ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ფრენსის ფუკუიამა
(ინგლ.Yoshihiro Francis Fukuyama; დ. 27 ოქტომბერი, 1952, ჩიკაგო) — იაპონური წარმოშობის ამერიკელი ფილოსოფოსი, პოლიტოლოგი, პოლიტეკონომისტი და მწერალი. მოღვაწეობს ჯორჯ მეისონის, ჯონს ჰოპკინზისა და სტენფორდის უნივერსიტეტებში. უფრო მეტად ცნობილია თავისი წიგნით „ისტორიის დასასრული და უკანასკნელი ადამიანი“ (1992), რომელშიც ამბობს, რომ მთელ მსოფლიოში ლიბერალური დემოკრატიის გავრცელება შეიძლება მოწმობდეს კაცობრიობის სოციოკულტურული ევოლუციის ბოლო წერტილს და გახდეს ადამიანური მმართველობის უკანასკნელი ფორმა. ფუკუიამას ეს წიგნი ნათარგმნია 20-ზე მეტ ენაზე. წიგნმა გამოსვლისთანავე გამოიწვია ფართო რეზონანსი სამეცნიერო წრეებსა და მასობრივ საინფორმაციო საშუალებებში. მიუხედავად იმისა, რომ წიგნის გამოსვლის მომენტიდან იქ მოხსენიებული მრავალი მოვლენა ეჭვქვეშ დადგა, ფუკუიამა უწინდებურად უჭერდა მხარს „ისტორიის დასასრულის“ კონცეფციას.
ფრენსის ფუკუიამა თბილისში 2019წ-ის 4 ნოემბერს
პირველი მეტად ცნობილი მისი წიგნია ,, ისტორიის დასასრული და ბოლოადამიანი''. გამოქვეყნებული იყო 1992წ-ს მას მოუტანა პოპულარუბა სადაც ის თვითონაც ვერ წარმოპაიდგენდა.ამგვარი პოპულარობის მიზეზების აღნიშვნით, ზოგი მკვლევარი აღნიშნავს გამოცემის ადგილისა და დროის წარმატებით დამთხვევას: წიგნი დაიწერა საბჭოთა კავშირის დაცემისა და დასავლეთის ზოგადი ეიფორიის პირობებში.
ფუკუიამამ გააცნობიერა, რომ მხოლოდ ეკონომიკური ფაქტორები არ იქნებოდა საკმარისი სოციალისტური სისტემის დაშლის ასახსნელად; მას სჭირდებოდა კონცეფცია, რომელიც განმარტავდა არა მხოლოდ მეორე მსოფლიოს ქვეყნების დემოკრატიულ რეფორმებზე გადასვლას, არამედ ერთი შეხედვით "მარადიული" დანგრევის მიზეზებს. ”სსრკ. ამრიგად, ამერიკელმა პოლიტოლოგმა თავისი გამოკვლევისთვის ამოირჩია გერმანელი ფილოსოფოსის ჰეგელის იდეალიზმი და მის შემდეგ განაცხადა, რომ ადამიანი რადიკალურად განსხვავდება ცხოველებისგან იმით, რომ მას "სურს" არა მხოლოდ მატერიალური საგნები, არამედ "სურვილები სხვა ადამიანები ":" სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ადამიანი თავიდანვე იყო სოციალური არსება: საკუთარი თვითშეფასების გრძნობა და თვითმყოფადობა მჭიდრო კავშირშია იმ შეფასებასთან, რომელსაც სხვები ანიჭებენ მას ". ადამიანის სურვილი მიიღოს თავისი ღირსება, მას სისხლიან ბრძოლებამდე მიჰყავს პრესტიჟისთვის, რის შედეგადაც ადამიანთა საზოგადოება იყოფა ბატონთა კლასად, რომლებიც მზად არიან სიცოცხლის საფრთხის წინაშე დააყენონ და მონების კლასი, რომლებიც ემორჩილებიან მათ სიკვდილის შიში. დემოკრატიული რევოლუციები ხსნის წინააღმდეგობებს ბატონსა და მონას შორის. ირაციონალური სურვილის ჩანაცვლება სხვების ზემოთ აღიარების რაციონალური სურვილით, რომ სხვების თანასწორად აღიარონ, ხდება "ისტორიის დასასრულის" საფუძველი. ამრიგად, ისტორია თავის ლოგიკურ დასასრულს პოულობს ლიბერალურ დემოკრატიაში, როდესაც აღიარების საყოველთაო სურვილი სრულდება
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
SCP Foundation
ინგლ. Foundation; от англ.Secure, Contain, Protect - დაცვა, დაჭერა შეანახვა ან სპეციალური სეაკევბის პირობები, გამოგონებული ორგანაზაცია წარმოადგენს საგანს იგივე სახელწოდების პროექტის ვებ-ხეოლვნების ფონდი ან ორგნიზაცია. შექმნილი ჩარჩში პროექტის ტექსტი სადაც აღწერილია ფონდის მოღვაწეობა, დაფუძნებული ანომალური მოვლენები, ოპბიექტების, არსებების, ადგილების ფეონემენების და მსაგვსი მოვლენების.დარქმეული SCP. საიტის ტიპია ლიტერატურული მაწარმოები და სერიების, მოღვაწეობა დაიწყო 2008წ-ის 19 იანვარს და დღემდე მუშაობს.
პროეტმა მიიღო აღიარება აკადემიური სტილის წერის სტილით საშინელებათა გადმოცემით უნარისა და მარალი ხარისხის სტანდარტებისთვის. არსებობს მრავალი ნამუშევარი მათ შორის ვიდეო თამაშებიც.
იხ. ვიდეო
is a fictional organization documented by the web-based collaborative-fiction project of the same name. Within the website's fictional setting, the SCP Foundation is responsible for locating and containing individuals, entities, locations, and objects that violate natural law (referred to as SCPs). The real-world website is community-based and includes elements of many genres such as horror, science fiction, and urban fantasy.
On the SCP Foundation wiki, the majority of works consist of "special containment procedures", structured internal documentation that describes an SCP object and the means of keeping it contained. The website also contains thousands of "Foundation Tales", short stories that take place within the SCP Foundation setting. The series has been praised for its ability to convey horror through its scientific and academic writing style, as well as for its high standards of quality.
SCP Foundation სამყაროში ფონდი წარმოადგენს საიდუმლო ორგანიზაციას, რ-ის მიზანია დაიჭიროს და გამოიკვლოს ანომალური ობიექტები. ამსითავის ორგანიოზაცია დაყოფილია შესაბამისი უფლებამოსილებებით უმრავლესობა სახელწიფო ხელისუფლებებისგან. უკონტროლო SCP - ობიექტები უფრო ხშირად საფრთხეს უქმნის კაცობრიობას ან უკიდორეეს შემთხვევაში ნომრალიზაციას ამ სამყაროს.
იხ. ვიდეო
ფოდნი საუდმლოდ უნახავს ნის ასრებობას, რათა თავიდან აიცილოს მასობრივი პანიკა და ამასთან დაკავშირებული ქაოსი, შეასაძლებლობა ქონდეს ცივილიზაციას ნორმალური ფუნქციერებისთავის. ანომალიის აღმოჩენისთანავე ორგანიზაცია აგზავნის მის მობილურ ოპერატიურ ჯგუფს. რ-იც ასკეთებს დაკავებას და ტრასნპორტირებას შეასბამის ზონებში. დაკავებული ობიექტი განეკუთვნება დაწვრილებითი კვლევებს.
იხ. ვიდეო 7 ყველაზე საშიში ობიექტი
Within the website's fictional setting, the SCP Foundation is a secret organization entrusted by governments around the globe to contain and study anomalous individuals, entities, locations, objects, and phenomena operating outside the bounds of natural law (referred to as "SCP objects", or colloquially as "SCPs" or "skips"). If left uncontained, the objects would pose a direct threat to human life and humanity's perceptions of reality and normalcy.
The existence of SCPs is withheld from the public to prevent mass panic and to allow human civilization to function normally. When an SCP is discovered, the SCP Foundation deploys agents either to collect and transport the SCP to a Foundation facility or to contain it at its location of discovery if the transport is not possible. If an SCP is too widespread, elusive, or otherwise inaccessible, containment consists of suppressing all knowledge of the SCP from the public. Once SCPs are contained, they are studied by Foundation scientists. Test subjects acquired by the Foundation (referred to as D-class) are used to interact with dangerous SCPs due to the danger posed by those SCPs and the expendability of the D-class.[4]
The SCP Foundation maintains documentation for all of the SCPs in its custody, which can include or link to related reports and files. These documents describe the SCPs and include instructions for keeping them safely contained.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ზოლებიანი აფთარი
(ლათ.Hyaena hyaena) — ძუძუმწოვარიმტაცებელიცხოველიაფთრისებრთა ოჯახისა. მისი სხეული შავ-თეთრი ზოლებითაა მოხატული, ზურგზე 10-25 სმ სიმაღლის ჯაგრისის ფაფარი გასდევს, რომელიც ქედზე უფრო აფაფრულია. სხეულის სიგრძე 120 სმ, სიმაღლე მინდაოში 70 სმ, მენჯში — 55 სმ, მასა 50 კგ აღწევს. აქვს ბანჯგელიანი, 30 სმ-მდე სიგრძის კუდი, მოკლე და სქელი კიდურები, სქელი კისერი, ყვრიმალიანი თავი, მძლავრი ყბები და კბილები (ადვილად ამსხვრევს მსხვილ ძვლებს). მდარე ბეწვის გამო სარეწაო მნიშვნელობა არ აქვს. სიცოცხლის ხანგრძლივობა ტყვეობაში 13 წელია. ზოლებიანი აფთარი ყველაზე პატარაა აფთრებს შორის. იგი ბინადრობს წყლიდან 10 კილომეტრის მოშორებით. მისი ბეწვი რუხი ან ღია ყავისფერია და მუქი ზოლები გასდევს. ასრულებს ბუნების სანიტრის როლს, მაგრამ ხშირად თავს ესხმის შინაურ და გარეულ პატარა ცხოველებს, ანადგურებს ფრინველთა ბუდეებს
იხ. ვიდეო
გავრცელებულია: აფრიკაში, არაბეთში, ირანში, ავღანეთში, ინდოეთში, მცირე აზიასა და შუა აზიის სამხრეთ რაიონებში, ამიერკავკასიაში (სომხეთში, აზერბაიჯანში და საქართველოში). XIX საუკუნის ბოლომდე აღწევდა თბილისის მიდამოებამდე. ბინადრობდა მახათის მთაზე, ქორქის ტბასთან, კუკიაზე, მარტყოფში, ახმეტაში (ბახტრიონთან), ბევრი იყო შირაქში. თითო-ოროლა ეგზემპლარი ახლაც არის შემორჩენილი ალაზნის სანაპიროზე — შავი მთის ბოლოსა და სარქლისყურის მიდამოებში. იკვებება ლეშით.
აფთარი უდაბნოებისა და ნახევრად უდაბნოების ტყე-ბუჩქნარიანი ადგილების მობინადრეა. უპირატესობას აძლევს დაუსახლებელ მყუდრო კლდიან ღელეებს „ალესილებს“, სადაც ტყე-ბუჩქნარი, ხრამი ერთმანეთშია არეული და გამოქვაბულებს ქმნის, რასაც აფთარი თავშესაფრად იყენებს.
აფთარი სქესობრივ სიმწიფეს 3 წლის ასაკში აღწევს. მძუნაობა გვიან შემოდგომასა და ზამთარში (უფრო დეკემბერ-თებერვალში) მიმდინარეობს. მაკეობის ხანგრძლივობა 90-94 დღემდე გრძელდება. შობს 2-4 თვალაუხელელსა და უსუსურ ლეკვს, რომლებიც თვალებს 10-15 დღის შემდეგ ახელენ. ლაქტაცია 3 თვემდე გრძელდება. სოროს არ იკეთებს. შთამომავლობაზე ორივე მშობელი ზრუნავს.
აფთრის კონკურენტებია მის ადგილსამყოფელში ფართოდ გავრცელებული მგელი, მელა, ტურა, გარეული კატა, მოხეტიალე ძაღლი, ორბი და სვავი. ბუნებრივ მტრად შეიძლება ჩაითვალოს მგელი.
აფთრის კონკურენტებია მის ადგილსამყოფელში ფართოდ გავრცელებული მგელი, მელა, ტურა, გარეული კატა, მოხეტიალე ძაღლი, ორბი და სვავი. ბუნებრივ მტრად შეიძლება ჩაითვალოს მგელი.
მისი სხეულის სიგრძეა 61–70 სმ, მასა 919–1640 გ; მამალი მცირედ აღემატება დედალს. მცირე ზომის სწორი ცხვირით ბატს წააგავს. მამლის საქორწინო აღკაზმულობაში ჭარბობს ჟანგმიწოვან-წითური და წაბლისფერი ტონები; თავი უფრო ღიაა, გვერდებზე მოთეთრო; ყელზე ვიწრო შავი რგოლი აქვს. პირველი რიგის მომქნევი ბუმბული შავია, მეორე რიგისა — მომწვანო ლითონისებრი ბზინვარებით; დიდი მფარავი ბუმბული თეთრია; საჭის ბუმბული, ბოლოს ზედა მხარე, ნისკარტი და ფეხები — შავი. დედლებს თავის წინა მხარე თეთრი აქვთ; მთელი ტანი წაბლისფერია; ყელზე რგოლი არ აქვთ. მოზარდები დედალს ჰგვანან, მაგრამ თავსა და მფარავ ბუმბულზე მორუხო ელფერი დაჰკრავთ.
იკვებება ხმელეთისა და წყლის მცენარეთა ვეგეტატიური ნაწილებითა და თესლებით (სათესი მარცვლების ჩათვლით), მწერებით, კიბოსნაირებით, მოლუსკებით, ჭიებით. დედალი ბუდეს მალავს ქვებს შორის არსებულ ნიშებში, კლდეთა და ფლატეთა ნაპრალებში, სოროებში (ქრცვინის, მელას, მაჩვის), ფუღუროებში ან მიტოვებულ ნაგებობებში. დებს 6–17 (ჩვეულებრივ 8–12) კვერცხს; ინკუბაცია 28—29 დღე გრძელდება. ბარტყებზე ორივე მშობელი ზრუნავს და იცავს მათ ხმელეთისა და ფრთოსანი მტაცებლებისგან. ისინი დაახლოებით 55 დღეში ფრენას იწყებენ. წითელი იხვი ადვილად შინაურდება და ტყვეობაში კარგად მრავლდება.
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
უსასრულობა
ლემანისტიკა სხვადასხვა შრიფტით (ხშირად გამოისახება ∞ სიმბოლოთი) — ცნება სხვადასხვა სფეროში, განსაკუთრებით ხშირად გვხვდება მათემატიკაში და ფიზიკაში, და აღნიშნავს მახასიათებელს საზღვრისა ან/და დაბოლოების გარეშე. კაცობრიობამ ისტორიის განმავლობაში შექმნა უსასრულობის მრავალი იდეა. სიტყვა წარმოიშობა ლათინურიinfinitas-გან, რაც ნიშნავს „შემოუსაზღვრელობა“-ს. მათემატიკაში „უსასრულობა“ ხშირად გამოიყენება როგორც რიცხვი (ანუ ის გამოიყენება რაიმეს დასათვლელად ან გასაზომად, მაგ. „საგანთა უსასრულო რაოდენობა“) მაგრამ ის არ არის ისეთივე სახის რიცხვი, როგორიცაა მაგალითად ნამდვილი რიცხვი. უსასრულოდ მცირეთა შემცველ რიცხვთა სისტემებში უსასრულოდ მცირეს შებრუნებული რიცხვი არის უსასრულობა, ანუ რიცხვი, რომელიც მეტია ნებისმიერ ნამდვილ რიცხვზე. მე-19 საუკუნის ბოლოსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში უსასრულობასთან და უსასრულო სიმრავლეებთან დაკავშირებულ ცნებათა ფორმალიზაცია მოახდინა გეორგ კანტორმა. მის მიერ ჩამოყალიბებულ თეორიში გვხვდება სხვადასხვა ზომის (კარდინალობის უსასრულო სიმრავლეები. ასე მაგალითად, მთელ რიცხვთა სიმრავლე უსასრულოა, მაგრამ თვლადი, მაშინ როდესაც ნამდვილ რიცხვთა სიმრავლე არის უსასრულო, მაგრამ არათვლადი
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ნეონი
ნეონი
10 Ne
20,1797
[He] 2s2 2p6
(ლათ.Neon; აღინიშნება სიმბოლოთიNe) — მენდელეევის პერიოდული სისტემის მეორე პერიოდის მერვე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის ქიმიური ელემენტი, რომლის ატომური ნომერია - 10. სამაყაროეი გავრეცელების მიხედვით მეხუთე ელემენტია (წყალბადის, ჰელიუმის, ჟანგბადის და ნახშირბადის შემდეგ). ნეონი - მარტივი ნივთიერებაა (CAS-ნომერია: 7440-01-9) — ინერტული ერთატომიანი აირი ფერის, გემოსა და სუნის გარეშე. ნეონი აღმოაჩინა1898წლის ივნისში შოტლანდიელმა ქიმიკოსმაუილიამ რამზაიმდა ინგლისელმა ქიმიკოსმამორის ტრავერსმა. მათ ეს ინერტული აირი გამოყვეს «გამორიცხვის მეთოდით», მას შემდეგ რაც ჰაერიდანჟანგბადი,აზოტიდა ყველა შედარებით მძიმე კომპონენტი გადააქციეს სითხედ. ელემენტს უბრალო სახელი მისცეს «ნეონი», რაც ბერძნულად «ახალს» ნიშნავს.1910წლის დეკემბერშიფრანგმაგამომგონებელმაჟორჟ კლოდმაგააკეთა აირგანმუხტვის ნათურა, რომელიც ნეონით იყო შევსებული.
არსებობს ლეგენდა, რომლის მიხედვითაც ელემენტს სახელი მისცა რამზაის ცამეტი წლის ვაჯიშვილმა — ვილიმ, რომელმაც ჰკითხა მამას, თუ რა სახელის დარქმევას აპირებდა აირზე, და ამასთან აღნიშნა, რომ მას სურდა დაერქმია ლათინური novum (ლათ. — ახალი). მამამისს მოეწონა ეს აზრი, თუმცა სახელწოდების წარმოება ბერძნულიდან უფრო მიზანშეწონილად მიიჩნია და neon-ს უფრო კარგი ჟღერადობა აქვსო.
იხ. ვიდეო ნეონი ყველაზე საინტერესო ქიმიური ელემენტი დედამიწაზე
სამყაროში
სამყაროს მატერიაში ნეონი გავრცელებულია არათანაბრად, მაგრამ მთლიანობაში სამყაროში გავრცელებულობით მეხუთე ადგილი უჭირავს ყველა ელემენტს შორის — მიახლოებით 0,13 % მასის მიხედვით. ნეონის ყველაზე დიდი კონცენტრაცია შეიმჩნევა მზეზე და სხვა ვარსკვლავებზე, აირების ნისლებში, მზის სისტემის გარე პლანეტებზე — იუპიტერზე, სატურნზე, ურანზე, ნეპტუნზე. ბევრი ვარსკვლავის ატმოსფეროში ნეონს უჭირავს მესამე ადგილი წყალბადისა და ჰელიუმის შემდეგ
ეორე პერიოდის ყველა ელენტს შორის ნეონი — დედამიწაზე ყველაზე ნაკლებადაა გავრცელებული. მეერვე ჯგუფის შიგნით ნეონი დედამიწის ქერქში გავრცელებით მესამე ადგილზეა — არგონისა და ჰელიუმის შემდეგ. ზოგიერთი ვარსკვლავი შეიცავენ გაცილებით ბევრჯერ მეტ ნეონს ვიდრე არის დედამიწაზე.
დედამიწაზე ნეონის ყველაზე მეტი კონცენტრაცია ატმოსფეროშია — 1,82×10−3%. მოცულობის მიხედვით, ხოლო მისი საერთო მარაგი განისაზღვრება 7,8×1014 მ³[5]. ჰაერის 1 მ³ შეიცავს მიახლოებით 18,2 სმ³ ნეონს (შედარებისათვის: ჰაერის იგივე მოცულობა შეიცავს მხოლოდ 5,2 სმ³ ჰელიუმს). ნეონის საშუალო შემცველობა დედამიწის ქერქში მცირეა − 7×10−9% მასის მიხედვით. სულ ჩვენს პლანეტაზე ნეონი არის მიახლოებით 6,6×1010 ტ. ამოფრქვეულ ქანებში მდებარეობს მიახლოებით 109 ტ ნეონი,ქანების დაშლისას აირი გადადის ატმოსფეროში. უფრო ნაკლებად კი ნენონი ატმოსფეროში წყლიდან ხვდება.
ნეონის ასეთ სიმცირეს დედამიწაზე მეცნიერები ხსნიან იმით, რომ ერთხელ დედამიწამ დაკარგა პირველადი ატმოსფერო, რომელმაც თან გაიყოლა ინერტული აირების ძირითადი მასა, რომლებსაც არ შეეძლოთ ქიმიურ რეაქციაში შესულიყვნენ და წარმოექმნათ მინერალები სხვა ელემენტებთან და ამით დარჩენილიყვნენ დედამიწაზე.
ნეონის აბრა
კეთილშობილი აირია — ერთატომიანი უსუნო უგემო და უფერო აირია.
ინერტული აირები ხასიათდებიან უფრო მაღალი ელექტროგამტარობით ვიდრე სხვა აირები და მათში ელექტრო დენის გავლისას კაშკაშით ანათებენ, კერძოდ ნეონი ცეცხლოვან-წითელი შუქით ანათებს, რადგანაც მისი ყველაზე ნათელი ხაზები წითელ სპექტრში მდებარეობენ.
თხევად ნეონს იყენებენ როგორც მაცივარ კრიოაგენტსკრიოგენურ დანადგარებში. ადრე ნეონი მრეწველობაში გამოიყენებოდა, როგორც ინერტული გარემო, მაგრამ შემდეგ ის გამოაძევა უფრო იაფმა არგონმა.
ნეონით არის შევსებული აირგანმუხტვის ნათურები, სასიგნალო ნათურები რადიოტექნიკურ აპარატურებში, ფოტოელემენტები.
ნეონისა და ჰელიუმის ნარევს გამოიყენებენ აირის ლაზერებში (ჰელიუმ-ნეონის ლაზერი) როგორც მუშა გარემოს.
მილაკები რომლებიც შევსებულია ნეონისა და აზოტის ნარევით, მასში ელ. განმუხტვის გატარებისას იძლევიან მოწითალო-ნარინჯისეფერ ნათებას, რის გამოც მას ფართოდ იყენებენ რეკლამაში.
ნეონის ნათურები გამოიყენებიან სასიგნალო დანიშნულებით შუქურებზე და აეროდრომებზე, რადგან წითელი ფერი ძნელად იბნევა ნისლისა და ბინდის დროს
ინერტული აირები ხასიათდებია ფიზიოლოგიური ქმედებით, რომელიც ვლინდება მის ნარკოტიკულ ზემოქმედებით ორგანიზმზე. ნეონია (როგორც ჰელიუმისაც) ნარკოტიკული ზემოქმედება ნორმალური წნევის დროს ცდებისას არაა დარეგისტრირებული, ხოლო წნევის მომატებისას ჯერ ჩნდება «მაღალი წნევის ნერვიული სინდრომი».
ამასთან დაკავშირებით, ჰელიუმთან ერთად, ნეონი ნეონ-ჰელიუმის ნარევში გამოიყენება სუნთქვის აპარატებში ოკეანავტების, მყვინთავების, ადამიანების, რომლებიც მაღალი წნევის პირობებში მუშაობენ მათი სუნთქვისას, რათა თავიდან იქნას აცილებული აირის ემბოლია და აზოტის ნარკოზი. ნარევის უპირატესობა ის არის, რომ ის უფრო ნაკლებად აცივებს ორგანიზმს, რადგანაც ნეონის თბოგამტარობა ნაკლებია, ვიდრე ჰელიუმი.
ნეონ-ჰელიუმიანი ჰაერი აილობებს ავადმყოფების მდგომარეობას, რომლებიც სუნთქვასთან გაკავშირებით აქვთ პრობლემები.
ნეონის დიდი შემცველობა სასუნთქ ჰაერში იწვევს თავის ბრუალს, ღებინებას, გულის რევას, გონების დაკარგვას და სიკვდილს ასფიქსიით
ცოდნა სინათლეა - Knowledge is light - Знание свет -
ოსმოსი
ოსმოსი ნახევრად გამატარი ვერტიკალური მემბრანის მეშვეობით. გამხსნელს შეუძლია გარსის გავლა,ხსნადი ნაწილაკები არ არის
მოვლენა, რომელიც მდგომარეობს ნაწილობრივგამტარი მემბრანით (ანუ მემბრანით, რომელიც ატარებს სითხისმოლეკულებს და არ ატარებს მასში გახსნილი ნივთიერების მოლეკულებს) გაყოფილი სხვადასხვა კონცენტრაციისხსნარებს შორის სითხის მოძრაობაში. სითხე ნაკლებად კონცენტრირებული (ჰიპოტონიური) ხსნარიდან მეტად კონცენტრირებულ (ჰიპერტონიულ) ხსნარში გადადის. ასე გრძელდება მანამ, სანამ ორივე ხსნარის კონცენტრაცია ერთმანეთს გაუტოლდება. ერთი და იმავე კონცენტრაციის ხსნარებს იზოტონური ხსნარები ეწოდება.
ოსმოსს დიდი მნიშვნელობა აქვს ცოცხალ ორგანიზმებში, რადგან წყალს შეიცავს როგორც უჯრედის შიგთავსი, ისე — მისი გარემომცველი გარემო.
იხ. ვიდეო
ოსმოსის ფენომენი შეიმჩნევა იმ გარემოში, სადაც გამხსნელის მობილობა უფრო მეტია, ვიდრე ხსნადობის მოძრაობა. ოსმოსის მნიშვნელოვანი განსაკუთრებული შემთხვევაა ნახევარგამტარი მემბრანის მეშვეობით ოსმოზი. ნახევრად გამტარი მემბრანა არის ის, რომელსაც აქვს საკმარისად მაღალი გამტარიანობა არა ყველა, არამედ მხოლოდ ზოგიერთი ნივთიერების, კერძოდ, გამხსნელისთვის. (გარსის ხსნარების მოძრაობა შედარებით მცირეა). როგორც წესი, ეს განპირობებულია მოლეკულების ზომითა და მობილურობით, მაგალითად, წყლის მოლეკულა უფრო მცირეა, ვიდრე ხსნადი ნივთიერებების უმეტესობა. თუ ამგვარი მემბრანა გამოყოფს ხსნარს და სუფთა გამხსნელს, მაშინ გამხსნელის კონცენტრაცია ხსნარში ნაკლებად მაღალია, რადგან იქ მისი ზოგიერთი მოლეკულა ჩანაცვლებულია ხსნადი ნივთიერების მოლეკულებით. შედეგად, გამხსნელის ნაწილაკების გადატანა სუფთა გამხსნელის ხსნარში შემავალი მონაკვეთიდან უფრო ხშირად მოხდება, ვიდრე საპირისპირო მიმართულებით. შესაბამისად, ხსნარის მოცულობა გაიზრდება (და ნივთიერების კონცენტრაცია შემცირდება), ხოლო სუფთა გამხსნელის მოცულობა, შესაბამისად, შემცირდება
იხ. ვიდეო
მაგალითად, ნახევრად გამტარი მემბრანა შიგნიდან ეკვრის კვერცხის ნაჭუჭს: ის წყლის მოლეკულების გატარების საშუალებას აძლევს და ინარჩუნებს შაქრის მოლეკულებს. თუ ასეთი მემბრანა გამოყოფს შაქრის ხსნარებს, შესაბამისად 5 და 10% კონცენტრაციით, მაშინ მასში მხოლოდ წყლის მოლეკულები გაივლის ორივე მიმართულებით. შედეგად, უფრო გაზავებულ ხსნარში, შაქრის კონცენტრაცია გაიზრდება, ხოლო ნაკლებად გაზავებულ ხსნარში, პირიქით, ის შემცირდება. როდესაც შაქრის კონცენტრაცია ორივე ხსნარში ერთნაირი გახდება, წონასწორობა დადგება. წონასწორობას მიღწეულ გადაწყვეტილებებს იზოტონურს უწოდებენ. თუ მიიღება ზომები ისე, რომ კონცენტრაცია არ შეიცვალოს, ოსმოსური წნევა მიაღწევს მუდმივ მნიშვნელობას, როდესაც წყლის მოლეკულების უკუპროდუქტი პირდაპირი იქნება.
მცენარეთა ურედი დსხვადახვა გარემოოში შეზღუდული მოცულობის სითხის შიგნით მიმართული ოსმოსოსი ეწოდება ენდოზმოზს, გარედან - ეგზოსმოზს. გამხსნელის ტრანსპორტი გარსის გადაღმა ხდება ოსმოსური წნევის გამო. ეს ოსმოსური წნევა წარმოიქმნება ლე შატელიეს პრინციპის შესაბამისად იმის გამო, რომ სისტემა ცდილობს გაათანაბროს ხსნარის კონცენტრაცია მემბრანის საშუალებით გამოყოფილ ორივე საშუალებაში და აღწერილია თერმოდინამიკის მეორე კანონით. ეს ტოლია ზედმეტი გარე წნევისა, რომელიც უნდა იქნას გამოყენებული ხსნარის მხრიდან პროცესის შესაჩერებლად, ანუ პირობების შესაქმნელად ოსმოსური წონასწორობისთვის. ოსმოსურ წნევაზე ზედმეტმა ზედმეტმა წნევამ შეიძლება გამოიწვიოს საპირისპირო ოსმოზი - გამხსნელის უკუ დიფუზია
სხვადსხვა ხსნარის გავლენა სისხლის უჯრედებზე
იმ შემთხვევებში, როდესაც მემბრანა გაჟღენთილია არა მხოლოდ გამხსნელის, არამედ ზოგიერთი ხსნარისთვის, ამ უკანასკნელის გადატანა ხსნარიდან გამხსნელში იძლევა დიალიზს, რომელიც გამოიყენება პოლიმერების და კოლოიდური სისტემების განწმენდის მეთოდით დაბალი მოლეკულური წონის მინარევებისგან, როგორიცაა როგორც ელექტროლიტები