მონრეალის პროტოკოლი

                                                

                                           უდიდესი ოზონის ხვრელი ანტარქტიკის თავზე 2006 წელს

      

         

  (ინგლ. The Montreal Protocol on Substances That Deplete the Ozone Layer) — 1985 წლის ვენის კონვენციის საერთაშორისო პროტოკოლი, რომელიც შეიმუშავეს ოზონის ფენის დაცვის მიზნით. პროტოკოლი ხელმოსაწერად გაამზადეს 1987 წლის 16 სექტემბერს და ძალაში შევიდა 1989 წლის 1 იანვარს. პროტოკოლის ძალაში შესვლას 1989 წლის მაისში ჰელსინკის შეხვედრა მოჰყვა. ამის შემდეგ პროტოკოლი 7-ჯერ შეიცვალა: 1990 (ლონდონი), 1991 (ნაირობი), 1992 (კოპენჰაგენი), 1993 (ბანგკოკი), 1995 (ვენა), 1997 (მონრეალი) და 1999 (პეკინი) წწ. თუკი ხელმომწერი ქვეყნები დაიცავენ პროტოკოლის მითითებებს ოზონის ფენა აღდგება 2050 წლისთვის. გაეროს გენერალურმა მდივანმა კოფი ანანმა (1997–2006 წწ.) განაცხადა:

„შესაძლებელია, მონრეალის პროტოკოლი ერთ-ერთ ყველაზე წარმატებულ საერთაშორისო შეთანხმებად ჩაითვალოს.“

2009 წლის მდგომარეობით პროტოკოლს ხელს აწერს გაეროს 196 წევრი ქვეყანა. ყოველი ქვეყანა ახდენს ყველა მიღებული ჩასწორების რატიფიცირებას. პეკინის შესწორება რატიფიცირებულია 191 ქვეყნის მიერ. საქართველომ პროტოკოლს ხელი მოაწერა 1992 წლის 26 მაისს

ისტორიის პრობლრმრბი 1973წ-ს ქიმიკოსმა ფრანკ შევრუდ რიულანდმა და მსრიომოლინამ კალიფორნისს უნივერსიტეტში დაიწყეს კველვები მოქმედება ქლოროფტორიგედის ზემოქმედებას დედამიწის ატმოსფეროზე. სადაც ისისნი ულტრაისფერი გამოსხივებასთან დისოცირდება და წარმოიქმნება ატმოსფერული ქლორი. როულანდამ და მოლინამ ივირაუდეს, რომ ამ ატომების ქლორს შეუძლიათ გამოაწვიოს დაშლა დიდი რაოდენობის ოზონის სტრატოსფეროში. მათი დასკვნა ანალოგიურია პაულია კრუტცენისა და ჰაროლდ ჯონსუატის, რ-აც აჩვენეს,რომ აზოტის ოქსიდი (II) (NO) შეიძლია დააჩქაროს დაშლა ოზონის. ამ სამუშაოსთვის ამ პრობლომებზე 1995წ-ს კრუტცენს, მოლინას და როულანდს მიენიჭა ნობელის პრემია ქიმიის დარგში.
იხ. ვიდეო

 ცნობილია, რომ სტრატოსფეროში ოზონი პრაქტიკულად სრულად შთანთქავს ულტრაისფერ გამოასხივებას (ელექტყრომაგნიტური გამოსხივება მზის ტალღის სიგრძე  λ=290÷320 ნმ) დამოღუპველი ყველა ცოცხალი ორგანიზმისთვის. გამოფიტვა ოზონური შრის მოაქვს გაძლიერება რაოდენობის ულტრაისფერი გამოსხივების მოღწევისას დედამიწის ზედაპირზე. რ-ის შედეგადად იწვევევს შემთხვევებს კანის კიობოს ადამიანებში (ლელონამა, კარცინომა და სხვ.) და იწვევს სხვა სერიოზულ პრობლემებს, როგორიცაა დაზიანებას მარცვლეულის კულტურების და დაღუპვას დიდი რაოდენობის ზიღვის ფიტოპლაქტონის. იხ ლინკზე 

ჰიპოთეზა როუნალდის მოლინის მკაცრად დაუპირისპირდა წარმომდაგენლები ინდუსტრიის, აეროზოლების მწარმოებლები და ჰალოგენოალკაიდების. წარმომადგენელი უდიდესი ამერიული ქიმიური კომპანიის,,დიუპონი'' ამბობდა, რომ თეორია გამოფიტვისა ოზონისა ეს სამეცნიერო ფანტასტიკაა და აბსურდი. პრეზიდენტი Precision Valve Corporation რობეტრ აპლანი (გამომგონებელი პირველი პრაქტიკული აეროზოლის სპრეის) წერდა რექტორს უნივერსიტეტის კსლიფორნიის, რომ უკმაყოფილოა პუბლიკაციისა როუნალდის