კოლორიმეტრია(მეცნიერება)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

      კოლორიმეტრია(მეცნიერება)

ორი სპექტრული არეკვლის მრუდი. მოცემული ობიექტი ასახავს სინათლეს უფრო მოკლე ტალღის სიგრძეებით, ხოლო შთანთქავს სხვებს, რაც მას ცისფერ იერს აძლევს.

კოლორიმეტრია არის დისციპლინა, რომელიც შეისწავლის ფერთა გაზომვისა და რიცხობრივი აღწერის მეთოდებს, ფერების მსგავსებისა და განსხვავებების განსაზღვრას.

ოლორიმეტრიის პრობლემები

მეცნიერული კონცეფციების თანახმად, ფერი არ არის ობიექტური რეალობის ფენომენი, არამედ გრძნობების გამოყენებით გარემომცველი რეალობის აღქმის საშუალება. ამრიგად, თავად ფერის აღქმა ინდივიდუალურია და არ შეიძლება წარმოდგენილი იყოს უნივერსალური ზუსტი მოდელით. ადამიანის თვალს შეუძლია განასხვავოს მცირე განსხვავებები რადიაციის შემადგენლობაში, რომელსაც აღიქვამს, მაგრამ ამავე დროს არ შეამჩნია მნიშვნელოვანი განსხვავებები მის მახასიათებლებში, რაც დამოკიდებულია თავად ამ გამოსხივების ბუნებაზე, და ასევე არეგულირებს ფერების აღქმას გარემო პირობებზე. ამის მიუხედავად, არის პრობლემები, რომელთა წარმატებით მოგვარება შესაძლებელია სხვადასხვა ხარისხის შეცდომით:

ორი დამოუკიდებლად მოხატული ზედაპირის შექმნა ისე, რომ მათი ფერი ერთნაირად აღიქმებოდეს და მათ შორის ფერის გადასვლა მაქსიმალურად შეუმჩნეველია;

ნიმუშებს შორის ფერის კონტრასტის განსაზღვრა, რაც იძლევა გარანტირებულად მათი განსხვავებულობის გარკვეულ პირობებში, როგორც საშუალო ფერის აღქმის მქონე ადამიანებისთვის, ასევე სხვადასხვა ტიპის დალტონიზმისთვის;

კამერით გადაღებული გამოსახულების ფერის მახასიათებლების შედარება და რეპროდუცირებული გამოსახულების ფერის მახასიათებლების მიტანა იმათთან, რაც შეესაბამებოდა პირდაპირ დაკვირვებას;

ფერის ჩრდილის ამოცნობის განსაზღვრა როგორც ინდივიდუალურად, ასევე სხვა ფერებთან შედარებით.

ამ პრობლემების წარმატებით გადასაჭრელად აუცილებელია ფერის გამოხატვა გარკვეული რაოდენობით.

კოლორიმეტრული მეთოდები

ფერის განსაზღვრის უმარტივესი მეთოდია ფერის ატლასი. ამ შემთხვევაში, სისტემას, რომლითაც თითოეულ ფერს ენიჭება კოორდინატი, მნიშვნელობა არ აქვს. ეს მეთოდი კარგად არის შესაფერისი ზედაპირიდან ასახული ფერის დასადგენად, ასევე ფილმის, ფოტო და ვიდეო კამერების დაკალიბრებისთვის, მაგრამ პრაქტიკულად უსარგებლოა ნებისმიერი ზედაპირიდან გამოსხივებული სინათლის მახასიათებლების დასადგენად.

ყველაზე ზუსტი შედეგები მოცემულია სპექტრო და ფოტომეტრიის მეთოდებით. თუმცა, უმეტეს სფეროებში, სადაც კოლორიმეტრია გამოიყენება, ეს მეთოდები ზედმეტია.

კიდევ ერთი მეთოდია ადამიანის თვალის მიერ ფერის აღქმის სიმულაცია კონტროლირებად პირობებში სპეციალური მოწყობილობების გამოყენებით, სახელწოდებით კოლორიმეტრები.

ფერადი სივრცეები

ფერის გამოხატვის მეთოდი არის მისი კოორდინატების დაზუსტება სპეციალურ კოორდინატულ სისტემაში, რომელსაც ეწოდება ფერის სივრცე. სხვადასხვა ფერის სივრცეს აქვს სხვადასხვა დანიშნულება, მაგალითად, სივრცეები, როგორიცაა RGB ან CMYK, დაკავშირებულია ფერის რეპროდუცირებით კონკრეტული მოწყობილობის მიერ, ზუსტი ფერის რეპროდუქციის ამოცანის დაყენების გარეშე, სხვები (როგორიცაა RAL და NCS) - პირიქით. , გამიზნულია ყველაზე ზუსტი რეპროდუქციის ფერების მისაღწევად წყაროზე მითითების გარეშე.

იხ. ვიდეო - Colorimetry: A Primer on the Science of Color Measurement - The human eye is a specially calibrated optical instrument. Our eyes have a unique response to different wavelengths of light — a response that builds our perception of color and influences our impression of light-emitting elements. Colorimetry, the science of color measurement, describes this response and captures color as meaningful data to guide human-centric design and evaluation of many of today's devices. This science brings together standard principles, formulas, and functions to create a universal color language. Colorimetry also enables machines that provide a means to extract objective and repeatable values from light to perform automated optical metrology and visual quality inspection based on color. Called colorimeters, the machines use scientific optical filters and calibrations that ensure measurement according to colorimetric principles. The machines enable manufacturers to best assess the visual quality of displays, illuminated components, and light sources as they are actually seen and experienced by users.

Hosted by Photonics Media as part of the 2021 Photonics Spectra Conference, Jessy Hosken presents the basic principles of colorimetry. Topics include:

- Human visual perception of color

- How to use CIE functions and formula to quantify color as a chromaticity value

- How scientific instruments apply these principles for automated color measurement and visual inspectio

არმაზის ბილინგვა

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                     არმაზის ბილინგვა

ამწერლობა ბერძნული და არამეული

შექმნის თარიღი 150 წ.

აღმოაჩინეს 25 ნოემბერი, 1940 წ.

არმაზისხევი, მცხეთა

ამჟამინდელი ადგილმდებარეობა საქართველოს ეროვნული მუზეუმი, თბილისი

არმაზის ბილინგვა — მცხეთის არქეოლოგიური გათხრების დროს მოპოვებული ორენოვანი ეპიტაფია, რომლის ერთი ტექსტი ბერძნულად არის ნაწერი, მეორე არამეულად - არამეული წარმოშობის არმაზული ასოებით. წარწერა ნაპოვნია არმაზისხევში 1940 წლის 25 ნოემბერს, ტექსტი გაშიფრა გიორგი წერეთელმა (1941). წარწერა თარიღდება 150 წლით. არამეულ წარწერაში მოხსენიებულია ფარნავაზ I და ფარსმან II ქველი.

ტექსტის ქართული თარგმანი ასეთია:

• ბერძნული ვარიანტი:

„სერაფიტი, ასული პიტიახშ ჯავახ მცირისა, მეუღლე პუბლიკიოს აგრიპა პიტიახშის ძის იოდმანგანისა – ქართველთა მეფის დიდი ქსეფარნუგის მრავალ გამარჯვებათა მომპოვებელი ეზოსმოძღვრისა, გარდაიცვალა ჯერ კიდევ ახალგაზრდა, ოცდაერთი წლისა, მქონებელი შეუდარებელი სილამაზისა.“

• არამეული ვარიანტი:

„მე [ვარ] სერაფიტი, ასული ზევახ მცირისა, ფარსმან მეფის პიტიახშისა, მეუღლე იოდმანგანისა, [რომელიც] იმარჯვებდა და ამრავლებდა [ადრე] გაკეთებულ საგმირო საქმეებს, [და არის] ეზოსმოძღვარი ქსეფარნუგ მეფისა, ძე აგრიპასი ეზოსმოძღვრისა ფარსმან მეფისა, [რომელმაც] სძლია მძლეველნი, რაც ფარნავაზმა ვერ დაასრულა. და, ასე, [სერაფიტი] იყო კეთილი და ლამაზი, რომლის მსგავსი არავინ იყო სილამაზით. და გარდაიცვალა 21 წლისა.“

არმაზის ბილინგვის აღმოჩენამ და ამოშიფვრამ ნათელი მოჰფინა პირველი საუკუნეების საქართველოს პოლიტიკის და კულტურის ისტორიის ბევრ საკითხს. წარწერაში მოხსენიებული არიან II საუკუნის იბერიის (ქართლის) სახელმწიფოს მეთაურნი და თანამდებობის პირები.

არმაზის ბილინგვის მეშვეობით დადასტურდა, რომ პირველ საუკუნეებში ქართლის (იბერიის) სახელმწიფოს სათავეში ედგა მეფე, რომელიც იბერიის მეფის ტიტულს ატარებდა. ქართლის სამეფო კარზე იყო ინსტიტუტები პიტიახშებისა (დიდი და მცირე პიტიახშებისა), ეზოსმოძღვრისა (ეპიტროპისა) და სხვა ოფიციალური დოკუმენტებისათვის, ბერძნულთან ერთად ან უიმისოდ, იხმარებოდა არმაზული დამწერლობა, რომელიც ქართულს ენათესავება.

იხ. ვიდეო - სად მდებარეობს ანტიკური ხანის მცხეთის სამეფო რეზიდენცია, სადაც არმაზს ადიდებდნენ?

თერმოსტატი

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                            თერმოსტატი

ლაბორატორიული თერმოსტატი [ინგლისური] მიკროორგანიზმების კულტივირებისთვის საკვებ ნივთიერებებზე

თერმოსტატი (ბერძნულიდან θέρμη - სითბო და ბერძნული στατός - მდგომი, უმოძრაო) - მოწყობილობა მუდმივი ტემპერატურის შესანარჩუნებლად. ტემპერატურის შენარჩუნება უზრუნველყოფილია ან თერმოსტატების გამოყენებით ან ფაზური გადასვლის გზით (მაგალითად, ყინულის დნობა). სითბოს ან სიცივის დაკარგვის შესამცირებლად, თერმოსტატები ჩვეულებრივ იზოლირებულია, მაგრამ არა ყოველთვის. საყოველთაოდ ცნობილია მანქანის ძრავები, სადაც ზაფხულში არ არის თბოიზოლაცია და მუდმივი ტემპერატურაა შენარჩუნებული ცვილის თერმოსტატების მოქმედების გამო (ცერეზინზე დაფუძნებული). თერმოსტატის კიდევ ერთი მაგალითია მაცივარი.

თერმოდინამიკაში თერმოსტატს ხშირად უწოდებენ სისტემას, რომელსაც აქვს ისეთი დიდი სითბოს სიმძლავრე, რომ მასზე მიწოდებული სითბო არ ცვლის მის ტემპერატურას.

იხ. ვიდეო - როგორ მუშაობს თერმოსტატი?

ლასიფიკაცია

თერმოსტატები შეიძლება დაიყოს მათი მუშაობის ტემპერატურის დიაპაზონის მიხედვით:

მაღალი ტემპერატურის თერმოსტატები (300-1200 °C);

საშუალო ტემპერატურის თერმოსტატები (60-500 °C);

დაბალი ტემპერატურის თერმოსტატები (−60 °C (200 K)-ზე ნაკლები) - კრიოსტატები.

ელექტრული თერმოსტატები შეიძლება კლასიფიცირდეს მათი მუშაობის პრინციპის მიხედვით:

მექანიკური, ბიმეტალური (ტემპერატურული ცვლილებები ფიქსირდება ბიმეტალური ფირფიტის ფორმის ცვლილებით, რომელიც მექანიკურად არის დაკავშირებული კონტაქტურ ჯგუფთან);

ელექტრონული (ტემპერატურის გაზომვა ხორციელდება სენსორის (ხშირად თერმოწყვილის) ან ციფრული ჩიპის გამოყენებით ტემპერატურის სენსორით, საიდანაც სიგნალს ამუშავებს მიკროკონტროლერი);

სხვა: ტემპერატურის ცვლილებები ასევე შეიძლება დაფიქსირდეს სითხის მოცულობის ცვლილებებით, მასალის გამოსხივების თვისებებით და ა.შ.

თერმოსტატები შეიძლება დაიყოს სამუშაო სითხის (გამაგრილებლის) მიხედვით:

მანქანის თერმოსტატის სარქველი

ჰაერი;

თხევადი;

მყარი მდგომარეობა (ჩვეულებრივ გამოიყენება პელტიეს ელემენტები და ცვილი).

თერმოსტატები შეიძლება კლასიფიცირდეს ტემპერატურის შენარჩუნების სიზუსტის მიხედვით:

5-10 გრადუსი და უარესი, როგორც წესი, მიიღწევა მორევის გარეშე, ბუნებრივი კონვექციის გამო;

1-2 გრადუსი (ჰაერისთვის კარგი თერმული მდგრადობა, სითხის ძალიან უღიმღამო), ჩვეულებრივ მორევით;

0,1 გრადუსი (ჰაერისთვის ძალიან კარგი თერმული სტაბილურობა, საუკეთესო ნიმუშების დონეზე, საშუალო სითხეზე);

0.01 გრადუსი (ჩვეულებრივ, მიიღწევა სპეციალურად შექმნილ თხევად თერმოსტატებში), თითქმის შეუძლებელია მიაღწიოს ჰაერის თერმოსტატში ვენტილატორით.

თერმოსტატების კლასიფიკაცია შესაძლებელია ფართობისა და გამოყენების მეთოდის მიხედვით:

სამრეწველო თერმოსტატები;

ზედა თერმოსტატები;

ჩაძირვის თერმოსტატები;

ოთახის თერმოსტატები.

Honeywell ღია თერმოსტატი

თერმოსტატის მუშაობის ორი ძირითადი გზა არსებობს:

თერმოსტატი ინარჩუნებს გამაგრილებლის მუდმივ ტემპერატურას, რომელიც ავსებს თერმოსტატის. შესწავლილი სხეული კონტაქტშია გამაგრილებელთან და აქვს თავისი ტემპერატურა. როგორც წესი, გამაგრილებლად გამოიყენება ჰაერი, ალკოჰოლი (−110-დან 60 °C-მდე), წყალი (10–95 °C), ზეთი (−10-დან +300 °C) და ა.შ.

შესწავლილი სხეული შენარჩუნებულია მუდმივ ტემპერატურაზე ადიაბატურ პირობებში (გამაგრილებელი არ არის). სითბოს მიწოდება ან ამოღება ხდება სპეციალური სითბოს გადამრთველით (დაბალი ტემპერატურის თერმოსტატებში) ან გამოიყენება ელექტრო ღუმელები თერმოსტატით და მასიური ლითონის ბლოკით, რომელშიც მოთავსებულია შესასწავლი სხეული (მაღალი ტემპერატურის თერმოსტატებში).

                             თერმოსტატის ტემპერატურის შემოწმება თერმომეტრით

დაბრუნების ტემპერატურა

HVAC სისტემებს დიდი დრო სჭირდება, როგორც წესი, ერთიდან რამდენიმე საათამდე, რათა გაცივდეს ან გაათბოს სივრცე ზაფხულში ან ზამთარში გარე პირობებიდან. ამდენად, ჩვეულებრივი პრაქტიკაა ტემპერატურის დაქვეითება, როდესაც სივრცე არ არის დაკავებული (ღამე და/ან არდადეგები). ერთის მხრივ, თავდაპირველ საწყის დონეზე შენარჩუნებასთან შედარებით, შესაძლებელია ენერგიის მნიშვნელოვანი მოხმარების დაზოგვა. მეორეს მხრივ, სისტემის სრულად გამორთვასთან შედარებით, ის თავიდან აიცილებს ოთახის ტემპერატურის ზედმეტად გადაადგილებას კომფორტის ზონიდან, რითაც ამცირებს შესაძლო დისკომფორტის დროს, როდესაც სივრცე ისევ დაიკავებს. ახალი თერმოსტატები ძირითადად პროგრამირებადია და მოიცავს შიდა საათს, რომელიც საშუალებას აძლევს ამ მარცხის ფუნქციის მარტივად ჩართვას.

მოჩვენებითი თერმოსტატები

ცნობილია, რომ ბევრი თერმოსტატი საოფისე შენობებში არის არაფუნქციური მოჩვენებითი მოწყობილობები, რომლებიც დამონტაჟებულია მოიჯარეების თანამშრომლებისთვის კონტროლის ილუზიის მისაცემად. ეს მოჩვენებითი თერმოსტატები ფაქტობრივად არის პლაცებოს ღილაკის ტიპი. თუმცა, ეს თერმოსტატები ხშირად გამოიყენება ზონაში ტემპერატურის დასადგენად, მიუხედავად იმისა, რომ მათი კონტროლი გამორთულია. ამ ფუნქციას ხშირად „ლოკაუტად“ მოიხსენიებენ.

გიორგი ანწუხელიძე

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                   გიორგი ანწუხელიძე

დების თარიღი	18 აგვისტო, 1984 ქვემო ალვანი, ახმეტის მუნიციპალიტეტი, საქართველო
გარდაცვალების თარიღი	9 აგვისტო, 2008 (23 წლის) ცხინვალის რეგიონი, საქართველო
დაკრძალულია	მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაო
ეროვნება	ქართველი
საქმიანობა	სამხედრო მოსამსახურე
მეუღლე(ები)	მაკა ჩიკვილაძე
შვილ(ებ)ი	ლევანი და ანა
მშობლები	მამა: ზაურ ანწუხელიძე დედა: ლილი ანწუხელიძე
ჯილდოები	ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენი, მედალი „სამშობლოსათვის თავდადებული“, ეროვნული გმირის ორდენი, თუში სახალხო გმირის წოდება

გიორგი ანწუხელიძე (დ. 18 აგვისტო, 1984, სოფ. ქვემო ალვანი, ახმეტის მუნიციპალიტეტი — გ. 9 აგვისტო, 2008, ცხინვალის რეგიონი) — საქართველოს შეიარაღებული ძალების სამხედრო მოსამსახურე, IV ქვეითი ბრიგადის, 41-ე ბატალიონის უმცროსი სერჟანტი. 2008 წლის რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, ტყვედ ჩავარდნილი, წამების შემდეგ მოკლეს ოსმა სეპარატისტებმა. გარდაცვალების შემდეგ მიენიჭა საქართველოს ეროვნული გმირის წოდება.

ბიოგრაფია

გიორგი ანწუხელიძე დაიბადა 1984 წლის 18 აგვისტოს ახმეტის მუნიციპალიტეტის სოფ. ქვემო ალვანში. 1999 წელს დაამთავრა სოფ. ქვემო ალვანის საშუალო სკოლა. 2003-2004 წლებში გაიარა სამხედრო სავალდებულო სამსახური შინაგანი ჯარების პირველ ოპერატიულ ბრიგადაში. 2004 წელს მონაწილეობდა ცხინვალის რეგიონში მიმდინარე შეიარაღებულ კონფლიქტში. 2005 წლის 23 აპრილიდან, 2006 წლის პირველ აგვისტომდე მსახურობდა II ქვეითი ბრიგადის, 21-ე ბატალიონში. 2005 წლის 10 სექტემბრიდან 2006 წლის 26 აპრილამდე იმყოფებოდა სამშვიდობო მისიის შესასრულებლად ერაყის რესპუბლიკაში. ერაყიდან დაბრუნებულს, ჯანრმთელობის გაუარესების გამო, სამხედრო სამსახურისთვის თავის დანებება მოუხდა. 2008 წლის 17 აპრილიდან შეიარაღებულ ძალებს დაუბრუნდა და IV ქვეითი ბრიგადის, 41-ე ბატალიონის შემადგენლობაში ჩაირიცხა.

გარდაცვალება

გიორგი ანწუხელიძე 2008 წლის 9 აგვისტოს, რუსეთ-საქართველოს ომის დროს, ერთ-ერთი შეტაკების შემდეგ, ტყვედ ჩაუვარდა მოწინააღმდეგეს, წამებისა და დაკითხვის შემდეგ კი, ცხინვალის მე-5 სკოლასთან, ძმათა სასაფლაოზე ცემით მოკლეს. 2008 წლის ნოემბრამდე უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლებოდა, მაგრამ მას შემდეგ, რაც ცხინვალიდან ათი ქართველის ცხედარი გადმოასვენეს, გენეტიკური ექსპერტიზით დადგინდა, რომ ერთ-ერთი მათგანი გიორგი ანწუხელიძე იყო. დაკრძალულია თბილისში, მუხათგვერდის ძმათა სასაფლაოზე.
2009 წლის იანვარში ინტერნეტით გავრცელდა ვიდეოები, სადაც მისი წამების კადრები იყო ასახული.

„...ვიდეოში ჩანს, რომ ისინი რიგრიგობით ძლიერად ახტებიან ზურგზე გიორგი ანწუხელიძეს და აიძულებენ მიწას აკოცოს. აგინებენ და შეურაცხმყოფელ სიტყვებს ეუბნებიან. პირიდან სისხლი მოსდის, თუმცა წინააღმდეგობას მაინც უწევს და ბოლომდე არ იხრება მიწისკენ. როგორც მათი საუბრიდან ირკვევა, ძირითადად ოსი და ასევე რუსი სამხედროები არიან. ადამიანი, რომელიც უშუალოდ აწარმოებს გიორგი ანწუხელიძის დაკითხვას, ოსური აქცენტით ქართულ ენაზე ლაპარაკობს, პერიოდულად ისმის მისი ოსურად ლაპარაკიც. იქვე არიან სხვა სამხედროფორმიანი პირებიც, სავარაუდოდ, მათ შორის, არიან ოსი არაოფიციალური შეიარაღებული ფორმირებების წარმომადგენლებიც. სამხედროფორმიანი პირების სახეები არ ჩანს. მხოლოდ ერთი ადამიანის სახე ჩანს, და ის მეორე ვიდეოშიც არის. ერთ-ერთ მომენტში ისმის რუსი სამხედროს სიტყვები, სუფთა რუსულით საუბრობს, რაც გვაფიქრებინებს, რომ ის ეროვნებით რუსია. ასევე, მეორე ვიდეოშიც ჩანს, რომ მას სასტიკად სცემენ. გიორგის გარს ბევრი ხალხი ახვევია, ისინი მხოლოდ ოსურად ლაპარაკობენ, გიორგი მიმწყვდეული ჰყავთ ღობესთან და ფეხებით ძლიერად ურტყამენ...“

(„ახალგაზრდა იურისტთა ასოციაციის“ წარმომადგენელი თამთა მიქელაძე)

2022 წელს, რუსეთ-უკრაინის ომის დროს, 331-ე გვარდიის საჰაერო-სადესანტო პოლკის მეთაური პოლკოვნიკი სერგეი სუხარევი, რომელიც გიორგი ანწუხელიძის წამებაში მონაწილეობდა, უკრაინულმა ძალებმა მოკლეს.

ჯილდოები და წოდებები

• 2009 წელს დაჯილდოვდა ვახტანგ გორგასლის I ხარისხის ორდენით.
• 2011 წელს საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს უწყებრივი მედლით „სამშობლოსათვის თავდადებული“.
• 2013 წლის 15 აპრილს საქართველოს პრეზიდენტის მიხეილ სააკაშვილის გადაწყვეტილებით მიენიჭა ეროვნული გმირის წოდება.
• 2013 წლის 2 ნოემბერს „თუშების სადროშომ“ გიორგი ანწუხელიძეს თუში სახალხო გმირის წოდება მიანიჭა.

მემორიალი და ხსოვნა

გიორგი ანწუხელიძის ბიუსტი სოფელ ქვემო ალვანში

• 2013 წელს სოფელ ქვემო ალვანში გაიხსნა გიორგი ანწუხელიძის მემორიალი.
• 2013 წელს გიორგი ანწუხელიძის სახელი მიენიჭა საქართველოს თავდაცვის სამინისტროს სერჟანტთა მომზადების ცენტრს (2018 წლიდან — გიორგი ანწუხელიძის სახელობის სერჟანტთა აკადემია).
• 2018 წელს გიორგი ანწუხელიძის სახელი მიენიჭა თუშეთში კავკასიონის მთავარი წყალგამყოფი ქედის სამხრეთ განშტოებაზე მდებარე ერთ-ერთ უსახელო მწვერვალს.
• 2023 წლის 8 აგვისტოს საქართველოს პარლამენტის ეროვნული ბიბლიოთეკის II კორპუსში მდებარე დამოუკიდებლობის დარბაზში გაიხსნა გიორგი ანწუხელიძის კედელი, რომელზეც გამოსახულია მავთულხლართებით დაფარული საქართველოს სიმბოლური რუკა.
• 2023 წლის 28 ოქტომბერს მშობლიურ სოფელ ქვემო ალვანში გიორგი ანწუხელიძის ბიუსტი გაიხსნა. ბიუსტის ავტორები არიან მოქანდაკეები: თემური ქებურია და ბადრი თავბერიძე. ბიუსტის გაკეთების ორგანიზატორი იყო ადგილობრივი ორგანიზაცია „თუშეთის განვითარების ფონდი“, რომელმაც ბიუსტის გაკეთებისთვის მოსახლეობისგან მოახდინა თანხების მობილიზება (მათ შორის ემიგრანტებისგან).
• 2024 წელს, გიორგი ანწუხელიძის 40 წლის იუბილესთან დაკავშირებით, თუშეთში, აბანოს უღელტეხილზე აღიმართა მისი სახელობის მემორიალური სვეტი.
• იხ. ვიდეო - სიცოცხლე თავისუფლების ფასად - ჩვენი დროის გმირები

წყლის კოაგულაცია

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                     წყლის კოაგულაცია

წყლის დამუშავებისას, კოაგულაცია და ფლოკულაცია გულისხმობს ნაერთების დამატებას, რომლებიც ხელს უწყობენ წვრილი ფოკუსის დაგროვებას უფრო დიდ ფლოკებად, რათა უფრო ადვილად გამოეყოთ ისინი წყალს. კოაგულაცია არის ქიმიური პროცესი, რომელიც მოიცავს მუხტის განეიტრალებას, ხოლო ფლოკულაცია არის ფიზიკური პროცესი და არ გულისხმობს მუხტის განეიტრალებას. კოაგულაცია-ფლოკულაციის პროცესი შეიძლება გამოყენებულ იქნას, როგორც წინასწარი ან შუალედური ნაბიჯი წყლის ან ჩამდინარე წყლების გაწმენდის სხვა პროცესებს შორის, როგორიცაა ფილტრაცია და დალექვა. რკინის და ალუმინის მარილები ყველაზე ფართოდ გამოყენებული კოაგულანტებია, მაგრამ სხვა ლითონების მარილები, როგორიცაა ტიტანი და ცირკონიუმი, ასევე ძალიან ეფექტურია.

იხ. ვიდეო - What is Coagulation? | Basics of Coagulation and Flocculation

ფაქტორები

კოაგულაციაზე გავლენას ახდენს გამოყენებული კოაგულანტის ტიპი, მისი დოზა და მასა; დამუშავებული წყლის pH და საწყისი სიმღვრივე; და არსებული დამაბინძურებლების თვისებები. კოაგულაციის პროცესის ეფექტურობაზე ასევე გავლენას ახდენს წინასწარი მკურნალობა, როგორიცაა დაჟანგვა.

მექანიზმი

კოლოიდური სუსპენზიის დროს ნაწილაკები ძალიან ნელა ან საერთოდ არ დასახლდებიან, რადგან კოლოიდური ნაწილაკები ატარებენ ზედაპირულ ელექტრულ მუხტებს, რომლებიც ერთმანეთს უკუაგდებენ. ეს ზედაპირული მუხტი ყველაზე ხშირად ფასდება ზეტა პოტენციალის, ელექტრული პოტენციალის სრიალის სიბრტყეში. კოაგულაციის გამოწვევის მიზნით, წყალში ემატება კოაგულანტი (ჩვეულებრივ მეტალის მარილი) საპირისპირო მუხტით, რათა დაძლიოს სასტიკი მუხტი და მოახდინოს სუსპენზიის „დესტაბილიზაცია“. მაგალითად, კოლოიდური ნაწილაკები უარყოფითად დამუხტულია და ალუმს ემატება როგორც კოაგულანტი დადებითად დამუხტული იონების შესაქმნელად. მას შემდეგ, რაც ამაღელვებელი მუხტები განეიტრალდება (რადგან საპირისპირო მუხტები იზიდავს), ვან დერ ვაალსის ძალა გამოიწვევს ნაწილაკების ერთმანეთთან შეკვრას (აგლომერაციას) და მიკრო ბლოკის წარმოქმნას.

კოაგულანტის დოზის განსაზღვრა

                                           ქილა ტესტი კოაგულაციისთვის

მიკრომასშტაბიანი წყალგაუმტარი ტესტები

მიუხედავად მისი ფართო გამოყენებისა ეგრეთ წოდებული "გაუწყლოების ექსპერიმენტების" შესასრულებლად, ქილების ტესტი შეზღუდულია თავისი სარგებლიანობით რამდენიმე უარყოფითი მხარეების გამო. მაგალითად, პერსპექტიული კოაგულანტების ან ფლოკულანტების მუშაობის შეფასება მოითხოვს წყლის/ჩამდინარე წყლების ნიმუშების მნიშვნელოვან მოცულობას (ლიტრი) და ექსპერიმენტულ დროს (საათებს). ეს ზღუდავს ექსპერიმენტების ფარგლებს, რომლებიც შეიძლება ჩატარდეს, მათ შორის რეპლიკების დამატების ჩათვლით. გარდა ამისა, ქილის ტესტის ექსპერიმენტების ანალიზი იძლევა შედეგებს, რომლებიც ხშირად მხოლოდ ნახევრად რაოდენობრივია. ქიმიური კოაგულანტებისა და ფლოკულანტების ფართო სპექტრთან ერთად, აღინიშნა, რომ ყველაზე შესაფერისი გამწმენდი აგენტის და ასევე ოპტიმალური დოზის დადგენა „საყოველთაოდ განიხილება უფრო „ხელოვნებად“ და არა „მეცნიერებად“.  როგორც ასეთი, წყალგაუმტარი შესრულების ტესტები, როგორიცაა ქილის ტესტი, კარგად ემსახურება მინიატურიზაციას. მაგალითად, მიკრომასშტაბიანი ფლოკულაციის ტესტი შემუშავებული LaRue et al. ამცირებს ჩვეულებრივი ქილების ტესტების მასშტაბს სტანდარტული მრავალჭაჭიანი მიკროფირფიტის ზომამდე, რაც იძლევა სარგებელს ნიმუშის შემცირებული მოცულობის და გაზრდილი პარალელიზაციის შედეგად; ეს ტექნიკა ასევე ექვემდებარება რაოდენობრივ გაუწყლოებას, როგორიცაა კაპილარული შეწოვის დრო

ნაკადის დენის დეტექტორი

კოაგულანტის დოზის განსაზღვრის ავტომატური მოწყობილობა არის ნაკადის დენის დეტექტორი (SCD). SCD ზომავს ნაწილაკების წმინდა ზედაპირულ მუხტს და აჩვენებს ნაკადის დენის მნიშვნელობას 0, როდესაც მუხტები განეიტრალება (კათიონური კოაგულანტები ანეიტრალებენ ანიონურ კოლოიდებს). ამ მნიშვნელობისას (0), კოაგულანტის დოზა შეიძლება ითქვას, რომ ოპტიმალურია.

შეზღუდვები

კოაგულაცია თავისთავად იწვევს ფლოკების წარმოქმნას, მაგრამ ფლოკულაციაა საჭირო, რათა დაეხმაროს ფლოკს შემდგომ აგრეგაციასა და დასახლებაში. კოაგულაცია-ფლოკულაციის პროცესი თავისთავად აშორებს ბუნებრივ ორგანულ ნივთიერებას (NOM) მხოლოდ 60%-70%-ს და, შესაბამისად, სხვა პროცესები, როგორიცაა დაჟანგვა, ფილტრაცია და დალექვა, აუცილებელია ნედლი წყლის ან ჩამდინარე წყლების სრული დამუშავებისთვის. კოაგულანტი დამხმარე საშუალებები (პოლიმერები, რომლებიც ახდენენ კოლოიდებს ერთმანეთთან) ასევე ხშირად გამოიყენება პროცესის ეფექტურობის გასაზრდელად.

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                       Sentinel-2

Sentinel-2 სატელიტის მოდელი

Sentinel-2 არის ევროპის კოსმოსური სააგენტოს დედამიწის დისტანციური ზონდირების (ERS) თანამგზავრების ოჯახი, რომელიც შეიქმნა კოპერნიკის გლობალური გარემოსდაცვითი და უსაფრთხოების მონიტორინგის პროექტის ფარგლებში. თანამგზავრები შექმნილია მიწის, მცენარეული საფარის, ტყეების და წყლის რესურსების გამოყენების მონიტორინგისთვის და ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ბუნებრივი კატასტროფების საპასუხოდ.

პირველი თანამგზავრი, Sentinel-2A, გაუშვა 2015 წლის 23 ივნისს. მეორე თანამგზავრი, Sentinel-2B, გაუშვა 2017 წლის 7 მარტს.

2016 წლის იანვარში გაფორმდა კონტრაქტი Airbus Defense and Space-თან კიდევ ორი ​​თანამგზავრის, Sentinel-2C-ისა და Sentinel-2D-ის შექმნაზე, რომლებიც 2021 წლის შემდეგ ამოქმედდება და უზრუნველყოფს პროგრამების გაგრძელებას.

პროდუქტები

მისიის მიერ გენერირებულია შემდეგი ორი ძირითადი პროდუქტი:

დონე-1C: ატმოსფეროს ზედა ასახვები კარტოგრაფიულ გეომეტრიაში (კომბინირებული UTM პროექცია და WGS84 ელიფსოიდი). Level-1C პროდუქტები არის ფილა 100 კმ x 100 კმ თითოეული, დაახლოებით 500 მბ მოცულობით. ეს პროდუქტები რადიომეტრიულად და გეომეტრიულად კორექტირებულია (მათ შორის ორთორექტიფიკაცია). ამ პროდუქტის მიღება შესაძლებელია კოპერნიკის მონაცემთა კოსმოსური ეკოსისტემიდან. წაიკითხეთ ინსტრუქციები.

დონე-2A: ზედაპირის არეკვლა კარტოგრაფიულ გეომეტრიაში. ეს პროდუქტი განიხილება, როგორც მისიის ანალიზის მზა მონაცემები (ARD), პროდუქტი, რომელიც შეიძლება გამოყენებულ იქნას უშუალოდ ქვედა დინებაში აპლიკაციებში შემდგომი დამუშავების საჭიროების გარეშე. ამ პროდუქტის მიღება შესაძლებელია Copernicus Data Space Ecosystem-იდან (წაიკითხეთ ინსტრუქციები), ან მომხმარებლის მიერ გენერირებული Sen2Cor პროცესორით ESA-ს SNAP Toolbox-დან.

გარდა ამისა, შემდეგი პროდუქტი ასევე ხელმისაწვდომია გამოცდილი მომხმარებლებისთვის:

დონე-1B: ატმოსფეროს ზედა სხივები სენსორის გეომეტრიაში. დონე-1B შედგება გრანულებისაგან, ერთი გრანულა წარმოადგენს ქვეგამოსახულებას 12 დეტექტორიდან ერთ-ერთ ლიანდაგზე (25 კმ) და შეიცავს ხაზების მოცემულ რაოდენობას ბილიკის გასწვრივ (დაახლოებით 23 კმ). თითოეულ Level-1B გრანულს აქვს მონაცემთა მოცულობა დაახლოებით 27 მბ. Level-1B პროდუქტების სირთულის გათვალისწინებით, მათი გამოყენება მოითხოვს მოწინავე გამოცდილებას.

იხ. ვიდეო - Пуск Vega со спутником Sentinel-2C

ეფექტორი (ბიოლოგია)

ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -  

                     ეფექტორი (ბიოლოგია

Serrate RNA ეფექტორის მოლეკულის მაგალითი

ბიოლოგიაში ეფექტორი არის ზოგადი ტერმინი, რომელიც შეიძლება მიუთითებდეს რამდენიმე ტიპის მოლეკულაზე ან უჯრედზე, კონტექსტიდან გამომდინარე:

მცირე მოლეკულების ეფექტორები

მცირე მოლეკულას, რომელიც შერჩევით აკავშირებს ცილას მისი ბიოლოგიური აქტივობის დასარეგულირებლად, შეიძლება ეწოდოს ეფექტორი. ამ გზით, მოქმედი მოლეკულები მოქმედებენ როგორც ლიგანდები, რომლებსაც შეუძლიათ გაზარდონ ან შეამცირონ ფერმენტის აქტივობა, გენის ექსპრესია, გავლენა მოახდინონ უჯრედების სიგნალიზაციაზე ან ცილის სხვა ფუნქციებზე. ასეთი ეფექტორის მაგალითია ჟანგბადი, რომელიც წარმოადგენს ჰემოგლობინის ალოსტერულ ეფექტორს - ჟანგბადის დაკავშირება ჰემოგლობინის ოთხი ქვედანაყოფიდან ერთ-ერთთან მნიშვნელოვნად ზრდის დანარჩენი ქვედანაყოფების კავშირს ჟანგბადთან. ზოგიერთი წამლის მოლეკულა ასევე მიეკუთვნება ამ კატეგორიას - მაგალითად, ტუბერკულოზის სამკურნალოდ გამოყენებული ანტიბიოტიკი რიფამპიცინი აკავშირებს ბაქტერიული რნმ პოლიმერაზას საწყისი σ ფაქტორის ქვედანაყოფს, რაც ხელს უშლის ბაქტერიული გენების ტრანსკრიფციას.

ტერმინი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას მცირე მოლეკულების აღსაწერად, რომლებსაც შეუძლიათ უშუალოდ დაუკავშირდნენ და დაარეგულირონ mRNA-ების ექსპრესია. ასეთი ეფექტორის ერთ-ერთი მაგალითია გუანინი, რომლის ამოცნობა შესაძლებელია mRNA-ზე ნაპოვნი სპეციფიკური მიმდევრობით (ცნობილი, როგორც რიბოგამრთველი), და მისი შეკავშირება ამ თანმიმდევრობებთან ხელს უშლის mRNA-ს ცილად ტრანსლაციას. აგრეთვე იხილეთ: პურინის რიბოგამრთველი.

ცილის ეფექტორები

ეფექტორი ასევე შეიძლება გამოყენებულ იქნას ცილის მიმართ, რომელიც ჩართულია უჯრედული სიგნალის გადაცემის კასკადებში. ასეთი მაგალითია RAS ეფექტური პროტეინები, რომლებსაც შეუძლიათ RAS.GTP-ს შეკავშირება, მაგრამ ამით ააქტიურებენ სხვადასხვა უჯრედულ გზას - როგორიცაა Ras-Raf-MEK-ERK გზა, PI3K გზა ან რამდენიმე სხვა.

ეფექტის მქონე ჰორმონი არის ჰორმონი, რომელიც მოქმედებს კონკრეტულ ქსოვილზე – ასეთი ჰორმონის მაგალითია თიროქსინი (T4), რომელიც არეგულირებს მეტაბოლიზმს სხეულის ბევრ ქსოვილში.

ანტისხეულების ეფექტორები არის ეფექტორები, რომლებიც მონაწილეობენ პათოგენების დაცვაში ჩართული მოლეკულების წარმოებასა და სეკრეციაში, როგორიცაა იმუნოგლობულინი. შემდეგ ბევრი ანტისხეული მოქმედებს როგორც მოქმედი მოლეკულა ორგანიზმის იმუნური სისტემისთვის.

ბაქტერიული ეფექტის მქონე ცილები არის პროტეინები, რომლებიც შეჰყავთ (ჩვეულებრივ, პათოგენური) ბაქტერიული უჯრედების მიერ მათი მასპინძლის უჯრედებში. ინექციური ცილები ასრულებენ სხვადასხვა ფუნქციებს, რომლებიც დამოკიდებულია წარმოშობის ბაქტერიაზე, მაგრამ, როგორც წესი, ემსახურება მასპინძელი უჯრედების იმუნური პასუხის დათრგუნვას. ამის მაგალითია ტრანსკრიფციის აქტივატორის მსგავსი ეფექტორის (TALE) ცილები, რომლებიც გამოიყოფა Xanthomonas გვარის ბაქტერიების მიერ.[9]

სოკოს ეფექტორები გამოიყოფა პათოგენური ან სასარგებლო სოკოების მიერ მასპინძელ უჯრედებში და მის გარშემო ინვაზიური ჰიფებით, რათა გამორთოს დამცავი კომპონენტები ან ხელი შეუწყოს კოლონიზაციას. ცილის სეკრეციის სისტემები სოკოებში მოიცავს Spitzenkörper-ს.

რნმ ეფექტორები

ზოგიერთი მცენარეული პათოგენი, როგორიცაა Botrytis cinerea, გამოყოფს მცირე რნმ-ებს (sRNAs) მასპინძელ უჯრედებში და ამცირებს მცენარეულ ცილებს, რომლებიც მონაწილეობენ იმუნურ პასუხში რნმ-ის ჩარევით.

ეფექტური უჯრედები

იმუნოლოგიაში მოქმედი უჯრედები არის თანდაყოლილი ან ადაპტური იმუნური სისტემის უჯრედები, რომლებიც შუამავლობენ იმუნურ პასუხს.

ეფექტური ნეირონები შეიძლება გამოყენებულ იქნას ნერვულ სისტემაში ნეირონების პოპულაციის აღსანიშნავად, რომლებიც პასუხისმგებელნი არიან ტვინის გარკვეულ ფუნქციაზე. ამის მაგალითია ნეირონები ტვინის ღეროს მეზოპონტინური ტეგმენტური ანესთეზიის არეში (MPTA), რომლებიც შედგენილია, როგორც ტვინის რეგიონი, რომელიც რეაგირებს საანესთეზიო საშუალებებზე მღრღნელების რეჟიმში.

იხ. ვიდეო - What are effectors?