ.
1949 წლისთვის ფლორიდაში ფორთოხლის წვენის გადამამუშავებელი ქარხნები აწარმოებდნენ 10 მილიონ ლიტრზე მეტ კონცენტრირებულ ფორთოხლის წვენს. მომხმარებლებს მოეწონათ კონცენტრირებული დაკონსერვებული ფორთოხლის წვენი, რადგან ის იყო ხელმისაწვდომი, გემრიელი, მოსახერხებელი და მაღალი C ვიტამინით. მომზადება მარტივი იყო: გაყინული კონცენტრატის კონტეინერი დაასხით გაზომილ წყალში და აურიეთ. თუმცა, 1980-იანი წლებისთვის, კვების მეცნიერებმა შეიმუშავეს უფრო ახალი გემოს წვენი, რომელიც ცნობილია, როგორც ხელახლა მოსამზადებელი წვენი. საბოლოოდ 1990-იან წლებში შეიქმნა ფორთოხლის წვენი "არა კონცენტრატისგან" (NFC). ფორთოხლის წვენი საუზმის გავრცელებული სასმელია შეერთებულ შტატებში.
ფლორიდის ეკონომიკისთვის ფორთოხლის მნიშვნელობიდან გამომდინარე, "წვენი, რომელიც მიღებულია მწიფე ფორთოხლის სახეობის Citrus sinensis და მისი ჰიბრიდებისგან" მიღებულ იქნა ფლორიდის ოფიციალურ სასმელად 1967 წელს.
ჭიქა ფორთოხლის წვენი რბილობით
ერთი ჭიქა (250 მილილიტრი ან 8 უნცია) ახალი ფორთოხლის წვენი შედგება 88% წყალში და შეიცავს 26 გრამ ნახშირწყლებს (მათ შორის 21 გრამ შაქარს), ორ გრამ ცილას და 0,5 გრამ ბოჭკოსა და ცხიმს (ცხრილი). ერთი ჭიქა აწვდის 112 კალორიას და C ვიტამინის დღიური ღირებულების (DV) 149%-ს, კალიუმის, თიამინის და ფოლიუმის ზომიერი რაოდენობით (11-19% DV) (ცხრილი).
ლიმონმჟავას შემცველობის გამო, ფორთოხლის წვენი მჟავეა, ტიპიური pH დაახლოებით
კომერციული ფორთოხლის წვენი და კონცენტრატი
გაყინული კონცენტრირებული ფორთოხლის წვენი
კომერციული გამოწურული ფორთოხლის წვენი პასტერიზებულია და იფილტრება ვაკუუმისა და სითბოს ქვეშ აორთქლებამდე. წყლის უმეტესი ნაწილის ამოღების შემდეგ, ეს კონცენტრატი, წონის დაახლოებით 65% შაქარი, შემდეგ ინახება დაახლოებით 10 °F (−12 °C) ტემპერატურაზე. ესენციები, ვიტამინი C და ზეთები, რომლებიც მოპოვებული იქნა ვაკუუმური კონცენტრაციის პროცესში, შეიძლება დაემატოს გემოსა და კვების აღსადგენად (იხ. ქვემოთ).
როდესაც წყალს უმატებენ ახლად გალღობულ კონცენტრირებულ ფორთოხლის წვენს, ამბობენ, რომ იგი ხელახლა შედგენილია.
პროდუქტი შეიქმნა 1948 წელს ფლორიდის უნივერსიტეტის ციტრუსის კვლევისა და განათლების ცენტრში. მას შემდეგ, ის გაჩნდა როგორც რბილი საქონელი და ფიუჩერსული კონტრაქტები ივაჭრებოდა ნიუ-იორკში 1966 წლიდან. ოფციები FCOJ-ზე დაინერგა 1985 წელს. 1950-იანი წლების ბოლოდან 1980-იანი წლების შუა პერიოდამდე პროდუქტს ჰქონდა ყველაზე დიდი წილი ფორთოხლის წვენის ბაზარზე, მაგრამ არაკონცენტრატის წვენები 1980-იან წლებში აჯობა FCOJ-ს.
არა კონცენტრატისგან
ფორთოხლის წვენს, რომელიც პასტერიზებულია და შემდეგ ყიდის მომხმარებლებს კონცენტრირების გარეშე, ეტიკეტირებულია, როგორც "არა კონცენტრატისგან". ისევე, როგორც "კონცენტრატის" დამუშავება, უმეტესობა "არა კონცენტრატის" დამუშავება ამცირებს წვენის ბუნებრივ არომატს. "არა კონცენტრატისგან" უმსხვილესი მწარმოებლები იყენებენ წარმოების პროცესს, სადაც წვენს ათავსებენ ასეპტიკურ საცავში, მისგან ჟანგბადის მოცილებით, ერთი წლის განმავლობაში.
ჟანგბადის მოცილება ასევე აშორებს არომატის მიმწოდებელ ნაერთებს და მწარმოებლები ამატებენ არომატის შეფუთვას საბოლოო ეტაპზე, რომელიც Cook's Illustrated ჟურნალში აღწერს, რომ შეიცავს "მაღალი ინჟინერიის მქონე დანამატებს". არომატის შეფუთვის ფორმულები განსხვავდება რეგიონის მიხედვით, რადგან მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში მომხმარებლებს განსხვავებული პრეფერენციები აქვთ სიტკბოს, სიახლესა და მჟავიანობასთან დაკავშირებით. ციტრუსების ინდუსტრიის მიხედვით, სურსათისა და წამლების ადმინისტრაცია არ მოითხოვს პროდუქტის შეფუთვაზე დეტალურად აღწეროს არომატიზატორების შემცველობა.
არომატული პაკეტების ერთ-ერთი საერთო კომპონენტია ეთილის ბუტირატი, ბუნებრივი არომატი, რომელსაც ადამიანები აკავშირებენ სიახლესთან და რომელიც ამოღებულია წვენიდან პასტერიზაციისა და შენახვის დროს. Cook's Illustrated-მა გაუგზავნა წვენის ნიმუშები დამოუკიდებელ ლაბორატორიებს და აღმოაჩინა, რომ მაშინ, როცა ახლად გამოწურული წვენი ბუნებრივად შეიცავდა დაახლოებით 1,19 მილიგრამ ეთილის ბუტირატს ლიტრზე, კომერციულად დამუშავებულ წვენს ჰქონდა 8,53 მილიგრამი ლიტრზე.
დაკონსერვებული ფორთოხლის წვენი
ახალი ფორთოხლის წვენის მცირე ნაწილი კონსერვირებულია. დაკონსერვებული ფორთოხლის წვენი ბევრად უკეთ ინარჩუნებს C ვიტამინს, ვიდრე ჩამოსხმული წვენი. დაკონსერვებული პროდუქტი კარგავს გემოს, თუმცა, როდესაც ინახება ოთახის ტემპერატურაზე 12 კვირაზე მეტი ხნის განმავლობაში. ფორთოხლის დაკონსერვებული წვენის ადრეულ წლებში, წვენის მჟავიანობა იწვევდა წვენს მეტალის გემოს. 1931 წელს დოქტორმა ფილიპ ფილიპსმა შეიმუშავა ფლეშ პასტერიზაციის პროცესი, რომელმაც აღმოფხვრა ეს პრობლემა და მნიშვნელოვნად გაზარდა დაკონსერვებული ფორთოხლის წვენის ბაზარი.
მეხიკო ვაჭარი თავისი ახლად გამოწურული ფორთოხლის წვენით, 2010 წლის მარტი
ახლად გამოწურული, არაპასტერიზებული წვენი ყველაზე ახლოს არის თავად ფორთოხლის მოხმარებასთან. წვენის ეს ვერსია შედგება ფორთოხლისგან, რომელიც იწურება და შემდეგ ჩამოსხმულია ნებისმიერი დანამატის ან არომატის შეფუთვის გარეშე. წვენი არ ექვემდებარება პასტერიზაციას. შენახვის ტემპერატურიდან გამომდინარე, ახლად გამოწურულ, არაპასტერიზებულ ფორთოხლის წვენს შეიძლება ჰქონდეს შენახვის ვადა 5-დან 23 დღემდე.
ფორთოხლის წვენის ძირითადი ბრენდები
შეერთებულ შტატებში, ფორთოხლის წვენის მთავარი ბრენდია Tropicana Products (საკუთრებაშია PepsiCo Inc.), რომელიც ფლობს ბაზრის წილის თითქმის 65% . ტროპიკანას ასევე აქვს დიდი ყოფნა ლათინურ ამერიკაში, ევროპასა და ცენტრალურ აზიაში. კონკურენტ პროდუქტებს მიეკუთვნება Minute Maid (კოკა-კოლას კომპანიის) და Florida's Natural (ფლორიდის სასოფლო-სამეურნეო კოოპერატივი, რომელიც განსხვავდება კონკურენტებისგან იმით, რომ ადგილობრივი საკუთრებაა და იყენებს მხოლოდ ფლორიდაში მოყვანილ ფორთოხალს; Tropicana და Simply Orange იყენებენ შიდა და უცხოური მარაგის ნაზავს. ).
ავსტრალიაში Daily Juice (National Foods-ის საკუთრება) არის ნაწილობრივ ახალი, ნაწილობრივ შენახული ფორთოხლის წვენის ძირითადი ბრენდი.
გაერთიანებულ სამეფოში, ფორთოხლის წვენის ძირითადი ბრენდებია Del Monte და Princes.
დანამატები
ზოგიერთი მწარმოებელი წვენს უმატებს ლიმონმჟავას ან ასკორბინის მჟავას, ვიდრე ბუნებრივად გვხვდება ფორთოხალში. ზოგიერთი ასევე შეიცავს სხვა საკვებ ნივთიერებებს. ხშირად, დამატებით C ვიტამინს ემატება პასტერიზაციის დროს განადგურებული ვიტამინის ნაცვლად. შეიძლება დაემატოს დამატებითი კალციუმი. ვიტამინი D, რომელიც ბუნებრივად არ არის ფორთოხალში, შეიძლება დაემატოს. ზოგჯერ თევზის ზეთებიდან ომეგა-3 ცხიმოვან მჟავებს ემატება ფორთოხლის წვენში. ასევე ხელმისაწვდომია ფორთოხლის წვენის დაბალი მჟავიანობის ჯიშები.
FCOJ-ის მწარმოებლები ზოგადად იყენებენ აორთქლებას, რათა ამოიღონ წყლის დიდი ნაწილი წვენიდან, რათა შეამცირონ მისი წონა და შეამცირონ ტრანსპორტირების ხარჯები. სხვა წვენების მწარმოებლები, როგორც წესი, დეაერაციას ახდენენ წვენს ისე, რომ მისი გაყიდვა შესაძლებელია წლის შემდეგ.
იმის გამო, რომ ასეთი პროცესები აშორებენ განსხვავებულ არომატულ ნაერთებს, რომლებიც ფორთოხლის წვენს ახლად გამოწურულ გემოს აძლევს, მწარმოებლები მოგვიანებით ამ ნაერთებს ამატებენ სპეციალურ ნარევში, სახელწოდებით „გემოვნების შეკვრა“, რათა გააუმჯობესონ გემო და უზრუნველყონ მთელი წლის განმავლობაში თანმიმდევრული. გემო. არომატის შეფუთვაში შემავალი ნაერთები მიიღება ფორთოხლის კანიდან ზეთის გამოწურვით. მწარმოებლები არ ასახელებენ ფორთოხლის წვენის ეტიკეტზე არომატიზატორების დამატებას
ერთი ჭიქა სისხლიანი ფორთოხლის წვენი
ჩვეულებრივი ფორთოხლის წვენი მზადდება ტკბილი ფორთოხლისგან. სხვადასხვა ჯიშს (მაგალითად, ვალენსიას, ჰამლინს) აქვს განსხვავებული თვისებები და მწარმოებელს შეუძლია აურიოს ჯიშის წვენები სასურველი გემოს მისაღებად. ფორთოხლის წვენი ჩვეულებრივ განსხვავდება ნარინჯისფერ და ყვითელ ფერებში, თუმცა ზოგიერთი ლალისფერი წითელი ან სისხლიანი ფორთოხლის ჯიშები მოწითალო-ნარინჯისფერი ან თუნდაც ვარდისფერია. ეს გამოწვეულია წითელი ლალისფერი ფორთოხლის განსხვავებული პიგმენტაციის გამო.
სისხლიანი ფორთოხალი ტკბილი ფორთოხლის მუტანტია. მანდარინის ფორთოხლის და კლემენტინისა და მანდარინის ჯიშები ხშირად გამოიყენება ცქრიალა წვენის სასმელებისთვის.
ფორთოხლის და გაყინული კონცენტრირებული ფორთოხლის წვენის დამუშავება იწყება ფორთოხლის ნაყოფის ხარისხის შემოწმებით, რათა უზრუნველყოფილ იქნას პროცესისთვის უსაფრთხო. შემდეგ ნაყოფს წმენდენ და კარგად რეცხავენ და ფორთოხლის კანიდან იღებენ ფორთოხლის ზეთს. შემდეგ, წვენს იღებენ ფორთოხლისგან და ასუფთავებენ თესლს და რბილობის დიდი ნაჭრების ამოღებას. შემდეგ წვენი თბება 190-დან 200 °F-მდე, რათა მოხდეს წვენში ნაპოვნი ბუნებრივი ფერმენტების ინაქტივაცია. კონცენტრაციის ეტაპი ხდება მაღალი ვაკუუმის აორთქლებაში, სადაც წყლის შემცველობა წვენში აორთქლდება, ხოლო წვენის შაქრის ნაერთები და მყარი ნივთიერებები კონცენტრირებულია. ვაკუუმ აორთქლება არის დაბალი ტემპერატურის ვარდნის ფირის მექანიზმი, რომელიც მუშაობს 60-დან 80 °F ტემპერატურაზე. აორთქლება უწყვეტად მუშაობს ისე, რომ კონცენტრატის გამუდმებით ამოღებისას ემატება ახალი წვენი. კონცენტრაციის პროცესი ზრდის წვენის ხსნად მყარ ნაწილს 12 °Brix-დან 60-70 °Brix-მდე.
კონცენტრირებული წვენი ინახება ცივ კედელ ავზში და ინახება 35 °F-ზე ან ქვემოთ, რათა თავიდან აიცილოს გაწითლება და არასასურველი გემოს განვითარება. შემდეგ, მცირე რაოდენობით ახალი წვენი ემატება კონცენტრირებულ წვენს, რათა აღდგეს ფორთოხლის წვენის ბუნებრივი და ახალი არომატი, რომელიც დაკარგულია კონცენტრაციის პროცესში. ცივი დაწურვის სპეციფიკური ფორთოხლის ზეთები გამოიყენება დაკარგული არომატისა და არასტაბილური გემოს აღსადგენად. ახალი წვენის დამატების შემდეგ, ბრიქსის შემცველობა მცირდება 42 °F-მდე. მრეწველობაში ახალ წვენს მოიხსენიებენ, როგორც „შემცირებულს“ და მიეკუთვნება მთლიანი წვენის 7-10%-ს. ფორთოხლის ქერქის ზეთს ასევე ემატება, თუ ზეთის შემცველობა საჭირო დონეზე დაბალია. კონცენტრატი შემდგომ გაცივდება უწყვეტი გამაგრილებელი ან ცივი კედლის ავზში 20-დან 25 °F-მდე. კონცენტრატი კონსერვირებულია ორთქლის ინექციის მეთოდების გამოყენებით სახურავის სტერილიზაციისთვის და ქილაში ვაკუუმის შესაქმნელად. შემდეგ ქილები გადის საბოლოო გაყინვას, სადაც ისინი გადაიგზავნება პერფორირებულ სარტყელზე ჰაერის აფეთქებით -40 °F-ზე. გაყინვის შემდეგ პროდუქტი ინახება 0 °F ტემპერატურაზე მაცივარ საწყობში.
"არა კონცენტრატისგან" წარმოება
ერთჯერადი სიძლიერის ფორთოხლის წვენი (SSOJ) შეიძლება იყოს "არა კონცენტრატისგან" (NFC) ფორთოხლის წვენი ან წვენი, რომელიც კონცენტრატისგან მზადდება წყლის დამატებით, რათა მიაღწიოს სპეციფიკურ ერთჯერადი სიძლიერის ბრიქსის დონეს. SSOJ-ის დამუშავება ასევე იწყება ფორთოხლის შერჩევით. ფორთოხლის ყველაზე გავრცელებული სახეობები, რომლებიც გამოიყენება ფორთოხლის წვენის მოსამზადებლად, არის ანანასის ფორთოხალი, ვალენსიის ფორთოხალი და ვაშინგტონი ნაველის ფორთოხალი ფლორიდადან და კალიფორნიიდან. საწარმოო მოგზაურობა იწყება მაშინ, როდესაც ფორთოხალი გადამამუშავებელ ქარხნებს მიეწოდება სატვირთო მანქანებით, რომლებშიც დაახლოებით 35,000-დან 40,000 ფუნტამდე ხილია. ნაყოფი იტვირთება ქარხანაში შესამოწმებლად და შესაფასებლად, რათა ამოიღონ უვარგისი ხილი, სანამ ფორთოხალი შევა შესანახ ურნაში. ავტომატური სინჯის შემქმნელი ხსნის ფორთოხალს მჟავა და ხსნადი მყარი ნივთიერებების დასადგენად. ურნები მოწყობილია ხსნადი მყარი და მჟავების თანაფარდობის საფუძველზე, რათა მოხდეს ფორთოხლის შერევა, რომელიც შესაფერისია ერთიანი არომატის წვენის მისაღებად. მას შემდეგ, რაც ნაყოფი ურნებიდან გამოდის, ისინი რეცხავენ სარეცხი საშუალებით მბრუნავ ფუნჯის სარეცხ მანქანაზე და შემდეგ რეცხავენ სასმელი წყლით. დამუშავების ეტაპების განმავლობაში, არსებობს მრავალი პუნქტი, სადაც არის ობიექტები, რომლებიც ამოწმებენ ფორთოხალს და ყრიან დაზიანებულ ხილს.
შემდეგ ფორთოხალი გადის როლიკებით კონვეიერებში, რომლებიც ავლენენ ნაყოფის ყველა მხარეს. როლიკებით კონვეიერები კარგად არის აშენებული, რადგან ისინი კარგად არის განათებული, დამონტაჟებულია მოსახერხებელ სიმაღლეზე და სიგანეზე, რათა ყველა ინსპექტორმა შეძლოს ნაყოფის მიღწევა, რათა დადგინდეს არაადეკვატურობა. ზოგიერთი მიზეზი, რის გამოც ხილი შეიძლება უარი თქვას, მოიცავს ობის, ლპობისა და გახეხილი ქერქის მითითებებს. ამის შემდეგ, ფორთოხალი გამოყოფილია ზომის მიხედვით, მანქანებში წვენის ამოღებამდე. ფორთოხლის წვენის ინდუსტრიის ლიდერები თავიანთი ფორთოხლის მოპოვების სხვადასხვა გზით იყენებენ. ზოგიერთი გავრცელებული მეთოდი მოიცავს ნაყოფის განახევრებას და ფორთოხლის დაჭერას/გახეხვას ფორთოხლის წვენის გამოსატანად. ერთი ინსტრუმენტი ატარებს მილს ფორთოხლის ქერქში და აიძულებს წვენს გამოვიდეს მილის მეშვეობით მთელი ფორთოხლის შეწურვით. წვენების გამოსატანად გამოყენებული მანქანების მრავალფეროვნების მიუხედავად, ყველა მანქანას აქვს საერთო იმით, რომ ისინი უხეში, სწრაფი, ადვილად გასაწმენდია და აქვთ უნარი შეამცირონ ქერქის ექსტრაქტები წვენში. ამოღებული წვენის პროდუქტი არ შეიცავს ფორთოხლის ქერქს, მაგრამ ის შეიძლება შეიცავდეს რბილობს და თესლს, რომლებიც ამოღებულია ფინინერებით.
ფინიშერებს აქვთ ხრახნიანი დიზაინი, რომელიც მოიცავს კონუსურ სპირალურ ხრახნს, რომელიც ჩასმულია ცილინდრულ ეკრანში 0,020-დან 0,045 ინჩამდე ზომის პერფორაციებით. ამის შემდეგ, მზა ფორთოხლის წვენი მიედინება შერევის ავზებში, სადაც წვენი შემოწმებულია მჟავასა და ხსნად მყარ ნივთიერებებზე. ამ ეტაპზე, შაქრის დამატება შესაძლებელია წვენს იმის მიხედვით, პროდუქტი იქნება ტკბილი თუ უშაქრო სასმელი. შერევის შემდეგ, ფორთოხლის წვენი დეაერირებულია, სადაც ჰაერი შედის წვენში ექსტრაქციის დროს. დეაერაციის უპირატესობებში შედის ქაფის აღმოფხვრა, რაც აუმჯობესებს
ორგანული ფორთოხლის წვენების მრავალი ბრენდი ხელმისაწვდომი გახდა ბაზარზე.
ს კონტენტის ერთგვაროვნება და გაუმჯობესება სითბოს გადამცვლელის ეფექტურობასთან დაკავშირებით. ფორთოხლის ქერქის ზეთი აუცილებელია მაქსიმალური არომატისთვის, მაგრამ აშშ-ს სტანდარტების მიხედვით ფორთოხლის დაკონსერვებული წვენის ხარისხების მიხედვით, დასაშვებია 0,03% ამოსაღებ ზეთი. ვაკუუმური დისტილაციის გამოყენებით ზეთის გამორეცხვა არის მექანიზმი, რომელიც გამოიყენება წვენში ქერქის ზეთის რაოდენობის დასარეგულირებლად. კონდენსაცია გამოყოფს ზეთს და წყლიან დისტილატს, რომელიც უბრუნდება წვენს.
შემდეგი ნაბიჯი არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფორთოხლის წვენის დამუშავებაში. პასტერიზაცია მნიშვნელოვანია ბუნებრივად წარმოქმნილი ფერმენტების განადგურებაში, რომლებიც დაკავშირებულია წვენის გაუარესებასთან. პექტინესტერაზა ცნობილია ფორთოხლის წვენში მისი მავნე მოქმედებით. პასტერიზაციის პროცესში წვენს ჩვეულებრივ თბება 197 °F-მდე დაახლოებით 40 წამის განმავლობაში. ინდუსტრიის რამდენიმე ლიდერი იყენებს ფლეშ პასტერიზაციას, რომელსაც ახორციელებს მილისებური ან ფირფიტის ტიპის სითბოს გადამცვლელები. გადახურების თავიდან ასაცილებლად, ტურბულენტური ნაკადი სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია წვენის სწრაფად გასათბობად. ქილა ივსება პასტერიზებული წვენით და დაუყოვნებლივ აბრუნებენ წვენს სახურავის შიდა ნაწილების სტერილიზაციას. ფორთოხლის წვენით სავსე ქილა ილუქება და გაცივდება 90-დან 100 °F-მდე კონვეიერის ქამარზე გრილი წყლის შესხურებით. შენახვის ხარისხი განისაზღვრება დროისა და ტემპერატურის მიხედვით. წვენი უნდა ინახებოდეს გრილ ტემპერატურაზე, რათა არ მოხდეს გაუარესება
რეგულაციები კანადაში
კანადის ბაზრებისთვის ფორთოხლის წვენი უნდა იყოს ხილის წვენი, რომელიც მიიღება სუფთა, ხმის და მწიფე ფორთოხლისგან. წვენი ასევე უნდა შეიცავდეს მინიმუმ 1.20 მილიეკვივალენტს თავისუფალ ამინომჟავებს 100 მილილიტრზე, შეიცავდეს მინიმუმ 115 მილიგრამს კალიუმს 10 მილილიტრზე და ჰქონდეს მინიმალური შთანთქმის მნიშვნელობა საერთო პოლიფენოლის 0.380-ზე. შეიძლება დაემატოს დამატკბობლები, როგორიცაა შაქარი, ინვერტული შაქარი, დექსტროზა ან გლუკოზა. ფორთოხლის წვენს უნდა ჰქონდეს ბრიქსის მაჩვენებელი მინიმუმ 9,7, დამატკბობელი ინგრედიენტების გამოკლებით, და შეიცავდეს 0,5-დან 1,8 პროცენტამდე მჟავას წონაში, გამოთვლილი როგორც უწყლო ლიმონმჟავას. დასაშვებია დამატებული ფორთოხლის ესენციები, ფორთოხლის ზეთები და ფორთოხლის რბილობი, მორგებული კარგი საწარმოო პრაქტიკის შესაბამისად. ფორთოხლის წვენი ასევე დასაშვებია შეიცავდეს შაქარს, ინვერტულ შაქარს, დექსტროზას მშრალ ფორმაში, გლუკოზის მყარ ნივთიერებებს, II კლასის კონსერვანტს, ამილაზას, ცელულაზას და პექტინაზას.
რეგულაციები შეერთებულ შტატებში
შეერთებულ შტატებში ფორთოხლის წვენი რეგულირდება და სტანდარტიზებულია შეერთებული შტატების ჯანმრთელობისა და ადამიანური სერვისების დეპარტამენტის სურსათისა და წამლების ადმინისტრაციის (FDA ან USFDA) მიერ. FDA-ს თანახმად, ფორთოხლის წვენი კონცენტრატისგან არის წყლის ნარევი გაყინული კონცენტრირებული ფორთოხლის წვენთან ან კონცენტრირებულ ფორთოხლის წვენთან წარმოებისთვის. ნარევის დამატებით ინგრედიენტებს შეიძლება შეიცავდეს ახალი/გაყინული/პასტერიზებული ფორთოხლის წვენი მომწიფებული ფორთოხლისგან, ფორთოხლის ზეთი და ფორთოხლის რბილობი. გარდა ამისა, შეიძლება დაემატოს ერთი ან მეტი შემდეგი სურვილისამებრ დამატკბობელი ინგრედიენტები: შაქარი, შაქრის სიროფი, ინვერტული შაქარი, ინვერტული შაქრის სიროფი, დექსტროზა, სიმინდის სიროფი, სიმინდის გამხმარი სიროფი, გლუკოზის სიროფი და გამხმარი გლუკოზის სიროფი. ფორთოხლის წვენი უნდა შეიცავდეს მინიმალურ ბრიქსის დონეს 11,8, რაც მიუთითებს ფორთოხლის წვენის ხსნადი მყარი ნივთიერებების პროცენტულ მაჩვენებელზე, ნებისმიერი დამატებული დამატკბობელი ინგრედიენტების გამოკლებით.
რეგულაციები გაერთიანებულ სამეფოში
გაერთიანებულ სამეფოში, ფორთოხლის წვენი კონცენტრატისგან არის კონცენტრირებული ხილის წვენის პროდუქტი წყლის დამატებით. ფორთოხლის წვენის ნებისმიერი დაკარგული არომატი ან რბილობი თავდაპირველი კონცენტრაციის პროცესში შეიძლება აღდგეს საბოლოო პროდუქტში და იყოს იგივე ტიპის ფორთოხლის საშუალო ტიპის წვენს. ნებისმიერი აღდგენილი არომატი ან რბილობი უნდა იყოს იმავე სახეობის ფორთოხლისგან. ფორთოხლის წვენში შაქარი შეიძლება დაემატოს მჟავე გემოს დასარეგულირებლად ან დამატკბობლად, მაგრამ არ უნდა აღემატებოდეს 150 გ ლიტრ ფორთოხლის წვენზე. დიდ ბრიტანეთში, კონცენტრატის პროდუქტის საბოლოო ფორთოხლის წვენი უნდა შეიცავდეს ბრიქსის მინიმალურ დონეს 11.2, დამატებით დამატკბობელი ინგრედიენტების გამოკლებით. ვიტამინები და მინერალები შეიძლება დაემატოს ფორთოხლის წვენს რეგულაციის (EC) 1925/2006 შესაბამისად
UV 280 ნმ ქრომატოგრამა კომერციული ფორთოხლის წვენის UHPLC გამოყოფის შემდეგ, რომელიც აჩვენებს, სხვა პიკებს შორის, ნარირუტინს და ჰესპერიდინს.
მოლეკულურ დონეზე, ფორთოხლის წვენი შედგება ორგანული მჟავებისგან, შაქრებისა და ფენოლური ნაერთებისგან. ფორთოხლის წვენში ნაპოვნი ძირითადი ორგანული მჟავებია ლიმონის, ვაშლის და ასკორბინის მჟავა. ფორთოხლის წვენში ნაპოვნი ძირითადი შაქარია საქაროზა, გლუკოზა და ფრუქტოზა. ფორთოხლის წვენში დაახლოებით 13 ფენოლური ნაერთია, მათ შორის ჰიდროქსიცინამის მჟავები, ფლავანონები, ჰიდროქსიბენზოინის მჟავები, ჰესპერიდინი, ნარირუტინი და ფერულის მჟავა.
ღრუბლის შემადგენლობა
ღრუბელი არის შეჩერებული ნაწილაკების ნაწილი, რომელთა ზომები მერყეობს 0,05 მიკრომეტრიდან რამდენიმე ასეულ მიკრომეტრამდე ფორთოხლის წვენში. ღრუბელი პასუხისმგებელია ფორთოხლის წვენში რამდენიმე სენსორულ ატრიბუტზე, მათ შორის ფერი, არომატი, ტექსტურა და გემო. ღრუბლის უწყვეტი გარემო შედგება შაქრის, პექტინისა და ორგანული მჟავების ხსნარისგან, ხოლო დისპერსიული მატერია წარმოიქმნება ფიჭური ქსოვილის მეშვეობით, დაქუცმაცებული ხილის დამუშავებისას. კერძოდ, წვენის დაბინდვას იწვევს პექტინი, ცილა, ლიპიდი, ჰემიცელულოზა, ცელულოზა, ჰესპერიდინი, ქრომოპლასტიდები, ამორფული ნაწილაკები და ზეთის გლობულები. კერძოდ ღრუბლის ქიმიური შემადგენლობა შედგება 4,5-32% პექტინი, 34-52% ცილა, 25% ლიპიდები, 5,7% აზოტი, 2% ჰემიცელულოზა, 2% ნაცარი და 2%-ზე ნაკლები ცელულოზა.
ფიზიკური სტრუქტურა
ფორთოხლის წვენი არის სუსპენზია, რომელიც შედგება ჰეტეროგენული ნაწილაკებისგან გამჭვირვალე შრატში. შრატი არის გამჭვირვალე სუპერნატანტი ღრუბლის დალექვის შემდეგ ცენტრიფუგაციის გზით. ადრე ნახსენები ღრუბელი შეჩერების დიდ ნაწილს შეადგენს.
თუ ფორთოხლის წვენში შემავალი სუსპენზია არ არის სტაბილური, ღრუბლის ნაწილაკები შეიძლება დაგროვდეს, რაც იწვევს სუსპენზიის ფიზიკურ დაშლას. ღრუბელი შეიძლება დაიშალოს და ციტრუსის წვენი გაიწმინდოს, თუ სუსპენზია არასტაბილური გახდება. პექტინის მეთილის ესტერაზას აქტივობამ გაზარდა პექტინისა და ღრუბლის ცილებს შორის ურთიერთქმედება, რამაც გამოიწვია ცილა-პექტინის ფლოკულაცია. ღრუბლის უხსნადი მასალა გროვდება 70 °C-ზე (158 °F) ზემოთ და 3-4 pH-ზე, როდესაც ცილები კოაგულაცია და ფლოკულირება ხდება. ღრუბლის ფლოკულაცია გაძლიერებულია pH 3,5-ზე და შეიძლება გამოიწვიოს გამწმენდი, რაც არასასურველია ფორთოხლის წვენში.
სუსპენზია არასტაბილურია, როდესაც ზეტა პოტენციალი არის 25 მვ-ზე ნაკლები სიდიდით. ზეტა პოტენციალი არის ნაწილაკებს შორის ელექტროსტატიკური ძალების სიდიდის საზომი, რომლებიც გავლენას ახდენენ მოგერიებაზე და ნაწილაკებს შორის მიზიდულობაზე. დაბალი ზეტა მნიშვნელობა ნიშნავს, რომ საგრებელი ძალები ვერ შეძლებენ ვან დერ ვაალის ატრაქციონების გადალახვას ღრუბლის ნაწილაკებს შორის და ამით დაიწყებენ აგლომერაციას. ღრუბლის ნაწილაკების აგლომერაცია ხელს შეუშლის თავისუფალ ნაკადის მახასიათებლებს, რაც აუცილებელია წვენში. მაღალი ზეტა პოტენციალი შეაფერხებს ნაწილაკ-ნაწილაკების აგლომერაციას და შეინარჩუნებს თავისუფალ დინებას, ისევე როგორც ერთგვაროვან დისპერსიას ფორთოხლის წვენში.
ღრუბლის ნაწილაკებზე ადსორბირებული ნავთობის გლობულები ასტაბილურებენ სუსპენზიას ნაწილაკების საშუალო სიმკვრივის შემცირებით, რათა ის უფრო მიახლოონ შრატთან. თუმცა, ზეთის დიდი რაოდენობა შეიძლება იყოს პრობლემური, რადგან ისინი იწვევენ სუსპენზიების სრულ რღვევას ღრუბლის ნაწილაკების ზედაპირზე ცურვის გამო. ღრუბელში არსებულ ნაწილაკებს აქვთ უარყოფითი მუხტი, რომელიც მცირდება pH-ის შემცირებით. ღრუბლის სტაბილურობის შესაბამისად, ნაწილაკების დატენიანება უფრო მნიშვნელოვანია, ვიდრე მათი ელექტრული მუხტი.
სითბოს მკურნალობა
ფორთოხლის წვენის სითბოს დამუშავებისას იზრდება წვრილი ნაწილაკების რაოდენობა და მცირდება უხეში ნაწილაკების რაოდენობა. განსაკუთრებით წვრილი ნაწილაკები პასუხისმგებელნი არიან ფორთოხლის წვენის გარეგნობაზე, ფერსა და არომატზე. თერმული დამუშავება მნიშვნელოვან როლს ასრულებს პულპის მოცულობაზე, ღრუბლის სტაბილურობაზე, შრატის სიმღვრივესა და შრატის სიბლანტეზე. თერმული დამუშავება ასტაბილურებს ღრუბელს ფერმენტის ინაქტივაციის გზით და აძლიერებს ღრუბლის სტაბილური წარმონაქმნის სიმღვრივეს. შრატის სიბლანტის ზრდა განპირობებულია შრატში პექტიური ნივთიერებების ექსტრაქციის გამო. სტოკის კანონის საფუძველზე, შრატის სიბლანტის ზრდა არის ღრუბლის გაძლიერებული სტაბილურობის მიზეზი. რბილობის მოცულობასთან მიმართებაში, გახურებული წვენებიდან მიღებული რბილობი უფრო თხელი და კომპაქტური იყო, ვიდრე გაუცხელებელი წვენის რბილობი, რომელიც მოცულობითი და ფუმფულა იყო.
რბილობის თვისებები
ფორთოხლის წვენში რბილობი პასუხისმგებელია სასურველ ნაკადის თვისებებზე, გემოზე, გემოსა და პირის ღრუს შეგრძნებაზე. თუმცა, რბილობი ფორთოხლის წვენი გროვდება იმ სიჩქარის მიხედვით, რომელიც დამოკიდებულია შეჩერებული ნაწილაკების დიამეტრზე, სიმკვრივესა და სიბლანტეზე, ასევე შეჩერებულ წვენს. ფორთოხლის წვენში შეჩერებული რომ დარჩეს, რბილობის ნაწილაკებს უნდა ჰქონდეთ შესაბამისი ნაწილაკების ზომა, მუხტი და სპეციფიკური სიმძიმე. დამუშავების მეთოდის სახეობიდან გამომდინარე, რბილობი ნაწილაკების ზომა მერყეობს 2-5 მილიმეტრამდე (0,08-0,2 ინჩი). ისინი, რომლებიც 2 მმ-ზე ნაკლებია (0,08 ინჩი) ცნობილია, რომ უფრო სტაბილურია, ამიტომ სასარგებლოა ნაწილაკების ზომის შემცირება წვენის პროდუქტში ჰიდროკოლოიდების შეყვანით. ჰიდროკოლოიდები შეამცირებენ ნალექის წარმოქმნის სიჩქარეს და შეამცირებენ პულპის ნაწილაკების დაცემის სიჩქარეს.
ჰიდროკოლოიდები
ჰიდროკოლოიდები
არის გრძელი ჯაჭვის პოლიმერები, რომლებიც ქმნიან ბლანტი დისპერსიებს და გელს წყალში დაშლის შემთხვევაში. მათ აქვთ მთელი რიგი ფუნქციური თვისებები საკვებ პროდუქტებში, მათ შორის ემულსიფიკაცია, გასქელება, დაფარვა, გელირება და სტაბილიზაცია. მთავარი მიზეზი, რის გამოც ჰიდროკოლოიდები გამოიყენება საკვებში, არის მათი უნარი შეცვალონ კვების სისტემების რევოლოგია. ჰიდროკოლოიდები ზემოქმედებენ სიბლანტეზე ნაკადის ქცევით და მექანიკური მყარი თვისებებით, როგორიცაა ტექსტურა. ზოგიერთი ჩვეულებრივი ჰიდროკოლოიდი, რომლებიც გამოიყენება წვენის პროდუქტების სტაბილიზაციისთვის, მოიცავს გელანის რეზინას, ნატრიუმის კარბოქსიმეთილცელულოზას, ქსანთანს, გუარ რეზინას და არაბული რეზინას. ზემოხსენებული ჰიდროკოლოიდები ზოგადად გამოიყენება ფორთოხლის იმიტირებული წვენების წარმოებაში და ხშირად მოიხსენიებენ როგორც სინთეზურ ჰიდროკოლოიდებს. პექტინი არის ჰიდროკოლოიდი, რომელიც გვხვდება ფორთოხლის ბუნებრივ წვენებში.
პექტინის თვისებები
მთავარი სტატია: პექტინი
პექტინი არის ხსნადი პოლიმერული მასალა ფორთოხლის რბილობში, რომელიც შეიცავს არაბინოზასა და გალაქტოზას კარბოქსილის 75%-ს. პექტიური ნაერთები რთული ჰეტეროპოლისაქარიდებია, რადგან მათი ქიმიური შემადგენლობა მოიცავს ღერძულ-ღერძულ α-1.4-თან დაკავშირებულ d-გალაქტურონის მჟავას ერთეულის ჯაჭვურ სტრუქტურას L-რამნოზის რეგიონების ბლოკებთან ერთად, რომლებსაც აქვთ არაბინოზის, გალაქტოზის და ქსილოზის გვერდითი ჯაჭვები. პექტინის მეთილ-ესტერაზა არის ფერმენტი, რომელიც პასუხისმგებელია კარბოქსიმეთილის ეთერების ჰიდროლიზებაზე და თავისუფალი კარბოქსილის ჯგუფებისა და მეთილის სპირტების განთავისუფლებაზე. თავისუფალი კარბოქსილის ჯგუფები ურთიერთქმედებენ კატიონებთან და წარმოქმნიან უხსნად პექტიკურ მჟავას ორვალენტიანი ლითონის იონურ კომპლექსებს. ეს ლითონის იონური კომპლექსები წვენში ილექება და თან ატარებს ფორთოხლის წვენში შემავალ ყველა კოლოიდს. ფერმენტი აფუჭებს ღრუბელს და ასუფთავებს ფორთოხლის წვენს. ამრიგად, იმისათვის, რომ ფორთოხლის წვენის ღრუბელი ხელუხლებელი შევინარჩუნოთ, სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია პექტინსტერაზას ინაქტივაცია. პექტინესტერაზა ინაქტივირებულია წვენის გაცხელებით 1 წუთის განმავლობაში 90 °C (194 °F) ტემპერატურაზე.
პექტინის ურთიერთქმედება
პექტინის ხსნარის ქცევაზე ძლიერ გავლენას ახდენს მრავალი ფაქტორი, მათ შორის წყალბადის კავშირი, იონური ხასიათი და ჰიდროფობიური ხასიათი. წყალბადის კავშირი ხელსაყრელია, როდესაც pH ნაკლებია pKa-ზე, ხოლო იონური ხასიათი ხელსაყრელია, როდესაც pH მეტია pKa-ზე. იონური ხასიათი ეყრდნობა თავისუფალ კარბოქსილის შემცველობას, კათიონების არსებობას და უპირატესობას ანიჭებს წყლის მაღალ აქტივობას. მუხტი-მუხტის მოგერიება ნეიტრალური გვერდითი ჯაჭვების არსებობასთან ერთად აუცილებელია პექტინის მოლეკულებს შორის ინტერმოლეკულური კავშირის დათრგუნვისას. მეთილის ესტერის შემცველობა ფორთოხლის წვენში განსაზღვრავს ჰიდროფობიურ ხასიათს, რაც ხელს უწყობს წყლის დაბალი აქტივობის დროს.
არსებობს სპეციფიკური ურთიერთქმედება პექტინსა და ჰესპერიდინს შორის ჰესპერიდინის მოლეკულაში შაქრის ნაწილაკების მეშვეობით. მჟავა ჰიდროლიზის საშუალებით რამნოზისა და გლუკოზის შაქრის ნაწილაკები ამოღებულია ჰესპერიდინიდან, რაც არღვევს ჰესპერიდინსა და პექტინს შორის ურთიერთქმედებას. წყალბადის კავშირი როლს თამაშობს პექტინის ნეიტრალური შაქრებისა და ჰესპერიდინის შაქრის ნაწილის სპეციფიკურ ურთიერთქმედებაში. პოლიმერი, რომელსაც აქვს ნეიტრალური შაქრის ტოტების მაღალი სტრუქტურული შემცველობა, ურთიერთქმედებს ჰესპერიდინთან უფრო მჭიდროდ და ძლიერად, ვიდრე ნეიტრალური შაქრის ტოტების დაბალი შემცველობით. პექტინსა და ჰესპერიდინს შორის ურთიერთქმედება არის ერთ-ერთი ფაქტორი, რომელიც საშუალებას აძლევს ფორთოხლის წვენში კოლოიდური სუსპენზია იყოს სტაბილური.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
სტომატიტი
(ძველი ბერძნულიდან στόμα - პირი, ძველი ბერძნულის სუფიქსი -ῖτις - ანთება) არის პირის ღრუს და ტუჩების ანთება. შეიძლება მოიცავდეს პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის სიწითლეს. შეიძლება გამოიწვიოს ერთჯერადი ან მრავალჯერადი წყლულები.
სტომატიტის გამოვლინება: ჭრილობები პირის ღრუს ლორწოვან გარსზე, ღრძილებზე ან ტუჩებზე. შეიძლება იყოს პირის სიმშრალის სიმპტომი, რბილი ქსოვილების მგრძნობელობა. მეორადი ინფექცია შეიძლება მოხდეს იმუნოდეფიციტის მქონე პაციენტებში.
სტომატიტის წარმოქმნის მექანიზმი ჯერ კიდევ არ არის სრულად გამოვლენილი, მაგრამ, სავარაუდოდ, ეს გამოწვეულია იმუნური სისტემის რეაქციით სტიმულებზე. ითვლება, რომ სტომატიტი ჩნდება, როდესაც გაურკვეველი მიზეზების გამო, ადამიანის იმუნური სისტემა რეაგირებს მოლეკულების გამოჩენაზე, რომელსაც ვერ ცნობს. ასეთი მოლეკულების გამოჩენა იწვევს იმუნური სისტემის ლიმფოციტების შეტევას (სისხლის ერთგვარი თეთრი უჯრედები), ისევე როგორც ადამიანის იმუნური სისტემა რეაგირებს, მაგალითად, ორგანოს გადანერგვაზე. ლიმფოციტების „შეტევა“ ამ ამოუცნობ მოლეკულებზე იწვევს პირის ღრუში წყლულოვანი წარმონაქმნების გაჩენას, რომლებსაც „სტომატიტს“ უწოდებენ.
მისი გაჩენის მიზეზად ასევე განიხილება ადგილობრივი ფაქტორები: პირის ღრუს ჰიგიენის შეუსრულებლობა. კუჭ-ნაწლავის ტრაქტის დაავადებები, როგორიცაა გასტრიტი, თორმეტგოჯა ნაწლავი, კოლიტი და ჰელმინთური ინვაზია, შეიძლება იყოს კატარალური სტომატიტის მიზეზი.
ამ დაავადების დროს პირის ღრუს ლორწოვანი გარსი ხდება შეშუპებული, მტკივნეული, ჰიპერემიული, ის შეიძლება დაფარული იყოს თეთრი ან ყვითელი საფარით. აღინიშნება ჰიპერსალივაცია (ნერწყვის სეკრეციის მომატება). შეიძლება აღინიშნოს ღრძილების სისხლდენა, შეიძლება გამოჩნდეს ცუდი სუნი.
სტომატიტი თავისთავად არ არის გადამდები, მაგრამ მისი მიზეზი შეიძლება იყოს გადამდები, მაგალითად, ჰერპესით, შედეგად შეიძლება მოხდეს სტომატიტი, მაგრამ ეს უკვე არის ჰერპეს სიმპლექსის ვირუსზე ადამიანის რეაქციის ერთ-ერთი ვარიანტი.
იხ.ვიდეო- როგორ ამოვიცნოთ აფთოზური სტომატიტი და პირის ღრუს ჰერპესი
ჯიშები
ალერგიული
აფთური
ვეზიკულური. დაავადების გამომწვევი აგენტია რნმ-ის შემცველი ვირუსი, რომელიც მიეკუთვნება Rhabdoviridae ოჯახის Vesiculorus გვარს. ვეზიკულური სტომატიტი გადამდებია. ამიტომ რეკომენდებულია ცალკეული ჭურჭლისა და ჰიგიენის საშუალებების გამოყენება (რომლებიც გამოყენების შემდეგ უნდა მოხდეს დეზინფექცია, სულ მცირე, მდუღარე წყლით).
ჰერპეტური. ახასიათებს ტემპერატურის მკვეთრი მატება, მომატებული ძილიანობა, ბუშტები (გამონაყარი) წარმოიქმნება პირის ღრუს ლორწოვანზე, რომელიც 3 დღის შემდეგ იფეთქებს. თან ახლავს გინგივიტი, ბლანტი ნერწყვი. ავადმყოფობას 8 დღე სჭირდება. მკურნალობა აციკლოვირით
კატარალური - გამოწვეულია პირის ღრუს ჰიგიენის დაუცველობით, პირის ღრუს არასაკმარისი დატენიანებით, Candida გვარის სოკოების შეყვანით, ბაქტერიებით.
ტრავმული
ენტეროვირუსული ვეზიკულური სტომატიტი - გამოწვეული ენტეროვირუსებით
წყლულოვანი
სავარაუდო მიზეზები და წინასწარგანწყობის ფაქტორები
მიკროორგანიზმები, რომლებიც იწვევენ ინფექციურ დაავადებებს (ბაქტერიები, ვირუსები, მიკოპლაზმები)
უხარისხო საკვები
პირის ღრუს მექანიკური ან თერმული დაზიანება,
დიარეით გამოწვეული დეჰიდრატაცია, ღებინება, წყლის არასაკმარისი მიღება, გახანგრძლივებული ცხელება, შარდის გაზრდილი გამოყოფა, დიდი სისხლის დაკარგვა
არასაკმარისი ან გადაჭარბებული პირის ღრუს ჰიგიენა
ცუდად გაკეთებული ან ცუდად მორგებული პროთეზი
სტატისტიკის მიხედვით, პროთეზის მქონე ხანდაზმულთა 65%-ს სტომატიტი აწუხებს
წამლების გამოყენება, რომლებიც ამცირებენ ნერწყვდენას
ბერიბერი (ვიტამინი A, ვიტამინი B, ვიტამინი C, ვიტამინი B12), რკინის ან ფოლიუმის მჟავის ნაკლებობა
მოწევა
ავთვისებიანი სიმსივნეები კისერზე, ცხვირში ან ყელში
ჰორმონალური რყევები (ორსულობა, გარდამავალი ასაკი და ა.შ.)
ანემია
ქიმიოთერაპიის გვერდითი მოვლენები
აივ ინფექციის პროდრომული პერიოდი
სტრესული სიტუაციები
დიაგნოსტიკა
სტომატიტის გამოსავლენად ექიმი, როგორც წესი, ჯერ ამოწმებს პაციენტის სამედიცინო ჩანაწერს, შემდეგ კი აგრძელებს პირის ღრუს ვიზუალურ გამოკვლევას. არ არსებობს სპეციალური სამედიცინო ტესტები (როგორიცაა ბიოფსია ან კულტურა) სტომატიტის გამოსავლენად. სტომატიტის მთავარი სიმპტომია წყლულების გაჩენა, მათი მდებარეობა და ის, რომ სტომატიტი განმეორებადი დაავადებაა. გარდა ამისა, სტომატიტის დროს, წყლულის მიმდებარე ქსოვილს აქვს ნორმალური, ჯანსაღი გარეგნობა და თავად პაციენტს არ აღენიშნება რაიმე თვალშისაცემი სისტემური სიმპტომები (მაგალითად, არ არის ცხელება ან უსიამოვნო შეგრძნება). თუმცა, სტომატიტის მოწინავე ფორმებით, განსაკუთრებით ბავშვებში, შეინიშნება მრავლობითი წყლულები, ცხელება და კეთილდღეობის გაუარესება.
ჰერპეტური სტომატიტი (ჰერპეტური გინგივოსტომატიტი)
პათოგენეზი
სტომატიტის ზოგადი პათოგენეზი არის პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის საწყისი დაზიანება, შემდეგ კი ანთება ხდება. როგორ ვითარდება სტომატიტი:
ინფექციის პერიოდი. გამომწვევი აგენტი ტრავმის, დამწვრობის, ინფექციის, ალერგიის ან ჰორმონალური დარღვევების გამო ასუსტებს იმუნურ სისტემას. ინკუბაციური პერიოდი 2-4 დღეა.
იმუნური პასუხი. სხეული ათავისუფლებს ანთებით შუამავლებს, როგორიცაა ჰისტამინი, ციტოკინი, ლეიკოტრიენი. ეს აქტიური ნივთიერებები ფართოვდება და ზრდის სისხლძარღვთა გამტარიანობას. პირის ღრუში ჩნდება ანთების სიმპტომები - სიწითლე, შეშუპება და ტკივილი.
დაავადების გავრცელება. ანთება ლოკალიზებულია პირის ღრუს ლორწოვანი გარსის მცირე უბანზე. ჰერპეს სიმპლექსის ან ვირუსის შემთხვევაში ყალიბდება აფთოზური წყლული ან ვრცელდება სტომატიტი. შესაძლოა ტემპერატურის მატება, გამწვავებულ ფაზაზე გადასვლა.
მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ სტომატიტი მაშინ იჩენს თავს, როცა ორგანიზმი იცავს პირის ღრუს ვირუსული ინფექციებისგან.
მკურნალობა
განყოფილებაში არ არის მითითებები წყაროებზე (იხილეთ საძიებო რეკომენდაციები).
ინფორმაცია უნდა იყოს გადამოწმებადი, წინააღმდეგ შემთხვევაში შეიძლება წაიშალოს. თქვენ შეგიძლიათ სტატიის რედაქტირება ავტორიტეტულ წყაროებზე მითითებების დამატებით სქოლიოების სახით. (2014 წლის 14 მაისი)
სტომატიტი ხშირად თავისთავად ქრება ერთი კვირის განმავლობაში. სტომატიტის სახეობიდან გამომდინარე, მკურნალობა შეიძლება ჩატარდეს სოკოს საწინააღმდეგო ან სხვა პრეპარატებით, დაზიანების ტიპი შეიძლება განისაზღვროს ზოგადი პრაქტიკოსის ან სტომატოლოგის მიერ, არასწორმა თვითმკურნალობამ შეიძლება გამოიწვიოს სერიოზული გართულებები, ინფექციის განზოგადება.
ჩვეულებრივ, სპეციფიური თერაპია არ არის საჭირო, საკმარისია შემოიფარგლოთ ზომიერი დიეტით და პირის ღრუს ხშირი გამოვლებით. შეგიძლიათ გამოიყენოთ სარეცხი საშუალებები ანტისეპტიკური თვისებებით: მცენარეული ინფუზიები: მუხის ქერქი, გვირილა, კალენდულა; სააფთიაქო ნაყენების გაზავებული წყალ-ალკოჰოლური ხსნარები (კალენდულა, ევკალიპტი - 20-30 წვეთი ნაყენი 100 მლ წყალზე), სხვადასხვა მზა გამრეცხვები. ტკივილის სიმპტომების შესამცირებლად შეიძლება გამოყენებულ იქნას ადგილობრივი საანესთეზიო საშუალებები (მაგ., ლიდოკაინი). ნაწილობრივ ეხმარება პასტილების გამოყენებას, რომლებიც ზრდის ნერწყვდენას, რაც აუმჯობესებს ჭრილობის ნერწყვით მორწყვას და ასევე აღწევს გარკვეულ ანტისეპტიკურ და ყურადღების გამფანტველ ეფექტს. იგივე ეფექტი აქვს გვირილის დეკორქციას; თაფლი.
მე-20 საუკუნის ბოლოსაც კი, სტომატიტის მკურნალობის ყველაზე საიმედო გზა იყო ჭრილობის ცისფერი შეზეთვა, ამ მეთოდის მინუსი ის არის, რომ პირის ღრუ საღებავების ხსნარიდან ლურჯი გახდება. არავითარ შემთხვევაში არ გამოიყენოთ ხსნარები ალკოჰოლზე (გარდა იოდისა), მათ შეუძლიათ დამწვრობა გამოიწვიოს.
პროლაქტური
წელიწადში ერთხელ მაინც ეწვიეთ სტომატოლოგს;
სტომატოლოგიური დაავადებების დროული მკურნალობა;
ყოველდღიური პირის ღრუს ჰიგიენა;
ხელების რეგულარულად დაბანა, განსაკუთრებით ჭამის წინ;
სრული დაბალანსებული დიეტა;
პირის ღრუს ჰიგიენური მოვლის საშუალებების სწორი არჩევანი.
Კვლევა
კვლევის მონაცემებით, სტომატიტის გამომწვევი მიზეზებია მემკვიდრეობა, პირის ღრუს ბაქტერიული ფლორა, იმუნური სისტემის მდგომარეობა, ასევე გარემო ფაქტორები.
იხ.ვიდეო - Стоматит - симптомы, лечение и возможные осложнения
სტომატიტი ცხოველებში
სტომატიტი დიფუზურია ლოყების, ენის, ღრძილების, ტუჩების ლორწოვანი გარსის დაზიანებით და ფოკალური - ღრძილების (გინგივიტი), ენის (ლინგვიტი) ან მძიმე სასის (პალანტინიტი) და ა.შ. სტომატიტის ყველა ფორმის დროს აუცილებელია აღმოფხვრა. ლორწოვანი გარსის მექანიკური, თერმული და სხვა გაღიზიანება, ყურადღება მიაქციეთ საკვების შერჩევას და ავადმყოფი ცხოველების საკმარის კვებას. ბალახისმჭამელებს უნიშნავენ მწვანე ბალახს, რბილ თივას, ასევე კარგ სილოსს, მოხარშულ ფესვებს, ქატო ლაპარაკს, ფაფის ღორებს, ხორცისმჭამელ სუპებს, დაფქულ ხორცს. ცხოველები უზრუნველყოფილია მტკნარი წყლით. ამ დაავადების ეკონომიკური ზარალი საკმაოდ დიდია. ავადმყოფი ცხოველები სწრაფად იკლებენ წონაში და დროებით კარგავენ პროდუქტიულობას და ეფექტურობას. ზოგჯერ ძროხებში ძუძუს ძუძუმწოვრების დამარცხება იმდენად მძიმეა, რომ შეუძლებელი ხდება მათი რძვა და ავადმყოფებს კლავენ. ავადმყოფი ცხენები და ჯორები სრულ გამოჯანმრთელებამდე ქმედუუნაროები არიან.
ასევე, სტომატიტი კლასიფიცირდება წარმოშობის მიხედვით პირველად და მეორადად. პირველადი წარმოიქმნება მექანიკური, თერმული, ბიოლოგიური და ქიმიური ფაქტორების გავლენის ქვეშ. მეორადი სტომატიტი, როგორც თანმხლები დაზიანებები, ვლინდება ინფექციურ დაავადებებში, ზოგჯერ ვითარდება ფარინგიტის, პროვენტრიკულუსის ქრონიკული დაავადებების, გასტრიტისა და ჰეპატიტის, სისხლიანი და სხვა არაგადამდები დაავადებების დროს.
იხ. ვიდეო - STOMATITIS. Definition, Description, Causes and symptoms, Diagnosis & Treatment of Stomatitis
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
სტაფილოკოკები
ოქროსფერი სტაფილოკოკი
Staphylococcus (ლათ. Staphylococcus, სხვა ბერძნულიდან σταφυλή „ყურძნის მტევანი“ და κόκκος „მარცვალი, კენკრა“) არის ბაქტერიების გვარი Staphylococaceae-ს ოჯახისა.
აღწერა
ამ გვარის წარმომადგენლები არიან არამოძრავი გრამდადებითი კოკები, რომელთა უჯრედის დიამეტრი 0,6-დან 1,2 მიკრონიმდე მერყეობს. გვარის წარმომადგენლებს ახასიათებთ დაყოფა რამდენიმე სიბრტყეში, რის შედეგადაც მიკრობული უჯრედები განლაგებულია "ყურძნის მტევნებში" სუფთა კულტურაში. სტაფილოკოკები არის ფაკულტატური ანაერობები, ქიმიოორგანოტროფები მეტაბოლიზმის ოქსიდაციური და ფერმენტული ტიპის, კატალანოზოდადებითი და ოქსიდონეგატიური. სპორების არწარმომქმნელი, უჯრედები, როგორც წესი, არ არის კაფსულირებული, მაგრამ ზოგიერთი სახეობა, როგორიცაა Staphylococcus aureus subsp. aureus, შეუძლია შექმნას კაფსულა. ზოგიერთი სტაფილოკოკი ასინთეზებს დამახასიათებელ პიგმენტებს.
კოლონიების ფორმები მკვრივ მკვებავ გარემოზე არის მრგვალი, ამოზნექილი, პიგმენტური (თეთრი, ყვითელი, ოქროსფერი). სითხეზე - ერთგვაროვანი სიმღვრივე.
ფართოდ გავრცელებულია ნიადაგში, ჰაერში, ადამიანისა და ცხოველის კანის ნორმალური მიკროფლორის წარმომადგენლებში. ეს გვარი მოიცავს ადამიანის პათოგენურ და ოპორტუნისტულ სახეობებს, რომლებიც კოლონიზირებენ ნაზოფარინქსს, ოროფარინქსს და კანს .
იხ.ვიდეო- Medguide/მედგიდი - მიკრობიოლოგია | ბაქტერიოლოგია: სტაფილოკოკები (ნაწილი 2) - ვიწყებთ კერძო ბაქტერიოლოგიის კურსს სტაფილოკეკების განხილვით. დღევანდელ 2 ლექციაში დავახასიათებთ სტაფილოკოკების გვარის კლინიკურად მნიშვნელოვან სახეოებებს, მათი ზრდის, კულტივირების თავისებურებებს, ანტიგენურ ბუნებას, დეტალურად განვიხილავთ მათ მიერ გამომიშავებულ ფერმენტებსა და ტოქსინებს და ასევე იმ კლინიკურ მდგომარეობებს, რომელთა განვითრებასაც იწვევენ ეს კომპონენტები. ეს მეორე ნაწილია, თემის სრულად გასაგებად აუცილებლად ნახეთ პირველი ვიდეოც.
გთხოვთ, გაითვალისწინოთ, რომ მედგიდის ვიდეოები მხოლოდ საგანმანათლებლო ხასიათისაა და მისი მიზანი არავითარ შემთხვევაში არაა თვითმკურნალობის ხელშეწყობა, პროფესიონალი ექიმის დიაგნოზის, მკურნალობისა და რეკომენდაციების ჩანაცვლება.
საკუთარ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით ყოველთვის მიმართეთ ექიმ-სპეციალისტს!
ცხადია, მედგიდის გუნდის მიზანია მაქსიმალურად ზუსტი ინფორმაციის მოწოდება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ გამორიცხულია რამე ხარვეზი ან შეცდომაც კი. ამასთანავე, სამედიცინო საკითხებისადმი შეხედულებები, სამკურნალო მედიკამენტები, მიდგომები და გამოყენებული პროტოკოლები დროთა განმავლობაში შეიძლება შეიცვალოს.
პათოგენური სტაფილოკოკები წარმოქმნიან ენდო- და ეგზოტოქსინებს, ფერმენტებს, რომლებიც არღვევენ უჯრედების სასიცოცხლო აქტივობას .
არსებობს სტაფილოკოკური ბაქტერიოფაგი, რომელსაც აქვს სტაფილოკოკური ბაქტერიების სპეციალურად ლიზისის უნარი.
ცნობილია სტაფილოკოკის საკმაოდ მაღალი მგრძნობელობა ვერცხლის მარილების წყალხსნარებისა და მისი ელექტროლიტური ხსნარების მიმართ .
სახეები
ზოგიერთი ტიპი:
ოქროსფერი სტაფილოკოკი (Staphylococcus aureus) ყველაზე პათოგენურია ადამიანისთვის. დასახელებულია ოქროს პიგმენტის წარმოქმნის უნარით. მას შეუძლია გამოიწვიოს ჩირქოვანი ანთებითი პროცესები ადამიანის თითქმის ყველა ორგანოსა და ქსოვილში. Staphylococcus aureus-ის გამორჩეული ბიოქიმიური თვისებაა ფერმენტ კოაგულაზას გამომუშავება და ამ მხრივ მას უწოდებენ "კოაგულაზადადებით სტაფილოკოკს", განსხვავებით სხვა ნაკლებად პათოგენური სახეობებისგან, რომლებსაც "კოაგულაზა-უარყოფითი სტაფილოკოკები" უწოდებენ.
მეთიცილინ-რეზისტენტული Staphylococcus aureus არის Staphylococcus aureus-ის ნებისმიერი შტამი, რომელიც რეზისტენტულია ანტიბიოტიკების დიდი ჯგუფის, ბეტა-ლაქტამების მიმართ (რომლებიც მოიცავს პენიცილინებს და ცეფალოსპორინებს). განსაკუთრებით რთულია ამ შტამებით გამოწვეული დაავადებები.
ეპიდერმული სტაფილოკოკი (Staphylococcus epidermidis) - ხშირად გვხვდება ადამიანის კანსა და ლორწოვან გარსებზე, შეიძლება გამოიწვიოს სეფსისი, ენდოკარდიტი, კონიუნქტივიტი, ჭრილობების ჩირქოვანი ინფექცია და საშარდე გზების ჩირქოვანი ინფექციები.
საპროფიტული სტაფილოკოკი (Staphylococcus saprophyticus) - შეიძლება გამოიწვიოს მწვავე ცისტიტი და ურეთრიტი.
ჰემოლიზური სტაფილოკოკი (Staphylococcus haemolyticus) - შეიძლება გამოიწვიოს სხვადასხვა ჩირქოვანი ანთებითი პროცესები სხვადასხვა ორგანოებში; სეფსისი და კანის დაზიანებები, ენდოკარდიტი; ურეთრის დაზიანებები და ცისტიტი.
იხ. ვიდეო - Medguide/მედგიდი - მიკრობიოლოგია | ბაქტერიოლოგია: სტაფილოკოკები (ნაწილი 1) - ვიწყებთ კერძო ბაქტერიოლოგიის კურსს სტაფილოკეკების განხილვით. დღევანდელ 2 ლექციაში დავახასიათებთ სტაფილოკოკების გვარის კლინიკურად მნიშვნელოვან სახეოებებს, მათი ზრდის, კულტივირების თავისებურებებს, ანტიგენურ ბუნებას, დეტალურად განვიხილავთ მათ მიერ გამომიშავებულ ფერმენტებსა და ტოქსინებს და ასევე იმ კლინიკურ მდგომარეობებს, რომელთა განვითრებასაც იწვევენ ეს კომპონენტები. ეს პირველი ნაწილია, თემის სრულად გასაგებად აუცილებლად ნახეთ მეორეც.
გთხოვთ, გაითვალისწინოთ, რომ მედგიდის ვიდეოები მხოლოდ საგანმანათლებლო ხასიათისაა და მისი მიზანი არავითარ შემთხვევაში არაა თვითმკურნალობის ხელშეწყობა, პროფესიონალი ექიმის დიაგნოზის, მკურნალობისა და რეკომენდაციების ჩანაცვლება.
საკუთარ ჯანმრთელობასთან დაკავშირებით ყოველთვის მიმართეთ ექიმ-სპეციალისტს!
ცხადია, მედგიდის გუნდის მიზანია მაქსიმალურად ზუსტი ინფორმაციის მოწოდება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ გამორიცხულია რამე ხარვეზი ან შეცდომაც კი. ამასთანავე, სამედიცინო საკითხებისადმი შეხედულებები, სამკურნალო მედიკამენტები, მიდგომები და გამოყენებული პროტოკოლები დროთა განმავლობაში შეიძლება შეიცვალოს.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ელექატრა (ვარსკვლავი)
ელექტრა პლეადების ჯგუფში (წრიული)
ელექტრა (ძვ. ბერძნ. Ηλέκτρα / 17 Tau / 17 Tauri / 17 Taurus) არის მე-4 სიდიდის ვარსკვლავი, მესამე ყველაზე კაშკაშა ვარსკვლავი პლეადების ღია ვარსკვლავურ გროვაში, კუროს თანავარსკვლავედში.
ფიზიკური მახასიათებლები
Electra არის B6III სპექტრული ტიპის ცისფერ-თეთრი გიგანტი. გროვის მთავარ 10 ვარსკვლავს შორის - ელექტრა ყველაზე ცხელია, მისი მოჩვენებითი სიდიდეა +3,71, ხოლო სიკაშკაშე მზეზე 1225-ჯერ მეტია. მანძილი ვარსკვლავამდე ნაპოვნი იქნა პარალაქსის გამოყენებით (გაზომილია Hipparcos-ის თანამგზავრით) და არის დაახლოებით 370 სინათლის წელი, მაგრამ ეს არ შეიძლება ჩაითვალოს საბოლოო მნიშვნელობად, რადგან პლეადების გროვა საკმაოდ შორს არის და ვარსკვლავამდე მანძილი არ შეიძლება. საიმედოდ განისაზღვროს.
სხვა პლეადების მსგავსად (განსაკუთრებით მეროპე და მაია), ელექტრას გარშემო არის ამრეკლავი ნისლეული, ვარსკვლავის შუქი, რომელიც მიმოფანტულია ვარსკვლავთშორისი მტვრის მიერ ვარსკვლავთშორისი გაზისა და მტვრის ღრუბლის გავლისას.
ვარსკვლავის ზედაპირის ტემპერატურაზე დაახლოებით 14000 კ, ელექტრას რადიუსი 6-ჯერ აღემატება მზეს და მისი მასა 5 მზის მასას.
B კლასის მრავალი ვარსკვლავის მსგავსად, ელექტრა სწრაფად ბრუნავს თავისი ღერძის გარშემო, ბრუნვის სიჩქარე დაახლოებით 170 კმ/წმ-ია, რევოლუციის პერიოდი 1,75 დღეა. ვარსკვლავის სპექტრში აღმოჩენილია ემისიის ხაზები, რომლებიც ჩნდება ვარსკვლავის ეკვატორიდან მატერიის გადინების გამო. ამ, ისევე როგორც ბრუნვის მაღალი სიჩქარის გათვალისწინებით, Electra შეიძლება მივაწეროთ ე.წ Be-stars-ს. გარდა ამისა, ვარსკვლავის სპექტრიდან გამომდინარეობს, რომ ელექტრა არის ორობითი ან თუნდაც სამმაგი ვარსკვლავური სისტემა და მისი ერთ-ერთი თანამგზავრი, ალბათ, A კლასის ვარსკვლავია, ვეგას მსგავსი. ეს ასევე დადასტურდა დაკვირვებებით, როდესაც ვარსკვლავი მთვარე დაბნელდება.
დროდადრო ხდება ელექტრას დაბნელება ჩვენი მზის სისტემის პლანეტების მიერ. ბოლოს ის ვენერას მიერ დაბნელებული ნახეს 1841 წლის 9 მაისს.
სახელი და მითოლოგია
ვარსკვლავის სახელწოდება მომდინარეობს პლეადებიდან ყველაზე უმცროსის სახელიდან, რომელმაც ზევსთან ქორწინებიდან გააჩინა ტროაში სამეფო დინასტიის დამაარსებელი დარდანა.
Flamsteed-ის აღნიშვნის მიხედვით, ელექტრა არის „17 კურო“.
იხ. ვიდეო - Electra - Star profiles #14 - This episode is about one of my favorite stars in the universe: Electra, which is the third-brightest star of the Pleiades open star cluster!
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ელექტროლიტი
ელექტროლიტური უჯრედი გამოიმუშავებს ქლორს (Cl2) და ნატრიუმის ჰიდროქსიდს (NaOH) ჩვეულებრივი მარილის ხსნარიდან
ელექტროლიტი არის იონების შემცველი გარემო, რომელიც ელექტროგამტარია ამ იონების გადაადგილების გზით, მაგრამ არ ატარებს ელექტრონებს. ეს მოიცავს ყველაზე ხსნად მარილებს, მჟავებს და ფუძეებს, რომლებიც იხსნება პოლარულ გამხსნელებში, როგორიცაა წყალი. დაშლისას ნივთიერება იყოფა კატიონებად და ანიონებად, რომლებიც თანაბრად იშლება გამხსნელში. ასევე არსებობს მყარი მდგომარეობის ელექტროლიტები. მედიცინაში და ზოგჯერ ქიმიაში, ტერმინი ელექტროლიტი ეხება ნივთიერებას, რომელიც იხსნება.
ელექტრული თვალსაზრისით, ასეთი ხსნარი ნეიტრალურია. თუ ელექტრული პოტენციალი გამოიყენება ასეთ ხსნარზე, ხსნარის კათიონები მიიზიდება ელექტროდისკენ, რომელსაც აქვს ელექტრონების სიმრავლე, ხოლო ანიონები მიზიდულია ელექტროდისკენ, რომელსაც აქვს ელექტრონების დეფიციტი. ანიონებისა და კათიონების მოძრაობა საპირისპირო მიმართულებით ხსნარში შეადგენს დენს. ზოგიერთი აირი, როგორიცაა წყალბადის ქლორიდი (HCl), მაღალი ტემპერატურის ან დაბალი წნევის პირობებში შეიძლება ასევე იმოქმედოს როგორც ელექტროლიტები. (მაგ., პოლისტიროლის სულფონატი), სახელწოდებით "პოლიელექტროლიტები", რომლებიც შეიცავს დამუხტულ ფუნქციურ ჯგუფებს. ნივთიერება, რომელიც იშლება იონებად ხსნარში ან დნობაში, იძენს ელექტროენერგიის გატარების უნარს. ნატრიუმი, კალიუმი, ქლორიდი, კალციუმი, მაგნიუმი და ფოსფატი თხევად ფაზაში ელექტროლიტების მაგალითებია.
მედიცინაში ელექტროლიტების ჩანაცვლება საჭიროა, როდესაც ადამიანს აქვს გახანგრძლივებული ღებინება ან ფაღარათი, და მძიმე სპორტული აქტივობის გამო ოფლიანობის საპასუხოდ. ხელმისაწვდომია კომერციული ელექტროლიტური ხსნარები, განსაკუთრებით ავადმყოფი ბავშვებისთვის (როგორიცაა ორალური რეჰიდრატაციის ხსნარი, Suero Oral ან Pedialyte) და სპორტსმენებისთვის (სპორტული სასმელები). ანორექსიის და ბულიმიის მკურნალობისას მნიშვნელოვანია ელექტროლიტების მონიტორინგი.
მეცნიერებაში ელექტროლიტები ელექტროქიმიური უჯრედების ერთ-ერთი მთავარი კომპონენტია.
კლინიკურ მედიცინაში ელექტროლიტების ხსენება ჩვეულებრივ მეტონიმიურად ეხება იონებს და (განსაკუთრებით) მათ კონცენტრაციებს (სისხლში, შრატში, შარდში ან სხვა სითხეებში). ამრიგად, ელექტროლიტების დონის ხსენება ჩვეულებრივ ეხება იონის სხვადასხვა კონცენტრაციას და არა სითხის მოცულობას.
იხ. ვიდეო - How to Make Electrolyte Water at Home | Healthy Habits - Making electrolyte water at home could not be any easier! It's so simple to create your own electrolyte water at home with ingredients you may already have lying around. It's a breeze to concoct in minutes and can be stored in the fridge until you're ready to drink. Instead of driving to the store or picking up some high-sugar, processed alternatives, you and your family can enjoy the benefits of electrolyte water without the monetary and health costs. If you make electrolyte water at home, what's your go-to ratio? Comment below!
ეტიმოლოგია
სიტყვა ელექტროლიტი მომდინარეობს ძველი ბერძნული ήλεκτρο- (ēlectro-), პრეფიქსი, რომელიც დაკავშირებულია ელექტროენერგიასთან და λυτός (lytos), რაც ნიშნავს "შეიძლება გაიხსნას ან გაფხვიერდეს".
1884 წლის დისერტაციაში სვანტე არენიუსმა წარმოადგინა თავისი ახსნა მყარი კრისტალური მარილების დაშლისას დაწყვილებულ დამუხტულ ნაწილაკებად დაშლის შესახებ, რისთვისაც მან მიიღო 1903 წლის ნობელის პრემია ქიმიაში. არენიუსის ახსნა იყო, რომ ხსნარის ფორმირებისას მარილი იშლება დამუხტულ ნაწილაკებად, რომლებსაც მაიკლ ფარადეიმ (1791-1867) მრავალი წლით ადრე უწოდა "იონები". ფარადეის რწმენა იყო, რომ იონები წარმოიქმნება ელექტროლიზის პროცესში. არენიუსმა თქვა, რომ ელექტრული დენის არარსებობის შემთხვევაშიც კი, მარილების ხსნარი შეიცავდა იონებს. ამრიგად, მან შესთავაზა, რომ ხსნარში ქიმიური რეაქციები იყო რეაქციები იონებს შორის.
არენიუსის იონების ჰიპოთეზის შემდეგ მალევე, ფრანც ჰოფმაისტერმა და ზიგმუნდ ლევიტმა დაადგინეს, რომ სხვადასხვა იონის ტიპები ავლენენ განსხვავებულ გავლენას ისეთ საკითხებზე, როგორიცაა ცილების ხსნადობა. ამ სხვადასხვა იონების თანმიმდევრული დალაგება მათი ეფექტის სიდიდეზე თანმიმდევრულად ჩნდება ბევრ სხვა სისტემაშიც. მას შემდეგ ეს გახდა ცნობილი როგორც Hofmeister სერია. მიუხედავად იმისა, რომ ამ ეფექტების წარმოშობა არ არის უხვად ნათელი და განიხილებოდა გასული საუკუნის განმავლობაში, ვარაუდობენ, რომ ამ იონების მუხტის სიმკვრივე მნიშვნელოვანია და შესაძლოა რეალურად ჰქონდეს ახსნა ჩარლზ-ავგუსტინ დე კულონის ნაშრომიდან გამომდინარე. 200 წელზე მეტი ხნის წინ.
სვანტე არენიუსი, წყალხსნარში ელექტროლიტების დისოციაციის კონცეფციის მამა, რისთვისაც მან მიიღო ნობელის პრემია ქიმიაში 1903 წელს.
ფორმირება
ელექტროლიტური ხსნარები ჩვეულებრივ წარმოიქმნება, როდესაც მარილი მოთავსებულია გამხსნელში, როგორიცაა წყალი და ცალკეული კომპონენტები იშლება გამხსნელისა და ხსნარის მოლეკულებს შორის თერმოდინამიკური ურთიერთქმედების გამო, პროცესში, რომელსაც ეწოდება "გახსნა". მაგალითად, როდესაც სუფრის მარილი (ნატრიუმის ქლორიდი), NaCl, მოთავსებულია წყალში, მარილი (მყარი) იხსნება მის კომპონენტ იონებში, დისოციაციის რეაქციის შესაბამისად
NaCl(s) → Na+(aq) + Cl−(aq)
ასევე შესაძლებელია ნივთიერებების რეაქცია წყალთან, იონების წარმოქმნით. მაგალითად, ნახშირორჟანგი იხსნება წყალში და წარმოქმნის ხსნარს, რომელიც შეიცავს ჰიდრონიუმს, კარბონატს და წყალბადის კარბონატის იონებს.
გამდნარი მარილები ასევე შეიძლება იყოს ელექტროლიტები, რადგან, მაგალითად, როდესაც ნატრიუმის ქლორიდი დნება, სითხე ატარებს ელექტროენერგიას. კერძოდ, იონური სითხეები, რომლებიც წარმოადგენენ მდნარ მარილებს, რომელთა დნობის წერტილები 100 °C-ზე დაბალია, წარმოადგენენ უაღრესად გამტარ არაწყლიან ელექტროლიტების ტიპს და, შესაბამისად, უფრო და უფრო მეტ გამოყენებას პოულობენ საწვავის უჯრედებსა და ბატარეებში.
ხსნარში ელექტროლიტი შეიძლება შეფასდეს, როგორც "კონცენტრირებული", თუ მას აქვს იონების მაღალი კონცენტრაცია, ან "განზავებული", თუ მას აქვს დაბალი კონცენტრაცია. თუ ხსნარის დიდი ნაწილი იშლება და წარმოიქმნება თავისუფალი იონები, ელექტროლიტი ძლიერია; თუ ხსნარის უმეტესი ნაწილი არ იშლება, ელექტროლიტი სუსტია. ელექტროლიტების თვისებები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ელექტროლიზის გამოყენებით ხსნარში შემავალი შემადგენელი ელემენტებისა და ნაერთების ამოსაღებად.
მიწის ტუტე ლითონები ქმნიან ჰიდროქსიდებს, რომლებიც წარმოადგენენ ძლიერ ელექტროლიტებს წყალში შეზღუდული ხსნადობით, მათ შემადგენელ იონებს შორის ძლიერი მიზიდულობის გამო. ეს ზღუდავს მათ გამოყენებას სიტუაციებში, სადაც საჭიროა მაღალი ხსნადობა.
2021 წელს მკვლევარებმა აღმოაჩინეს, რომ ელექტროლიტს შეუძლია „არსებითად ხელი შეუწყოს ელექტროქიმიური კოროზიის კვლევებს ნაკლებად გამტარ მედიაში.
ფიზიოლოგიური მნიშვნელობა
აგრეთვე იხილე: ელექტროქიმიური გრადიენტი, მჟავა-ტუტოვანი ჰომეოსტაზი და წყალ-ელექტროლიტური დისბალანსი
ფიზიოლოგიაში ელექტროლიტების პირველადი იონებია ნატრიუმი (Na+), კალიუმი (K+), კალციუმი (Ca2+), მაგნიუმი (Mg2+), ქლორიდი (Cl−), წყალბადის ფოსფატი (HPO42−) და წყალბადის კარბონატი (HCO3−). [დადასტურება ვერ მოხერხდა] პლუს (+) და მინუს (−) ელექტრული მუხტის სიმბოლოები მიუთითებენ, რომ ნივთიერება იონური ხასიათისაა და ელექტრონების გაუწონასწორებელი განაწილება, ქიმიური დისოციაციის შედეგია. ნატრიუმი არის უჯრედგარე სითხეში ნაპოვნი მთავარი ელექტროლიტი, ხოლო კალიუმი არის მთავარი უჯრედშიდა ელექტროლიტი; ორივე მონაწილეობს სითხის ბალანსსა და არტერიული წნევის კონტროლში.
ყველა ცნობილი მრავალუჯრედული სიცოცხლის ფორმა მოითხოვს დახვეწილ და რთულ ელექტროლიტურ ბალანსს უჯრედშიდა და უჯრედგარე გარემოს შორის. კერძოდ, მნიშვნელოვანია ელექტროლიტების ზუსტი ოსმოსური გრადიენტების შენარჩუნება. ასეთი გრადიენტები გავლენას ახდენს და არეგულირებს სხეულის დატენიანებას, ისევე როგორც სისხლის pH-ს და მნიშვნელოვანია ნერვული და კუნთების ფუნქციონირებისთვის. ცოცხალ სახეობებში არსებობს სხვადასხვა მექანიზმები, რომლებიც ინარჩუნებენ სხვადასხვა ელექტროლიტების კონცენტრაციას მკაცრი კონტროლის ქვეშ.
ორივე კუნთოვანი ქსოვილი და ნეირონები განიხილება სხეულის ელექტრო ქსოვილებად. კუნთები და ნეირონები გააქტიურებულია ელექტროლიტური აქტივობით უჯრედშორის ან ინტერსტიციულ სითხესა და უჯრედშიდა სითხეს შორის. ელექტროლიტები შეიძლება შევიდნენ ან დატოვონ უჯრედის მემბრანაში სპეციალიზებული ცილის სტრუქტურების მეშვეობით, რომლებიც ჩაშენებულია პლაზმურ მემბრანაში, რომელსაც ეწოდება "იონური არხები". მაგალითად, კუნთების შეკუმშვა დამოკიდებულია კალციუმის (Ca2+), ნატრიუმის (Na+) და კალიუმის (K+) არსებობაზე. ამ ძირითადი ელექტროლიტების საკმარისი დონის გარეშე შეიძლება მოხდეს კუნთების სისუსტე ან კუნთების ძლიერი შეკუმშვა.
ელექტროლიტური ბალანსი შენარჩუნებულია ელექტროლიტების შემცველი ნივთიერებების პერორალური ან გადაუდებელი შემთხვევების ინტრავენური (IV) მიღებით და რეგულირდება ჰორმონებით, ზოგადად თირკმელებით გამოდევნის ზედმეტ დონეს. ადამიანებში ელექტროლიტური ჰომეოსტაზის რეგულირება ხდება ისეთი ჰორმონებით, როგორიცაა ანტიდიურეზული ჰორმონები, ალდოსტერონი და პარათირეოიდული ჰორმონები. ელექტროლიტების სერიოზულმა დარღვევამ, როგორიცაა დეჰიდრატაცია და გადაჭარბებული ჰიდრატაცია, შეიძლება გამოიწვიოს გულის და ნევროლოგიური გართულებები და, თუ ისინი სწრაფად არ მოგვარდება, გამოიწვევს სასწრაფო სამედიცინო დახმარებას.
გაზომვა
ელექტროლიტების გაზომვა არის საყოველთაოდ შესრულებული სადიაგნოსტიკო პროცედურა, რომელიც ტარდება სისხლის ტესტირების გზით იონ-სელექტიური ელექტროდებით ან შარდის ანალიზით სამედიცინო ტექნოლოგების მიერ. ამ მნიშვნელობების ინტერპრეტაცია გარკვეულწილად უაზროა კლინიკური ისტორიის ანალიზის გარეშე და ხშირად შეუძლებელია თირკმლის ფუნქციის პარალელური გაზომვის გარეშე. ყველაზე ხშირად გაზომილი ელექტროლიტებია ნატრიუმი და კალიუმი. ქლორიდის დონე იშვიათად იზომება, გარდა არტერიული სისხლის გაზის ინტერპრეტაციისა, რადგან ისინი არსებითად დაკავშირებულია ნატრიუმის დონესთან. შარდზე ჩატარებული ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ტესტი არის სპეციფიკური სიმძიმის ტესტი ელექტროლიტური დისბალანსის წარმოქმნის დასადგენად.
რეჰიდრატაცია
ორალური რეჰიდრატაციული თერაპიისას, ნატრიუმის და კალიუმის მარილების შემცველი ელექტროლიტური სასმელები ავსებენ ორგანიზმში წყლისა და ელექტროლიტების კონცენტრაციას ვარჯიშის, ალკოჰოლის ჭარბი მოხმარების, დიაფორეზის (ძლიერი ოფლიანობა), დიარეის, ღებინების, ინტოქსიკაციის ან შიმშილის გამო გამოწვეული დეჰიდრატაციის შემდეგ. სპორტსმენები, რომლებიც ვარჯიშობენ ექსტრემალურ პირობებში (სამი ან მეტი საათის განმავლობაში განუწყვეტლივ, მაგ. მარათონი ან ტრიატლონი), რომლებიც არ მოიხმარენ ელექტროლიტებს, ემუქრებათ დეჰიდრატაცია (ან ჰიპონატრიემია).
სახლში დამზადებული ელექტროლიტური სასმელის დამზადება შესაძლებელია წყლის, შაქრისა და მარილის ზუსტი პროპორციების გამოყენებით. მნიშვნელოვანია გლუკოზის (შაქრის) ჩართვა ნატრიუმის და გლუკოზის ერთობლივი ტრანსპორტირების მექანიზმის გამოსაყენებლად. ასევე ხელმისაწვდომია კომერციული პრეპარატები როგორც ადამიანის, ასევე ვეტერინარული გამოყენებისთვის.
ელექტროლიტები ჩვეულებრივ გვხვდება ხილის წვენებში, სპორტულ სასმელებში, რძეში, თხილში და ბევრ ხილსა და ბოსტნეულში (მთლიანი ან წვენის სახით) (მაგ., კარტოფილი, ავოკადო).
იხ. ვიდეო - Электролиты для тренировок и не только. Повышение энергии и выносливости 💪 -Нужно ли принимать электролитный порошок на тренировке? Когда люди потеют на тренировках, теряют ли они электролиты?
Во-первых, что такое электролит? Это вещество с электрическим зарядом, участвующее в разных процессах. Электролит помогает сердечной мышце поддерживать ритм, проводить электричество, сокращаться и расслабляться. Он помогает всем мышцам сокращаться и расслабляться. Он нужен для проводимости нервов. А сердце, мышцы и нервы работают вместе.
Электролиты также нужны для поддержания водного баланса и удержания жидкости снаружи в внутри клетки. Но дело в том, что на тренировках вы потеете и теряете прежде всего соль. Вы не так много теряете калия, магния и кальция. Дефицит натрия эта добавка не восполняет. Если вам не хватает натрия, вероятно, вам нужна морская соль.
Но электролитный порошок создан, чтобы восполнить то, чего обычному человеку не хватает в организме. Большинству не хватает калия и магния, особенно калия. Его нужно много, около 4700 мг.
Этот продукт восполнит дефициты и пробелы в питании человека. Высокоуглеводная диета истощает не только магний, но и калий. Кроме того, люди едят недостаточно продуктов, богатых калием и магнием. Речь идет об овощах.
Важный момент состоит в том, что организму нужны не только калиевые и магниевые электролиты, но ему нужны и другие формы этих электролитов для работы ферментов в организме. Конкретно - для выработки энергии в митохондриях. Калий и магний - это "свечи зажигания" для ферментов, помогающих вырабатывать энергию. Если вам не хватает калия или магния, то тренироваться подолгу вы не сможете. Поэтому электролитный порошок добавляет энергии и выносливости, поскольку обычно этих элементов не хватает.
Чем же данный электролитный порошок отличается от электролитов других марок? В электролитных порошках других марок обычно много сахара, большое количество натрия, но в них почти нет калия и магния. Да, вы будете потеть на тренировках и вам нужна соль, но вам нужны и другие электролиты тоже. - მჭირდება ელექტროლიტური ფხვნილის მიღება ვარჯიშის დროს? როდესაც ადამიანები ვარჯიშის დროს ოფლიანდებიან, კარგავენ თუ არა ელექტროლიტებს?
პირველი, რა არის ელექტროლიტი? ეს არის ნივთიერება ელექტრული მუხტით ჩართული სხვადასხვა პროცესებში. ელექტროლიტი ეხმარება გულის კუნთს რიტმის შენარჩუნებაში, ელექტროენერგიის გატარებაში, შეკუმშვასა და მოდუნებაში. ის ეხმარება ყველა კუნთს შეკუმშვასა და მოდუნებაში. ის საჭიროა ნერვული გამტარობისთვის. და გული, კუნთები და ნერვები ერთად მუშაობენ.
ელექტროლიტები ასევე საჭიროა წყლის ბალანსის შესანარჩუნებლად და სითხის შესანარჩუნებლად გარედან უჯრედის შიგნით. მაგრამ ფაქტია, რომ ვარჯიშის დროს ოფლიანდებით და უპირველეს ყოვლისა კარგავთ მარილს. თქვენ არ კარგავთ იმდენ კალიუმს, მაგნიუმს და კალციუმს. ეს დანამატი არ ანაზღაურებს ნატრიუმის დეფიციტს. თუ ნატრიუმის ნაკლებობა გაქვთ, ალბათ ზღვის მარილი გჭირდებათ.
მაგრამ ელექტროლიტური ფხვნილი შექმნილია იმისთვის, რომ შეავსოს ის, რაც საშუალო ადამიანს აკლია სხეულში. უმეტესობას აკლია კალიუმი და მაგნიუმი, განსაკუთრებით კალიუმი. მას სჭირდება ბევრი, დაახლოებით 4700 მგ.
ეს პროდუქტი შეავსებს ადამიანის კვებაში არსებულ ნაკლოვანებებს და ხარვეზებს. ნახშირწყლების მაღალი შემცველობით დიეტა ამცირებს არა მხოლოდ მაგნიუმს, არამედ კალიუმს. გარდა ამისა, ადამიანები არ ჭამენ საკმარისად კალიუმით და მაგნიუმით მდიდარ საკვებს. საუბარია ბოსტნეულზე.
მნიშვნელოვანი ისაა, რომ სხეულს არა მხოლოდ ესაჭიროება კალიუმის და მაგნიუმის ელექტროლიტები, არამედ მას ასევე სჭირდება ამ ელექტროლიტების სხვა ფორმები, რომ ფერმენტები იმუშაონ სხეულში. კერძოდ, მიტოქონდრიებში ენერგიის წარმოებისთვის. კალიუმი და მაგნიუმი არის "ნაპერწკლების სანთლები" ფერმენტებისთვის, რომლებიც ხელს უწყობენ ენერგიის გამომუშავებას. თუ არ გაქვთ საკმარისი კალიუმი ან მაგნიუმი, მაშინ დიდხანს ვერ ივარჯიშებთ. ამრიგად, ელექტროლიტური ფხვნილი მატებს ენერგიას და გამძლეობას, რადგან ეს ელემენტები, როგორც წესი, არ არის საკმარისი.
რით განსხვავდება ეს ელექტროლიტის ფხვნილი სხვა ბრენდების ელექტროლიტებისგან? ელექტროლიტური ფხვნილების სხვა ბრენდები, როგორც წესი, შეიცავს შაქარს, ნატრიუმს, მაგრამ დაბალი კალიუმს და მაგნიუმს. დიახ, ვარჯიშის დროს გაოფლიანდებით და მარილი გჭირდებათ, მაგრამ სხვა ელექტროლიტებიც გჭირდებათ.
გელის ელექტროლიტები
გელის ელექტროლიტები - ძალიან ჰგავს თხევად ელექტროლიტებს. არსებითად, ისინი სითხეებია მოქნილი მედის ჩარჩოში. ასეთი სისტემების გამტარობის გასაზრდელად ხშირად გამოიყენება სხვადასხვა დანამატები.
პოლიმერული ელექტროლიტები
მთავარი სტატია: პოლიმერული ელექტროლიტები
მშრალი პოლიმერული ელექტროლიტები - განსხვავდება თხევადი და გელის ელექტროლიტებისაგან იმ თვალსაზრისით, რომ მარილი იხსნება პირდაპირ მყარ გარემოში. ჩვეულებრივ ეს არის შედარებით მაღალი დიელექტრიკული მუდმივი პოლიმერი (PEO, PMMA, PAN, პოლიფოსფაზენები, სილოქსანები და ა.შ.) და მარილის დაბალი ენერგიით. ასეთი ელექტროლიტების მექანიკური სიძლიერისა და გამტარობის გაზრდის მიზნით, ძალიან ხშირად გამოიყენება კომპოზიტები და შემოდის ინერტული კერამიკული ფაზა. ასეთი ელექტროლიტების ორი ძირითადი კლასი არსებობს: პოლიმერი-კერამიკაში და კერამიკა-პოლიმერში.
კერამიკული ელექტროლიტები
მყარი კერამიკული ელექტროლიტები - იონები მიგრირებენ კერამიკულ ფაზაში ვაკანსიების ან ინტერსტიციების მეშვეობით მედის შიგნით. ასევე არსებობს მინის-კერამიკული ელექტროლიტები.
ორგანული პლასტმასის ელექტროლიტები
ორგანული იონური პლასტმასის კრისტალები - არის ორგანული მარილების ტიპი, რომლებიც ავლენენ მეზოფაზებს (ანუ მატერიის მდგომარეობა შუალედურია თხევადსა და მყარს შორის), რომელშიც მოძრავი იონები ორიენტალურად ან ბრუნვით უწესრიგოა, ხოლო მათი ცენტრები განლაგებულია ბროლის სტრუქტურის მოწესრიგებულ ადგილებში. მათ აქვთ აშლილობის სხვადასხვა ფორმა ერთი ან მეტი მყარი-მყარი ფაზის გადასვლის გამო დნობის წერტილის ქვემოთ და, შესაბამისად, აქვთ პლასტიკური თვისებები და კარგი მექანიკური მოქნილობა, ისევე როგორც გაუმჯობესებული ელექტროდი/ელექტროლიტური ინტერფეისი. კერძოდ, პროტიკული ორგანული იონური პლასტმასის კრისტალები (POIPCs),, რომლებიც წარმოადგენენ მყარ პროტოზულ ორგანულ მარილებს, რომლებიც წარმოიქმნება პროტონის გადაცემის შედეგად ბრონსტედის მჟავიდან ბრონსტედის ფუძეზე და, არსებითად, წარმოადგენენ პროტოიონურ სითხეებს გამდნარ მდგომარეობაში. მყარი მდგომარეობის პროტონის გამტარები საწვავის უჯრედებისთვის. მაგალითებია 1,2,4-ტრიაზოლიუმის პერფტორბუტანსულფონატი და იმიდაზოლიუმის მეთანესულფონატი
